Hoofdrapport fase 1 (inventarisatie) en fase 2 (alternatievenontwikkeling)

Transcriptie

1 PLANSTUDIE N360 GRONINGEN-DELFZIJL Hoofdrapport fase 1 (inventarisatie) en fase 2 (alternatievenontwikkeling)

2 COLOFON OPGESTELD DOOR Boersma & van Alteren; Ben Boersma Bosch Slabbers Landschapsarchitecten; Wijnand Bouw, Tijs van Loon, Martijn Franssen Grontmij; Hans Popken, Hans Praamstra OPDRACHTGEVER Provincie Groningen; Greet Luursema DATUM mei 2010

3 PLANSTUDIE N360 GRONINGEN-DELFZIJL PLANSTUDIE N360 GRONINGEN-DELFZIJL Hoofdrapport fase 1 (inventarisatie) en fase 2 (alternatievenontwikkeling)

4 REÉLE ALTERNATIEVEN A: verbeteren bestaand tracé B: Opwaarderen bestaand tracé C: Zuidzijde Damsterdiep D: Ten Boer Noord E: Zuidzijde Klein Harkstede F: Parallel aan Eemskanaal

5 SAMENVATTING De huidige verkeersintensiteiten in combinatie met in combinatie met een onvoldoende op de functie afgestemde weginrichting, zorgen al jaren voor afwikkelingsproblemen op de N360 Groningen-Delfzijl, vooral op het traject Groningen-Ten Boer. Deze problematiek treedt zowel op in de ochtend- als avondspits. Daarnaast is er sprake van verkeeronveilige situaties op diverse kruispunten. Begin 2008 is gestart met de voorbereidingen van een planstudie specifi ek gericht op het oplossen van deze knelpunten. Doel planstudie Het doel van de studie is het verbeteren van de verkeersafwikkeling op het huidige tracé en het onderzoeken van mogelijkheden die een kortsluiting naar de N46 biedt voor het afvangen van verkeerstromen. Daarnaast worden de doorstromingsmaatregelen voor de bus tussen Groningen en Ten Boer onderzocht en wordt ook gekeken naar de mogelijkheid voor een Fietsroute Plus op het gedeelte Groningen-Ten Boer. Het nevendoel van de studie is de verbetering van de verkeersveiligheid voor de gehele route. De studie zal net als in 1995 het karakter hebben van een bundelstudie. De modaliteiten openbaar vervoer en vervoer over water krijgen aandacht. De aandacht voor openbaar vervoer wordt vertaald in het uitwerken van een openbaar vervoerscenario (OVscenario). Aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit is een belangrijk onderdeel van de studie. Het accent van de studie Wegverbinding Groningen-Delfzijl zal liggen op korte en middellange termijnmaatregelen die kosteneffectief zijn en die passen in een globaal beeld voor de lange termijn. Proces De eerste 3 fasen van de planstudie zijn uitgevoerd in de periode medio 2008 t/m begin 2010: Verkeerskundig vooronderzoek (fase 0); Inventarisatie en analyse van knelpunten, beleid, ruimtelijke ontwikkelingen en landschap (fase I); Alternatievenontwikkeling (fase II). In deze rapportage wordt verslag gedaan van fase I en II. Deze fasen zijn doorlopen als een open en interactief planproces. Bewoners, belangengroeperingen, experts en ambtelijke organisaties hebben tijdens informatieavonden en workshops een belangrijke inhoudelijke bijdrage geleverd bij het ontwikkelen van maatregelen en oplossingen voor de problematiek op de N360. De effectbepaling van de alternatieven en de keuze en uitwerking van een voorkeursalternatief (fase III en IV) zal plaatsvinden in het kader van een (vrijwillige) m.e.r.-procedure.

6 Problematiek De kern van de problematiek, zoals deze naar voren is gekomen uit de inventarisatie- en analysefase is als volgt: De weginrichting voldoet niet aan de inrichtingscriteria voor gebiedsontsluitingsweg A: - Geen parallelweg voor landbouwverkeer waardoor het hinder veroorzaakt (verslechtering verkeersafwikkeling en verkeersveiligheid); - Rechtstreekse erfaansluitingen; De oversteekbaarheid van diverse kruisingen is onvoldoende (barrièrewerking); Er zijn afwikkelingsproblemen in de spits (traject Groningen- Ten Boer); Ook bussen ondervinden hinder ten gevolge van de afwikkelingsproblemen; Door de verminderde doorstroming op de N360 is sprake van sluipverkeer: - N996 (Garrelsweer - Loppersum N46); - Ten Post (N865) - zuidzijde Eemskanaal; De kwaliteit van de fi etsverbinding tussen Groningen en Ten Boer laat te wensen over (aspecten aantrekkelijkheid, comfort en veiligheid); De N360 is opgenomen in de top 20 van de meest verkeersonveilige routes van het provinciaal wegennet. Alternatievenontwikkeling en toetsing Op basis van deze knelpunten zijn diverse tracéalternatieven ontwikkeld binnen de kaders van het huidige beleid, lopende ruimtelijke ontwikkelingen en landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten en knelpunten. Het gaat om de volgende groepen alternatieven: Alternatieven op of nabij het huidig tracé van de N360; Alternatieven voor een nieuw tracé ten noorden van het Eemskanaal Alternatieven voor een nieuw tracé ten zuiden van het Eemskanaal; Voor het openbaar vervoer is een aantal ambitieniveaus geformuleerd. Voor de fi ets zijn enkele alternatieve tracés opgesteld. In alle alternatieven zijn er ruime mogelijkheden voor het inpassen van maatregelen voor openbaar vervoer en een fi etsverbinding conform de kwaliteitseisen Fietsroute Plus. Deze aspecten vormen dan ook geen onderscheidend element in de keuze voor de reële tracéalternatieven. Om de reële alternatieven te bepalen zijn de alternatieven door middel van een multicriteria-analyse getoetst op realiteitsgehalte en onderling vergeleken. Het zwaartepunt van de toetsing ligt op 6 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

