Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn

Transcriptie

1 Bijlage 1 Regioportret Haaglanden Onderzoeksbureau Etil, in opdracht van RegioPlus. Voor deze regionale rapportage zijn o.a. gegevens gebruikt vanuit het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn Jaar: 2013 Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING REGIOSCHETS... 4 Bevolkingssamenstelling: ontgroening en vergrijzing... 4 (Potentiële)beroepsbevolking... 5 Werkgelegenheid SECTORSCHETS... 8 Werkgelegenheidsstructuur... 8 Contractomvang: relatief veel kleine banen Instroom in het onderwijs Opleidingslocaties Deelnemers Gediplomeerden Onderwijs- en sectorrendement Pendel TOEKOMST ARBEIDSMARKT ZORG EN WJK Onzekerheden en interpretatie prognoses Uitbreidingsvraag naar VOV-personeel Vervangingsvraag en wervingsbehoefte VOV-personeel Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie Confrontatie vraag en aanbod (kwantitatief) Confrontatie vraag en aanbod (kwalitatief) CONCLUSIE BIJLAGE 1: BRONNEN EN DEFINITIES Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 2

3 INLEIDING Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt De arbeidsmarkt in de sector zorg en WJK 1 is sterk regionaal bepaald. De regionale werkgeversorganisaties, met hun lokale kennis, zijn dan ook onmisbaar. Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt is het werkgeversverband van de regio Haaglanden en Nieuwe Waterweg Noord en werkt samen met partners zoals zorg- en welzijnsorganisaties en het beroepsonderwijs om de arbeidsmarkt voor zorg en welzijn zo goed mogelijk te laten functioneren. Regioportret arbeidsmarkt zorg en welzijn Om te komen tot regionaal beleid is betrouwbare informatie over de ontwikkelingen op de regionale arbeidsmarkt in zorg en WJK onmisbaar. Betrouwbare arbeidsmarktinformatie is bijvoorbeeld van belang voor de personeelsplanning en personeelsvoorziening van zorg- en welzijnsorganisaties. Met cijfers die het nodige zeggen over het heden en de middellange termijn, kunnen partijen de juiste acties ondernemen op het gebied van personeelsvoorziening en onderwijs. Dit rapport brengt de arbeidsmarktknelpunten, onderwijsknelpunten en knelpunten in de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt in de sector zorg en WJK in kaart. Dit geeft aan de betrokken partijen handvatten om proactief beleid te voeren, op provinciaal en subregionaal niveau. Voorliggend rapport heeft specifiek betrekking op de regio Haaglanden en omvat de volgende gemeenten: Delft, s-gravenhage, Rijswijk, Wassenaar, Zoetermeer, Westland, Midden-Delfland, Leidschendam-Voorburg en Pijnacker-Nootdorp 2. Het rapport bestaat uit de volgende onderdelen: 1. Regioschets Wat is de regionale context waarbinnen de ontwikkeling op de arbeidsmarkt in Haaglanden voor zorg en WJK zich afspeelt? 2. Sectorschets Hoe ziet de sector zorg en WJK in Haaglanden er op dit moment uit? 3. Toekomst arbeidsmarkt zorg en WJK Hoe gaat de sector zorg en WJK in Haaglanden zich de komende jaren ontwikkelen? Bij de beantwoording van deze vragen gaat de aandacht uit naar ontwikkelingen in de vraag naar en het aanbod van personeel afkomstig uit het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. De focus binnen het rapport ligt op het verpleegkundig, (sociaal)agogisch en verzorgend personeel, ook wel VOVpersoneel genoemd Tot de zorg behoren de branches ziekenhuizen, GGZ, overige zorg, gehandicaptenzorg en VVT (verpleging, verzorging, thuiszorg). Tot WJK behoren de branches welzijn & maatschappelijke dienstverlening, jeugdzorg en kinderopvang. Dit is exclusief de regio Nieuwe Waterweg Noord. Ten tijde van de aanbesteding van het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn was deze regio nog een subregio binnen een andere regio. Bij de eerstvolgende mogelijkheid wordt verzocht aan de begeleidingscommissies om de regio Nieuwe Waterweg Noord bij de regio Haaglanden te voegen. Voorheen werd (sociaal-)agogisch aangeduid met opvoedkundig, vandaar de (nog altijd gebruikelijke) afkorting VOV. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 3

4 1. REGIOSCHETS De regionale arbeidsmarkt is zeer divers. Iedere regio heeft zijn eigen, typische kenmerken. Aan de aanbodkant kan gedacht worden aan verschillen in de kenmerken en de ontwikkeling van de beroepsbevolking. Aan de vraagzijde zijn er verschillen in bijvoorbeeld de sectorale samenstelling. Vanwege deze verschillen is het belangrijk om de arbeidsmarkt op regionaal niveau te monitoren. Dit hoofdstuk schetst de arbeidsmarkt in de regio Haaglanden. Bevolkingssamenstelling: ontgroening en vergrijzing Figuur 1.1 toont de bevolkingspiramide voor Haaglanden. Te zien is het aantal mannen en vrouwen naar leeftijdscategorieën in 2013 en Opvallend is dat de bevolking (licht) vergroent en sterk vergrijst. Met andere woorden, zowel het aantal jongeren als het aantal ouderen neemt toe. Deze ontwikkeling is zichtbaar in figuur 1.1: het aantal 0-19-jarigen stijgt licht tot 2025 en ook het aantal 60-plussers neemt toe. Deze verandering in de leeftijdssamenstelling kan ook worden uitgedrukt met behulp van de indicatoren groene en grijze druk. De groene druk is de verhouding tussen het aantal personen van 0 tot 20 jaar en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. De grijze druk is de verhouding tussen het aantal 65-plussers en het aantal 20- tot 65-jarigen. In 2013 is de groene druk 37%. In 2025 is dit licht gestegen tot 37,3%. De grijze druk is in ,7%, tegenover 30,5% in De bevolking als geheel in Haaglanden zal de komende jaren dan ook nog stijgen. In 2013 heeft Haaglanden inwoners, in 2025 zijn dat er Wat betekent dit voor het onderwijs en de arbeidsmarkt? Door de verwachte stijging van het aantal jongeren zal de instroom in de VOV-opleidingen op termijn nog licht stijgen- mits het studiekeuzegedrag van jongeren niet verandert. Hierdoor zal ook de instroom vanuit het onderwijs op de arbeidsmarkt in de toekomst nog toenemen, terwijl het aantal ouderen dat met pensioen gaat groeit als gevolg van de vergrijzing. Figuur 1.1 Samenstelling bevolking naar leeftijd en geslacht, Haaglanden, 2013 en 2025 Leeftijden 95 e.o Bron: CBS, PBL, bewerking Etil Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 4

