ROTTERDAMMERS OVER WERKEN BIJ DE GEMEENTE

Transcriptie

1 ROTTERDAMMERS OVER WERKEN BIJ DE GEMEENTE Resultaten uit de Omnibusenquête A.H.M.A. Dorren Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) mei 2003 In opdracht van de directie Personeel & Organisatie

2 Prijs: 10,- Gegevens mogen worden overgenomen, mits met bronvermelding. Verveelvoudiging voor eigen gebruik toegestaan. 2

3 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 5 1 INLEIDING 7 2 DE GEMEENTE ROTTERDAM ALS WERKGEVER Algemeen Werken bij de overheid Het imago van werken bij de gemeente Rotterdam Kenmerken van de respondenten per stellingcluster DE VACATURES OP DE WEBSITE VAN DE GEMEENTE Het bezoek aan de website De waardering van de website Kenmerken van (potentiële) website-bezoekers. 26 BIJLAGEN BIJLAGE I: ACHTERGRONDKENMERKEN VAN DE RESPONDENTEN 29 BIJLAGE II DE OMNIBUSVRAGEN 33 BIJLAGE III DE RECHTE TELLINGEN 35 BIJLAGE IV DE BETEKENIS VAN DE PERCENTAGES; SIGNIFICANTIE 41 Publicatie-overzicht COS 3

4 4

5 SAMENVATTING Ten opzichte van vorig jaar willen ongeveer evenveel Rotterdammers wel bij de gemeente Rotterdam werken, en minder mensen lijkt het geen aantrekkelijk idee bij deze gemeente te werken. Steeds meer Rotterdammers zijn van mening dat het werken als ambtenaar in een dynamische grote stad een interessante uitdaging vormt, en veel vinden dat de gemeente Rotterdam goede arbeidsvoorwaarden biedt. Het bedrijfsleven wordt niet echt afgeschilderd als concurrent van de overheid, en de overheid wordt niet bij voorbaat afgewezen als werkgever. Een op de 10 Rotterdammers heeft wel eens in het vacature-overzicht op de gemeentelijke website gekeken, en ruim twee op de 10 Rotterdammers is een potentiële bezoeker ervan. Dit zijn de belangrijkste resultaten van enkele vragen over de gemeente Rotterdam als werkgever uit de Omnibusenquête 2003 onder Rotterdammers. Zo n vijf procent van de Rotterdammers van 16 jaar en ouder werkt op dit moment bij de gemeente Rotterdam, en ongeveer negen procent heeft er gewerkt. Dat betekent dat één op de zeven ervaring heeft als gemeenteambtenaar. Nog eens 14 procent werkt bij een andere overheidsinstelling of heeft er gewerkt. 72 procent werkt dus niet bij een overheidsinstelling of heeft daar ooit gewerkt. Van degenen die nu niet bij de gemeente Rotterdam werken zegt eenderde wel bij deze gemeente te willen werken; dat aandeel is de laatste jaren licht dalend. Bijna eenderde zegt dat geen aantrekkelijk idee te vinden; dat was tot vorig jaar stijgend, maar daalt nu weer. Bijna 40 procent zegt geen betaald werk te zoeken. Van de Rotterdammers die ooit bij de overheid gewerkt hebben zegt slechts een kwart het geen aantrekkelijk idee te vinden voor de gemeente Rotterdam te werken. Enige ervaring met een werkkring bij de overheid leidt er dus toe dat men eerder geneigd is een baan bij de gemeente Rotterdam te willen accepteren. Deze groep denkt de laatste jaren iets positiever over het werken bij de gemeente Rotterdam. De reden dat men een werkkring bij de gemeente Rotterdam niet erg aantrekkelijk vindt ligt toch nog voor een flink deel in het feit dat het om het soort werk van de ambtenaar gaat. Dat was vorige meting ook zo. Echter, een belangrijk deel van de respondenten lijkt geen idee te hebben van de grote variatie aan functies die het concern Rotterdam biedt. Aan de Omnibusrespondenten is een elftal stellingen voorgelegd over het werk(en) en de arbeidsomstandigheden bij de gemeente Rotterdam of de overheid in het algemeen. Het antwoordenpatroon komt in grote lijnen overeen met dat van de vorige metingen sinds Met werken aan een dynamische grote stad is een uitdaging, en met de goede (secundaire) arbeidsvoorwaarden alsmede de zekerheid als ambtenaar bij de gemeente Rotterdam is een grote meerderheid het geheel of gedeeltelijk eens, maar ook met Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam. De goede betaling bij de gemeente Rotterdam neemt een middenpositie in; het bedrijfsleven heeft in dit opzicht nog steeds een iets beter imago. Dat werken bij de gemeente Rotterdam saai zou zijn wordt niet onderschreven. Aan het werken bij de gemeente Rotterdam zal men ook geen status ontlenen of aanzien hebben. Maar dat men (expliciet) weinig aanzien zou hebben als ambtenaar is ook niet het geval. Een groeiend aandeel Rotterdammers is het eens met de stelling dat je als gemeenteambtenaar aanzien hebt. Slechts weinig respondenten wijzen de gemeente Rotterdam als eventuele werkgever af. 5

