Inhoudsopgave 2 REGIO RIVIERENLAND. Voorwoord 3

Transcriptie

1 REGIO RIVIERENLAND

2 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Ontwikkelingen beroepsbevolking 4 Ontgroening en vergrijzing Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Potentiële beroepsbevolking per gemeente Vergrijzing en verwachte uitstroom Ontwikkeling percentage 55-plussers Werkgelegenheid en werkloosheid 6 Verdeling werkgelegenheid over branches Aandeel Zorg en Welzijn in totale werkgelegenheid Ontwikkeling aantal werknemers per branche Flexibele contracten per branche Vacatures per opleidingsniveau Niet-werkende werkzoekenden per gemeente Toename aantal nieuwe WW-uitkeringen Mobiliteit 10 Instroom per branche Uitstroom per branche Onderwijs 11 Instroom opleidingen Zorg en Welzijn Indicatie kans op werk Aantal gediplomeerden Prognose personeel 13 Uitgangspunten bij de prognose Ontwikkeling arbeidsmarkt per kwalikicatie Ontwikkeling arbeidsmarkt per branche Bijlagen 16 WZW arbeidsmarktmonitor regio Rivierenland 2015 is samengesteld door Koster & van Hooren in opdracht van WZW. Neem voor meer informatie contact op met WZW: of info@wzw.nl Uitgave augustus REGIO RIVIERENLAND

3 Voorwoord Voor u ligt de WZW arbeidsmarktmonitor regio Rivierenland Dit rapport is onderdeel van de vier regionale arbeidsmarktrapporten die WZW jaarlijks voor u uitbrengt. Zorg en welzijn is altijd al een dynamische sector geweest. De sector maakt momenteel een tijd van grote kentering en transitie door. WZW ziet het daarom als haar taak om u van relevante arbeidsmarktinformatie te voorzien. Zodat u handvatten heeft om een integraal en duurzaam personeelsbeleid te voeren. De huidige ontwikkelingen en de daarmee gepaarde bezuinigingen hebben complexe arbeidsmarktproblematiek als gevolg. Naast de ontgroening en vergrijzing is er ook steeds meer vraag naar hoger geschoolde medewerkers. Over onder meer deze trends, ontwikkelingen in personeelsvraag in uw regio en de verdeling van werkgelegenheid geeft dit rapport u sturingsinformatie. Het geeft u een beeld van de sector Zorg en Welzijn, voor nu en in de toekomst. Kortom, het is een handig en effectief hulpmiddel bij het formuleren van uw strategisch beleid. Enkel met goede informatie over onze arbeidsmarkt kunnen we gezamenlijk een evenwicht creëren voor onze sector. Ik hoop daarom dat u het maximale uit deze monitor haalt. Arno Spitters Directeur WZW 3 REGIO RIVIERENLAND

4 Ontwikkelingen beroepsbevolking De Nederlandse bevolking ontgroent en vergrijst. Ook in de regio Rivierenland neemt het aantal jongeren af en is er sprake van een sterke stijging van het aantal ouderen (Kiguur 1). De beroepsbevolking zal echter niet afnemen omdat de pensioenleeftijd wordt verhoogd, in elk geval tot 67 jaar in In Kiguur 2 en tabel 1 is daarom de ontwikkeling van de beroepsbevolking weergegeven tot en met De beroepsbevolking conform de internationale dekinitie omvat iedereen van 15 tot 75 jaar die werkt (werkzame beroepsbevolking) en iedereen die zonder werk is maar wel beschikbaar en op zoek is naar werk (werkloze beroepsbevolking). Uitgaande van deze internationale dekinitie zal de beroepsbevolking in de periode in regio Rivierenland stijgen met 9% (Kiguur 2 en 3). De stijging is het sterkst in de gemeenten Zaltbommel, Neder-Betuwe, Neerijnen en Culemborg. In de rest van de regio is sprake van een gemiddelde stijging. Alleen in de gemeente Buren stijgt de beroepsbevolking maar heel licht (tabel 1). Tabel 1 Omvang beroepsbevolking per gemeente trend Buren % Culemborg % Geldermalsen % Lingewaal % Maasdriel % Neder-Betuwe % Neerijnen % Tiel % Zaltbommel % Totaal regio % 24% 21% 18% Figuur 1 Ontgroening en vergrijzing Jonger dan 15 jaar 65 jaar en ouder Figuur 2 Omvang beroepsbevolking jaar Figuur 3 Trend beroepsbevolking (Benchmark vergelijking met andere regio s) 16% 15% % 12% 12% % 4 REGIO RIVIERENLAND