5 (Potentiële)beroepsbevolking Alle mensen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar vormen de potentiële beroepsbevolking. De potentiële beroepsbevolking kan verdeeld worden in de volgende groepen: - De werkzame beroepsbevolking bestaat uit alle 15 tot 65-jarigen die werk hebben voor twaalf uur of meer per week. Daarnaast heeft een deel geen werk van twaalf uur of meer per week maar is daar wel actief naar op zoek (werkloze beroepsbevolking). - De mensen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar die geen twaalf uur of meer per week werken en ook niet actief op zoek zijn naar dergelijk werk, vormen de niet-beroepsbevolking (bijvoorbeeld nuggers). - Van de niet-beroepsbevolking wil een deel wel 12 uur of meer per week werken. Een ander deel wil, kan of hoeft dat niet om uiteenlopende redenen (zoals ziekte, opleiding/studie, VUT, andere inkomsten en zorgtaken). Figuur 1.2 geeft de samenstelling van de potentiële beroepsbevolking van Haaglanden in 2012 weer. Figuur 1.2 Samenstelling potentiële beroepsbevolking in Haaglanden naar categorie, 2012 Bron: CBS In 2012 waren er in potentie mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt in Haaglanden. Daarvan hebben mensen een baan van minimaal 12 uur per week, of zijn op zoek hiernaar. Ongeveer mensen vormen de arbeidsreserve op de arbeidsmarkt in Haaglanden: deze mensen willen 12 uur of meer per week werken. Van deze groep zijn personen actief op zoek naar een baan en op korte termijn beschikbaar. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 5

6 De potentiële beroepsbevolking zal naar verwachting tot 2020 blijven stijgen (figuur 1.1). Weliswaar stijgt het aantal ouderen, maar daar tegenover staat een lichte toename van het aantal jongeren. Doordat de instroom van jongeren echter minder sterk groeit dan de uitstroom van ouderen, wordt de stijging in de periode wel minder sterk. Figuur 1.3 Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking, beroepsbevolking en arbeidsparticipatie, Haaglanden, Procentuele ontwikkeling pot. ber. bevolking en ber. bevolking 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% ,0% 74,0% 72,0% 70,0% 68,0% 66,0% 64,0% 62,0% Arbeidsparticipatie Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Arbeidsparticipatie Bron: CBS, bewerking en prognose Etil De potentiële beroepsbevolking stijgt Jaarlijks groeit het aantal personen dat tot de potentiële beroepsbevolking kan worden gerekend. Het aantal jongeren stijgt al enige tijd in Haaglanden. Opvallend is dat in de periode het aantal 65-plussers nog daalde, waarna het in 2007 sterk is gaan groeien. De toename van het aantal ouderen leidt ertoe dat de potentiële beroepsbevolking steeds langzamer stijgt. Naar verwachting houdt deze (lichte) toename ook de komende jaren aan. In 2020 stijgt de potentiële beroepsbevolking tot personen, vergeleken met personen in De arbeidsparticipatie blijft stijgen De arbeidsparticipatie bepaalt de omvang van de beroepsbevolking. Deze geeft de verhouding weer tussen de (werkzame en werkloze) beroepsbevolking en de potentiële beroepsbevolking. Sinds de jaren negentig neemt de arbeidsparticipatie in Haaglanden over het algemeen toe, met name door een stijging van de arbeidsparticipatie onder ouderen en vrouwen. In 2000 participeerde nog 59% van de vrouwen, in 2012 was dit gestegen tot 65% en in 2020 stijgt dit naar verwachting tot 70%. De totale verwachte arbeidsparticipatie in 2020 is 75%, tegenover 71% in waardoor ook de beroepsbevolking toeneemt De beroepsbevolking is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. De verwachting is wel dat de beroepsbevolking de komende jaren minder sterk zal gaan stijgen, met nog wel een groei van zo n 0,5% per jaar tot Deze toename is het gevolg van een stijgende arbeidsparticipatie en een licht stijgende potentiële beroepsbevolking. In 2020 bestaat de beroepsbevolking uit ongeveer personen, tegenover in Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 6

7 Werkgelegenheid Aandeel sector zorg en WJK in totale economie stijgt Als gevolg van de economische crisis is de totale werkgelegenheid in de regio Haaglanden gedurende de periode met ongeveer 2% afgenomen. De werkgelegenheid in de sector zorg en WJK is stabiel gebleven. Dit in tegenstelling tot de werkgelegenheidsontwikkeling in de meeste overige sectoren die de laatste jaren gedaald is. Figuur 1.4 geeft de verdeling weer van de totale werkgelegenheid naar sector in 2008 en Het aandeel zorg en WJK blijkt zowel in 2008 als 2012 op 17% uit te komen. De sector zorg en WJK is daarmee de op een na grootste sector in Haaglanden. De grootste sector binnen de regio is overheid en onderwijs (20%). Andere belangrijke sectoren zijn zakelijke dienstverlening (14%) en handel en reparatie (14%). Figuur 1.4 Verdeling totale aantal arbeidsplaatsen naar sector, Haaglanden, 2008 en % 20% 3% 2% 4% 3% 5% 7% 10% 17% 20% 3% 3% 4% 5% 5% 6% 9% Bank- en verzekeringswezen Landbouw en visserij Bouw Horeca Overige diensten Industrie Transport en communicatie Handel en reparatie 16% 13% 14% 14% Zakelijke dienstverlening Zorg en welzijn Overheid en onderwijs Bron: LISA, bewerking Etil Vooruitzichten voor de korte termijn blijven negatief Voor de korte termijn, 2013 en 2014, gaat Etil uit van een verdere afname van de totale werkgelegenheid. Volgens de prognoses van het Centraal Plan Bureau krimpt de Nederlandse economie dit jaar met 1,25%. Minder economische activiteiten leiden in de regel tot minder vraag naar arbeid. In 2014 is naar verwachting sprake van een licht herstel en neemt de economische groei met 0,75% toe. Ondanks dit economische herstel neemt de werkgelegenheid in Nederland en Haaglanden verder af. De reden hiervoor is dat werkgevers op dit moment nog ruim in hun personeel zitten. Voor de periode verwacht Etil weer een beperkte werkgelegenheidsgroei in de regio Haaglanden. Aandeel zelfstandigen in zorg en WJK neemt toe Het aandeel zelfstandigen binnen de sector zorg en WJK lag in Haaglanden in 2010 op 4,5% (ofwel personen). In 2007 was dit aandeel nog 4,0%. Het aandeel ligt in Haaglanden daarmee iets hoger dan het landelijk aandeel van 4,4%. Het is de verwachting dat dit aandeel de komende jaren verder zal toenemen als gevolg van een grote vraag naar flexibel inzetbare vakmensen in de sector zorg en WJK. Het helpt daarbij dat de regels van de overheid en belastingdienst voor het werken als zelfstandige in de zorg in 2012 eenvoudiger zijn gemaakt. Daarbij speelt nog wel een discussie over het al dan niet af moeten dragen van btw. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 7

