d0c8f b-43e4-9ee0-ad02ff5863c8 Wondzorg Freya Etman Mondriaan Verpleegk Verzorgend :53

Transcriptie

1 d0c8f b-43e4-9ee0-ad02ff5863c8 Wondzorg Freya Etman Mondriaan Verpleegk Verzorgend :53

2 ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2010 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

3 Freya Etman pagina 1 van 9 INHOUD: 1. WONDEN VERZORGEN...P VERZORGEN VAN WONDEN...P WAT IS EEN WOND?...P OORZAKEN VAN WONDEN...P OBSERVATIE EN MONITORING...P VOCHTIGE WONDGENEZING...P BEÏNVLOEDENDE FACTOREN...P HYGIËNE...P DE LICHAMELIJKE CONDITIE...P MEDICIJNGEBRUIK...P LEEFTIJD EN ZIEKTEBEELD...P MATERIALEN...P BEHANDELEN EN VERZORGEN VAN WONDEN...P GESLOTEN WOND...P OPEN WOND...P PSYCHOSOCIALE ASPECTEN...P. 9

4 Freya Etman pagina 2 van 9 1. Wonden verzorgen Het beoordelen en verzorgen van wonden is over het algemeen een verpleegkundige zaak. Bij ernstige of ontstoken wonden zul je een arts consulteren. Je hebt voor de verzorging van wonden ontzettend veel verbandmiddelen tot je beschikking. Wonden zul je zien in alle kleuren van de regenboog en met veel verschillende vormen, groottes en dieptes. Vooral in het ziekenhuis komen veel zorgvragers met wonden, bijvoorbeeld door een ongeluk of na een operatie. Of ze hadden ooit een klein wondje dat is gaan ontsteken en vervolgens groter en groter werd en niet dicht wilde. Het beoordelen en verzorgen van wonden is over het algemeen een verpleegkundige zaak. Bij ernstige of ontstoken wonden zul je een arts consulteren, bijvoorbeeld omdat er medicinale behandeling nodig is. Je hebt voor de verzorging van wonden ontzettend veel verbandmiddelen tot je beschikking: van een eenvoudig hydrofiel gaasje tot een hightech vloeibaar elastisch middel dat in de wond gegoten moet worden. Bovendien komen er elke dag nieuwe middelen bij. Wondverzorging is dan ook een van de verpleegkundige gebieden waarop je voortdurend je best moet doen om bij te blijven. Er wordt wereldwijd heel veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het gedrag van wonden en manieren van behandeling. Daar wordt regelmatig over gepubliceerd en ook zul je op de afdeling demonstraties van nieuwe middelen te zien krijgen. Dat betekent dus lezen, leren en oefenen. Een niet te onderschatten aspect van de wondverzorging is pijn. De meeste wonden veroorzaken pijn. Je hebt dus vaak te maken met een zorgvrager die lijdt. Het ondersteunen van de zorgvrager is dan ook minstens zo belangrijk als het reinigen en verbinden van een wond. 2. Verzorgen van wonden Je leert hoe je een wond moet observeren, en in welke fases de wondgenezing zich voltrekt. De factoren die de genezing bevorderen komen aan bod, evenals de complicaties en de risico's. De begeleiding van de zorgvrager neemt daarbij een belangrijke plaats in bij het verpleegkundig handelen. Wonden en wondbehandelingen komen op alle afdelingen voor. Bij de wondbehandeling speelt de verpleegkundige een centrale rol. Zij voert de observatie en de monitoring uit en bespreekt de resultaten met de behandelende arts. In gezamenlijk overleg wordt voor een behandelmethode gekozen. Contacten met de andere disciplines die bij de behandeling van de zorgvrager betrokken zijn (fysiotherapeut, diëtist), verlopen over het algemeen via de verpleegkundige. In dit hoofdstuk komen de verschillende soorten wonden aan de orde. Je leert hoe je een wond moet observeren, en in welke fases de wondgenezing zich voltrekt. De factoren die de genezing bevorderen komen aan bod, evenals de complicaties en de risico's. De begeleiding van de zorgvrager neemt daarbij een belangrijke plaats in bij het verpleegkundig handelen. 