5 Ontwikkelingen beroepsbevolking In Kiguur 1 was zichtbaar dat de vergrijzing in de regio Rivierenland toeneemt. Wat betekent dit als we specikiek inzoomen op het personeel per sector in de regio? De kleuren van de balkjes in Kiguur 4 geven aan hoe sterk de sectoren vergrijsd zijn in de regio. Sterk vergrijsde sectoren zijn Onderwijs en Overheid. De vergrijzing in Zorg en Welzijn is bovengemiddeld. Figuur 5 laat zien dat het aantal 55-plussers in alle branches van Zorg en Welzijn toeneemt. Vanwege de omvang van de sector is de impact van de vergrijzing voor Zorg en Welzijn bijzonder groot. Tot 2023 zullen zo'n werknemers in Zorg en Welzijn de arbeidsmarkt in de regio Rivierenland vanwege hun leeftijd verlaten (Kiguur 4). 30% 20% Figuur 5 Percentage 55-plussers naar branche, 2012 en Figuur 4 Mate van vergrijzing en verwachte uitstroom door leeftijd naar sector, projectie * 10% Overige dienstverlening onv. gegevens Horeca en catering Financiële instellingen Landbouw, bosbouw en visserij 0% 30% ZKH V&V Thuiszorg GGZ Bouwnijverheid Vervoer en telecom Onderwijs 20% Overheid Handel en reparatie Zakelijke dienstverlening 10% Industrie Zorg en welzijn % onv. gegevens GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV Niet vergrijsd Gemiddeld Vergrijsd Sterk vergrijsd * Uitleg: de lengte van de balken geeft het aantal medewerkers aan dat uitstroomt vanwege leeftijd; de kleur van de balken geeft aan hoe sterk de sector vergrijsd is. 5 REGIO RIVIERENLAND

6 Werkgelegenheid en werkloosheid Zorg en Welzijn is een belangrijke sector voor de werkgelegenheid in de regio Rivierenland. De sector neemt 12% van alle banen in de regio voor haar rekening (Kiguur 7). De grootste branche binnen Zorg en Welzijn is Verpleging en Verzorging met 33% van alle banen (Kiguur 6). Ten opzichte van de andere regio s is de branche Thuiszorg relatief groot met 25% van de banen. In de andere regio s ligt dit percentage tussen 12 en 21%. Figuur 6 Verdeling werkgelegenheid over branches zorg en welzijn, 2014 Zorg haakt niet aan bij groeiende economie De economische opleving gaat grotendeels aan de zorg voorbij. Bezuinigingen en stelselwijzigingen zorgen voor een trendbreuk in de uitgavenontwikkeling. Terwijl de uitgaven aan zorg zeer beperkt groeien, zullen de zorgvolumes in 2015 en 2016 krimpen. Uit: Robuuste groei in meeste sectoren, ING Economisch Bureau, augustus 2015 Figuur 7 Aandeel zorg en welzijn in totaal aantal banen, 2014 (Benchmark vergelijking met andere regio s) 15% 17% 12% 26% 6 REGIO RIVIERENLAND

7 Werkgelegenheid en werkloosheid Zorg haakt niet aan bij groeiende economie volgens ING Economisch Bureau. Figuur 8 laat de krimp van de afgelopen jaren zien. In bijna alle branches (behalve Thuiszorg en Gehandicaptenzorg) is er een daling in het aantal werknemers zichtbaar ZKH Figuur 8 Aantallen werknemers in Zorg en Welzijn per branche, * V&V Thuiszorg GGZ GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV * Onder werknemers worden ook gerekend: medewerkers met een nul-uren contract of een min-max contract en artsen die in dienst zijn van een instelling. 7 REGIO RIVIERENLAND

8 Werkgelegenheid en werkloosheid Figuur 9 Percentage flexibele contracten, 2012 en 2014* Figuur 10 Vacatures naar opleidingsniveau, januari-april % % 20% 10% 0% onv. gegevens ZKH V&V Thuiszorg GGZ 40% 30% 20% 10% 0% onv. gegevens GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV Voor een completer beeld van de werkgelegenheid worden in Kiguur 10 de recente vacatures beschreven naar opleidingsniveau. De Kiguur laat zien dat er geen vacatures beschikbaar zijn onder MBO-3 niveau. In Zorg en Welzijn wordt van oudsher veel met Klexibele contracten gewerkt. Het aandeel Klexibele contracten is sinds 2012 in de Ziekenhuizen en in de Verpleging en Verzorging echter afgenomen (Kiguur 9). * Flexibele contracten zijn bedoeld voor de categorie oproepkrachten (medewerkers met nul-uren contracten); een min-max contract wordt beschouwd als een vast contract. 8 REGIO RIVIERENLAND