8 2. SECTORSCHETS In elke regio heeft de sector zorg en WJK een andere structuur, waardoor ontwikkelingen in de nabije toekomst net weer anders uitwerken. Dit hoofdstuk schetst een beeld van de sector zorg en WJK in de regio, verdeeld over branches en kwalificaties, door te kijken naar werkgelegenheid, onderwijs en pendelstromen. Werkgelegenheidsstructuur Naar branche In tabel 2.1 is het aantal werknemers en hun kenmerken per branche weergegeven. Te zien is dat de sector zorg en WJK in 2012 in Haaglanden werknemers kent. De meeste werknemers werken in de verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT) (30,8%), gevolgd door ziekenhuizen. In de branches jeugdzorg en welzijn en maatschappelijke dienstverlening (WMD) werken de minste mensen. Een aandachtspunt hierbij is dat de traditionele indeling naar branches als gevolg van branchevervaging aan het verdwijnen is. De geplande hervormingen versterken dit. Tabel 2.1 Werknemers in de sector zorg en WJK naar branche, Haaglanden, 2012* Branches Aantal werknemers 2012 Deeltijd factor Gemiddelde leeftijd Aandeel 55+ Aandeel 35- Aandeel vrouwen Aandeel allochtonen Ziekenhuizen ,80 40,7 14% 34% 79% 24% GGZ ,80 42,9 20% 29% 71% 22% Gehandicaptenzorg ,74 39,1 13% 41% 82% 17% VVT ,65 42,8 21% 27% 89% 32% Zorg overig ,74 40,5 14% 34% 77% 24% Jeugdzorg ,89 37,3 9% 48% 81% 26% Kinderopvang ,72 33,8 7% 60% 95% 27% WMD ,75 41,1 17% 33% 72% 36% Totaal zorg en WJK Haaglanden ,73 40,5 16% 35% 83% 27% Totaal alle sectoren Haaglanden ,82 39,7 15% 37% 47% 28% Totaal zorg en WJK Nederland ,71 40,8 16% 34% 84% 15% Totaal alle sectoren Nederland ,80 39,5 15% 37% 47% 18% * Voor de kenmerken van werknemers is gebruik gemaakt van gegevens over Bron: CBS, PGGM, bewerking Etil In de sector zorg en WJK werken veel werknemers in deeltijd. In Haaglanden ligt de deeltijdfactor op 0,73 fte; in heel Nederland op 0,71 fte. Vergeleken met alle sectoren in Haaglanden ligt de deeltijdfactor in de sector zorg en WJK wel lager. Van alle werknemers in de sector zorg en WJK in Haaglanden is 83% vrouw. De percentages verschillen echter per branche. In de kinderopvang is 95% van de werknemers vrouw terwijl dit in de GGZ slechts 71% is. Gemiddeld zijn de werknemers 40,5 jaar oud. In de GGZ is men gemiddeld het oudst (42,9 jaar) en in de kinderopvang het jongst (33,8 jaar). Verder is 27% van alle werknemers in de zorg en WJK in Haaglanden allochtoon. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 8

9 Naar VOV-kwalificatie Niet alle werknemers in de zorg en WJK werken in VOV-functies. In Haaglanden werken in 2012 naar schatting zo n werknemers in zogenaamde VOV-functies (61,4% van het totale aantal werknemers in de sector, tabel 2.2). Verdeeld naar branche, is het aandeel VOV-personeel het grootst in de VVT (75%), gevolgd door de kinderopvang (71%), gehandicaptenzorg (71%) en VVT (75%). In de branche ziekenhuizen en overige zorg ligt het aandeel VOV-personeel relatief laag met 41% en 43%. Verdeeld naar kwalificatie werken de meeste mensen in de regio Haaglanden in de sector zorg en WJK als verzorgende (3) en verpleegkundige (4). De kwalificaties sociaal-cultureel werker (4), sociaalmaatschappelijk dienstverlener (4) en sociaal-cultureel werker (5) hebben de kleinste aantallen werknemers. Tabel 2.2 Aantal werknemers (VOV-kwalificatie) in zorg en WJK naar kwalificatie, Haaglanden, 2012 Kwalificatie Werknemers 2012 Zorghulp (1) Helpende zorg en welzijn (2) Verzorgende (3) Verpleegkundige (4) Verpleegkundige (5) Sociaal-cultureel werker (4) 180 Sociaal-pedagogische hulpverlening (4) Sociaal-pedagogische hulpverlening (3) Sociaal-maatschappelijke dienstverlening (4) 210 Pedagogiek (5) Sociaal-pedagogisch hulpverlening (5) Maatschappelijk werk en dienstverlening (5) Sociaal-cultureel werker (5) 610 Totaal VOV-personeel Totaal Zorg en WJK Bron: CBS, PGGM, Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil Verdeling inzet personeel naar directe en indirecte werkzaamheden Wat betreft de inhoud van de functie is in figuur 2.1 te zien dat ongeveer 61% van de werknemers in de sector zorg en WJK in de regio Haaglanden behoort tot het verpleegkundig, opvoedkundig en verzorgend personeel. De resterende 39% van de werknemers heeft een niet VOV-functie, bijvoorbeeld in management, facilitaire functies, hotelfuncties of overige cliëntgebonden functies. Inzicht in de samenstelling en omvang van het niet-vov-personeel wordt steeds belangrijker, aangezien eventuele bezuinigingen door zorg- en WJK-organisaties in het niet-vov-deel de noodzaak om op het VOV-personeel te bezuinigen minder noodzakelijk maken. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 9