7 het gedeelte tussen Groningen en Ten Post omdat daar de meest ingrijpende maatregelen worden voorgesteld. De toetsingcriteria betreffen enerzijds verkeerskundige, ruimtelijke en milieuaspecten en anderzijds aspecten op het gebied van ruimtelijke kwaliteit (onder meer landschap, cultuurhistorie en ecologie). Op basis van de toetsing zijn enkele alternatieven afgevallen. Van de overgebleven alternatieven kan worden geconstateerd dat het reële alternatieven zijn die enerzijds een oplossing bieden voor de doorstromings- en verkeersveiligheidsknelpunten en anderzijds voldoende aanknopingspunten bieden hebben voor een zorgvuldige landschappelijke inpassing. Het gaat om de volgende alternatieven: Verbeteren bestaand tracé; Opwaarderen bestaand tracé; Zuidzijde Damsterdiep; Ten Boer Noord; Zuidzijde Klein Harkstede; Parallel aan het Eemskanaal. Financiële haalbaarheid Tevens is in dit stadium op basis van een globale kostenraming een eerste scan van de fi nanciële haalbaarheid uitgevoerd. De eerste drie alternatieven (Verbeteren bestaand tracé, Opwaarderen bestaand tracé en Zuidzijde Klein Harkstede) zijn vooralsnog reëel qua kosten. De andere drie alternatieven (Ten Boer Noord, Zuidzijde Klein Harkstede en Parallel aan het Eemskanaal) zijn niet te realiseren binnen de huidige fi nanciële mogelijkheden (provinciaal MIT). Vervolg In het vervolgtraject zullen alle zes de alternatieven nader gedetailleerd, beoordeeld en vergeleken worden op relevante milieueffecten. Daarbij zullen de drie alternatieven welke niet binnen de huidige fi nanciële mogelijkheden te realiseren zijn meegenomen worden als referentie-alternatieven. Dit gebeurt door middel van een (vrijwillige) m.e.r.-procedure. In deze procedure zal uiteindelijk een (bestuurlijke) keuze worden gemaakt voor een voorkeursalternatief die vervolgens uitgewerkt gaat worden. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 7

8 8 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

9 0 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 11 5 ALTERNATIEVENONTWIKKELING 5.1 verkenning alternatieven 5.2 toetsing verkeer, milieu & ruimtelijke kwaliteit 5.3 fi nanciele haalbaarheid 5.4 naar reele alternatieven PROCES 3 VERKEERSKUNDIGE PROBLEMATIEK 3.1 auto 3.2 fi ets 3.3 openbaar vervoer REËLE ALTERNATIEVEN 6.1 verbeteren bestaand tracé 6.2 opwaarderen bestaand tracé 6.3 zuidzijde Damsterdiep 6.4 Ten Boer noord 6.5 zuidzijde Klein-Harkstede 6.6 parallel aan het Eemskanaal 7 VERVOLGTRAJECT VERKENNING 4.1 beleidskader 4.2 ruimtelijke ontwikkelingen 4.3 inventarisatie landschap, cultuurhistorie, archeologie LITERATUUR BIJLAGEN 1 Uitwerking verkeersoplossend vermogen 2 Scope fi nanciele raming 3 Toetsingscriteria verkeer & ruimtelijke kwaliteit PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 9

10 Delfzijl Loppersum Appingedam Bedum N46 Ten Boer N360 Siddeburen Groningen 10 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

11 1 INLEIDING De omvang van de vervoersbundel Groningen - Delfzijl is sterk gegroeid waardoor de bereikbaarheid op deze corridor onder druk is komen te staan. Er is in de huidige situatie sprake van toenemende fi levorming op de N360 tussen de aansluiting Oostelijke Ringweg en Garmerwolde en een verslechtering van de leefbaarheid. Daarnaast zal door de autonome groei van het autogebruik en de ontwikkeling van woonwijken en bedrijventerreinen de druk naar verwachting toenemen. De toenemende doorstromingsproblemen op vooral het traject Groningen - Ten Boer is aanleiding geweest voor het starten van een planstudie voor de wegverbinding Groningen - Delfzijl. In 2007 is gestart met de voorbereidingen van deze planstudie die specifi ek is gericht op het verminderen van de autodruk op de N360 en ontlasting van het stedelijk wegenstelsel in Groningen. Enerzijds dient gekeken te worden naar de mogelijkheden van aanpassingen op het huidige wegtracé. Daarnaast moet onderzocht worden wat de mogelijkheden en effecten zijn van een geheel nieuw tracé tussen Ten Boer/Ten Post en de aansluiting op de Oostelijke Ringweg. Naast oplossingsrichtingen voor de auto wordt tevens gestudeerd op doorstromingsmaatregelen voor de bus tussen Groningen en Ten Boer. Een belangrijk onderdeel daarvan is het creeren van transferpunten op strategische locaties binnen de corridor (herkomsttransferia bij knooppunten van openbaar vervoer en bestemmingstransferia aan de rand van Groningen). Ten slotte wordt ook onderzoek gedaan naar een tracé voor een Fietsroute Plus (Groningen - Ten Boer). De fi etsverbinding Groningen - Ten Boer via de N360 is als utilitaire hoofdfi etsroute met name van belang voor woon-werkverkeer en woon-schoolverkeer. In de huidige situatie voldoen de fi etspaden niet aan de kwaliteitseisen die gesteld worden aan Fietsroutes Plus. Doel planstudie Het doel van de studie is het verbeteren van de verkeersafwikkeling op het huidige tracé en het onderzoeken van mogelijkheden die een kortsluiting naar de N46 biedt voor het afvangen van verkeerstromen. Daarnaast worden de doorstromingsmaatregelen voor de bus tussen Groningen en Ten Boer onderzocht en wordt ook gekeken naar de mogelijkheid voor een Fietsroute Plus op het gedeelte Groningen-Ten Boer. Het nevendoel van de studie is de verbetering van de verkeersveiligheid voor de gehele route. De studie zal net als in 1995 het karakter hebben van een bundelstudie. De modaliteiten openbaar vervoer en vervoer over wa- Zoekgebied planstudie N360 PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 11

12 ter krijgen aandacht. De aandacht voor openbaar vervoer wordt vertaald in het uitwerken van een openbaar vervoerscenario (OVscenario). Aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit is een belangrijk onderdeel van de studie. Bestaand beleid Ruimtelijke ontwikkelingen Gebiedsanalyse - ondergrond - netwerken Bestaande knelpunten Het accent van de studie Wegverbinding Groningen-Delfzijl zal liggen op korte en middellange termijnmaatregelen die kosteneffectief zijn en die passen in een globaal beeld voor de lange termijn. Fase I Fase II Analyse Ontwikkelen alternatieven Ontwikkelen beoordelingscriteria Zoekgebied In de afbeelding op pagina 10 is het zoekgebied voor de planstudie N360 weergegeven zoals deze is opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan. Dit gebied is te omschrijven als het gebied waar de doorstromingsknelpunten op de N360 zich voordoen en het gebied waar realistische maatregelen genomen kunnen worden om deze knelpunten weg te nemen. Het gebied rond dit zoekgebied is te beschouwen als de context waarbinnen het zoekgebied gelegen is. Ontwikkelingen in dit zogenaamde invloedsgebied zijn bepalend voor het verkeersaanbod op de N360. Fase III Fase IV Beoordelen en vergelijken alternatieven Nader uitwerken VKA Fasering planstudie N360 Groningen-Delfzijl Bij de start van de planstudie was het gedeelte ten zuiden van het Eemskanaal geen onderdeel van het zoekgebied. Tijdens informatieavonden en workshop is meerdere keren de wens geuit om het gebied ten zuiden van de Eemskanaal te betrekken bij de alternatievenontwikkeling. In de loop van fase 2 is dan ook 12 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