3. Wat is een wond? Een wond is een verbreking van de continuïteit van het weefsel. (Definitie Woundcare Consultant Society WCS). Dit betekent dat wonden inwendig en uitwendig kunnen zijn, of gemakkelijker gezegd: zichtbaar en niet zichtbaar. Een wond is een verbreking van de continuïteit van het weefsel. (Definitie Woundcare Consultant Society WCS). Dit betekent dat wonden inwendig en uitwendig kunnen zijn, of gemakkelijker gezegd: zichtbaar en niet zichtbaar. Bij inwendige wonden moet je denken aan bijvoorbeeld ontstekingen in de darm bij colitis ulcerosa, maagzweren of slijmvliesontstekingen. Uitwendige wonden zijn de beschadigingen van de huid. De verpleegkundige zal zich, als het om wondbehandeling gaat, vrijwel uitsluitend bezighouden met uitwendige wonden. De huid heeft als grootste orgaan van ons lichaam een aantal functies. De belangrijkste zijn: bescherming tegen schadelijke invloeden van buitenaf, zoals bacteriën en virussen, druk, en vocht; constant houden van de temperatuur van het lichaam door zweten; contact maken met de buitenwereld (aanraking, pijn, temperatuur); de uitscheiding (met het zweetvocht) van afvalstoffen. De huid is opgebouwd uit drie lagen: de opperhuid; de lederhuid; het onderhuidse bindweefsel.

5 Freya Etman pagina 3 van 9 In de opperhuid worden de huidcellen aangemaakt. Daarnaast dient de opperhuid als bescherming tegen invloeden van buitenaf, bijvoorbeeld zonnestraling. In de lederhuid bevinden zich onder meer de bloedvaten, zweet- en talgklieren. Deze laag maakt de huid soepel en geeft deze stevigheid. In het onderhuidse bindweefsel wordt het vetweefsel aangemaakt. Als de continuïteit van het weefsel is verbroken, zal de functie van de huid belemmerd zijn. Afhankelijk van de plaats van de wond en de grootte zal de ernst van de functiebeperking worden bepaald. 4. Oorzaken van wonden Wonden worden ingedeeld naar de manier waarop ze veroorzaakt worden. De meest voorkomende wond in het ziekenhuis is de chirurgische (snij)wond. Dit is een tijdens een operatie door de chirurg veroorzaakte verbreking van de continuïteit van de huid. Wonden worden ingedeeld naar de manier waarop ze veroorzaakt worden: STAP NAAM BESCHRIJVING 1. Mechanische wonden Steek- en snijwond, schaafwond, kneuzing, scheuring, schotwond. 2. Chemische wonden Chemische stoffen zoals zuren en basen, chloor, traangas, vloeibare organische brandstoffen. 3. Thermische wonden Verbranding of bevriezing. 4. Elektriciteitswonden Via elektriciteitsdoorgang, blikseminslag. 5. Stralingswonden De zon, röntgen- of radioactieve straling. 6. Infectiewonden Door onvoldoende lokale afweer tegen bacteriën, virussen, schimmels, gisten of parasieten. 7. Oncologische wonden Door huidcarcinomen of huidmetastasen van carcinomen elders in het lichaam. 8. Circulatiestoorniswonden Decubitus, ulcus cruris (open been), diabetische voet. Checklist: Oorzaken van wonden (indeling WCS) De meest voorkomende wond in het ziekenhuis is de chirurgische (snij)wond. Dit is een tijdens een operatie door de chirurg veroorzaakte verbreking van de continuïteit van de huid.

