Wondbehandelingsproducten

Transcriptie

1 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Heelkunde en overige handelingen 73 Wondbehandelingsproducten De behandeling van wonden is gericht op het creëren van een vochtig wondmilieu, het verwijderen van necrose en op het bestrijden van infectie. Het WCS Wondenboek geeft een aantal criteria aan die van belang zijn bij het kiezen van de juiste wondbehandelingsproducten. Algemene criteria Een wondbehandelingsproduct: dient vriendelijk te zijn voor de cliënt: hoog draagcomfort, weinig beperkingen bij de ADL en pijnloos bij het verwisselen; bevordert de normale fysiologische wondgenezing, mits aangepast aan de fase van de genezing; is ter voorkoming van infectie ondoorlaatbaar voor micro-organismen; absorbeert overmatig wondexsudaat ter voorkoming van verweking (maceratie) van de omliggende huid; houdt het wondoppervlak vochtig, zodat epitheelcellen kunnen uitgroeien; handhaaft een normale wondtemperatuur, zodat de bloedcirculatie naar de wond optimaal blijft; beschermt het nieuwgevormde weefsel in de wond tegen beschadiging, vooral bij het verwijderen van het wondverband; laat geen materiaal in de wond achter na verwijdering; veroorzaakt geen contactallergieën en is niet toxisch. Specifieke criteria Een wond wordt beoordeeld op een aantal specifieke criteria. Veel van deze criteria bepalen met elkaar de keuze voor specifieke wondbehandelingsproducten. kleur en genezingsfase van de wond: er zijn verschillende producten voor de zwarte, gele en rode fase (zie WCS Classificatiemodel). infectieverschijnselen: roodheid, zwelling, warmte, pijn en functieverlies. geur: er zijn producten met een geurneutraliserend effect. de mate van exsudaat: wondbehandelingsproducten hebben een verschillend absorptievermogen. grootte en diepte van de wond: bij een diepe wond is het belangrijk dat de wondbedekker het wondbed over het gehele wondoppervlak raakt. Een verband dat soepel de gehele holte opvult, elastisch is en eventuele vormveranderingen kan volgen, heeft de voorkeur. wondrand en omliggende huid (rood, warm, verweking): er zijn zalven, maar ook speciale wondbehandelingsproducten die de huid rondom de wond beschermen. locatie van de wond: productkeuze voor stuit; meestal gladde bovenlaag (waardoor minder wrijving); productkeuze voor heupgewricht: aandacht voor kunnen blijven bewegen. pijn: cliënten kunnen baat hebben bij producten met een polster en/of producten met een verkoelend effect (bijvoorbeeld hydrogels). problemen op het gebied van incontinentie en smetten: deze problemen vragen om specifieke maatregelen. Wondbehandelingsproducten: 1 (van 5)

2 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Heelkunde en overige handelingen 74 Overige criteria wondbehandelingsproduct gebruiksgemak: eenvoudig in gebruik; minst tijdrovend; goed over te dragen aan collega s. maat: het is belangrijk om een product met de juiste afmetingen te kiezen. kosten, op basis van: productprijs; verwisselfrequentie; tijdsinvestering verbandwisseling; snelheid wondgenezing; draagcomfort. Productgroepen Onderstaande informatie omvat globale informatie over een aantal product(groepen) die gebruikt worden bij wonden 1. Raadpleeg voor specifieke informatie over een product de actuele gebruiksaanwijzing. Absorberend, niet verklevend verband Dit verband is opgebouwd uit meerdere lagen met verschillende eigenschappen, zoals: een wondcontactlaag: verkleeft bij vochtige wonden niet met het wondbed. Het laat wondvocht onbeperkt door, waardoor vochtophoping in de wond wordt voorkomen. De niet verklevende eigenschap is vooral van belang bij de bescherming van rode, granulerende wonden; een absorberende kernlaag, soms afgewisseld door vochtverspreidende tussenlagen; een toplaag van vochtafstotend materiaal, waardoor lekken van wondvocht voorkomen wordt. Tijdig verwisselen is noodzakelijk omdat een verzadigd verband bacteriegroei en ongewenste geuren kan veroorzaken. Absorberend verband wordt ook vaak als secundair verband toegepast. Het wordt dan aangebracht over vochtige gazen of producten met een open structuur. Alginaat Alginaat is afkomstig uit bepaalde soorten zeewier. Er worden vezels van gemaakt die een verbandvlies vormen. De voornaamste bestanddelen zijn alginezuur en calcium. Deze bestanddelen worden in de wond uitgewisseld met natrium uit wondvocht en bloed waardoor een hydrogel ontstaat (zie ook: hydrogel). Alginaat is vooral geschikt voor exsuderende wonden. Het heeft van zichzelf geen antibacteriële eigenschappen, maar bacteriën en debris worden in de gel opgesloten en bij de verbandwisseling verwijderd waardoor een reinigend effect ontstaat. Het verband kleeft niet aan de wond waardoor pijn door verbandwisselingen verminderd wordt en nieuw gevormd weefsel niet wordt beschadigd. Het bevordert de bloedstolling en heeft een hoog absorptievermogen. Het verband is elastisch en kan zich daardoor goed aanpassen aan de wond. Er is wel een risico op uitdroging door de open structuur. Antibacteriële producten Deze middelen worden alleen op indicatie en kortdurend toegepast. Indicaties voor toepassing in de wond: wondinfectie (meer dan bacteriën per cm²), in combinatie met: verminderde algehele afweer; verminderde lokale afweer (bijvoorbeeld ten gevolge van circulatiestoornissen). 1 Zie voor uitgebreide informatie WCS wondenboek Wondbehandelingsproducten: 2 (van 5)

