Inhoudsopgave 2 REGIO ARNHEM. Voorwoord 3. Ontwikkelingen beroepsbevolking 4. Werkgelegenheid en werkloosheid 6. Mobiliteit 9

Transcriptie

1 REGIO ARNHEM

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Ontwikkelingen beroepsbevolking 4 Werkgelegenheid en werkloosheid 6 Deze arbeidsmarktmonitor is samengesteld door WZW in samenwerking met Koster & van Hooren. Mobiliteit 9 Onderwijs en arbeidsmarkt 10 Toekomst arbeidsmarkt Midden Gelderland 12 Neem voor meer informatie contact op met WZW: of info@wzw.nl Uitgave september 2016 Bijlagen 14 2 REGIO ARNHEM

3 Voorwoord Voor u ligt de WZW arbeidsmarktmonitor 2016 regio Arnhem. Dit rapport is onderdeel van de vier regionale arbeidsmarktrapporten die WZW jaarlijks voor u uitbrengt. De sector Zorg en Welzijn heeft een turbulente tijd achter de rug en we hebben nog vele uitdagingen voor de boeg. De afgelopen jaren hebben we zowel mee moeten buigen met de stelselwijzigingen als een sterke visie op de toekomst gehouden. Een integraal en duurzaam personeelsbeleid is dan van groot belang. Een van de opdrachten en taken van WZW is om u van relevante arbeidsmarktinformatie te voorzien. In dit rapport vindt u daarom trends en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in uw regio. Het geeft u een actueel beeld van de sector Zorg en Welzijn, voor nu en de toekomst. Kortom, het is een effectief hulpmiddel bij het formuleren van uw strategisch beleid. Wat in de monitor opvalt zijn de verschillen tussen branches. Waar de ene organisatie op zoek is naar nieuwe medewerkers, heeft de andere organisatie te maken met een overschot. Uitwisseling van medewerkers is niet altijd een op een mogelijk. Intensieve samenwerking en innovatie zijn de sleutel, zowel door organisaties samen als met het onderwijs en de overheid. Dit doen we actiegericht, lerend en werkend. Arno Spitters Directeur WZW 3 REGIO ARNHEM

4 Ontwikkelingen beroepsbevolking De Nederlandse bevolking ontgroent en vergrijst. Ook in de regio Arnhem neemt het aantal jongeren licht af tot Het aantal ouderen neemt gestaag toe. In 2025 zal zo n 22 procent van de bevolking 65 jaar of ouder zijn. Ondanks deze vergrijzing zal de beroepsbevolking niet afnemen. Dit komt omdat de pensioenleeftijd wordt verhoogd en omdat sinds 2015 de internationale definitie van beroepsbevolking wordt gehanteerd. Conform deze definitie omvat de beroepsbevolking iedereen van 15 tot 75 jaar die werkt (werkzame beroepsbevolking) en iedereen die zonder werk is maar wel beschikbaar en geen werk heeft (werkloze beroepsbevolking). Uitgaande van deze internationale definitie zal de beroepsbevolking in de periode in de regio Arnhem stijgen en na 2020 weer gaan dalen. Tussen 2015 en 2025 zal de stijging is het sterkst zijn in de gemeente Arnhem. In Westervoort daarentegen zal de beroepsbevolking in die periode sterk afnemen (tabel 1). Tabel 1 Omvang beroepsbevolking per gemeente trend Arnhem % Doesburg % Duiven % Lingewaard % Overbetuwe % Renkum % Rheden % Rozendaal % Rijnwaarden % Westervoort % Zevenaar % Totaal regio % Figuur 1 Trend beroepsbevolking (benchmark met andere regio s) +10% +6% +3% +4% 4 REGIO ARNHEM

5 Ontwikkelingen beroepsbevolking De vergrijzing in de regio Arnhem neemt toe. Deze demografische ontwikkeling zien we ook op landelijk niveau. Uit cijfers van het CBS blijkt dat in Nederland de vergrijzing van de sector Zorg en Welzijn veel sterker is dan in de andere sectoren (figuur 2). In de regio Arnhem is deze trend zichtbaar in de verschillende branches binnen Zorg en Welzijn. Tussen 2012 en 2015 is hier het aantal 55-plussers in alle branches toegenomen (figuur 3). Vergrijzing vraagt onder andere aandacht op gebied van: Inzet op duurzame inzetbaarheid Strategische Personeelsplanning, kwantitatief en kwalitatief Uit onderzoek van WZW is samenwerking met de HAN blijkt dat het werkvermogen van medewerkers 55+ goed is. Om uitval te voorkomen is een actief levensfasebewust beleid met inzet van meerdere HR-instrumenten de sleutel (WZW themarapport Werkvermogen medewerkers 55+ Zorg en Welzijn). 36% 30% 24% 18% 12% 6% 0% Figuur 2 Percentage 55-plussers, landelijke trend % 25% 20% 15% 10% 5% in Zorg & Welzijn in alle sectoren prognose Zorg & Welzijn prognose alle sectoren Figuur 3 Percentage 55-plussers naar branche, 2012 en ZKH V&V Thuiszorg GGZ GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV 5 REGIO ARNHEM