13 besloten om het zoekgebied uit te breiden met het gedeelte ten zuiden van het Eemskanaal globaal gelegen tussen Groningen en Blokum. Dit deel van het zoekgebied is tevens onderdeel van het projectgebied van Meerstad. Proces In nevenstaande afbeelding is het proces van de planstudie weergegeven. In juni 2008 is het verkeerskundig vooronderzoek (fase 0) afgerond. Vervolgens zijn in fase I bestaande knelpunten, beleid, ruimtelijke ontwikkelingen en omgevingsaspecten nader onderzocht en geanalyseerd. In fase II zijn globale alternatieven voor het autoverkeer, fi etsverkeer en het openbaar vervoer ontwikkeld. In deze rapportage wordt verslag gedaan van fase I en II (periode medio begin 2010). Voor gedetailleerde informatie wordt verwezen naar de betreffende achtergronddocumenten: Analyse en toetsingscriteria Landschap, Cultuurhistorie en Archeologie d.d. 13 november 2008 (Bosch Slabbers Landschapsarchitecten); Inventarisatie en analyse beleid, verkeer en ruimtelijke ontwikkelingen d.d. 16 januari 2009 (Grontmij); Verslagen workshops en informatieavonden (provincie Groningen). Fase I en II zijn doorlopen als een open planproces. Dit houdt in dat de maatregelen en oplossingen voor de problematiek op de N360 op een interactieve wijze tot stand zijn gekomen. Evenals in het vooronderzoek (fase 0) hebben bewoners, belangengroeperingen, experts en ambtelijke organisaties in fase I en II (door middel van vorm van informatieavonden en workshops) een belangrijke bijdrage geleverd aan de inventarisatie en analyse en de ontwikkeling van alternatieven (zie hoofdstuk 2). Ter aanscherping van de alternatieven en om (uiteindelijk) een weloverwogen keuze te kunnen te maken voor één van de alternatieven zal in fase III een brede beoordeling op relevante milieuaspecten (landschap, hinder, oplossend vermogen, enz.) plaatsvinden door middel van een m.e.r. procedure (Milieu Effect Rapportage). Op deze wijze kan een goede vergelijking gemaakt worden tussen de alternatieven en kan een voorkeursalternatief worden geselecteerd. Het voorkeursalternatief zal vervolgens in fase IV nader worden uitgewerkt. Leeswijzer Hoofdstuk 2 beschrijft op welke wijze het proces van deze planstudie is vormgegeven. Hoofdstuk 3 gaat in op de verkeerskundige problematiek. Vervolgens komen in hoofdstuk 4 de (beleids) uitgangspunten en kaders voor deze planstudie aan bod, alsmede de landschappelijke en cultuurhistorische waarden in het plangebied. De ontwikkeling van de alternatieven en de uiteindelijk overgebleven reële alternatieven wordt beschreven in hoofdstuk 5 en 6. Dit rapport wordt afgesloten met een overzicht van het vervolgtraject (hoofdstuk 7). PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 13

14 14 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

15 2 PROCES Het is bij de provincie Groningen gebruikelijk om ook bij de planvorming van (nieuwe) wegeninfrastructuur integraal en interactief te werk te gaan. Integraal betekent dat vanaf het allereerste begin samengewerkt wordt met de verschillende geledingen binnen de provincie en dat de partners van de provincie, in dit geval gemeenten en Regiopolitie nauw betrokken worden. Ook is vanaf de start van deze planstudie een landschapsbureau inhoudelijk betrokken geweest. Uiterst belangrijk is de interactieve aanpak die de inbreng en afstemming met de omgeving in een vroegtijdig stadium waarborgt. In alle fasen is deze inbreng vorm gegeven door het houden van workshops en het organiseren van informatieavonden. Doelgroep waren vertegenwoordigers van dorpsverenigingen en belangengroeperingen in de omgeving van de N360. Ook in het plangebied Meerstad zijn de direct omwonenden uitgenodigd. Op een aantal momenten zijn workshops met experts gehouden. Ook deze zijn hierna beschreven. Uitgangspunt voor de workshops en informatieavonden waren de beleidskaders met betrekking tot de wegencategorisering (hoofdstuk 4) en de verkeersproblematiek zoals beschreven in hoofdstuk 3. In de eerste bijeenkomsten is ingegaan op maatregelen en oplossingen per modaliteit (autoverkeer, openbaar vervoer, fi etsverkeer en landbouwverkeer). In de vervolgbijeenkomsten zijn de maatregelen en oplossingen per modaliteit samengebracht tot meer samenhangende alternatieven voor de lange termijn (eindbeeld) en korte termijnmaatregelen. Molen bij Ten Boer Informatieavond 1 april 2008 (Startbijeenkomst) Horecacentrum Buurhoes, Ten Boer. Aantal aanwezigen ca. 50 Het doel van de eerste informatieavond was de omgeving te betrekken bij het project en te informeren over het project. Daarnaast de omgeving om advies te vragen en mee te laten denken (door knelpunten te laten benoemen). Voor de pauze is een presentatie gehouden en was er ruimte voor vragen. Na de pauze hebben zes groepen verschillende knelpunten en aandachtspunten benoemd. Deze punten zijn in de analyse meegenomen. Uit de reacties bleek dat veel aanwezigen de scope studie te klein vinden (alleen noordzijde Eemskanaal). Informatieavond 24 juni 2008 De Oude Rechtbank in Appingedam Aantal aanwezigen ca. 65 Het doel van de avond was de resultaten van het verkeerskundig vooronderzoek toe te lichten en de vervolgstappen te verduidelijken. Het verkeerskundig vooronderzoek, bestaand uit een kentekenonderzoek, een modeldoorrekening, een fi etsenquête en een ongevalsanalyse, is gehouden in de periode maart - mei 2008 en had tot doel te bezien of het verkeerskundig de moeite waard was te kijken naar een kortsluitende verbinding tussen de N360 en de Eemshavenweg (N46) PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 15

16 Het vooronderzoek is toegelicht. Hierover zijn na de pauze vragen gesteld. Het vervolgproces is uitgelegd. In de tussenliggende periode tot januari 2009 is ook een inventarisatie en analyse tot stand gekomen (zie document PM) gemaakt. Veel aanwezigen vinden de scope van de studie te klein (alleen noordzijde Eemskanaal). Verder worden ideeën aangedragen voor oplossingen. Workshop 13 januari 2009 Het Geweidehof, Garmerwolde Aantal aanwezigen 30 Doel van de workshop was het in beeld brengen van de mogelijke oplossingen/tracé-alternatieven. Kort is de inventarisatie en analyse gepresenteerd. In vijf groepen is gewerkt aan de mogelijke alternatieven. De groepen hadden allen een thema: Weg in het landschap; Nieuwe kortsluitende verbinding, binnen zoekgebied; Alternatief op de bestaande weg; Openbaar Vervoer en Fietsroute plus. De vele ideeën zijn na de workshop uitgewerkt tot alternatieven. Deze zijn teruggekoppeld en besproken in de volgende workshop. Workshop 16 maart 2009 Dorpshuis Weersterheem, Garrelsweer Aantal aanwezigen 27 Deze workshop had als doel het in beeld brengen van de reële oplossingen/tracé-alternatieven. De in de workshop van januari 2009 ontwikkelde alternatieven zijn door de adviseurs gepresenteerd. In de workshop zijn deze beoordeeld door de aanwezigen. Eén groep heeft de fi ets en OV-alternatieven beoordeeld, de overige vier groepen de autoalternatieven. De verschillende groepen hadden veel overeenkomst in de gekozen en de af te vallen oplossingen. Veelal met dezelfde of versterkende argumenten. De oplossingen zijn in de projectgroep met behulp van de adviseurs beoordeeld en verwerkt, door de stuurgroep vastgesteld en vervolgens op een informatieavond gepresenteerd. Informatieavond 21 april 2009 Buurhoes, Ten Boer Aantal aanwezigen ca 75 De bedoeling van de avond is het presenteren van de reële alternatieven. Ook wordt meegedeeld dat in de stuurgroepvergadering besloten is het zoekgebied uit te breiden naar de zuidzijde van het Eemskanaal (Plangebied Meerstad). De uit de workshops gekomen oplossing worden gepresenteerd. In de pauze is veel tijd genomen om bij de panelen te discussië- 16 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