10 Figuur 2.1 Verdeling werkgelegenheid zorg en WJK naar directe en indirecte werkzaamheden, regio Haaglanden, % 3% 8% 6% 5% 15% 61% VOV-personeel Onderzoek/academisch patientgebonden Management/staf Administratief Facilitair Hotelfuncties Overig Contractomvang: relatief veel kleine banen Tabel 2.1 liet reeds zien dat veel werknemers in de zorg en WJK in deeltijd werken. In aanvulling daarop kan gekeken worden naar de contractomvang in de sector. Zo is op basis van landelijke kengetallen bekend dat 23% van de werknemers in de zorg en WJK een contract heeft van 36 uur of meer. 29% heeft een contract van 28 tot 36 uur, 30% werkt 20 tot 28 uur per week, terwijl 14% een contract heeft van 12 tot 20 uur. Tot slot heeft 4% van de werknemers een contract tot 12 uur per week. De sector als geheel kent daarmee relatief veel kleine banen. Verdeeld naar branche zijn er echter relatief grote verschillen waarneembaar (figuur 2.2). Figuur 2.2 Contractomvang in uren per week naar branche, 2012, Nederland 100% 80% 60% 40% 20% 0% 28% 22% 15% 7% 13% 11% 15% 44% 20% 30% 24% 34% 36% 41% 41% 28% 32% 35% 34% 30% 20% 24% 20% 21% 15% 14% 7% 6% 1% 1% 4% 3% 6% 12% 7% 19% 30% 23% 36% 29% 42% 28% 30% 19% 12% 14% 7% 2% 5% 4% 36 uur of meer 38 tot 36 uur 20 tot 28 uur 12 tot 20 uur tot 12 uur Bron: Onderzoeksprogramma AZW, bewerking Etil Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 10

11 Instroom in het onderwijs Van de totale instroom in het MBO in Haaglanden stroomt jaarlijks ruim 30% van de leerlingen in een zorg en WJK-opleiding in (figuur 2.3). Het grootste deel stroomt in een VOV-opleiding zorg in (14% in 2011). Het aandeel dat een VOV-opleiding welzijn volgt schommelt sinds 2006 rond de 9 procent. Het aandeel dat een overige zorg- en welzijnsopleiding volgt is in 2010 en 2011 lager dan in de jaren daarvoor. Opvallend is dat de ontwikkeling van de totale instroom in een zorg en WJK-opleiding in de periode vrijwel stabiel is gebleven. Figuur 2.3 Ontwikkeling instroom zorg- en welzijnsopleidingen in het MBO ten opzichte van totale instroom in het MBO ( ), Haaglanden ,2% 9,5% 8,2% ,4% 9,3% 7,8% ,3% 9,2% 9,2% ,7% 8,6% 9,6% ,3% 9,5% 9,5% ,7% 9,7% 9,3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Aandeel VOV-zorgopleidingen Aandeel overige zorg- en welzijnsopleidingen Aandeel VOV-welzijnsopleidingen Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking Etil Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 11

12 Figuur 2.4 toont de instroom van leerlingen en studenten in de VOV-opleidingen zorg en WJK voor de periode In de periode nam de instroom nog toe, tot ruim leerlingen in Sindsdien is er echter sprake van een lichte daling. In 2012 stroomden er ongeveer leerlingen in in een VOV-opleiding zorg en WJK. Wel is er sprake van verschillen tussen de diverse opleidingsvormen. Zo is het aandeel BOL sinds 2008 iets groter geworden en het aandeel BBL iets kleiner. Deze trend kan onder andere veroorzaakt zijn door een afname van het aantal BBL-plaatsen bij instellingen, als gevolg van teruglopende inkomsten en toenemende bezuinigingen. Het aantal leerlingen dat een HBO-opleiding volgt is redelijk stabiel gebleven. Figuur 2.4 Ontwikkeling instroom in VOV-opleidingen zorg en WJK naar leerweg, Haaglanden, % 24% 26% 25% 26% 24% 24% 100% 80% % 23% 30% 28% 23% 24% 24% 60% % 53% 44% 47% 51% 52% 52% 40% 20% % MBO - BOL MBO - BBL HBO Totaal Bron: CBS Onderwijsstatistieken, bewerking en prognoses Etil Opleidingslocaties De belangrijkste opleidingslocaties in de regio Haaglanden worden weergegeven middels de procentuele verdeling van het aantal deelnemers naar woonplaats per locatie (figuur 2.5) 4. Het gaat hierbij om deelnemers aan opleidingen in zorg en WJK. Op deze manier wordt inzichtelijk gemaakt wat de belangrijkste opleidingslocaties zijn voor de regio Haaglanden. Te zien is dat het ROC Mondriaan in s-gravenhage de instelling is met verreweg het grootste aantal leerlingen: maar liefst 61% van de deelnemers volgt hier een opleiding. Figuur De gegevens hebben betrekking op de totale vestiging van het ROC en zijn momenteel nog niet beschikbaar op het niveau van nevenvestigingen. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 12

13 Verdeling deelnemers aan opleidingen in zorg en WJK in Haaglanden naar locatie in het schooljaar 2012/2013 6% ID College Gouda 61% 23% 4% 6% ROC Albeda College Rotterdam ROC Leiden ROC Mondriaan 's-gravenhage Overig Bron: Calibris, bewerking Etil Deelnemers Op 1 oktober 2011 staan ruim MBO-leerlingen en bijna HBO-leerlingen ingeschreven bij de verschillende onderwijsinstellingen in Haaglanden. De samenstelling van de MBO- en HBO-populatie staat weergegeven in figuur 2.6. Het aantal MBO-deelnemers in de zorg en WJK-opleidingen die opleiden tot een VOV-kwalificatie, bedraagt in 2011 bijna (aandeel van 23% in de totale MBO-populatie). Van deze deelnemers volgen zo n personen het BOL-traject (16%) en bijna personen het BBL-traject (7%). Het aantal HBO-deelnemers in de zorg en WJK-opleidingen bedraagt in 2011 ongeveer 3.000; de opleidingen hebben daarmee een aandeel van 11% in de totale HBO-populatie. Figuur 2.6 Samenstelling MBO- en HBO-deelnemers in de VOV-opleidingen in Haaglanden in het schooljaar 2011/2012 MBO-deelnemers 2011 HBO-deelnemers % % % Z&W BOL Z&W BBL Overig MBO % % Z&W HBO Overig HBO Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 13