6 Werkgelegenheid en werkloosheid Zorg en Welzijn is een belangrijke sector voor de werkgelegenheid in de regio Arnhem. De sector neemt 15 procent van alle banen in de regio voor zijn rekening (figuur 4). De sector is de laatste jaren wel gekrompen. In veel organisaties in Zorg en Welzijn zijn de bezuinigingen en hervormingen ten koste gegaan van de flexibele schil. Dit is zichtbaar in figuur 6. Vooral in de Thuiszorg en Verpleging & Verzorging is het percentage flexibele contracten flink afgenomen.* Figuur 4 Aandeel Zorg en Welzijn in werkgelegenheid (benchmark met andere regio s) 16% De krimp van flexibele contracten in Zorg en Welzijn is wellicht een tijdelijke reactie op de bezuinigingen en hervormingen in de sector. De laatste jaren is in Nederland de omvang van de flexibele schil in andere sectoren namelijk juist sterk gegroeid. Sterker nog dan in de rest van Europa (Rapport Werkgroep Arbeidsmarkt en Sociale Zekerheid, 2016). 11% 26% 15% Uit onderzoek van TNO (2014) blijkt dat werkgevers in Zorg en Welzijn verwachten dat de flexibele schil in hun organisatie tot zeker 2020 weer significant zal groeien. Naar verwachting zal vanaf 2020 meer dan een derde van alle contracten in Zorg en Welzijn flexibel zijn. 40% 30% 20% Figuur 5 Percentage flexibele contracten naar branche, 2012 en 2015* * Met flexibele contracten wordt bedoeld de categorie oproepkrachten (medewerkers met nul-uren contracten); een min-max contract wordt beschouwd als een vast contract. 10% 0% ZKH V&V Thuiszorg GGZ GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV 6 REGIO ARNHEM

7 Werkgelegenheid en werkloosheid De grootste branche binnen Zorg en Welzijn in de regio Arnhem is Verpleging en Verzorging met 26 procent van alle banen (figuur 6). In alle branches daalde de werkgelegenheid, enkel in de Geestelijke Gezondheidszorg steeg het aantal medewerkers (figuur 7). Figuur 7 Aantallen werknemers in Zorg en Welzijn per branche, * ZKH V&V Thuiszorg GGZ Figuur 6 Verdeling werkgelegenheid over branches zorg en welzijn, KOV 5% Jeugdzorg 6% Ziekenhuizen 19% Welzijn 6% GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV GHZ 14% V&V 26% GGZ 15% Thuiszorg 9% * Onder werknemers worden ook gerekend: medewerkers met een nul-uren contract of een min-max contract en artsen die in dienst zijn van een instelling. 7 REGIO ARNHEM

8 Werkgelegenheid en werkloosheid Hoewel veel overheidsmaatregelen - bedoeld om de stijgende kosten voor de zorg beheersbaar te houden - pas per 1 januari 2015 zijn doorgevoerd, waren zorginstellingen hier al jaren op aan het voorsorteren. Veel zorginstellingen hebben tijdelijke contracten niet verlengd, personeel moeten ontslaan of waren zelfs genoodzaakt hun deuren te sluiten (uit: UWV Zorg Sectorbeschrijving, 16 juni 2015). Figuur 8 laat dan ook zien dat het aantal nieuw aangevraagde WW-uitkeringen is gestegen met 50 procent (van in 2012 naar in 2015). Tussen 2014 en 2015 is het aantal nieuw aangevraagde WW-uitkeringen echter weer iets afgenomen. Vanaf 2017 zal de werkgelegenheid weer groeien. In totaal groeit de werkgelegenheid in de zorgsector volgens de prognoses met ruim 2 procent (gemiddeld bijna 1 procent per jaar) tussen 2017 en Dit betekent een netto uitbreiding van ruim 26 duizend banen tussen 2017 en Prognoses geven aan dat de werkgelegenheid in 2020 ongeveer gelijk zal zijn aan de situatie in 2011 (Zorg Sectorbeschrijving, UWV, 16 juni 2015). Figuur 8 Toename van nieuwe WW-uitkeringen t.o.v % 60% 40% 20% Zorg & Welzijn Nederland Zorg & Welzijn Regio Arnhem Alle sectoren Regio Arnhem Figuur 9 Toename van nieuwe WW-uitkeringen (benchmark met andere regio s) +66% +50% +72% +54% 8 REGIO ARNHEM