6 Freya Etman pagina 4 van 9 5. Observatie en monitoring Aan een wond is veel te zien, als je tenminste weet waarop je moet letten. Een wond heeft de volgende zeven aandachtspunten: grootte/diepte en vorm, wondranden, exsudaat, geur, pijn, ontstekingsverschijnselen. Aan een wond is veel te zien, als je tenminste weet waarop je moet letten. Een wond heeft de volgende zeven aandachtspunten: kleur; grootte/diepte en vorm; wondranden; exsudaat (fibrineus wondvocht); geur; pijn; ontstekingsverschijnselen. Observatie Aan de hand van de kleur beoordeel je het genezingsproces van de wond. Door de grootte, diepte en de vorm van de wond vast te stellen, kun je bepalen welk wondbehandelingsproduct je moet kiezen. Ook kun je aan de hand van die kenmerken het verloop van het genezingsproces vaststellen. Wondranden moeten niet verweken (macereren). Maceratie vertraagt de wondgenezing en geeft een grotere kans op infecties. Bij het macereren van de wondranden speelt het exsudaat een belangrijke rol. Het fibrineus wondvocht moet door het wondbedekkende verband worden geabsorbeerd. Een teveel aan exsudaat kan ervoor zorgen dat ook het wondbed verweekt. De geur van de wond is vaak een graadmeter voor een infectie. Dit is vooral goed te merken bij oncologische wonden, die een onaangename geur kunnen verspreiden. Verergering van de pijn kan wijzen op een ontsteking van de wond of een onjuiste wondverzorgingstechniek. Ontstekingsverschijnselen als roodheid, warmte, pijn en zwelling moeten eerst worden behandeld voordat de wond verder kan genezen. Monitoring Observeren alleen is niet voldoende. Je zult een volledige schriftelijke rapportage moeten maken van wat je hebt geobserveerd, zodat je het verloop van de wondbehandeling kunt volgen. Dit heet monitoring. In die rapportage moet je iedere keer opnieuw de zeven aandachtspunten die hiervoor genoemd zijn, aanhalen zodat de continuïteit en de kwaliteit van de wondbehandeling wordt gegarandeerd. Je kunt bij de monitoring gebruikmaken van diverse hulpmiddelen, zoals: een mal waarmee je kunt vergelijken of een wond groter of kleiner wordt; een meetlat waarmee je de grootte van een wond kunt meten; een digitale fotocamera waarmee je het genezingsproces van een zeer langzaam genezende wond kunt vastleggen. 6. Vochtige wondgenezing Het indrogen van de wond vertraagt het genezingsproces. Een vochtig wondmilieu zorgt ervoor dat de eerste twee fasen van de wondgenezing sneller verlopen. Het indrogen van de wond vertraagt het genezingsproces. Een vochtig wondmilieu zorgt ervoor dat de eerste twee fasen van de wondgenezing sneller verlopen. Aan de andere kant veroorzaakt een verweking van de wondranden of van het wondbed een vergroting van de wond en dus ook een langer genezingsproces. Daarom is het van belang de juiste balans te vinden bij het vochtig houden van het wondbed. 7. Beïnvloedende factoren Het genezen van een wond is niet alleen afhankelijk van de deskundige manier van verbinden met het juiste materiaal. Ook hygiëne, lichamelijke conditie, medicijngebruik, leeftijd en ziektebeeld zijn van invloed op de wondgenezing. Het genezen van een wond is niet alleen afhankelijk van de deskundige manier van verbinden met het juiste materiaal. De volgende factoren zijn van invloed op de wondgenezing: hygiëne; lichamelijke conditie; medicijngebruik; leeftijd en ziektebeeld.