9 Werkgelegenheid en werkloosheid Hoewel veel overheidsmaatregelen, bedoeld om de groeiende kosten voor de zorg beheersbaar te houden, pas per 1 januari 2015 zijn doorgevoerd, waren zorginstellingen hier al jaren op aan het voorsorteren. Veel zorginstellingen hebben tijdelijke contracten niet verlengd, personeel moeten ontslaan of waren zelfs genoodzaakt hun deuren te sluiten (uit: UWV Zorg Sectorbeschrijving, 16 juni 2015). Figuur 11 laat dan ook zien dat het aantal nieuw aangevraagde WW-uitkeringen sinds 2012 is gestegen. In de regio Rivierenland gaat het om een toename van 73% (van 574 in 2012 naar 991 in 2014). Ook de economische recessie zorgt nog steeds voor een stijging van het aantal NWW-ers. In de regio Rivierenland zijn er vooral in de gemeente Tiel veel niet-werkende werkzoekenden. In Neerijnen is het aandeel NWW-ers het laagst. Figuur 11 Toename van nieuwe WW-uitkeringen t.o.v % 75% 60% 45% 30% Zorg & Welzijn Nederland Zorg & Welzijn Regio Rivierenland Alle sectoren Regio Rivierenland 15% Figuur 12 Niet-werkende werkzoekenden per gemeente, februari Culemborg Buren Figuur 13 Toename van nieuwe WW-uitkeringen (Benchmark vergelijking met andere regio s) Geldermalsen Tiel Neder-Betuwe 84% Lingewaal Zaltbommel Neerijnen Maasdriel 10% of meer 8% tot 10% 6% tot 8% minder dan 6% 73% 50% 51% 9 REGIO RIVIERENLAND

10 Mobiliteit Figuren 14 en 15 laten zien dat de uitstroom de instroom overtreft bij met name instellingen in de Thuiszorg. De rode balken in Kiguur 15 geven de uitstroom uit de sector weer. Dat is inclusief de uitstroom richting werkloosheid. Niet alle werklozen vinden weer werk in de sector Zorg en Welzijn. Uit landelijke gegevens van het UWV blijkt dat zij ook weer werk vinden in sectoren zoals Onderwijs en Financiële en Zakelijke dienstverlening (Zorg, sectorbeschrijving, UWV, 16 juni 2015). Figuur 14 Instroom per branche naar herkomst, 2014 Figuur 15 Uitstroom per branche naar bestemming, 2014 ZKH V&V Thuiszorg GGZ GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV ZKH V&V Thuiszorg GGZ GHZ Welzijn Jeugdzorg KOV Binnen de branche Binnen sector Z&W Herintreder Buiten sector Z&W (o.a. uit opleidingen) Binnen de branche Binnen sector Z&W Buiten sector Z&W (incl. werkloosheid) Pensioen 10 REGIO RIVIERENLAND

11 Onderwijs Figuur 16 laat een redelijk stabiel beeld zien van de instroom in MBO-BOL opleidingen in Zorg en Welzijn. Ook de instroom in de HAN is redelijk stabiel voor zowel de opleidingen in de Gezondheidszorg als voor de opleidingen in Gedrag en Maatschappij. Wat betreft MBO-opleidingen is er informatie beschikbaar over de kans op werk als een leerling een bepaalde opleiding afrond (van stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven). Alleen verpleegkundigen niveau 4 hebben in de regio Rivierenland nog goede kansen op werk. Over HBO-opleidingen is uit landelijke gegevens bekend dat vooral verpleegkundigen niveau 5 goede kansen hebben (Zorg, sectorbeschrijving, UWV, 16 juni 2015). Tabel 2 Indicatie kans op werk MBO-opleidingen, instroom in 2015 Goede/voldoende kansen: Verpleegkundige (niveau 4) Figuur 16 Instroom opleidingen Zorg en Welzijn, ROC Rivor HAN Matige kansen: Verzorgende (niveau 3) Pedagogisch medewerker jeugdzorg (niveau 4) Persoonlijk begeleider gehandicaptenzorg (niveau 4) Persoonlijk begeleider specifieke groepen (niveau 4) Geringe kansen: Zorghulp (niveau 1) Helpende (niveau 2) Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) Pedagogisch medewerker kinderopvang (niveau 3) Gespecialiseerd pedagogisch medewerker (niveau 4) MBO - BBL MBO - BOL HBO - Gezondheidszorg HBO - Gedrag en maatschappij Sociaal-maatschappelijk dienstverlener (niveau 4) Sociaal Cultureel Werker/CMV'er (niveau 4) 11 REGIO RIVIERENLAND