17 ren over de oplossingen. Na de pauze zijn plenair vragen gesteld. Omdat het zoekgebied uitgebreid wordt, is een gewijzigde procedure voorgesteld. Aanwezigen zijn verheugd dat er naar de zuidzijde van het Eemskanaal gekeken mag worden. Echter de scope blijft wat de aanwezigen betreft te klein doordat het alleen het plangebied van Meerstad betreft. Workshop 13 mei 2009 restaurant de Boerderij Fraeylemaborg, Slochteren Aantal aanwezigen ca. 24 Deze workshop had als doel met experts brainstormend opties in het nieuwe zoekgebied te verkennen op het terrein van openbaar vervoer, fi ets en auto. Met speciale aandacht voor de verknoping met de stad Groningen, de vaarverbindingen in het gebied, de verwachte knelpunten. Deze workshop was ook bedoeld om goed beslagen ten ijs te komen voor de geplande informatieavond in het nieuwe gebied. Drie groepen hebben zich bezig gehouden met het ontwikkelen van alternatieven voor de verschillende onderdelen. Een groep richtte zich op de aansluiting op de oostelijke ringweg. De workshop had ook tot doel om kennis te maken met de organisatie van Bureau Meerstad en met elkaar af te stemmen. Informatieavond 19 mei 2009 Informatiecentrum Meerstad, Harkstede Aantal aanwezigen ca. 35 Het doel van deze avond was bedoeld om het stuurgroepbesluit van 15 april om het zoekgebied uit te breiden toe te lichten en de voorgenomen vervolgprocedure te schetsen. De bewoners zijn ook bijgepraat over het proces en de uitkomsten van de Planstudie tot dan toe. Op basis van de reacties wordt de procedure aangepast en wordt een nieuwe avond met verantwoordelijke bestuurders toegezegd. Informatieavond 29 juni 2009 Informatiecentrum Meerstad, Harkstede Aantal aanwezigen ca. 45 Op deze avond hebben de verantwoordelijke bestuurders het stuurgroepbesluit om het zoekgebied uit te breiden nader toegelicht. De meeste aanwezigen zijn teleurgesteld en boos over de veranderde intenties. Voor de workshops die na de zomervakantie wordt gehouden worden alle aanwezigen opnieuw uitgenodigd. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 17

18 Workshop 27 augustus 2009 Informatiecentrum Meerstad, Harkstede Aantal aanwezigen 39 Aan de hand van conceptuitwerkingen voor een tracé langs het Eemskanaal en het tracé van de gedachte ontsluiting van Meerstad worden vijf groepen gevraagd deze te beoordelen op aspecten als gevolgen voor o.a. Klein Harkstede, Garmerwolde, Slochtersluis. Ook wordt gevraagd te kijken naar zaken als recreatieve uitwerking, fi etsverkeer en landschappelijke inpassing. De bewoners uit Klein Harkstede hebben samen een groep gevormd. De vele ideeën zijn na de workshop uitgewerkt tot alternatieven. Deze zijn teruggekoppeld en besproken in de volgende workshop (september 2009). Workshop 22 september 2009 Informatiecentrum Meerstad, Harkstede Aantal aanwezigen 29 De schetsen die gemaakt zijn op basis van de eerste workshop worden gepresenteerd. In groepen worden de overgebleven geschetste alternatieven beoordeeld. Ondanks verschillen in inzicht valt er ook overeenstemming te beluisteren. Aangekondigd wordt dat een m.e.r.-procedure wordt geadviseerd en dat op 2 november op een geplande informatieavond alle alternatieven zullen worden gepresenteerd. Afgelasten informatieavond 2 november 2009 Er waren drie redenen waarom de bijeenkomst is uitgesteld: Globaal zicht op de kosten om deze ook op dit aspect te kunnen vergelijken. Daarvoor moeten deze vergelijkbaar zijn uitgewerkt om zo het oplossend vermogen en de kosten tussen de mogelijke alternatieven goed te kunnen beoordelen. Een aantal technische complexe zaken moet op een rij worden gezet, waaronder de aansluiting op de oostelijke ringweg. Op de aansluiting en consequenties van een eventueel zuidelijk alternatief op het noordelijke deel bestond nog te weinig zicht. Workshop 16 december 2009 Provinciehuis Groningen Aantal aanwezigen 15 Het zodanig op hetzelfde niveau brengen van de alternatieven en de doorkoppeling daarvan dat ze op een eenduidige manier modelmatig kunnen worden doorgerekend en geraamd. Omdat de studie verkennend van aard is in dit stadium, blijft het bij globaal. In drie groepen met deskundigen wordt gewerkt aan de volgende opdracht: check de alternatieven welke grote knelpunten signaleer je vanuit jouw discipline? zijn de aansluitingen goed gekozen? 18 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

19 wat kan er versoberd worden? hoe ziet de aansluiting Ten Boer eruit? Uitkomst van de sessie is onder andere dat alternatief 6 komt te vervallen. Ook zijn, vooral landschappelijk, veel nadelen benoemd bij alternatief 2. Workshop 14 januari 2010 Provinciehuis Groningen Aantal aanwezigen 15 Deze workshop vindt plaats onder de regie van de gemeente Groningen. Onderwerp is het ontwikkelen van mogelijke varianten voor de aansluitingen van N360 op de oostelijke ringweg met als enig doel het bepalen kosten en doorrekening model en vaststellen van de haalbaarheid. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 19