9 Mobiliteit Om zicht te krijgen hoe de arbeidsmarkt beweegt zijn in figuur 10 en 11 de in- en uitstroom naar branche uitgesplitst. De figuren laten zien dat de uitstroom de instroom overtreft in de meeste branches. Vooral in de Thuiszorg en in de Verpleging en Verzorging is er een aanzienlijke uitstroom. De rode balken in figuur 11 geven de uitstroom uit de sector weer. Dat is inclusief de uitstroom richting werkloosheid. Niet alle werklozen vinden weer werk in de sector Zorg en Welzijn. Uit landelijke gegevens van het UWV blijkt dat zij ook weer werk vinden in sectoren zoals Onderwijs en Financiële en Zakelijke dienstverlening (Zorg Sectorbeschrijving, UWV, 16 juni 2015). ZKH V&V Thuiszorg GGZ GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV Figuur 10 Instroom per branche naar herkomst, Binnen de branche Binnen sector Z&W Herintreder Buiten sector Z&W (o.a. uit opleidingen) ZKH V&V Thuiszorg GGZ GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV Figuur 11 Uitstroom per branche naar bestemming, Binnen de branche Binnen sector Z&W Buiten sector Z&W (incl. werkloosheid) Pensioen 9 REGIO ARNHEM

10 Onderwijs en arbeidsmarkt Er is al jaren een afname van de instroom in de opleidingen in Zorg en Welzijn. In 2015 zien we opnieuw een lichte afname, bij zowel het MBO als HBO (figuur 12). Het Kans op Werk overzicht van SBB laat verder zien dat - ook in de regio Arnhem - vooral MBO-leerlingen die in 2016 instromen op niveau 3 of 4 weer goede kansen maken op werk. Over HBOopleidingen is uit landelijke gegevens bekend dat vooral verpleegkundigen niveau 5 goede kansen hebben (Zorg, sectorbeschrijving, UWV, 16 juni 2015). Leerlingen op niveau 2 maken nauwelijks meer kans op werk, evenals leerlingen van een aantal opleidingen in Welzijn. Jaarlijks studeren 116 leerlingen af op niveau 2 (zie bijlage 2). Figuur 12 Instroom opleidingen Zorg en Welzijn, ROC Rijn IJssel MBO - BBL MBO - BOL HAN Tabel 2 Indicatie kans op werk MBO-opleidingen, instroom in 2016 Goede/voldoende kansen: Agogisch medewerker GGZ (niveau 4) Begeleider gehandicaptenzorg (niveau 3) Begeleider specifieke doelgroepen (niveau 3) Persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg (niveau 4) Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen (niveau 4) MBO-verpleegkundige (niveau 4) Verzorgende-IG (niveau 3) Medewerker facilitaire dienstverlening (niveau 2) Praktijkopleider (niveau 4) Matige kansen: Gespecialiseerd pedagogisch medewerker (niveau 4) Pedagogisch medewerker kinderopvang (niveau 3) Sociaal-cultureel werker (niveau 4) Sociaal maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) Geringe kansen: Helpende Zorg en Welzijn (niveau 2) Medewerker sport en recreatie (niveau 2) Onderwijsassistent (niveau 4) HBO - Gezondheidszorg HBO - Gedrag en maatschappij 10 REGIO ARNHEM