14 Gediplomeerden In tabel 2.3 wordt het aantal gediplomeerden voor alle VOV-opleidingen, en voor het MBO naar leerweg, weergegeven 5. In het schooljaar 2012/2013 bedraagt het aantal VOV-gediplomeerden in het MBO en het HBO respectievelijk en 500. Totaal zijn er dus gediplomeerden in VOVopleidingen van de sector zorg en WJK. Bij de MBO-gediplomeerden heeft 50% de leerweg BOL gevolgd en 41% de leerweg BBL. De overige 8% bestaat uit extranei. Extranei zijn studenten die alleen ingeschreven staan als examendeelnemer en dus geen lessen volgen van de betreffende opleiding. Tabel 2.3 Verwachte aantal gediplomeerden in de VOV-opleidingen zorg en WJK in Haaglanden in het schooljaar 2012/2013 Kwalificaties Aantal 2012 Aandeel BOL Aandeel BBL Aandeel extraneï Zorghulp (niveau 1) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % 24% 11% Verzorgende (niveau 3) % 79% 3% Verpleegkundige (niveau 4) % 65% 0% Verpleegkundige (niveau 5) 130 Sociaal cultureel werker (niveau 4) 50 92% 8% 0% Sociaal pedagogisch werker (niveau 4) % 40% 17% Pedagogisch werker (niveau 4) % 36% 14% Oud agogisch (niveau 4) 40 65% 11% 25% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 70 11% 67% 22% Sociaal pedagogisch werker (niveau 3) % 51% 8% Pedagogisch werker (niveau 3) % 52% 5% Oud agogisch (niveau 3) 50 34% 32% 34% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 50 39% 61% 0% Sociaal dienstverlener (niveau 4) 50 92% 5% 3% Pedagogiek (niveau 5) 60 Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 150 Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 140 Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 30 Totaal zorg en WJK Totaal zorg en WJK mbo % 41% 8% Totaal zorg en WJK hbo 500 Bron: CBS Onderwijsstatistieken, raming Etil Niet alle VOV-gediplomeerden gaan werken in de zorg en WJK. Een deel kiest voor een vervolgopleiding en gaat mogelijk pas later in de zorg en WJK werken. Dit geldt met name voor de lagere niveaus. Een ander deel gaat werken in een andere sector of wordt inactief. Hoeveel VOVgediplomeerden uiteindelijk kiezen voor een baan in de sector zorg en WJK wordt uitgedrukt in het sectorrendement. Het sectorrendement wordt toegelicht in de volgende paragraaf, samen met het onderwijsrendement. 5 Het aantal gediplomeerden in VOV-opleidingen Zorg en WJK is geprognosticeerd voor het schooljaar 2012/2013. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 14

15 Onderwijs- en sectorrendement Het aantal leerlingen dat vanuit het onderwijs instroomt op de arbeidsmarkt van de sector zorg en WJK, is afhankelijk van het onderwijs- en sectorrendement van de VOV-opleidingen. Het onderwijsrendement is de mate waarin studenten na instroom een diploma halen. Het sectorrendement is het percentage gediplomeerden van een VOV-opleiding dat een jaar na diplomering werkzaam is in de sector zorg en WJK. Het regionale sectorrendement wordt bepaald op basis van de woonregio van de gediplomeerde. Door het onderwijsrendement te vermenigvuldigen met het sectorrendement ontstaat een gecombineerd rendement dat aangeeft in welke mate leerlingen die in een VOV-opleiding instromen, later op de arbeidsmarkt van de sector zorg en WJK terechtkomen. Tabel 2.4 toont het onderwijs-, sector- en gecombineerd rendement per VOVopleiding. Tabel 2.4 Onderwijsrendement, sectorrendement en gecombineerd rendement van de VOV-opleidingen in Haaglanden Onderwijs rendement Sector rendement Gecombineerd rendement Zorghulp (niveau 1) 67,9% 31,7% 21,5% Helpende zorg en welzijn (niveau 2) 67,7% 51,5% 34,9% Verzorgende (niveau 3) 54,0% 93,9% 50,7% Verpleegkundige (niveau 4) 54,7% 92,2% 50,4% Verpleegkundige (niveau 5) 54,6% 90,0% 49,1% Sociaal cultureel werker (niveau 4) 58,2% 32,5% 18,9% Pedagogisch werker (niveau 4) 67,3% 81,8% 55,0% Oud agogisch (niveau 4) 64,1% 70,0% 44,9% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 4) 59,7% 81,4% 48,6% Pedagogisch werker (niveau 3) 41,1% 83,3% 34,3% Oud agogisch (niveau 3) 68,6% 65,2% 44,7% Medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3) 63,2% 85,9% 54,3% Sociaal dienstverlener (niveau 4) 55,1% 31,9% 17,6% Pedagogiek (niveau 5) 49,6% 58,0% 28,8% Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) 52,4% 76,2% 40,0% Maatschappelijke dienstverlening (niveau 5) 50,1% 56,9% 28,5% Cultureel maatschappelijke vorming (niveau 5) 39,8% 37,7% 15,0% Bron: CBS, bewerking Etil De opleiding oud agogisch (niveau 3) kent het hoogste onderwijsrendement (ruim 68%). Ook de opleidingen tot zorghulp (niveau 1), helpende zorg en welzijn (niveau 2) en pedagogisch werker (niveau 4) hebben een onderwijsrendement van rond de 67%. Daarentegen is het onderwijsrendement laag voor de HBO-opleidingen cultureel maatschappelijke vorming (39,8%) en pedagogiek (49,6%). Het sectorrendement ligt over het algemeen iets hoger dan het onderwijsrendement. Dus als men eenmaal een diploma heeft behaald, is de kans relatief groot dat men in de sector zorg en WJK gaat werken. Uit tabel 2.4 blijkt dat het sectorrendement het hoogst is voor de opleiding tot verzorgende niveau 3 (ruim 93%), gevolgd door de opleidingen verpleegkundige niveau 4 (ruim 92%), verpleegkundige niveau 5 (90%), pedagogisch werker niveau 4 (81,8%) en medewerker maatschappelijk zorg niveau 4 (81,4%). Het gecombineerde rendement is het hoogst voor de opleidingen pedagogisch werker (niveau 4), medewerker maatschappelijke zorg (niveau 3), verzorgende (niveau 3) en verpleegkundige (niveau 4) met een rendement van minimaal 50%. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 15