20

21 3 VERKEERSKUNDIGE PROBLEMATIEK De huidige verkeerssituatie in de corridor Groningen-Delfzijl is nader geanalyseerd. Daarbij is gekeken naar het autoverkeer, openbaar vervoer (inclusief railvervoer), fi etsverkeer en landbouwverkeer. Het resultaat van deze analyse is in dit hoofdstuk samengevat. In onderstaande tabel en nevenstaande afbeelding zijn de belangrijkste knelpunten op de N360 Groningen-Delfzijl weergegeven. Modaliteit Knelpunt Aspect Auto Congestie aansluitingen Oostelijke Ringweg, Ruischerbrug, Garmerwolde, Appingedam Verkeersafwikkeling Oversteekbaarheid/barrièrewerking aansluitingen Garmerwolde, Ten Post en Wirdum Verkeersafwikkeling/Verkeersveiligheid Erfaansluitingen direct op N360 Verkeersafwikkeling/Verkeersveiligheid Langzaam verkeer (landbouw- en 45-km voertuigen) op hoofdrijbaan Verkeersafwikkeling/Verkeersveiligheid Black spot aansluiting Oostelijke Ringweg Verkeersveiligheid Sluipverkeer N996-Loppersum, N993 Ten Boer/Sint Annen en N865-zuidzijde Eemska- Verkeerveiligheid/leefomgeving naal/schildwolde Geluidhinder op traject Oostelijke Ringweg - Ruischerbrug Leefomgeving Fiets/ langzaam verkeer OV Oversteekbaarheid/barrièrewerking Verkeersveiligheid Kwaliteit verharding en breedte fi etspad niet optimaal Verkeersveiligheid/Comfort Smalle middenberm tussen fi etspad en N360 Comfort Alternatief fi etspad Stadsweg te smal Comfort Congestie aansluitingen Oostelijke Ringweg, Ruischerbrug, Garmerwolde, Appingedam Verkeersafwikkeling Langzaam verkeer (landbouw- en 45-km voertuigen) op hoofdrijbaan Verkeersafwikkeling/Verkeersveiligheid Belangrijkste knelpunten op de N360 Groningen-Delfzijl Knelpuntenkaart N360 Groningen - Delfzijl PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 21

22 Inrichtingscriteria Ontwerpeis Situatie N360 (brom)fi etsers Gescheiden Voldoet Landbouwverkeer Gescheiden Voldoet niet Markering in lengte As- en kantmarkering Voldoet Verharding Asfalt of beton Voldoet Verhardingsbreedte Minimaal 6,4 meter Voldoet Rijbaanindeling 2x1 of meer Voldoet Bushaltes Niet op rijbaan Voldoet Parkeren Niet aanliggend Voldoet Rijbaanscheiding Moeilijk overrijdbaar of dubbele doorgetrokken asmarkering Aanwezig tussen Groningen en Garrelsweer Oversteken Ongelijkvloers of bij kruispunten Voldoet Snelheidsbeperkende Gepaste maatregelen (op kruisingen) Rotondes en 60km/uur zones maatregelen Erfaansluitingen Geen Voldoet niet (Garmerwolde, Ruischerbrug, Zevenhuisjes) Overgangen Bebording Voldoet Kruispuntprincipe met snelweg Ongelijkvloers met kruispuntoplossing op weg laagste functie Voldoet Kruispuntprincipe met gebiedsontsluitingsweg B en erftoegangswegen Rotonde of voorrangskruispunt, evt met snelheidsverlagende Voldoet niet overal voorziening Kruispuntprincipe met solitair fi etspad Ongelijkvloers of ter hoogte van kruispunt Voldoet Inrichtingscriteria gebiedsontsluitende weg A (bron: ASVV)

23 3.1 AUTO Inrichtingscriteria Duurzaam Veilig De N360 is aangemerkt als gebiedsontsluitende weg A. In nevenstaande tabel zijn de inrichtingscriteria Duurzaam Veilig voor gebiedsontsluitende weg A opgenomen. Het blijkt dat de huidige inrichting van de weg niet voldoet aan alle ontwerpeisen. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 23

24 Landbouwverkeer op hoofdrijbaan Rechtstreekse erfaansluitingen 24 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ Oversteekbaarheid aansluitingen Opstelstrook linksaf bij Ruischerbrug te kort

25 Het traject is wel voor het grootste deel voorzien van een vrijliggend fi etspad, maar parallelwegen ten behoeve van landbouwverkeer en perceelontsluitingen ontbreken op het gedeelte tussen Groningen en Ten Post. Hierdoor is op dit gedeelte van de N360 langzaam verkeer (landbouw- en 45-km voertuigen) toegestaan. Ook zijn hierdoor op verschillende plekken directe erfaansluitingen aanwezig (onder meer Zevenhuisjes, Ruischerbrug en Garmerwolde). Deze aspecten vormen een belangrijk knelpunt voor de doorstroming en de verkeersveiligheid op de N360 (zie foto s). Oversteekbaarheid en barrièrewerking Op bepaalde voorrangskruisingen (met name bij Garmerwolde, Ten Post en Wirdum) is de oversteekbaarheid van de N360 in de spits onvoldoende waardoor verkeersonveilige situaties kunnen onstaan voor kruisend lokaal verkeer (auto s, fi etsers en voetgangers). De N360 fungeert op deze wijze als een barrière voor het lokale verkeer. Knelpunten N360 PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 25

26 Gemiddelde werkdagintensiteiten N360, N46 en omliggende wegvakken, 2002, 2004, 2006/2007 (bron: Provincie Groningen en Rijkswaterstaat) onbekend

27 Intensiteiten De afgelopen jaren zijn met behulp van telpunten op rijkswegen, provinciale en gemeentelijke wegen gegevens verzameld over de intensiteit per wegvak. Hieronder zijn de intensiteiten weergegeven van de meetpunten op de N360, de N46 en op een aantal omliggende hoofdwegen. In de periode is sprake van een matige tot sterke groei op alle wegvakken. Onderstaande tabel geeft aan in welke mate het autoverkeer is gegroeid over de periode Hieruit blijkt dat er sprake is van lichte groei op de N46, N994 en N996. Op de N360 en N865 was sprake van een lichte afname. Op de N993 was de groei circa 10%. Mogelijk houdt dit verband met de doorstromingsproblemen op het traject Ten Boer- Groningen. Wegnummer N N N N N N Groei N46/N (bron: Provincie Groningen) Voor de Oostelijke Ringweg zijn nog geen gegevens beschikbaar voor het jaar Uitgegaan is van het jaar PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 27