6 Als naar de persoonskenmerken van de respondenten gekeken wordt blijkt dat geslacht nauwelijks invloed heeft op de manier van antwoorden. Alleen zijn vrouwen het wat vaker oneens met de stelling dat werken bij de gemeente Rotterdam aanzien zou verschaffen. Leeftijd blijkt veel meer van invloed te zijn. Ouderen zijn vaker van mening dat de overheid goede (secundaire) arbeidsvoorwaarden en zekerheid biedt. Ouderen zijn ook iets vaker van mening dat de gemeente Rotterdam goed betaalt, maar ook dat het bedrijfsleven beter betaalt. Jongeren zijn het vaker eens met de stelling over de saaiheid van het werk. Wellicht is het daarom dat zij werken bij de gemeente Rotterdam meer dan evenredig afwijzen. Ook etniciteit blijkt een discriminerende factor. Nederlanders vinden vaker dat de gemeente Rotterdam goede (secundaire) arbeidsvoorwaarden biedt, en vaker dat het bedrijfsleven beter betaalt. Allochtonen zijn het vaker eens met de stelling dat werken bij de gemeente Rotterdam zekerheid biedt en aanzien zou verschaffen. Het hebben van werk en een hoger opleidingsniveau leiden vaker tot instemming met de stellingen over de goede arbeidsvoorwaarden die de gemeente Rotterdam biedt. Bij de vorige meting in 2002 noemde deze categorie ook nog de zekerheid ; deze is nu verdwenen. Hoger opgeleiden zijn ook vaker van mening dat het bedrijfsleven beter betaalt; middelbaar opgeleiden daarentegen vinden dat de gemeente Rotterdam beter betaalt. Hoger opgeleiden wijzen de gemeente Rotterdam als werkgever minder af dan lager opgeleiden. De laatsten verbinden echter vaker status aan een functie als ambtenaar. Tussen degenen die nu in overheidsdienst zijn of dat ooit waren en de overige respondenten zijn ook bij deze meting geen significante verschillen waargenomen over de geponeerde stellingen. Niet-ambtenaren zijn het iets vaker eens met de stelling over de saaiheid van het werken als ambtenaar; Rotterdamse (ex-)ambtenaren zijn het vaker eens met de stelling over de dynamische stad en de zekerheid die Rotterdam biedt. Ex-ambtenaren waren het bij de vorige meting vaker eens met het feit dat de gemeente Rotterdam goed betaalt. Rotterdam werd dan ook niet als eventuele werkgever afgewezen. Dit jaar zijn deze verschillen niet meer aanwezig. Een op de 10 Rotterdammers heeft wel eens het vacature-overzicht op de gemeentelijke website bezocht. Dit zijn meer dan evenredig vrouwen en mensen in de leeftijdsklasse van 25 tot 44 jaar. Zijn vooral hoog opgeleid en werken al bij de overheid. Ruim twee op de 10 Rotterdammers hebben aangegeven deze site wel te willen bezoeken, maar hebben dat niet gedaan uit onbekendheid ermee of het niet hebben van een internetaansluiting. Deze potentiële bezoekers zijn ook vooral jarigen of jonger, laag- of middelbaar opgeleiden en etnische minderheden. Eén op de drie Rotterdammers is dus geïnteresseerd in dit vacature-overzicht op de gemeentelijk website. 6