16 Pendel De regionale arbeidsmarkt is geen gesloten systeem. Veel werknemers pendelen dagelijks naar een andere gemeente (of zelfs provincie) dan waar ze woonachtig zijn. Dit komt onder andere door verschillen in de concentratiedichtheid van banen, regionale woningmarkten en woonvoorkeuren. De afgelopen jaren is het woon-werkverkeer toegenomen door een toename van de werkgelegenheid, maar ook door de problemen op de woningmarkt en een toename van het aantal tweeverdieners waardoor verhuizen naar de werkgemeente niet altijd mogelijk is. Bij pendel wordt normaliter onderscheid gemaakt tussen binnenlandse en buitenlandse pendel. Bij binnenlandse pendel gaat het om woon-werkverkeer binnen Nederland; bij buitenlandse pendel gaat het om grensoverschrijdend woon-werkverkeer. Veel van deze pendelgegevens worden jaarlijks door het CBS verzameld via registratie- en enquêtebestanden. Hierdoor heeft het CBS goed zicht op de pendelbewegingen van personen die in loondienst in Nederland werken. Er is bekend hoeveel inwoners van een ander land in Nederland werken (inkomende buitenlandse pendel). Omdat deze gegevens niet voor het buitenland beschikbaar zijn, is onduidelijk hoeveel inwoners van Nederland in het buitenland werkzaam zijn (uitgaande buitenlandse pendel). Binnenlandse pendel In Haaglanden is sprake van een positief binnenlands pendelsaldo van werknemers. In 2010 bedroeg het pendelsaldo voor alle sectoren en voor de sector zorg en WJK Bijna inwoners van Haaglanden verlaten de regio om elders in de zorg en WJK te gaan werken, terwijl ruim mensen de omgekeerde beweging maken. Dus per saldo verlaten minder werknemers uit de sector zorg en WJK de regio dan er binnenkomen. Figuur 2.7 geeft de binnenlandse pendelstromen en saldi grafisch weer voor de zorg en WJK en alle sectoren in Figuur 2.7 Binnenlandse pendel van werknemers in de sector zorg en WJK en alle sectoren, zorg en WJK Haaglanden Alle sectoren Haaglanden Inkomende pendel Uitgaande pendel Pendelsaldo Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 16

17 Tabel 2.5 toont de belangrijkste pendelbewegingen van en naar Haaglanden voor de sector zorg en WJK. Uit deze tabel blijkt dat de populairste bestemmingen om vanuit Haaglanden in de sector zorg en WJK te gaan werken, de regio s Rijnmond en Rijnstreek zijn. Werknemers die naar Haaglanden pendelen om te werken komen ook vaak uit Rijnmond en Rijnstreek. Tabel 2.5 Top-3 inkomende en uitgaande pendelstromen in zorg en WJK Haaglanden, 2010 Inkomende pendel Uitgaande pendel Regio van herkomst Regio van bestemming Rijnmond Rijnmond Rijnstreek Rijnstreek Utrecht en omgeving 750 Amsterdam 470 Bron: CBS, bewerking Etil Buitenlandse pendel Er zijn alleen gegevens beschikbaar over de inkomende buitenlandse pendel van werknemers. In totaal komen mensen die in het buitenland wonen naar Haaglanden om te werken. Daarvan hebben 210 mensen een baan in de sector zorg en WJK. Op basis van landelijke cijfers is bekend dat de grootste groep buitenlandse werknemers die in Nederland in de sector zorg en WJK komt werken, afkomstig is uit België, gevolgd door Duitsland (tabel 2.6). Van het totale aantal inwoners uit het buitenland dat in Nederland in de sector zorg en WJK werkt, is een relatief klein deel werkzaam in Haaglanden, namelijk 2,1%. In alle sectoren is dit aandeel 5,8%. Tabel 2.6 Inkomende buitenlandse pendel van werknemers, 2010 Zorg en WJK Alle sectoren Nederland Haaglanden Voor Nederland geldt de volgende uitsplitsing: België 62% 23% Duitsland 21% 23% Polen 0% 22% Overig buitenland 17% 33% Bron: CBS, bewerking Etil Mobiliteit van gediplomeerden Tot nu toe is de pendel van werknemers besproken. Daarnaast is het ook mogelijk dat gediplomeerden die de arbeidsmarkt betreden, in een andere regio gaan werken dan de regio waarin ze in het jaar van afstuderen woonden. In Haaglanden betreden jaarlijks bijna gediplomeerden de arbeidsmarkt. Hiervan komen een kleine 300 gediplomeerden uit andere regio s. Jaarlijks gaan er echter circa 200 gediplomeerden uit Haaglanden aan het werk in andere regio s, waarbij de bestemming vaak Rijnmond of Rijnstreek is. Per saldo krijgt Haaglanden er dus gediplomeerden uit andere regio s bij. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 17

18 3. TOEKOMST ARBEIDSMARKT ZORG EN WJK Het kabinet Rutte II wil de kwaliteit van zorg en welzijn verbeteren door de burger centraal te stellen. Tegelijkertijd wil het kabinet de alsmaar oplopende kosten van zorg en welzijn beteugelen. Om dit te bereiken is in het Regeerakkoord 6 een groot aantal maatregelen aangekondigd. In meerdere opzichten betekenen deze maatregelen een trendbreuk met het verleden. Niet alleen neemt het groeitempo van de uitgaven af, ook wordt de zorg (care) anders georganiseerd. In dit hoofdstuk geven we een eerste doorkijk van de verwachte arbeidsmarktgevolgen van het Regeerakkoord voor de sector zorg en WJK in de regio Haaglanden. Onzekerheden en interpretatie prognoses In het verleden was sprake van een gestage groei van het aantal werkenden in de zorg en WJK. Dit beeld gaat de komende jaren veranderen. Deze trendbreuk met het verleden en de verantwoordelijkheid van gemeenten voor de uitvoering van de langdurige zorg en ondersteuning (care) brengt de nodige onzekerheid voor beleidsmakers met zich mee. De behoefte aan inzicht in toekomstige ontwikkelingen is daardoor groot. Momenteel is het echter lastig om de precieze gevolgen van het regeerakkoord inzichtelijk te maken, aangezien er nog veel zaken onzeker zijn. In de prognoses die in dit hoofdstuk worden gepresenteerd, maken we daarom gebruik van aannames over deze onzekerheden. Bij de interpretatie van de regionale prognoses dient hiermee rekening te worden gehouden. Het doel van de prognoses is dan ook niet om toekomstige tekorten of overschotten aan personeel exact te voorspellen, maar om de diverse actoren op de arbeidsmarkt een eerste inzicht te geven van de arbeidsmarktgevolgen van het regeerakkoord voor de regio Haaglanden. Op basis van deze inzichten kan vervolgens het arbeidsmarktbeleid verder worden afgestemd, zodat vraag en aanbod van personeel beter op elkaar aansluiten. Bij de beschrijving van de prognoseresultaten wordt achtereenvolgens ingegaan op de uitbreidingsvraag (groei of krimp werkgelegenheid), de vervangingsvraag, het (toekomstige) aanbod van VOV-personeel en de confrontatie tussen vraag en aanbod. Gezien de onzekerheden worden de prognoseresultaten op hoofdlijnen beschreven. Uitbreidingsvraag naar VOV-personeel Uitbreidingsvraag is de vraag naar nieuwe arbeidskrachten die ontstaat door groei van de werkgelegenheid. De uitbreidingsvraag kan ook negatief zijn. Er is dan sprake van een krimp in plaats van uitbreiding van de werkgelegenheid. In de zorg en WJK wordt de uitbreidingsvraag, zowel landelijk als regionaal, sterk bepaald door beschikbare middelen. Momenteel is het onzeker hoeveel middelen in de toekomst precies naar de verschillende branches gaan. Gemeenten kunnen namelijk zelf beslissen hoe de middelen die zij ontvangen voor de verschillende zorg- en welzijnsfuncties worden ingezet. Bij de prognoses van de uitbreidingsvraag hebben we de aanname gemaakt dat de beschikbare middelen worden ingezet voor de zorg- en welzijnsfuncties op de wijze waarop dat ook 6 En daarop volgende akkoorden en plannen. In dit hoofdstuk zijn de ontwikkelingen verwerkt tot en met september In het algemeen is er op alle politieke niveaus nog besluitvorming gaande. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 18