28 Verhouding tussen intensitieit en capaciteit 2007 (bron: Provincie Groningen)

29 Doorstroming/congestie In nevenstaande fi guur is per wegvak aangegeven wat de I/C verhouding is 1. Hieruit blijkt dat er in de huidige situatie sprake sterke fi levorming en opstopping op de N360 tussen de kruising met de Oostelijke Ringweg en Ruischerbrug en bij Garmerwolde. Ook op het gedeelte nabij Appingedam is sprake van fi levorming. Door de autonome groei van het autogebruik en de ontwikkeling van woonwijken en bedrijventerreinen zal deze druk naar verwachting toenemen. Sluipverkeer Door de verminderde doorstroming is sprake van sluipverkeer op meerdere trajecten. Voor wat betreft de herkomst en bestemming van gebruikers in de ochtendspits kunnen op basis van het in fase 0 uitgevoerde kentekenonderzoek de volgende conclusies getrokken worden: Circa 30% van het verkeer vanuit Appingedam maakt gebruik van de N360 tot aan Groningen (kruising Oostelijke Ringweg); De N360 heeft de sterkste relatie met de Zuidelijke Ringweg 2 keer zo groot als met het Damsterdiep richting het centrum) en heeft nagenoeg geen relatie met de Oostelijke ringweg richting het noorden; De N996 (Garrelsweer - Loppersum N46) wordt vaak gebruikt als sluiproute door verkeer richting het noordelijk deel van Groningen. Verkeer richting het zuidelijk deel van Groningen rijdt via de N360; De N993 tussen Sint Annen en Ten Boer speelt nauwelijks een rol als sluiproute tussen de N46 en de N360; De zuidzijde van het Eemskanaal (via de N865) wordt gebruikt als sluiproute door verkeer vanuit Slochteren richting Groningen. Verkeersonveiligheid De N360 is evenals de N46 en N996 opgenomen in de top 20 van de meest gevaarlijke routes van het provinciaal wegennet. Op de N360 vonden in de periode 2002 tot 2006 in totaal 392 verkeersongevallen plaats. Het aantal ongevallen met vrachtwagens over deze periode is laag, namelijk 25. Uit de gegevens blijkt dat er sprake is van dalende trend. Omdat de provincie in 2007 begonnen is met het uitvoeren van reconstructie van kruisingen tot rotondes is het de verwachting dat het aantal ongevallen en de ernst van de ongevallen zal afnemen. De kruising van de N360 met de Oostelijke Ringweg is aangemerkt als blackspot 3. Hier vonden in de periode ongevallen plaats (alle ongevallen zonder letsel). 1 Voor de Oostelijke Ringweg zijn nog geen gegevens beschikbaar voor het jaar Uitgegaan is van het jaar De I/C verhouding staat voor de verhouding tussen de intensiteit (I) en capaciteit (C) van een wegvak. Als deze tussen de 0,8 en de 1,2 bedraagt, is de kans op vertraging matig. Als de verhouding groter is dan 1,2 is er sprake van een grote kans op vertraging. Bij een verhouding van minder dan 0,8 is er over het algemeen geen kans op oponthoud. 3 Locatie waar binnen 3 jaar minimaal 6 ongevallen met letsel of 12 ongevallen met andere afl oop plaatsvonden. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 29

30 Herkomst en bestemming fi etsers op de corridor Groningen - Ten Boer

31 3.2 FIETS In het provinciaal beleid is de fi etsroute Groningen - Ten Boer is aangemerkt als potentiële Fietsroute Plus. Dit vanwege de verwachte toename van het fi etsverkeer. Voor een Fietsroute Plus is het van belang dat de route direct, snel, veilig, comfortabel en aantrekkelijk is. De meest directe route vanuit Ten Boer naar Groningen is het huidige tracé aan de noordkant van de N360 en vervolgens in de stad Groningen via het Damsterdiep richting de binnenstad. De route wordt intensief gebruikt voor woon-werk verkeer omdat Ten Boer qua voorzieningen en scholen sterk georiënteerd is op Groningen. Belangrijke werklocaties als het UMCG en de binnenstad zijn vanuit Ten Boer snel bereikbaar omdat het huidige tracé zeer rechtstreeks is. Voor locaties in het noorden van Groningen (bijvoorbeeld Zernike) is de route weliswaar minder rechtstreeks, maar de maximale omrijfactor 4 blijft lager dan 1,2. Uit een in maart 2008 gehouden enquête onder fi etsers tussen Groningen en Ten Boer is gebleken dat de fi etsroute over het algemeen niet positief gewaardeerd wordt. 56% van de respondenten vindt de route matig en 9% slecht, terwijl 35% de route als goed kwalifi ceert. In onderstaande tabel wordt aangegeven welke knelpunten het meest zijn genoemd en welke verbeteringen prioriteit verdienen. Hieruit blijkt dat de meeste knelpunten betrekking hebben op aantrekkelijkheid, comfort en veiligheid. 4 De omrijfactor is de fi etsafstand gedeeld door de hemelsbrede afstand. Genoemde knelpunten Slecht wegdek (27%) Slechte verlichting (15%) Verkeerslichten fi etsonvriendelijk (met name bij Oostelijke Ringweg) (12%) Fietspad te smal (9%) Weinig beschutting tegen wind (5%) Verblinding door auto s (5%) Onoverzichtelijke situatie bij Garmerwolde (4%) Prioriteit maatregelen Verlichting aanbrengen (27%) Verbeteren kwaliteit wegdek (19%) Verbreding fi etspad (16%) Beschutting tegen de wind creëren (14%) Verkeerslichten fi etsvriendelijker maken (7%) Voorkomen verblinding auto s (3%) Knelpunten en prioriteit maatregelen aangegeven door percentage gebruikers PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 31

32 Openbaar vervoer op de corridor Groningen - Delfzijl 32 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

33 3.3 OPENBAAR VERVOER De hoofddragers van het regionale openbaar vervoer netwerk zijn de verbindingen tussen de grotere kernen en de stad Groningen. Het regionale spoor is de drager van het netwerk van hoogwaardig openbaar vervoer en wordt aangevuld met Q-liners. Op de corridor N360 gaat het om de spoorlijn Groningen- Delfzijl. De regionale busverbindingen vormen het basisnet. Ze hebben snelle, directe routes met een relatief hoge frequentie. Tot dit basisnet horen ook de lokale lijnen. In onderstaande tabel is weergegeven welke openbaar vervoerrelaties aanwezig zijn op de corridor N360 en de frequentie op werkdagen. Het belangrijkste knelpunt voor het openbaar vervoer is de aanwezigheid van relatief veel langzaam verkeer op het traject tussen Groningen en Ten Boer. Het gaat hier om zowel landbouwverkeer als 45-km voertuigen. Vanwege de drukte in de spits in beide richtingen is het voor bussen nauwelijks mogelijk om langzame voertuigen in te halen. Tussen Groningen en Garmerwolde staat de bus regelmatig in de fi le. Dit gaat vooral in de spits ten kosten van de stiptheid van de dienstregeling. Lijn Traject Frequentie (maandag-vrijdag) Trein Groningen Delfzijl 2 keer per uur (1)40 Groningen Delfzijl 2 keer per uur (1)42 Groningen Loppersum 1 keer per uur 47 Groningen/Kardinge St. Annen Ten Boer 1 keer per 2 uur (1)78 Groningen Siddeburen Appingedam 2 keer per uur Openbaar vervoer op de corridor Groningen-Delfzijl (bron: OV bureau Groningen Drenthe) PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 33