11 Onderwijs en arbeidsmarkt Uit het vacature overzicht blijkt dat er vooral vraag is naar niveau MBO-3 en hoger (figuur 13). Figuur 14 laat zien dat bijna een kwart van de medewerkers in Zorg en Welzijn een functie uitoefent dat van een lager niveau is dan het niveau van hun opleiding. Met name binnen de Verzorging en Verpleging, de Gehandicaptenzorg en binnen Welzijn is er onbenut potentieel aanwezig. Figuur 13 Vacatures naar opleidingsniveau, januari-juni 2016 MBO-1 3% WO 13% MBO-2 3% MBO-3 28% Bij enkele opleidingen vinden bijna alle afgestudeerden een baan op hun niveau: Mbo-verpleegkundige (3% heeft een verticale mismatch), Apothekersassistent (5%) en Doktersassistent (7%). Binnen de opleidingssector Gedrag en Maatschappij zien we dat bij alle onderscheiden beroepsopleidingen minimaal 20 procent van de werkzame gediplomeerden onder het eigen niveau werkzaam is. De verticale mismatch is het grootst met 21 procent bij Pedagogisch Werk en Medewerker sociale zekerheid (Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2015, ROA, 2016). ZKH UMC's GGZ VVT GHZ HA Overige zorg Totaal zorg HBO 30% MBO-4 22% Figuur 14 Verhouding functie- ten opzichte van opleidingsniveau WMD Jeugdzorg KOV Totaal welzijn 0% 20% 40% 60% 80% 100% Functieniveau is lager gelijk hoger 11 REGIO ARNHEM

12 Toekomst arbeidsmarkt Midden Gelderland In tabellen 3 en 4 worden de prognoses gepresenteerd van de ontwikkeling van de arbeidsmarkt voor Zorg en Welzijn. Er is uitgegaan van een grotere regionale schaal (regio Midden Gelderland), omdat een kleinere regionale schaal de betrouwbaarheid van de prognoses kunnen aantasten. Deze prognoses zijn een zo goed mogelijke benadering van de waarheid. Ze zijn opgesteld om inzicht te geven in de trends op de arbeidsmarkt. Prognoses voor niveau 1 en 2 zijn niet opgenomen. Een deel van de professionals op niveau 1 en 2 zijn inmiddels werkzaam in andere sectoren met vergelijkbaar werk (zoals schoonmaaksector). De (uitbreidings)vraag naar lager gekwalificeerde medewerkers in de zorg is erg laag (figuur 13), echter er blijft wel jaarlijkse instroom op deze niveaus (bijlage 2). De zorgvraag wordt complexer waardoor de vraag naar hoger opgeleide medewerkers groter wordt. Momenteel is er een tekort aan HBO- en MBO-4 verpleegkundigen en dit tekort zal in de komende jaren aanhouden. Vanaf 2018 zal ook het overschot aan verzorgenden omslaan naar een tekort. In de jaren hiervoor zullen sommige branches al te maken krijgen met wervingsproblemen. Er is een overschot aan pedagogen op HBO niveau en op MBO-3 niveau. Dit overschot blijft constant. Er is daarentegen wel een tekort aan pedagogen op MBO-4 niveau. We zullen hier verschuivingen zien van medewerkers die of op lager niveau gaan werken of zich gaan omscholen naar een hoger niveau. Tabel 3 Ontwikkeling arbeidsmarkt naar kwalificatie, Aantal werknemers Overschot en tekort per kwalificatie Verpleegkundige, HBO Verpleegkundige, MBO Verzorgende Sociaal pedagogisch hulpverlener Pedagogiek, HBO Maatschappelijk werk en dienstverlening Culturele en maatschappelijke vorming Pedagogisch werker, MBO Pedagogisch werker, MBO Sociaal cultureel werk Sociaal dienstverlener Medew. maatschappelijke zorg, MBO Medew. maatschappelijke zorg, MBO REGIO S ARNHEM & EDE

13 Toekomst arbeidsmarkt Midden Gelderland In tabel 3 was te zien dat er gaandeweg meer tekorten zullen ontstaan aan medewerkers voor specifieke functies in Zorg en Welzijn. Dit is ook zichtbaar op brancheniveau waar de omvang van de overschotten zullen afnemen. Deze afname is echter niet voor alle branches even sterk. Gemiddeld genomen is deze trend sterker bij branches in de zorg dan bij branches in welzijn. Enkel de kinderopvang wijkt af van deze trend en behoudt de komende jaren in de regio Midden Gelderland overschotten. Waar de laatste jaren de focus sterk lag op overschot zal dit vanaf komend jaar rap afnemen en voor de meeste branches toegaan naar een evenwicht of zelfs tekorten. Tabel 4 Ontwikkeling arbeidsmarkt naar branche, Aantal werknemers Overschot en tekort per branche UMC's Algemene en categoriale ziekenhuizen GGZ VVT Thuiszorg Gehandicaptenzorg Overige zorg WMD Jeugdzorg Kinderopvang Totaal REGIO S ARNHEM & EDE