3 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Heelkunde en overige handelingen 75 Antibacteriële producten zijn te onderscheiden in producten waarin zilver, nitrofural, jodium, chloorhexidine of honing is verwerkt. Deze stoffen zijn verwerkt in crèmes, verbandmaterialen, dressings, sprays of gels. Enzymatische necrose-oplossers Deze producten bevatten eiwitsplitsende enzymen die necrotische weefselresten en purulente exsudaten oplossen. Deze weefselresten en exsudaten worden vervolgens bij de wondreiniging verwijderd (spoelen met kraanwater). Bij het gebruik van deze necroseoplossers dient er sprake te zijn van een vochtig wondmilieu. Soms treedt er een allergische reactie op. Dit is een indicatie om een necroseoplosser te gebruiken zonder enzymen: deze lossen het dode weefsel op met behulp van een hypertone zoutoplossing (bijvoorbeeld een geïmpregneerd gaasverband). Geurneutraliserende verbanden Een geurneutraliserend verband is een kruising tussen een gaas en een absorberend verband, doordrenkt met koolstof. De koolstof in het verband neutraliseert de geur en het verband zelf neemt vocht op. Koolstofverband wordt met name gebruikt bij sterk ruikende wonden. De frequentie van verwisselen is afhankelijk van de hoeveelheid exsudaat. Huidvervangende wondbedekker Een huidvervangende wondbedekker benadert de eigenschappen van een normale huid. Ze worden gemaakt van donorhuid of zijn (semi) synthetisch. Hydroactieve verbanden Deze verbanden zijn gemaakt van polyurethaangel en bevatten daarnaast hydrocolloïd (zie ook: Hydrocolloïden). Ze kunnen grote hoeveelheden vloeistof absorberen waardoor de concentratie van eiwitten en groeifactoren in de wond wordt verhoogd. Ze hebben eigenschappen die vergelijkbaar zijn met hydrocolloïden: creëren van vochtig wondmilieu; reinigen van de wond; zwellen van het verband waardoor volledig en elastisch contact met de wondbodem ontstaat. Hydrocolloïden Hydrocolloïden, bestaande uit absorberende deeltjes die kunnen opzwellen, creëren een vochtige wondomgeving en dit bevordert granulatie en epithelisatie. Ze hebben de volgende eigenschappen: er wordt een vochtig wondmilieu gecreëerd: er vindt autolytisch debridement plaats doordat leukocyten en enzymen, die zich in het wondvocht bevinden, in de gel worden opgenomen; migratie van epitheelcellen wordt vergemakkelijkt; er wordt geen zuurstof doorgelaten naar de wond, hierdoor wordt de vorming van nieuwe bloedvaatjes en fibroblasten gestimuleerd; bacteriën worden opgenomen in de gel en de natuurlijke afweer wordt in stand gehouden; eventuele pijn wordt na het opbrengen verminderd; nieuw gevormd granulatieweefsel en epitheel wordt beschermd omdat frequente verbandwisseling niet nodig is; de vorming van gel voorkomt dat het verband in de wond kleeft en zorgt ervoor dat het verband zonder pijn verwisseld kan worden. Hydrocolloïden kunnen beter niet op geïnfecteerde wonden gebruikt worden. Hydrogels Hydrogels bevatten polymeren (polyethyleen) waarin water wordt vastgehouden. Ze hebben de volgende eigenschappen: Wondbehandelingsproducten: 3 (van 5)