34 34 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

35 4 VERKENNING 4.1 BELEIDSKADER In deze studie wordt rekening gehouden met bestaande plannen en visies (beleidskader) en zijn in beginsel het uitgangspunt. Hieronder is een overzicht gegeven van relevante plannen en visies. Hieruit zijn enkele specifi eke uitgangspunten voor deze planstudie af te leiden: Provinciaal Omgevingsplan (provincie Groningen) Toplocaties in de stad Groningen moeten vanuit kernen binnen een afstand van 15 kilometer binnen een half uur bereikt kunnen worden. De functie van de N360 is gebiedsontsluitende weg A; Terugdringen van concentraties van verkeersongevallen op kruispunten en wegvakken (black spots); OV verbindingen moeten qua snelheid en comfort kunnen concurreren met de auto, met een reistijd van maximaal een half uur naar het hoofdstation van Groningen (binnen een afstand van 15 kilometer rond de stad). Verruiming capaciteit Eemskanaal (hoofdvaarweg Lemmer- Delfzijl); De Eemshavenweg N46 PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 35

36 Functie N360 binnen het provinciaal wegennetwerk

37 Regio Groningen-Assen Verbetering van het onderliggende wegennet vanuit de diverse kernen naar Groningen en Assen volgens een corridorgewijze aanpak, in het bijzonder voor de relaties tussen de noordelijke schakelgemeenten Zuidhorn, Bedum, Winsum, Ten Boer; Gelet op het relatief dun bevolkte ommeland met een grote autoafhankelijkheid wordt ingezet op ketenvervoer (in het bijzonder op herkomst- en bestemmingstransferia). Structuurvisie stad Groningen (Stad op Scherp) Uitvoeren tweede fase zuidelijke ringweg (inclusief de toeleidingen vanaf de A7 en A28) en een ongelijkvloerse oostelijke ringweg; Realiseren tramlijnen tussen Hoofdstation, Zernike en Kardinge; In het Masterplan Meerstad zijn de volgende uitgangspunten opgenomen met betrekking tot de ontsluiting van Meerstad: - Ontsluiting vindt plaats via de aansluitingen Driebondsweg/Oostelijke Ringweg, Engelbert/A7 en Harkstede/A7; - De Borgbrug bij Ruischerbrug wordt niet opgewaardeerd zodat voorkomen wordt dat extra verkeer vanuit Meerstad de N360 en Klein Harkstede belast. Ontwikkelingsperspectief Appingedam Delfzijl 2030 Snellere verbinding met de A28 naar zuid, oost en midden Nederland door verdubbeling van de N33 vanaf de A7 tot aan de Eemshaven tot autosnelweg; Verbetering van de verbinding met de stad Groningen via de N360 en via het spoor. Fietsbeleid Verbeteren van de concurrentiepositie van de fi ets ten opzichte van de auto door het verbeteren van kansrijke fi etstrajecten (Fietsroutes Plus) waaronder het traject Groningen- Ten Boer (Beleidsnota Fiets en Meerjaren Investeringsprogramma Regio Groningen-Assen); Stimuleren van het fi etsgebruik in de stad Groningen en in het woon-werk en woon-school verkeer vanuit de regio (Beleidsnota Fietsverkeer gemeente Groningen). Identiteitsvisie Damsterdiep In de Identiteitsvisie Damsterdiep (2004) wordt benoemd welke kansen het gebied kent en hoe deze door ontwikkelingen kunnen worden benut: Versterken van recreatieve routestructuren in het uitloopgebied tussen de stad Groningen en Ten Boer; Verbetering van recreatieve voorzieningen; Landschappelijk inpassen van de RWZI; Verbreding van de landbouw in plaats van intensivering. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 37

38 Ruimtelijke ontwikkelingen

39 4.2 RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN Hiernaast zijn de belangrijkste (toekomstige) ruimtelijke en infrastructurele ontwikkelingen in de regio afgebeeld. Deze ontwikkelingen zijn van invloed op de verkeersontwikkeling op de N360: Gebiedsontwikkeling Meerstad; Ontwerpopgave Groningen (inbreidingslocaties, Ter Borch, De Held 3, Europapark); Lokale ontwerpopgaven (Haren, Winsum, Bedum, Ten Boer, Loppersum, Slochteren, Appingedam en Delfzijl); Ontwikkeling Eemshaven/Delfzijl; Realisatie Ongelijkvloerse kruisingen Oostelijke Ringweg; Tweede fase Zuidelijke Ringweg Groningen; Nieuw tracé N361 Groningen-Winsum-Mensingeweer; Verdubbeling N33 Assen-Veendam (gedeelte tussen A7 Delfzijl in studie). PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 39

40 Voorkeursalternatief Meerstad Hoofdinfrastructuur Meerstad 40 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

41 Gebiedsontwikkeling Meerstad Direct ten zuiden van het projectgebied N360 is gestart met de realisatie van Meerstad. Op een gebied bijna zo groot als de huidige bebouwde kom van Groningen zal tot 2025 gebiedsontwikkeling plaatsvinden door middel van publiek-private samenwerking. Meerstad moet bijdragen in het ontwikkelen van aantrekkelijke woonlocaties met ruime kavels, onder meer ter terugdringing van de trek naar Noord Drenthe. Meerstad komt in meerdere stappen tot stand in een tijdsbestek van 25 jaar. In de eerste fase worden circa woningen ontwikkeld. Uiteindelijk zal Meerstad bestaan uit circa woningen (zie afbeelding op de pagina hiernaast). De ontwikkeling van Meerstad is van invloed op de ontwikkeling van het verkeersaanbod op de wegenstructuur in de regio. Modelberekeningen van Goudappel Coffeng (2006/2007) laten zien dat met deze uitgangspunten weinig extra verkeer vanuit Meerstad op de N360 terecht komt. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 41

42 42 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

43 4.3 INVENTARISATIE LANDSCHAP, CULTUURHISTORIE EN ARCHEOLOGIE In het begin van de planstudie heeft Bosch Slabbers landschapsarchitecten een kaartanalyse uitgevoerd naar het landschap, de cultuurhistorie en de archeologie in het plangebied. Hieronder volgen in het kort de belangrijkste bevindingen van deze analyse. De bevindingen waren gedurende het vervolgtraject van de planstudie een maatlat aan de hand waarvan de onderzochte alternatieven vanuit landschappelijk, cultuurhistorisch en archeologisch oogpunt gewogen werden. De volledige analyse is als bijlagendocument bijgevoegd. Het studiegebied (Groningen Delfzijl) kent een interessante verscheidenheid aan landschappen, zoals het wierdenlandschap, de Woldstreek, De Fivelboezem en het veenlandschap. Binnen deze landschappen zijn kenmerkende landschapselementen aanwezig zoals wierden, dijken, erven, waterlopen etc. De landschappen verschillen ruimtelijk sterk van elkaar. De opbouw van de landschappen is terug te voeren op verschillen in ondergrond en occupatiegeschiedenis. Om de opbouw en de karakteristieken van de landschappen inzichtelijk te maken, zijn deze uiteengelegd in vier lagen: De ondergrond: geomorfologie, bodem en het watersysteem; De biotische laag: de vegetatieve kenmerken en ecologische waarden; De occupatielaag: archeologische- en cultuurhistorische waarde, occupatiepatronen; De laag van verstedelijking: de mens is technisch tot steeds meer in staat en kan ontwikkelingen generen die niets doen met de ondergrond en de karakteristiek van het landschap. Conclusiekaart landschap, cultuurhistorie en archeologie PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 43

