Raamleerplan. Volksmuziek. Instrument: Folkgitaar. Deeltijds Kunstonderwijs studierichting muziek. oktober

Transcriptie

1 Onderwijssecretariaat van Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap Ravensteingalerij 3 bus Brussel tel. 02/ fax 02/ info@ovsg.be Volksmuziek Instrument: Folkgitaar Raamleerplan Deeltijds Kunstonderwijs studierichting muziek oktober

2 Inhoudstafel 1. Inleiding 2. Doelstellingen 3. Gebruik van het leerplan 4. Materiële uitvoerbaarheid 5. Leerplan 6. Evaluatie 7. Bibliografie oktober

3 1. Inleiding Folkgitaar (met stalen snaren) is een relatief jong instrument in de folkfamilie. Toch heeft het al een respectabele plaats als begeleidingsinstrument en als melodisch- en solo-instrument ingenomen. Het wordt zowel met het plectrum als met de vingers bespeeld. Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw is onder invloed van Davey Graham de DADGADstemming (half-open stemming van de snaren van laag naar hoog) in gans Europa en Amerika sterk in populariteit toegenomen. De stemming is heel flexibel en toepasbaar op muziek uit vele regio s. Naast de standaardstemming zijn er echter vele andere stemmingen in omloop. Er is dus heel wat mogelijk, zolang de juiste speelstijl wordt gehanteerd. Samen musiceren en melodieën uitwisselen is eigen aan volksmuziek en folk. De muziek vindt zijn oorsprong in de orale traditie, waarbij de muziek van muzikant tot muzikant wordt aangeleerd. Op het gehoor leren spelen van melodieën en harmonieën is daarom vanaf de start van de opleiding van wezenlijk belang. Daarmee samenhangend is het samenspelen met andere leerlingen en de leraar een belangrijk onderdeel in de les. Naast het spelen van melodieën is ook het variëren ervan zeer belangrijk (melodisch, harmonisch, versieringen, ). De laatste jaren wordt er ook meer en meer geïmproviseerd. Deze improvisaties zijn meestal modaal of diatonisch. Folkmuziek is ondertussen een groot huis geworden met vele kamers waar veel mogelijk is en heel wat vrijheid heerst. Naast de pure volksmuziek sijpelen er veel invloeden van andere muziekstijlen en andere regio s binnen. De muziek leeft, maar er is steeds een groot respect voor de traditie, voor de wortels van de muziek. In de opleiding folk valt er voor de leerling veel te ontdekken en te beleven. oktober

4 2. Doelstellingen De leerlingen leren zowel de volksmuziek van bij ons als de volksmuziek uit ruimere Europese tradities kennen en spelen. Het repertoire omvat zowel traditionele als nieuw gecomponeerde muziek. De leerlingen besteden grote aandacht aan het spelen op het gehoor. De leerlingen worden gemotiveerd en gestimuleerd tot het samen musiceren. De leerlingen leren zowel imiteren, variëren als improviseren om ten volle deel uit te maken van het folkgebeuren. 3. Gebruik van het leerplan Dit leerplan is een graadsleerplan. Het leerplan is onderverdeeld in drie kolommen: o doelstellingen, o leerinhouden, o methodologische wenken. Het leerplan is ingedeeld in een aantal hoofdstukken. 4. Materiële uitvoerbaarheid Het betreft de minimale materiële vereisten die noodzakelijk zijn voor een goede uitvoering van het leerplan. lokaal In het lokaal bevindt zich het nodige standaard didactisch materiaal: een tafel stoel(en) aangepast aan de leerlingen in functie van het bespelen van hun instrument muziekstaander(s) spiegel (wenselijk) begeleidingsinstrument(en) (wenselijk) bord (wenselijk) materiaal per leerlingengroep De leerlingen staan zelf in voor de nodige accessoires die bij hun instrument horen. (voetensteun, rietjes, ) oktober