7 Freya Etman pagina 5 van Hygiëne Een wondbehandeling moet zo schoon mogelijk worden uitgevoerd om te voorkomen dat een infectie optreedt of verergert. De maatregelen die je neemt zijn dus preventief. Een wondbehandeling moet zo schoon mogelijk worden uitgevoerd om te voorkomen dat een infectie optreedt of verergert. De maatregelen die je neemt zijn dus preventief. De belangrijkste maatregel is het wassen van de handen op de manier zoals de WIP (Werkgroep Infectie Preventie) dit heeft voorgeschreven. Daarnaast draag je bij het verwijderen van het verband onsteriele handschoenen. Deze verwissel je voor het aanbrengen van het schone verband voor steriele handschoenen. Als er een risico is op spatten, draag je een plastic schort en een spatbril. Als je verkouden bent, draag je een mondmasker bij de wondverzorging. Tijdens de wondverzorging blijft de kamerdeur gesloten om luchtwervelingen te voorkomen. Als de wond op zaal wordt verzorgd, worden er geen bedden opgemaakt. De materialen die je gebruikt bij de wondverzorging, zoals gazen, scharen, en pincetten moeten steriel zijn De lichamelijke conditie Een optimale voedingstoestand is het eerste vereiste voor een goede wondgenezing. Bij de wondgenezing spelen voedingsstoffen als eiwitten, mineralen, vitamines en vocht een belangrijke rol. Het lichaam heeft een extra behoefte aan eiwitten door de weefselbeschadiging en het uittredende wondvocht. Een optimale voedingstoestand is het eerste vereiste voor een goede wondgenezing. Bij de wondgenezing spelen voedingsstoffen als eiwitten, mineralen, vitamines en vocht een belangrijke rol. Het lichaam heeft een extra behoefte aan eiwitten door de weefselbeschadiging en het uittredende wondvocht. De verhoogde stofwisseling van het lichaam vraagt meer energie, die gehaald moet worden uit de voeding. Een slechte voedingstoestand wordt gekenmerkt door extreme moeheid, gewichtsverlies, slechte eetlust en slecht genezende wonden. De energiebehoefte van een volwassene schommelt tussen de 1900 en 2600 kilocalorieën. Zorgvragers met een uitgebreide wondinfectie kunnen 40 tot 60 procent extra energie gebruiken, terwijl bij ernstige brandwonden de energiebehoefte zelfs kan verdubbelen. Als een zorgvrager al een slechte voedingstoestand heeft, is de begeleiding van een diëtist nodig. De diëtist bepaalt in overleg met de behandelende arts en na raadpleging van de bloeduitslagen hoe het voedingspatroon kan worden aangepast. Soms zal een nachtelijke sondevoeding worden afgesproken. In de acute fase van het ziektebeeld, waarin optimale voeding noodzakelijk is, is ook parenterale voeding (voedingsinfuus) mogelijk. Vitamines, aminozuren en mineralen spelen een belangrijke rol in het genezingsproces. Zink en de vitamines A, C en E zorgen voor een betere aanmaak van nieuw weefsel. Aminozuren hebben een gunstig effect op het afweersysteem van het lichaam en dat komt het herstel weer ten goede. De zorgvrager moet veel drinken. Voldoende vocht zorgt voor afvoer van afbraakproducten uit het lichaam als ureum en creatinine. Een wond en het daarbij horende proces van herstel leveren ook afbraakproducten op, die onder andere via de nieren het lichaam weer moeten verlaten. Daarnaast is vochtverlies door wondvocht niet te verwaarlozen. Een minimale vochtinname van twee liter per dag is nodig Medicijngebruik Soms zorgt het medicijngebruik van de zorgvrager voor een trager genezingsproces. Goede pijnbestrijding zorgt voor een betere algemene conditie en antibiotica bevorderen de wondgenezing. Soms zorgt het medicijngebruik van de zorgvrager voor een trager genezingsproces. Cytostatica belemmeren de celdeling en remmen zo de wondgenezing. Ook corticosteroïden remmen de wondgenezing. Aan de andere kant zorgt een goede pijnbestrijding voor een betere algemene conditie en bevorderen antibiotica de wondgenezing door de behandeling van een mogelijke infectie Leeftijd en ziektebeeld Bij jonge kinderen en bij ouderen is het immuunsysteem niet optimaal. Bij jonge kinderen is het nog niet goed ontwikkeld en bij oudere mensen neemt de weerstand af. Bij jonge kinderen en bij ouderen is het immuunsysteem niet optimaal. Bij jonge kinderen is het nog niet goed ontwikkeld en bij oudere mensen neemt de weerstand af. Dit betekent dat deze zorgvragers gevoeliger zijn voor het optreden van een wondinfectie die de wondgenezing vertraagt. Ook een onderliggend ziektebeeld kan problemen opleveren. Denk bijvoorbeeld aan diabetes mellitus (suikerziekte). Vaak is er sprake van een slechtere perifere doorbloeding, waardoor de wondgenezing wordt geremd.