12 Onderwijs Tabellen 3 en 4 geven het aantal gediplomeerde weer van het ROC Rivor (meest recente cijfers uit 2014) en van de HAN (meest recente cijfers uit 2013). In de regio studeren relatief veel helpenden, HBOverpleegkundigen, maatschappelijk werkers, pedagogen en sociaal pedagogische hulpverleners af. ZORG Tabel 3 Gediplomeerden ROC Rivor, 2014 Zorghulp 16 Helpende 325 Verzorgende 41 Verpleegkundige 49 WELZIJN Medewerker maatschappelijke zorg 16 Persoonlijk begeleider maatschappelijke zorg 10 Pedagogisch medewerker kinderopvang 16 Pedagogisch medewerker jeugdzorg 5 Gespecialiseerd pedagogisch medewerker 15 Tabel 4 Gediplomeerden Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, 2013 GEZONDHEIDSZORG Opleiding tot Verpleegkundige 208 Advanced Nursing Practice 26 Physician Assistant 25 Medische Hulpverlening 11 Opleiding tot Fysiotherapeut 132 Opleiding voor Ergotherapie 103 Opleiding voor Logopedie 113 Mondzorgkunde 45 Voeding en Dietetiek 114 Sport, Gezondheid en Management 127 Management in de Zorg 67 GEDRAG EN MAATSCHAPPIJ Creatieve Therapie 121 Sport en Bewegingseducatie 73 Culturele en Maatschappelijke Vorming 71 Maatschappelijk Werk en Dienstverlening 212 Social Work 11 Human Resource Management 56 Pedagogiek 292 Sociaal Pedagogische Hulpverlening 435 Toegepaste Psychologie REGIO RIVIERENLAND

13 Prognose personeel In de tabellen 5 en 6 worden de prognoses gepresenteerd van de ontwikkeling van de arbeidsmarkt voor Zorg en Welzijn voor de periode De prognoses zijn opgesteld door RegioPlus. Deze cijfers betreffen een grotere regionale schaal (regio Zuidwest Gelderland, dit zijn WZW regio s Nijmegen en Rivierenland) omdat de aantallen te klein zouden worden voor een betrouwbare prognose. Over het algemeen zijn er nog veel overschotten in 2015 en In de periode daarna komt er langzaam een kentering. De zorgvraag wordt complexer waardoor het niveau van de zorgverlener ook hoger moet zijn. Momenteel is er al een tekort aan HBO-verpleegkundigen en dit tekort zal in de komende jaren alleen nog maar toenemen. Ook zal de vraag stijgen naar MBO-4 verpleegkundigen, hetgeen zichtbaar wordt in een toenemend tekort vanaf Na 2017 zal het overschot aan verzorgenden omslaan naar een tekort. Dit wordt onder meer veroorzaakt door een afname van MBO-studenten die door beeldvorming over slechte arbeidsperspectieven in de zorg minder vaak een opleiding in de zorg zullen gaan kiezen. Er is een relatief groot overschot aan pedagogen op HBO niveau en het overschot blijft constant. Dit heeft onder meer te maken met de vrij hoge HBO-uitstroom van deze beroepsgroep. Volgend jaar is er nog nauwelijks een overschot aan pedagogisch werkers op MBO-niveau 4. Het tekort aan deze pedagogen vertoont na volgend jaar overigens een vrij grillig verloop en stijgt sterk na Hierin speelt mee dat er een verschuiving wordt verwacht in de vraag naar pedagogisch werkers van niveau 3 naar niveau 4. Gemiddeld neemt het overschot aan pedagogisch werkers met niveau 3 dan ook toe met maar liefst 29% gemiddeld. Tabel 5 Ontwikkeling arbeidsmarkt per kwalificatie, * Aantal werknemers Overschot en tekort op de arbeidsmarkt Trend Verpleegkundige, HBO ,6% Verpleegkundige, MBO ,1% Verzorgende ,5% Sociaal pedagogisch hulpverlener ,1% Pedagogiek, HBO ,8% Maatschappelijk werk en dienstverlening ,1% Culturele en maatschappelijke vorming ,1% Pedagogisch werker, MBO ,6% Pedagogisch werker, MBO % Sociaal cultureel werk ,6% Sociaal dienstverlener ,8% Medew. maatschappelijke zorg, MBO ,8% Medew. maatschappelijke zorg, MBO ,3% * Het percentage dat bij de trend is aangegeven leest men als volgt (voorbeeld): tussen 2015 en 2019 neemt het tekort aan HBO-verpleegkundigen toe met gemiddeld 1,6%. Daarnaast neemt het overschot aan HBO-pedagogen in die periode toe met gemiddeld 21,8%. Voor een nadere toelichting op de berekening van de prognoses zie bijlage REGIO S RIVIERENLAND & NIJMEGEN