5 5. Leerplan Lagere graad sectie jongeren / volwassenen Doelstellingen Leerinhouden Methodologische wenken De leerlingen kunnen op basis van de leerinhouden: een eenvoudige melodie of eenvoudige begeleiding tokkelen of spelen met een plectrum; een eenvoudige melodie met begeleiding tokkelen; zowel op het gehoor naspelen (imitatie) als van blad spelen. STEMMING: DADGAD (kennismaking, situering, gebruik, ) op maat van de leerling kan teruggegrepen worden naar de gewone gitaarstemming (EADGBE) of DADGBE HOUDING: in folk zijn er verschillende houdingen mogelijk er wordt gestreefd naar een goede ergonomische houding, afhankelijk van de leerling en het instrument ATTITUDEVORMING: regelmaat / dagelijkse studie inoefening / verbetering / afwerking regelmatig naar (volks)muziek luisteren NOTATIE: gewone muzieknotatie tabulatuur akkoorddiagram TECHNIEK: aandacht voor de houding van de rechterhand; leerlingen spelen tirando aandacht voor een correcte duimpositie en plaatsing van de vingers van de linkerhand spelen met 4 vingers: p i m a aandacht voor het legato spelen inoefenen van positie I en II Een folkgitaar is zwaarder dan een klassieke gitaar en heeft stalen snaren. Daarom is het soms beter om te starten met een klassieke gitaar met nylon snaren. Er bestaan ook kleinere instrumenten (3/4, 1/2). Het gebruik van een capodastro is interessant als de gitaar te groot is voor te kleine handen. aparte oefeningen voor de ontwikkeling van de kracht, controle en flexibiliteit van de vingers om het legatospel te verbeteren oktober

6 aandacht voor de coördinatie tussen linkerhand en rechterhand inoefenen van plectrumtechnieken en tokkeltechnieken gebruik van een capodastro TOONAARDEN: D (d) en G (g) + aanverwante modi AKKOORDEN: inoefenen van de voornaamste akkoordverbindingen (I IV V) in de toonaarden D (d) en G (g) MAATSOORT/RITMIEK/METRIEK/TEMPO: 2/4, 4/4 en 3/4 aandacht voor de specifieke ritmiek van de volksdansen aandacht voor de metriek vanuit het danskarakter aandacht voor tempostabiliteit aandacht voor een solide slagtechniek in de rechterhand met dansers samenwerken of zelf dansen om de metriek en de ritmiek aan te voelen en beter te begeleiden REPERTOIRE: dansen: polka scottish wals andro TOON: andere melodieën zoeken naar een goede toon: 1. aandacht voor het volume (volle toon) 2. aandacht voor de zuiverheid van de toon DYNAMIEK: contrastdynamiek aandacht voor de verhouding melodie begeleiding oktober

7 MUZIKALITEIT: aandacht voor karakter, tempo, frasering van een melodie of begeleiding muziek laten beluisteren GEHOORTRAINING: naspelen van (eenvoudige) melodieën en begeleidingen (I IV V) op het gehoor herkennen van de AB-vorm zoveel mogelijk zonder partituur spelen SAMENSPEL: aandacht voor het samenspelen waarbij de leerlingen melodie en/of begeleiding spelen oktober

8 Middelbare graad Doelstellingen Leerinhouden Methodologische wenken De leerlingen kunnen op basis van de leerinhouden moeilijkere melodieën of begeleidingen tokkelen of spelen met een plectrum; moeilijkere melodieën met begeleiding tokkelen; zowel op het gehoor naspelen (imitatie) als van blad spelen (aandacht voor geheugenwerk); melodieën eenvoudig variëren. De leerlingen bouwen aan een repertoire. STEMMING: idem lagere graad zelf stemmen van het instrument met een stemapparaat (of op het gehoor) HOUDING: verder uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de lagere graad ATTITUDEVORMING: verder uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de lagere graad NOTATIE: idem lagere graad eenvoudige versieringen TECHNIEK: spelen van eenvoudige versieringen (LH): 1. voorslag 2. trillers toepassen van de stijgende binding (hammer on) en dalende binding (pull off) op melodieën verder verkennen van de toets: 1. horizontaal: melodieën op 1 snaar 2. verticaal: uitbreiding van de posities (tot IV) en positiewisselingen inoefenen van eenvoudige barré-akkoorden (dwarsgreep) inoefenen van natuurlijke harmonieken aandacht voor het legato- en staccatospel eenvoudig gebruiken van het capodastro toonladders spelen op één snaar oktober