8 Freya Etman pagina 6 van 9 8. Materialen Er zijn in Nederland meer dan 200 verschillende producten in de handel voor de behandeling en verzorging van wonden, variërend van de gewone pleister tot en met een vacuümsysteem voor grote wonden. Er zijn in Nederland meer dan 200 verschillende producten in de handel voor de behandeling en verzorging van wonden, variërend van de gewone pleister tot en met een vacuümsysteem voor grote wonden. De keuze voor het gebruik van bepaalde verbandmaterialen is onder meer afhankelijk van: de kostprijs; ervaring van chirurgen en verpleegkundigen met materialen; de voorkomende wonden binnen een afdeling of ziekenhuis; het soort wond (plaats, diepte, geur en hoeveelheid wondvocht). Eisen die aan wondbehandelingsproducten gesteld worden zijn onder andere dat ze: gebruiksvriendelijk zijn voor de patiënt; efficiënt zijn in het bevorderen van het normale genezingsproces. STAP NAAM BESCHRIJVING 1. Absorberende verbanden Verband absorbeert wondvocht en beschermt vooral rode granulerende wonden. 2. Gazen en kompressen Gazen zijn goedkope wondbedekkers en worden vaak gebruikt in combinatie met antibacteriële zalven. Kompressen zijn dikkere gazen en worden meestal gebruikt om vocht op te nemen. Bestaan vaak uit katoen of viscose. 3. Hydro-actieve verbanden Creëren een vochtig milieu, reinigen de wond door opname van debris, wondvocht en bacteriën. Door deze opname zwelt het verband en ontstaat een optimaal contact met de wondbodem. 4. Schuimverbanden Het uit poly-urethaan bestaand schuimverband absorbeert goed, laat vocht en gassen door, steunt de wond en kan goed in vorm of op maat worden geknipt. 5. Transparante wondfolies Te gebruiken bij wonden met weinig wondvocht. Maken een goede wondinspectie mogelijk. Plakken goed aan de wondranden, maar niet aan de wond. 6. Vette gazen en wondcontactmaterialen Paraffine of vaseline op een gaas zorgt ervoor dat het gaas niet aan de wond plakt. Wondcontactmaterialen bestaan uit gaasachtig kunststofmateriaal dat niet aan de wond kleeft. 7. Hydrogels Werken als hydro-actieve verbanden, maar zijn meer geschikt voor diepere wonden. Checklist: Lijst van wondbehandelingsproducten De lijst van wondbehandelingsproducten is niet volledig. Er komen regelmatig nieuwe producten en behandelingsmethoden bij.

9 Freya Etman pagina 7 van 9 Transparante wondfolie wordt vooral gebruikt voor de fixatie van open wondbedekkers zoals hydrogels. Daarnaast kan de zorgvrager met deze folie even douchen zonder het wondgebied nat te maken. 9. Behandelen en verzorgen van wonden Het verzorgen van een wond vraagt om een gestructureerde aanpak. Daarbij is het beoordelen van de wond essentieel. Het verzorgen van een wond vraagt om een gestructureerde aanpak. Daarbij is het beoordelen van de wond essentieel. Bij het verzorgen en eventueel behandelen van de wond bestaat een onderscheid tussen: gesloten wonden; open wonden. Om verband te fixeren wordt gebruik gemaakt van verschillende soorten fixatiezwachtels, pleisters en folies. Fixatiezwachtels worden onderverdeeld in: niet-elastische zwachtels. Deze worden gebruikt voor het vastzetten van een wondbedekking of kleine spalk; elastische zwachtels. Deze worden gebruikt voor het vastzetten wondbedekkingsmateriaal op moeilijk te verbinden lichaamsdelen zoals gewrichten. Daarnaast is er elastisch buisverband of netverband, dat vooral gebruikt wordt op extremiteiten, handen en voeten. Ook op gewrichten is netverband goed te gebruiken. Pleisters worden gebruikt voor de fixatie van droge wondbedekkers. Pleisters zijn er in verschillende breedtes tot zelfs 30 cm Gesloten wond Een gesloten chirurgische wond is een primair gesloten wond. Een gesloten en niet lekkende chirurgische wond is steriel. Een gesloten chirurgische wond is een primair gesloten wond. Een gesloten en niet lekkende chirurgische wond is steriel. Binnen 24 uur is de doorgesneden epitheellaag hersteld en is de beschermende functie van de huid weer intact. De wond is gesloten door: huidlijm; hechtstrips; agraves of krammen; hechtingen van vicryl of polyester.