19 in het basisjaar 2012 is gedaan. Met andere woorden, er wordt door deze aanname geen rekening gehouden met de gevolgen van keuzes die gemeenten gaan maken over de inzet van middelen of met mogelijk hogere uitvoeringskosten bij de gemeenten zelf. Naast de beschikbare middelen zijn regionale ontwikkelingen in het ziekteverzuim, de zorgvraag, arbeidsproductiviteit en de deeltijdfactor van invloed op de uiteindelijke uitbreidingsvraag. Figuur 3.1 laat de verwachte uitbreidingsvraag voor de regio Haaglanden zien in de branches van zorg en WJK. Figuur 3.1 Uitbreidingsvraag branches zorg en WJK, Haaglanden, Ziekenhuizen 20 GGZ Overige zorg Gehandicaptenzorg VVT Kinderopvang -770 Jeugdzorg -400 WMD -960 Totaal Bron: Etil De totale uitbreidingsvraag voor de sector zorg en WJK in de regio Haaglanden is gedurende de periode negatief met personen (-4%). Er is wel sprake van een groot verschil tussen de zorgbranches en de WJK-branches. In de zorgbranches is in regio Haaglanden sprake van een afname van -2%, terwijl de afname in de WJK-branches met -14% veel sterker is. Hierna gaan we kort in op de gehanteerde aannames voor de uitbreidingsvraag in Haaglanden naar branche. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is dat veel beleidsmaatregelen op een specifiek moment betrekking hebben, waardoor de uitbreidingsvraag in een branche gedurende de periode sterk kan fluctueren. Ziekenhuizen: in de ziekenhuizen is een nieuw bestuurlijk akkoord afgesloten, waarin afgesproken is de groeiruimte van de financiële middelen in 2014 en de drie jaren erna te beperken. Gezien deze afspraken en de aanname dat er in de ziekenhuizen sprake is van een positieve arbeidsproductiviteitsgroei (1%), gaan we ervan uit dat de uitbreidingsvraag in Haaglanden binnen de ziekenhuizen beperkt positief zal zijn. GGZ: voor de GGZ is overeenstemming bereikt over de verlenging van het bestuurlijke akkoord dat in 2012 is afgesloten. Ook in dit akkoord is afgesproken de groeiruimte in 2014 tot 1,5% en in de jaren erna tot 1% te beperken. Vanwege deze afspraken en de aanname dat binnen de GGZ sprake is van een positieve arbeidsproductiviteitsgroei (1%), gaan we ervan uit dat de uitbreidingsvraag in Haaglanden voor de GGZ de komende jaren positief zal zijn. Gehandicaptenzorg: in de gehandicaptenzorg gaan we voor de komende jaren uit van een bescheiden groei van de uitbreidingsvraag in Haaglanden. In het jaar 2015 is de (negatieve) invloed van de beleidsmaatregelen voor de langdurige zorg en ondersteuning wel zichtbaar. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 19

20 VVT: in de VVT gaan we voor de komende jaren uit van een afname van de uitbreidingsvraag. Bij de interpretatie van deze ontwikkeling is het van belang om te realiseren dat er in de VVT meerdere beleidsmaatregelen door elkaar heen spelen. Zo is er in de langdurige zorg vanaf 2015 sprake van een verschuiving van intramurale naar extramurale zorg. Hierdoor nemen de middelen voor de thuiszorg toe, terwijl de middelen in de verpleging en verzorging juist sterk afnemen. Daarbij wordt in de thuiszorg ook de huishoudelijke hulp verleend. Hierop wordt in het regeerakkoord met ingang van 2015 juist sterk bezuinigd (40%). Het totale effect van de beleidsmaatregelen voor de thuiszorg is echter positief, waardoor we voor de thuiszorg in de regio Haaglanden uitgaan van een positieve uitbreidingsvraag. Kinderopvang: voor de kinderopvang gaan we uit van een negatieve uitbreidingsvraag in Haaglanden. Vooral in de eerste drie jaar verwachten we een aanzienlijke afname van de uitbreidingsvraag als gevolg van de bezuinigingen van de rijksoverheid op de bijdrage in de kosten. Daarna is weer sprake van een beperkte toename van de uitbreidingsvraag. Jeugdzorg: de uitbreidingsvraag in de branche jeugdzorg staat onder druk als gevolg van de invoering van de nieuwe wet Jeugdzorg, welke gepaard gaat met een landelijke korting op het budget die oploopt tot 15% in Voor de regio Haaglanden gaan we daarom dan ook uit van een negatieve uitbreidingsvraag in de branche jeugdzorg. WMD: voor de branche WMD hebben we aangenomen dat gemeenten in de regio Haaglanden net als in de afgelopen jaren blijven bezuinigen op de branche welzijn en maatschappelijke dienstverlening. Het gevolg hiervan is dat we uitgaan van een negatieve uitbreidingsvraag voor deze branche. In tabel 3.1 is de vraag naar VOV-personeel weergegeven per kwalificatie. In 2017 is in Haaglanden de vraag naar VOV-personeel ongeveer werknemers lager dan in Voor de meeste VOVkwalificaties neemt de vraag over de periode af. De vraag naar zorghulp (niveau 1) neemt het sterkst af, hetgeen het gevolg is van de budgettaire korting op huishoudelijke hulp. Ook de vraag naar helpende zorg en welzijn (niveau 2) en verzorgende (niveau 3) neemt af. Niet voor alle zorgkwalificaties neemt de uitbreidingsvraag af. Zo neemt de vraag naar verpleegkundigen (niveau 4 en 5) in Haaglanden toe. Dit is het gevolg van de relatief gunstige ontwikkelingen in de ziekenhuizen en de GGZ, branches waar relatief veel verpleegkundigen werken. Daarnaast investeert het kabinet in de wijkverpleegkundigen waardoor de vraag naar verpleegkundigen in de thuiszorg fors toeneemt. Voor alle agogische kwalificaties daalt de vraag naar personeel. Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 20