9 verder uitbreiden van de tokkeltechniek 1. eenvoudige 2- en 3-stemmigheid 2. alternerende bas met de duim 3. uitbreiden van de begeleidingspatronen bij melodieën en liederen verder uitbreiden van de plectrumtechnieken: 1. frasering 2. articulatie: aandacht zware en lichte tellen, accenten geven 3. voelen van het metrum TOONAARDEN: idem lagere graad C A (a) e + aanverwante modi AKKOORDEN: inoefenen van grepen en akkoordverbindingen van de nevengraden in D (d) en G (g) inoefenen van de basisakkoorden in C A (a) e septiemakkoorden HARMONIE: plaatsen van akkoorden/verbindingen (hoofdgraden) onder een melodie MAATSOORT/RITMIEK/METRIEK/TEMPO aanvoelen van binaire en ternaire maatsoorten REPERTOIRE: verder inoefenen en afwerken van het reeds ingestudeerde repertoire van de lagere graad nieuwe dansen: bourree in 2 en in 3 rustige jigs in 6/8 mazurka hanter dro andere melodieën met dansers samenwerken of zelf dansen om de metriek en de ritmiek aan te voelen en beter te begeleiden oktober

10 TOON: aandacht voor klankvorming DYNAMIEK: idem lagere graad overgangsdynamiek accenten MUZIKALITEIT: aandacht voor frasering, sfeer, kleur, tempo en karakter eenvoudig variëren van melodieën (melodisch, ritmisch, versieringen, ) aandacht voor verschillende speelstijlen, zowel op de gitaar als op andere folkinstrumenten GEHOORTRAINING: naspelen van moeilijkere melodieën en begeleidingen op het gehoor herkennen van de meest courante vormstructuren naspelen en noteren van beluisterde muziek zelf aanvoelen van de juiste akkoorden/verbindingen (hoofdgraden) onder een melodie herkennen van majeur/mineur-akkoorden herkennen van de dansen muziek laten beluisteren opname-apparaat kan handig zijn om thuis te oefenen in naspelen van melodie, frasering, speelstijlen leerlingen stimuleren om zelf eenvoudige dansen of melodieën te maken en een passende begeleiding te zoeken SAMENSPEL: aanpassen van eigen sound aan die van de medespelers aandacht voor het samen spelen oktober

11 Hogere graad Doelstellingen Leerinhouden Methodologische wenken Leerlingen kunnen op basis van de leerinhouden zelfstandig aan het folkgebeuren participeren. De leerlingen hebben een uitgebreid repertoire. STEMMING: idem middelbare graad kennismaken met andere stemmingen zelf stemmen van het instrument op het gehoor en met stemapparaat HOUDING: verder uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de middelbare graad ATTITUDEVORMING: verder uitdiepen en bewaken van de aandachtspunten van de middelbare graad NOTATIE: idem middelbare graad versieringen en specifieke gitaartechnieken (notenschrift + tabulatuur) TECHNIEK: pizzicatospel versieringen: rolls slides triplets andere versieringen gebruikelijk in folk reeds ingeoefende versieringen in LG en MG kunstmatige harmonieken spelen op de volledige toets gebruik capodastro verder gebruik van barrées oktober

12 meerstemmig spelen: solo begeleiding aandacht voor het werken met gitaarversterking inoefenen van de verschillende plectrumtechnieken aandacht voor percussieve elementen manier van spelen aanpassen wanneer met versterking wordt gespeeld TOONAARDEN: idem middelbare graad c F Bes + aanverwante modi AKKOORDEN: hoofd- en nevengraden van bovenvermelde toonaarden, met en zonder capodastro akkoorden met een andere basnoot (slash-akkoorden) uitbreiding akkoorden (sus, 9, ) HARMONIE: plaatsen van akkoorden (hoofd-en nevengraden) van bovenvermelde toonaarden onder een melodie harmonische variatie MAATSOORT/RITMIEK/METRIEK/TEMPO: aandacht verschil binair ternair (straight en swing) gebruik van ritmische stijlmiddelen uit verschillende genres aandacht voor samengestelde maatsoorten REPERTOIRE: verder inoefenen en afwerken van het reeds ingestudeerde repertoire van de lagere en middelbare graad aansporen van de leerlingen om deel te nemen aan het folkgebeuren, zowel als luisteraar, danser, muzikant, oktober