10 Freya Etman pagina 8 van Open wond Voor de primair gesloten wonden is bescherming van de huid belangrijk. De huid is kwetsbaar op de plaats waar de twee wondvlakken verbonden zijn. Daarnaast kan de wond wat sereus vocht lekken. Schone chirurgische wonden worden maximaal 48 uur bedekt met een wondbedekker als een steriel gaas of een gaaspleister. Na die periode lekt de wond geen sereus vocht meer en is de kans op besmetting van buitenaf nihil. Vaak wil de zorgvrager tot de hechtingen of de agraves worden verwijderd toch de droge wond bedekt hebben, omdat hij dit prettiger vindt. Primair gesloten lekkende wond Een primair gesloten wond kan veel of weinig vocht lekken. Is er weinig vochtverlies dan is een absorberend verband en dagelijkse wondinspectie voldoende. Lekt de wond meer vocht, dan treedt er een vertraagde wondsluiting op. Dit komt omdat de lekkage veroorzaakt kan worden door oedeemvorming rond de wond. Ook kan via de lekkende wond lichaamsvocht worden afgevoerd dat zich heeft opgehoopt in de operatiewond. Hier bestaat het gevaar dat er een wondinfectie op kan treden. Een gevolg van de wondinfectie is een vertraagde wondsluiting en kan zelfs leiden tot een wijking van de wondranden ( wonddehiscentie ). Bij grote buikoperaties kan dit vervolgens leiden tot een Platzbauch : de verbinding tussen de wondranden en de fascie (de buikspieren) is dan verbroken. Bij een primair gesloten wond die veel lekt, kies je voor een goed absorberend verband als wondbedekker. De frequentie van de verbandwissels wordt bepaald door de lekkage. Het liefst blijft het verband 24 uur zitten. Daarnaast is er speciaal opvangmateriaal voor flink lekkende wonden gemaakt. Soms wordt een stomazakje gebruikt als opvang van wondvocht. Randen van flink lekkende wonden moeten beschermd worden om maceratie te voorkomen. Het verweken van de wondranden houd je tegen door gebruik te maken van bijvoorbeeld zinkzalf of een transparante folie (Tegaderm ). In de volgende gevallen is er sprake van open wonden: bij chirurgische wonden die na een operatie niet worden gesloten; bij primair gesloten wonden die geopend worden bij een wondabces of bij een (dreigende) wonddehiscentie; bij traumatische wonden; bij huidtransplantaten en bij brandwonden. In de volgende gevallen is er sprake van open wonden: chirurgische wonden die na een operatie niet worden gesloten, omdat er een verhoogd risico is op een wondinfectie. Denk bijvoorbeeld aan een geperforeerde blindedarm of een incisie bij een abces; primair gesloten wonden die geopend worden bij een wondabces of bij een (dreigende) wonddehiscentie. De wond geneest dan secundair. Dit betekent dat de wond weer wordt geopend en dan van binnenuit dicht moet groeien; traumatische wonden (na een ongeval); huidtransplantaten; brandwonden. Jan van Slooten (36) is geopereerd aan een invaginatie (instulping van de darm). Doordat hij de pijnklachten heeft genegeerd, is er een flink stuk van de darm afgestorven. Door lekkage van darminhoud in de buikholte is de wond gaan ontsteken en trad wonddehiscentie op, zich uitend in een Platzbauch. De wond wordt behandeld nadat de wond is beoordeeld volgens het WCS-classificatiemodel. Gele wonden worden gereinigd en een absorberend verband wordt gebruikt om het wondvocht op te vangen. Het reinigen gebeurt door de wond te spoelen met fysiologisch zout of kraanwater. Het spoelen van een wond kan, als de conditie