14 Prognose personeel Tabel 6 Ontwikkeling arbeidsmarkt per branche, Aantal werknemers Overschot en tekort op de arbeidsmarkt Trend Ziekenhuizen ,0% GGZ ,3% VVT ,5% Gehandicaptenzorg ,7% In tabel 5 was te zien dat er gaandeweg tekorten zullen ontstaan aan personeel voor specikieke functies in Zorg en Welzijn. Dit is deels ook zichtbaar op brancheniveau (tabel 6). De overschotten worden kleiner. Gemiddeld genomen is deze trend sterker bij branches in de zorg dan bij branches in welzijn. Ziekenhuizen zullen na 2017 te maken hebben met een tekort aan personeel dat zich op de arbeidsmarkt aanbiedt. Ook in de Kinderopvang word verwacht dat er een tekort zal optreden, zij het pas na De aantrekkende economie zal meer mensen naar de arbeidsmarkt trekken, waardoor er meer behoefte ontstaat aan kinderopvang. Overige zorg ,5% Zorg totaal ,9% WMD ,0% Jeugdzorg ,9% Kinderopvang ,5% WJK totaal ,3% Zorg en WJK ,2% 14 REGIO S RIVIERENLAND & NIJMEGEN

15 Bijlagen Bijlage 1: Bronnen Tabel 1 Provincie Gelderland/PRIMOS ABF, Beroepsbevolking Figuur 1 Provincie Gelderland/PRIMOS ABF, Beroepsbevolking Figuur 2 Provincie Gelderland/PRIMOS ABF, Beroepsbevolking Figuur 3 Provincie Gelderland/PRIMOS ABF, Beroepsbevolking Figuur 4 UWV, Regio in beeld 2014 Figuur 5 PFZW, uitvraag data door WZW, juli 2015 Figuur 6 PFZW, uitvraag data door WZW, juli 2015 Figuur 7 CBS, Statline, juni 2015 Figuur 8 PFZW, uitvraag data door WZW, juli 2015 Figuur 9 PFZW, uitvraag data door WZW, juli 2015 Figuur 10 Werkeninzorgenwelzijn.nl, mei 2015 Figuur 11 UWV, uitvraag data door WZW, mei 2015 Figuur 12 UWV, Regio in beeld 2014 Figuur 13 UWV, uitvraag data door WZW, mei 2015 Figuur 14 PFZW, uitvraag data door WZW, juli 2015 Figuur 15 PFZW, uitvraag data door WZW, juli 2015 Figuur 16 Dienst Uitvoering Onderwijs, Ministerie van OCW, Databestanden Onderwijs Tabel 2 Kansopwerk.nl, mei 2015 Tabel 3 Tabel 4 Dienst Uitvoering Onderwijs, Ministerie van OCW, Databestanden Onderwijs Dienst Uitvoering Onderwijs, Ministerie van OCW, Databestanden Onderwijs Tabel 5 RegioPlus, Regioportretten Zuid-West Gelderland en Midden-Gelderland Tabel 6 RegioPlus, Regioportretten Zuid-West Gelderland en Midden-Gelderland REGIO RIVIERENLAND