13 nieuwe dansen zoals bijvoorbeeld: reels (straight + swing) jigs (single, double en slip jig) hornpipes muiñheira jota polska wals in 5, 8, (11) musette uitbreiding Bretoense dansen andere melodieën begeleiden van liederen TOON: ontwikkelen van een eigen klank aanpassen van de klankkleur (vb. door het verplaatsen van het capodastro) DYNAMIEK: idem middelbare graad MUZIKALITEIT: analyse in de diepte van de speelstijl van verschillende gitaristen binnen de folk en daarbuiten, ook van volksinstrumenten en aanverwante snaar- en tokkelinstrumenten ontwikkeling van een eigen speelstijl aandacht voor het juiste karakter van de muziek (frasering, articulatie, sfeer, kleur, tempo, ) variëren van een melodie GEHOORTRAINING: naspelen op het gehoor grote aandacht voor het spelen zonder partituur herkennen van de meest courante dansen herkennen van septiemakkoorden verdere analyse in de diepte van verschillende speelstijlen in folk op verschillende instrumenten en uit verschillende regio s (luisterfragmenten) oktober

14 zelf aanvoelen van de juiste akkoorden/verbindingen (hoofd- en nevengraden) onder een melodie herkennen van eenvoudige modale harmonisatie SAMENSPEL: spelen van een voor-, na- en tussenspel bewustwording van de rol van de gitarist in een folkensemble IMPROVISATIE: aansporen tot improvisatie TRANSPOSITIE: transponeren van eenvoudige melodieën en akkoordreeksen met en zonder capodastro oktober

15 6. Evaluatie Lagere graad sectie jongeren / volwassenen het repertoire omvat 4 werken en voldoet aan onderstaande criteria: 1 verplicht werk minstens 1 werk van eigen bodem minstens 1 traditioneel nummer minstens 1 solowerk het examen kan een vorm van samenspelen aannemen waaruit blijkt dat de leerling zowel een melodie als een begeleiding kan spelen (liefst met een medestudent of met de leerkracht) er wordt zoveel mogelijk uit het geheugen gespeeld Middelbare graad het repertoire omvat 4 werken en voldoet aan onderstaande criteria: 1 verplicht werk minstens 1 werk van eigen bodem minstens 1 traditioneel nummer minstens 1 nieuw gecomponeerd folk-stuk minstens 1 solowerk gebruik van verschillende stijlen het examen kan een vorm van samenspelen aannemen waaruit blijkt dat de leerling zowel een melodie als een begeleiding kan spelen (liefst met een medestudent of met de leerkracht) er wordt zoveel mogelijk uit het geheugen gespeeld Hogere graad het repertoire omvat 5 werken en voldoet aan onderstaande criteria: 1 verplicht werk minstens 1 werk van eigen bodem minstens 1 traditioneel nummer minstens 1 nieuw gecomponeerd folk-stuk minstens 2 solowerken het examen kan een vorm van samenspelen aannemen waaruit blijkt dat de leerling zowel een melodie als een begeleiding kan spelen (liefst met een medestudent of met de leerkracht) er wordt zoveel mogelijk uit het geheugen gespeeld oktober

16 7. Bibliografie Deze repertoirelijst is niet limitatief en kan naar eigen inzicht verder worden aangevuld. BRUNO MURSIC Guitare Breizh Edit. Henry Lemoine PIERRE BENSUSAN Livre de guitare Presents dadgad guitar (verzameling) Mel Bay ROLAND CONQ Celtic/Breton Music for DADGAD guitar Edit. Alain Pennec SARAH MC QUAID Irish dadgad guitar book Ossian SOIG SIBERIL Musique Celtique Coop Breizh Internet: Algemeen: oktober