van de zorgvrager het toestaat, onder de douche gebeuren. Bij een rode wond creëer je een vochtig milieu om vorming van granulatieweefsel te bevorderen. Dat gebeurt door gebruik te maken van hydro-actieve verbanden. Net als bij primair gesloten lekkende wonden moet je de wondranden beschermen tegen maceratie. Bij de behandeling van een zwarte wond moet je eerst een wondtoilet uitvoeren waardoor je een rode wond creëert. Bij de gemengd gekleurde wonden behandel je de wond zoals dat staat aangegeven bij de gele of de rode wonden. Bij grote wondoppervlakken is kant-en-klaar opvangmateriaal niet altijd toereikend. Dan wordt steeds meer gebruikgemaakt van het foliesuctiesysteem. In het

11 Freya Etman pagina 9 van 9 wondgebied wordt een onderdruk gecreëerd door een vacuümsysteem. De onderdruk stimuleert het wondbed tot het aanmaken van granulatieweefsel. Omdat het vacuüm er ook direct voor zorgt dat wondvocht en debris worden verwijderd, is de kans op wondinfecties een stuk minder groot. Jan van Slooten is een drukbezette zakenman die zich in zijn vrije tijd vooral richt op zijn hobby: hardlopen. Vijf avonden in de week en op zondagmorgen loopt hij zijn trainingsrondjes. Na zijn Platzbauch is hij aan het bed gekluisterd. De wondverzorging is voor hem elke dag weer een verzoeking. De wond doet pijn, de behandeling is arbeidsintensief en hij ziet het allemaal niet echt opknappen. Wanneer de wond uiteindelijk gesloten zal zijn, houdt hij er een fors en lelijk litteken aan over. Hij eet slecht, vit op alles en iedereen, en zelfs zijn vrouw met wie hij een prima band heeft, verliest haar geduld. 10. Psychosociale aspecten Het behandelen en verzorgen van open wonden is een tijdrovend proces, dat veel vraagt van de deskundigheid van de verpleegkundige. Wat je echter niet mag vergeten is de druk die een dergelijke wond legt op de zorgvrager. Het behandelen en verzorgen van open wonden is een tijdrovend proces, dat veel vraagt van de deskundigheid van de verpleegkundige. Wat je echter niet mag vergeten is de druk die een dergelijke wond legt op de zorgvrager. Deze heeft vaak pijn aan de wond. Het gebruikte wondverband zit niet altijd even gemakkelijk. De wond verspreidt soms een sterke geur. De wond beperkt de zorgvrager in zijn beweeglijkheid en versterkt dus de sociale isolatie. De zorgvrager wordt soms meerdere malen per dag geconfronteerd met zijn wond. Vaak is hij afhankelijk van derden voor deze zorg en niet iedereen laat zich die afhankelijkheid welgevallen. Allemaal zaken waar de verpleegkundige rekening mee moet houden. De wondverzorging is een goed moment om de problemen die de wond bij de zorgvrager veroorzaakt, bespreekbaar te maken. Accepteer de gevoelens van de zorgvrager. Houd er wel rekening mee dat een gesprek met de zorgvrager over deze problemen langer kan duren dan de wondverzorging zelf. Als verpleegkundige zou je daar de tijd en de rust voor moeten kunnen nemen. Probeer de zorgvrager zoveel mogelijk te betrekken bij de wondverzorging. Praat met hem over de manier waarop hij zelf kan bijdragen aan een optimale genezing (door onder andere hygiëne en een goede voedingstoestand). Bedenk ook dat de oorzaak van de wond een belangrijke rol kan spelen. Een brandwond, opgelopen door eigen toedoen kan een andere rol spelen bij de verwerking dan een geïnfecteerde gecompliceerde beenbreuk na een aanrijding waar de zorgvrager geen schuld aan had.