21 Tabel 3.1 Uitbreidingsvraag werknemers met een VOV-kwalificatie, Haaglanden, werknemers werknemers Abs. ontw. % Ontw. (VOV) 2012 (VOV) Verpleegkundige (niveau 5) % Verpleegkundige (niveau 4) % Verzorgende (niveau 3) % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % Zorghulp (niveau 1) % Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) % Sociaal cultureel werker (niveau 5) % Sociaal cultureel werker (niveau 4) % Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) % Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) % Pedagogiek (niveau 5) % SAW (niveau 4) % SAW (niveau 3) % Totaal VOV-personeel % Bron: Etil Vervangingsvraag en wervingsbehoefte VOV-personeel Naast de uitbreidingsvraag ontstaat vraag naar personeel als gevolg van uitstroom van werknemers in zorg en WJK. Dit wordt aangeduid als vervangingsvraag. In het gehanteerde regionale prognosemodel worden meerdere bestemmingen van de uitstroom meegenomen, te weten: uitstroom naar overige bedrijfstakken (buiten zorg en WJK); uitstroom naar uitkering en inactiviteit; uitstroom naar pensioen; uitstroom naar opscholing (exclusief doorscholing); uitstroom naar een andere regio (pendel). Tabel 3.2 geeft een overzicht van de totale uitstroom van werknemers met een VOV-kwalificatie. In de regio Haaglanden stromen gedurende de periode ongeveer werknemers met een VOV-kwalificatie uit de sector zorg en WJK, hetgeen ongeveer 42% is van het totale VOVpersoneel in het realisatiejaar Gedurende deze periode gaan in Haaglanden ongeveer personen uit de zorg en WJK met pensioen. Bij het vaststellen van deze uitstroom is rekening gehouden met een toename van de gemiddelde uittredeleeftijd van 63,5 jaar naar 64,3 jaar in De uitstroom naar overige bedrijfstakken, uitkeringen en inactiviteit hangt samen met de ontwikkelingen in de vraag naar VOV-personeel. Indien de uitbreidingsvraag sterker afneemt, neemt de uitstroom van personeel naar deze bestemmingen sterker toe. Om een goed totaalbeeld te krijgen van de totale wervingsbehoefte van zorg- en welzijnsorganisaties hebben we in tabel 3.2 ook gegevens opgenomen over de verwachte wervingsbehoefte. De wervingsbehoefte is de som van de uitbreidingsvraag en de vervangingsvraag (uitstroom van werknemers). Als de uitbreidingsvraag negatief is, wordt niet al het personeel dat uitstroomt vervangen. De totale wervingsbehoefte in de regio Haaglanden in de sector zorg en WJK is gedurende de periode ongeveer personen, hetgeen ongeveer 37% van het VOV-personeel is in Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 21

22 Tabel 3.2 Uitstroom en wervingsbehoefte van werknemers met een VOV-kwalificatie, absoluut en uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers 2012, Haaglanden, werknemers uitstroom werknemers wervingsbehoefte (VOV) abs. % abs. % Verpleegkundige (niveau 5) % % Verpleegkundige (niveau 4) % % Verzorgende (niveau 3) % % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % % Zorghulp (niveau 1) % % Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) % % Sociaal cultureel werker (niveau 5) % % Sociaal cultureel werker (niveau 4) % % Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) % % Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) % % Pedagogiek (niveau 5) % % SAW (niveau 4) % % SAW (niveau 3) % % Totaal VOV-personeel % % Bron: Etil Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie Tegenover de wervingsbehoefte van VOV-personeel staat de instroom van VOV-personeel op de arbeidsmarkt zorg en WJK. In het gehanteerde regionale prognosemodel bestaat de instroom uit meerdere aanbodcategorieën: instroom vanuit onderwijs/instroom vanuit andere kwalificaties (opscholing); instroom vanuit overige bedrijfstakken (buiten zorg en WJK); instroom vanuit uitkeringen en inactiviteit; instroom vanuit een andere regio (pendel). In tabel 3.3 is de totale (potentiële) instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie in de regio Haaglanden weergegeven voor de periode Gedurende deze periode gaan we ervan uit dat ongeveer werknemers met een VOV-kwalificatie op de arbeidsmarkt zullen instromen in Haaglanden. Deze instroom komt overeen met ongeveer 50% van het aantal werknemers met een VOV-kwalificatie in het uitgangsjaar Vooral de lagere zorgopleidingen en de kwalificatie SAW (niveau 3) hebben ten opzichte van het aantal werknemers in 2012 een relatief hoge instroom van werknemers. Gezien het grote aandeel van de aanbodcategorie instroom vanuit onderwijs hebben we deze ook separaat in tabel 3.3 opgenomen. Opleidingen zorg en welzijn waren en zijn nog steeds populair onder leerlingen. Vanuit het onderwijs stromen daardoor in de regio Haaglanden ongeveer werknemers met een VOV-kwalificatie in op de arbeidsmarkt zorg en WJK. De instroom vanuit onderwijs is goed voor ongeveer de helft van de totale instroom van werknemers met een VOVkwalificatie. De totale instroom vanuit het onderwijs neemt gedurende de periode Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 22

23 beperkt af, hetgeen vooral komt door de afname van de instroom van de agogische opleidingen. Met uitzondering van helpende zorg en welzijn niveau 2 neemt de instroom op de arbeidsmarkt vanuit het onderwijs voor alle zorgopleidingen toe. Tabel 3.3 Instroom van werknemers met een VOV-kwalificatie, uit het onderwijs en totale instroom, absoluut en uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers in 2012, Haaglanden, werknemers instroom vanuit totale instroom (VOV) 2012 onderwijs abs. % abs. % Verpleegkundige (niveau 5) % % Verpleegkundige (niveau 4) % % Verzorgende (niveau 3) % % Helpende zorg en welzijn (niveau 2) % % Zorghulp (niveau 1) % % Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) % % Sociaal cultureel werker (niveau 5) % % Sociaal cultureel werker (niveau 4) % % Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) % % Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) % % Pedagogiek (niveau 5) % % SAW (niveau 4) % % SAW (niveau 3) % % Totaal VOV-personeel % % Bron: Etil Regioportret Haaglanden Arbeidsmarkt zorg en welzijn 2013 Werkgeversvereniging ZorgZijn Werkt 23