44 LANDSCHAPSTYPEN & STRUCTUURLIJNEN De hier weergegeven conclusiekaart geeft een overzicht van de belangrijkste landschappelijke deelgebieden en structuren en de bijbehorende karakteristieken zoals deze door de vier lagen zijn blootgelegd. Daarbij worden de volgende landschapstypen / deelgebieden onderscheiden: Wierdenlandschap Het wierdenlandschap is een zeekleigebied met wierden die verspreid als groene eilanden in het open landschap liggen. Voor het overige wordt het landschap gekenmerkt door kronkelende maren, een onregelmatige verkavelingstructuur en verspreid liggende waardevolle landschapselementen, zoals (voormalige) borgen, kloosterterreinen en begraafplaatsen. De Woldstreek De Woldstreek vormt vanwege de afwijkende ontginningsgeschiedenis een apart gebied binnen het Noord-Groningse landschap. De naamgeving duidt op het tijdperk waarin het gebied was bedekt met een uitgestrekt moerasbos. Dit bos is vanaf de randen naar binnen toe ontgonnen. Deze ontginningswijze is nog steeds herkenbaar in de kavelstructuur (strookverkaveling) en de diverse schillen langgerekte lintbebouwing haaks op de ontginningsrichting. De Wolddijk vormt een ringdijk die is aangelegd om bescherming te bieden tegen het water dat van alle kanten naar het gebied toestroomde. Het westelijk deel van de Wolddijk is als zwaar beplante dijk nog aanwezig als een krans om dit laag gelegen open weideland. Veenlandschap Dit lage natte veengebied vormt een zeer open landschap. Vanuit de oorspronkelijke ontginningsassen op de hogere zandgronden strekt een regelmatige slagenverkaveling zicht uit over het gebied. Momenteel wordt in de laagste gedeelte van het gebied nieuwe natuur ontwikkeld. Fivelboezem De Fivelboezem vormt een apart landschapstype waar het kenmerkende patroon van kwelderruggen en maren doorbroken wordt. Lange tijd vormde dit een open inbraakgebied, waar de zee vrij spel had. De zeeinbraak is in een aantal fasen ingepolderd, waarbij telkens op ruime afstand voor de oude dijk een nieuwe dijk is aangelegd. Hierdoor ontstond een ritmiek van lange, kaarsrechte dijken. Later zijn de dijken afgegraven, maar de lange rechte wegen herinneren nog aan dit patroon. Relicten van de waterloop de Fivel zijn nog aanwezig in het landschap. 44 BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ

45 Stadsrand Groningen De oostzijde van Groningen bestaat uit een aantal grote woonwijken en groengebieden. Zuidelijk van het Eemskanaal wordt op dit moment de grote stadsuitbreiding Meerstad gerealiseerd. Daarmee ontstaat aan de oostzijde van de stad een nieuw landschapstype waarin hier en daar nog sporen doorklinken van het oorspronkelijke landschap. Structuurlijnen Naast een aantal landschappelijke deelgebieden doorkruisen verschillende (historische) structuurlijnen het studiegebied. Structuurlijnen zijn elementen die het landschap verankeren en die bepalend zijn (geweest) voor de ontstaansgeschiedenis en de toekomstige ontwikkeling. Damsterdiep Het Damsterdiep is in de middeleeuwen gegraven voor zowel de scheepvaart als de afwatering van het gebied. Voordat het Eemskanaal werd aangelegd, vormde het Damsterdiep de belangrijkste verbinding tussen de zee en de stad Groningen. Het Damsterdiep kent twee gezichten. Tussen Groningen en Ten Post vormt het een kaarsrechte lijn door het landschap. Tussen Ten Post en Delfzijl is sprake van een slingerend traject langs monumentale buitenplaatsen, lange lintdorpen langs het water en industrieel erfgoed. Parallel aan het Damsterdiep ligt een bundel van (historische) wegverbindingen (Stadsweg, Oude Rijksweg en N360) Fivel De Fivel mag nu dan een onbeduidend stroompje zijn, ten tijde van de middeleeuwen was het een machtig brede rivier, en tevens belangrijke verbindingsweg. Aan de Fivel lagen de belangrijkste kloostercomplexen en kastelen van het noorden. Deze kloosters en kastelen moesten de plaatselijke bevolking beschermen tegen plunderingen. Eemskanaal Het Eemskanaal vormt een robuuste lijn door het landschap. Doordat het kanaal van begin tot eind zwaar is beplant met populieren is het al van grote afstand zichtbaar. PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 45

46 Dorpssilhouet (Stedum) Cultuurhistorische rijkdom (kerk Thesinge) 46 Openheid BOSCH SLABBERS & GRONTMIJ Boerenerven

47 KWALITEITEN & KNELPUNTEN Voor een nadere bestudering van het landschap is ingezoomd op het gebied Loppersum-Groningen. Dit is het gebied waarvoor verschillende alternatieven kunnen worden ontwikkeld. Voor dit gebied zijn de belangrijkste landschappelijke kwaliteiten en knelpunten benoemd. Kwaliteiten Leesbaar landschap Er is sprake van een authentiek landschap, met een in vergelijking tot andere delen van Nederland beperkte stedelijke dynamiek. Met uitzondering van de stadsrand van Groningen en sommige dorpsranden hebben verstedelijkingprocessen de onderscheidende karakteristieken van de landschapstypen niet weggevaagd. De ontwikkelingsgeschiedenis van het landschap is nog herkenbaar. Open landschap Het landschap van Noord-Groningen is een open landschap: weids en stoer. Het is een landschap waarvan de beleving voor een groot deel wordt bepaald door de telkens wisselende luchten boven de lage horizon. In contrast tot de openheid van het landschap staan de intimiteit van de dorpen, de beplante boerenerven en de boerderijlinten. Cultuurhistorische rijkdom Het gebied is rijk aan cultuurhistorisch erfgoed. Elementen als wierden, dijken, borgen, kloosters, oude steenfabrieken en kalkovens belichten de verschillende facetten van de geschiedenis van Noord Groningen. Boerenerven Typisch voor Groningen zijn de monumentale boerderijen omgeven door zware beplanting. In het wierdenlandschap liggen de boerderijen op kleine wierden. De erven liggen hier schijnbaar willekeurig verspreid door het landschap: het vormen groene eilanden in de leegte. In de Woldstreek liggen de boerderijen geconcentreerd langs de ontginningsassen, waardoor er sprake is van ijle boerderijlinten. Dorpssilhouet In het bijzonder de kleinere dorpen en gehuchten zoals Sint- Annen, Stedum, Lellens en Thesinge bezitten een grotendeels ongeschonden dorspsilhouet. Dit silhouet dat bestaat uit sobere PLANSTUDIE N360 GRONINGEN - DELFZIJL 47