14 Bijlage 1 Bronnen & begrippenlijst Bronnen Begrippenlijst Tabel 1 Provincie Gelderland/PRIMOS ABF, Beroepsbevolking Figuur 1 Provincie Gelderland/PRIMOS ABF, Beroepsbevolking Figuur 2 CBS, Statline, april 2016 gegevens bewerkt door WZW Figuur 3 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2016 Figuur 4 CBS, Statline, juni 2016 Figuur 5 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2016 Figuur 6 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2016 Figuur 7 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2016 Figuur 8 UWV, uitvraag data door WZW, juni 2016 Figuur 9 UWV, uitvraag data door WZW, juni 2016 Figuur 10 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2016 Figuur 11 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2016 Figuur 12 Dienst Uitvoering Onderwijs, Ministerie van OCW, Databestanden Onderwijs Figuur 13 Werkeninzorgenwelzijn.nl, augustus 2016 Figuur 14 Schoolverlaters tussen onderwijs en arbeidsmarkt 2015, ROA, 2016 Tabel 3 Tabel 4 Bijlage 2 E,til, gegevens bewerkt door WZW E,til, gegevens bewerkt door WZW Dienst Uitvoering Onderwijs, Ministerie van OCW, Databestanden Onderwijs CBS BBL BOL CMV GGZ GHZ KOV MD MMZ NWW PFZW RegioPlus SAW SPH UWV VOV VVT V&V WMD ZKH Centraal Bureau voor de Statistiek Beroeps Begeleidende Leerweg Beroeps Opleidende Leerweg Culturele en Maatschappelijke Vorming Geestelijke Gezondheidszorg Gehandicaptenzorg Kinderopvang Maatschappelijke Dienstverlening Medewerker Maatschappelijke Zorg Niet-Werkende Werkzoekenden Pensioenfonds Zorg & Welzijn Stichting RegioPlus is het landelijk dekkend samenwerkingsverband van regionale werkgeversorganisaties voor Zorg en Welzijn Sociaal Agogisch Werk Sociaal Pedagogische Hulpverlening Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen Verpleging, Opvoedkundig en Verzorgend Verpleeghuiszorg, Verzorgingshuiszorg en Thuiszorg Verpleging en Verzorging Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening Ziekenhuizen 14 REGIO ARNHEM

15 Bijlage 2 Overzicht gediplomeerden Gediplomeerden ROC Rijn IJssel, 2015 ZORG Apothekersassistent 17 Doktersassistent 39 Tandartsassistent 35 MBO-Verpleegkundige 95 Verzorgende IG 175 Zorghulp 7 Helpende 116 WELZIJN Gespec. Pedagogisch medewerker kinderopvang 85 Medewerker maatschappelijke zorg 44 Persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg 46 Persoonlijk begeleider specifieke doelgroepen 25 Pedagogisch medewerker kinderopvang 34 Pedagogisch medewerker jeugdzorg 13 Sport- en bewegingsleider/coördinator 242 Sociaal-cultureel werker 8 Sociaal-maatschappelijk dienstverlener 19 Onderwijsassistent 62 Gediplomeerden Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, 2014 GEZONDHEIDSZORG Management in de Zorg 39 Medische hulpverlening 12 Mondzorgkunde 36 Opleiding tot Fysiotherapeut 155 Opleiding tot Verpleegkundige 192 Opleiding voor Ergotherapie 97 Opleiding voor Logopedie 116 Sport, Gezondheid en Management 143 Voeding en Dietetiek 136 Advanced Nursing Practice 30 Physician Assistant 31 GEDRAG EN MAATSCHAPPIJ Creatieve therapie 73 Culturele en maatschappelijke vorming 76 Human Recource Management 66 Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 187 Pedagogiek 210 Sociaal Pedagogische Hulpverlening 369 Sport en Bewegingseducatie 80 Toegepaste Psychologie 50 Social Work REGIO ARNHEM

16 Bijlage 3 Regio indeling Gemeenten per WZW regio Rivierenland Nijmegen Arnhem Ede Buren, Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, Zaltbommel Berg en Dal, Beuningen, Heumen, Mook en Middelaar, Nijmegen, Ubbergen, West Maas en Waal, Wijchen Arnhem, Doesburg, Duiven, Lingewaard, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rozendaal, Rijnwaarden, Westervoort, Zevenaar Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal, Wageningen 16 REGIO ARNHEM