16 Bijlagen Bijlage 2: Begrippenlijst CBS BBL BOL CMV MD MMZ NWW PFZW RegioPlus SAW SPH UWV VOV VVT WMD Centraal Bureau voor de Statistiek Beroeps Begeleidende Leerweg Beroeps Opleidende Leerweg Culturele en Maatschappelijke Vorming Maatschappelijke Dienstverlening Medewerker Maatschappelijke Zorg Niet-Werkende Werkzoekenden Pensioenfonds Zorg & Welzijn Stichting RegioPlus is het landelijk dekkend samenwerkingsverband van regionale werkgeversorganisaties voor zorg en welzijn Sociaal Agogisch Werk Sociaal Pedagogische Hulpverlening Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen Verpleging, Opvoedkundig en Verzorgend Verpleeghuiszorg, Verzorgingshuiszorg en Thuiszorg Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening Bijlage 3: Regio indeling Regio Arnhem Arnhem Doesburg Duiven Lingewaard Overbetuwe Renkum Rheden Rozendaal Rijnwaarden Westervoort Zevenaar Regio Rivierenland Buren Culemborg Geldermalsen Lingewaal Maasdriel Neder-Betuwe Neerijnen Tiel Zaltbommel Regio Nijmegen Beuningen Druten Groesbeek Heumen Millingen aan de Rijn Mook en Middelaar Nijmegen Ubbergen West Maas en Waal Wijchen Regio Ede Barneveld Ede Nijkerk Renswoude Rhenen Scherpenzeel Veenendaal Wageningen 16 REGIO RIVIERENLAND

17 Bijlagen Bijlage 4: Toelichting bij prognose personeel Het doel van de prognoses is niet om toekomstige tekorten of overschotten aan personeel exact te voorspellen. RegioPlus zegt daarover: "Door het grote aantal veranderingen in de sector zijn de gevolgen voor de omvang en samenstelling van de toekomstige werkgelegenheid echter lastig aan te geven. Daarbij komt dat het toekomstige gedrag van werkgevers, werknemers en overige stakeholders eveneens met onzekerheden omgeven is. In de prognoses die (..) worden gepresenteerd, zijn voor deze onzekerheden aannames gemaakt. Uiteraard moet daarmee rekening gehouden worden bij de interpretatie van de regionale prognoses. De prognoses zijn wel bedoeld om een eerste inzicht te geven in de toekomstige arbeidsmarktsituatie in de sector Zorg en Welzijn. Op basis van deze inzichten kunnen de diverse actoren het arbeidsmarktbeleid verder vormgeven, zodat vraag en aanbod van personeel beter op elkaar aansluiten. Bij het opstellen van de prognoses zijn aannames gemaakt over de volgende onzekerheden: Er wordt uitgegaan van het zogenoemde 'minder vraag naar personeelscenario": verwacht wordt dat de werkgelegenheid in Zorg en Welzijn nog zal blijven dalen tot Het aandeel niet-vov-personeel zal afnemen: het is de verwachting dat bij de bezuinigingen in Zorg en Welzijn primaire processen worden ontzien. De uitbreidingsvraag voor VOV-personeel zal daarom over het algemeen groter zijn dan de uitbreidingsvraag voor het overige personeel. De vraag naar hogere kwalikicatieniveaus zal toenemen: de algemene trend is dat de extramuralisering en ambulantisering een vraag naar hogere kwalikicatieniveaus tot gevolg heeft. De vraag naar lagere kwalikicatieniveaus (vooral op niveau 1 en niveau 2) neemt af: door bezuinigingen en de visie dat cliënten meer zelf moeten gaan organiseren in hun sociale systeem, verdwijnt een deel van de laagcomplexe zorg. Deze verschuift naar mantelzorgers en vrijwilligers en naar de particuliere markt. De instroom van nieuwe mensen vanuit het onderwijs zal na 2017 afnemen: De oorzaak van deze terugval is een afname van het aantal leerlingen dat aan een zorg- en welzijnsopleiding begint. De verslechterde arbeidsmarktperspectieven in Zorg en Welzijn ten opzichte van enkele jaren geleden zijn een belangrijke verklaring voor deze trend. Het is niet mogelijk prognoses te maken voor niveaus 1 en 2: er kan geen gebruik worden gemaakt van historische trends omdat - anders dan voorheen - zorgberoepen op niveau 1 en 2 door minder intreders op de arbeidsmarkt gekozen (kunnen) worden. Inmiddels zijn er ook organisaties in de huishoudelijk zorg actief die niet tot de zorgsector gerekend worden (zoals schoonmaakbedrijven). Het is daardoor lastig om een goed beeld te krijgen van het totaal aantal werkzame personen op de niveaus 1 en REGIO RIVIERENLAND