4 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Heelkunde en overige handelingen 76 er wordt een vochtig wondmilieu gecreëerd; afhankelijk van de vochtigheid van de wond wordt vocht afgestaan of opgenomen; in rode wonden wordt het granulatieweefsel beschermd tegen uitdroging; in gele wonden wordt het fibrinebeslag opgelost; in zwarte wonden wordt het necrotisch weefsel gehydrateerd, hierdoor vindt autolytisch debridement plaats; pijnreducerend; verweking van gezonde wondranden wordt voorkomen (door de vochtabsorberende capaciteit). Hydrogels dienen niet gebruikt te worden bij met anaerobe bacteriën geïnfecteerde wonden. Bij een hydrogel hoort altijd een secundair verband om de gel op zijn plaats te houden. Non-woven (lint)gazen (wondtampon) Sterk absorberende gazen gemaakt van calciumaginaat en (natrium) carboxymethylcellulose. Deze gazen worden vaak toegepast in de vorm van een tampon opgebouwd uit lintgaas. Ze kunnen toegepast worden bij matig tot sterk vochtafgevende diepe wonden. Er wordt een gecontroleerd vochtig wondmilieu in stand gehouden, het wondvocht bindt onmiddellijk. Dit voorkomt verweking (= maceratie) van de wondranden. De wondtampon/lintgazen houdt het wondvocht langdurig vast. Dit voorkomt uitdroging en vermindert de pijn. Eigenschappen: sterk absorberend niet verklevend laat geen resten achter in de wond steriel met toegevoegd zilver: bacteriedodend Reinigende vloeistoffen Reinigende vloeistoffen worden meestal op 2 manieren toegepast, namelijk: als spoelvloeistof; als vochtig verband. Sommige vloeistoffen veroorzaken pijn in de wond. Antibacteriële vloeistoffen zijn in principe toxisch voor cellen, vooral voor fibroblasten. De wondgenezing wordt op den duur belemmerd. Ook wordt door langdurig gebruik het gezonde weefsel aangetast. Schuimverbanden Schuimverbanden hebben meestal een toplaag van polyurethaan folie. Ze hebben een goede absorptiecapaciteit. Het exsudaat wordt opgenomen en het schuim verandert niet van volume en vorm. Ze kunnen goed in vorm gebracht of op maat geknipt worden. Siliconenverband Dit verband heeft de eigenschappen van schuimverband. Een bijkomend voordeel is dat een siliconenverband aan de omliggende gezonde huid kleeft zonder deze te beschadigen. De siliconen schermen de wondranden af. Transparante wondfolies Deze folies zijn gemaakt van polyurethaan en zijn aan één kant voorzien van een hypoallergene, huidvriendelijke kleeflaag. Ze worden toegepast op: weinig exsuderende wonden; intacte huid die aan schuifkrachten en wrijving onderhevig is. De (transparante) infuuspleister is een specifieke vorm van transparante wondfolie Wondbehandelingsproducten: 4 (van 5)

5 Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen Heelkunde en overige handelingen 77 Eigenschappen: semipermeabel (waterdamp en gassen kunnen de wond verlaten, maar is ondoordringbaar voor bacteriën en vloeistoffen van buitenaf). Dit vermindert het risico op maceratie (verweking) van de wondranden. absorbeert geen wondvocht doorzichtig, hierdoor is continue wondinspectie mogelijk soepel en rekbaar, kan hierdoor op moeilijke plaatsen en grote oppervlakken aangebracht worden. Cliënt behoudt bewegingsvrijheid. vermindert pijn doordat het een extra beschermingslaag is goed te verdragen door een gevoelige huid plakt goed aan wondranden en niet aan de wond zelf verwijderen, op de juiste manier, is gemakkelijk en pijnloos cliënten kunnen (kortdurend) baden en douchen De folie mag aan de randen niet opkrullen of loslaten. Dit geeft rimpels die vervolgens weer aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van decubitus. Het op de juiste wijze aanbrengen van de folie vereist vaak enige oefening. Vette gazen Vette gazen worden bij enzymatische necroseoplossers gebruikt als niet verklevende wondcontactlaag onder een gaaskompres. In verband met verweking van de wondranden moet de omringende huid beschermd worden met een wondrandbeschermer. Er bestaan ook vette gazen geïmpregneerd met minder paraffine of met een andere stof (vaseline/olie), die de huid niet of minder verweken. Wondmanager Een zelfklevend opvangsysteem voor grote open wonden, die veel wondvocht produceren. Bijvoorbeeld een open buik of meerdere fistels bij elkaar. Het systeem bestaat uit een hydrocolloïde huidplaat, dun en flexibel, met een geïntegreerde opvangzak met grote opslagcapaciteit. Deze opvangzak kan open en dicht, zodat deze gemakkelijk geleegd kan worden. Onregelmatige oppervlaktes kunnen opgevuld worden met hydrocolloïde pasta en strips om lekkage te voorkomen. Dit systeem kan 7 dagen blijven zitten. Wondinspectie of verschoning is mogelijk door een groot werkluik of rits in de opvangzak. Wondrand- en huidbeschermers Bij wonden met veel wondexsudaat kan maceratie (verweking van de hoornlaag) ontstaan. Dit kan voorkomen worden door de wondranden te beschermen met zalf, filmlaag of hydrocolloïd. Geraadpleegde bronnen Wondenboek 2011, WCS LaproCare wondmanager, (externe link), gezien maart 2013 DermaSure wondmanager, (externe link), gezien maart 2013 Wondbehandelingsproducten: 5 (van 5)