7 1 INLEIDING Op verzoek van diverse afdelingen en diensten van de gemeente Rotterdam voert het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) jaarlijks een Omnibusenquête uit onder Rotterdammers. De Dienst Personeel & Organisatie heeft in het voorjaar van 2003 weer deelgenomen aan de jaarlijkse Omnibusenquête met een aantal vragen over de gemeente Rotterdam als werkgever. De voorliggende rapportage handelt over de beantwoording van deze vragen. De enquête De gegevens voor dit onderzoek stammen uit de in het voorjaar van 2003 gehouden Omnibusenquête. Door het grote aantal opdrachtgevers aan, en onderwerpen in de Omnibusenquête is de enquête dit jaar nogmaals opgesplitst in twee vragenlijsten: een aantal onderwerpen kwam slechts op de zogenoemde A-lijst aan de orde, een aantal alleen op de B-lijst, en sommige op beide lijsten. De vragenlijsten van de enquête zijn op basis van twee aselecte steekproeven verspreid onder twee keer inwoners van Rotterdam. De respons op deze enquête bedroeg in totaal 53 procent: bij de A-lijst 52 procent (1.813 respondenten), en bij de B-lijst 54 procent (1.875 respondenten). Daarmee is de respons dit jaar hoger dan vorig jaar, toen zij bij beide lijsten 50 procent bedroeg. Voor zo ver op verifieerbare kenmerken valt na te gaan, is ook dit jaar de respons op de Omnibusenquête voldoende representatief voor de totale Rotterdamse bevolking van 16 jaar en ouder, al zijn mannen, de jongere helft van de bevolking en allochtonen wat ondervertegenwoordigd. De afwijkingen zijn echter iets minder groot dan in de afgelopen jaren. Zie hierover uitgebreider in Bijlage I. De vragen over de gemeente Rotterdam als werkgever waren opgenomen in Vragenlijst B. Zie Bijlage II. Opbouw van deze rapportage Deze rapportage is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt allereerst becijferd welk deel van de responderende Rotterdammers een werkrelatie heeft (of had) met een overheidsinstelling -in het bijzonder met de gemeente Rotterdam-, en of er belangstelling bestaat voor een eventuele werkkring bij deze gemeente ( 2.2). Daarna wordt de mening over een paar stellingen die aan alle respondenten zijn voorgelegd geanalyseerd ( 2.3). In 2.4 worden vervolgens de meningen over stellingen die elkaar min of meer versterken of die in tegenspraak zijn met elkaar vergeleken. Hierbij wordt ook naar het profiel van de respondenten gekeken. Zoveel mogelijk zal daarbij omgekeken worden naar de vorige metingen. In hoofdstuk 3 is beschreven hoeveel Rotterdammers het vacature-overzicht op de website bezocht hebben, en wat hun oordeel daarover was. Deze rapportage kent bovendien vier bijlagen. In Bijlage I worden respons en representativiteit van de Omnibusenquête 2003 besproken aan de hand van de achtergrondkenmerken van de respondenten. In Bijlage II zijn de hier behandelde vragen uit de enquête letterlijk van de vragenlijst overgenomen, waarvan de rechte tellingen in Bijlage III gepresenteerd worden. In Bijlage IV wordt een toelichting gegeven op de statistische interpretatie van de in deze 7

8 rapportage weergegeven percentages en over de significantie van verschillen. De boodschap uit deze bijlage mag zijn, dat in het algemeen verschillen of afwijkingen van 1- à 2 procent niet als verschillen mogen worden beschouwd, maar evengoed door het toevalskarakter van de steekproeven kunnen zijn veroorzaakt. Als bijvoorbeeld iets het ene jaar 14 procent was, en het volgende jaar 15 procent, dan is daarmee dus nog geen toename aangetoond. Dit alles wordt voorafgegaan door een samenvatting. Tot slot van deze inleiding zij er op gewezen, dat overal waar, in deze rapportage, gesproken wordt over de Rotterdammers, de Rotterdammers van 16 jaar en ouder bedoeld worden. Op 1 januari 2003 waren dat er (van de in totaal ). En tenslotte zij er, wellicht ten overvloede op gewezen, dat de Omnibusenquête een personenenquête is, zodat de hier gepresenteerde uitkomsten in eerste instantie gelden voor personen, en niet voor huishoudens. 8

9 2 DE GEMEENTE ROTTERDAM ALS WERKGEVER 2.1 Algemeen Naast een tweetal vragen of men bij de gemeente Rotterdam of bij een andere overheidsinstelling (ge)werkt (heeft), en of men zo dat al niet het geval is- bij de gemeente Rotterdam zou willen werken, is aan de Omnibusrespondenten een aantal stellingen voorgelegd over het werken bij de Gemeente Rotterdam of bij de overheid in het algemeen. Deze stellingen luiden: Ik zou wel bij gemeente willen werken, maar niet bij gemeente Rotterdam; Werken bij de gemeente Rotterdam is vreselijk saai; Werken aan een dynamische grote stad is een interessante uitdaging; Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, word je goed betaald; Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam; Bij de gemeente Rotterdam heb je goede arbeidsvoorwaarden; Als je bij de overheid werkt, heb je zekerheid; Ik zou wel bij de overheid willen werken, maar niet bij de gemeente Rotterdam; Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, heb je aanzien bij andere mensen; Als ambtenaar heb je weinig aanzien bij andere mensen; Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, kan je je werktijden goed afstemmen op privébezigheden, zoals zorgtaken, studie en vrijwilligerswerk 1. Daarnaast zijn dit jaar 2 vragen toegevoegd over een eventueel bezoek aan het vacatureoverzicht op de website van de gemeente en de waardering daarvan. 2.2 Werken bij de overheid Om te zien of de attitude over de gemeente sinstelling beïnvloed wordt door een eventuele werkrelatie met die instelling in de publieke sector, met name de gemeente Rotterdam, is gevraagd of men nu of in het verleden bij de gemeente Rotterdam werkt of heeft gewerkt, of bij een andere overheidsinstelling. Figuur 2.1 geeft daarvan een beeld. Figuur 2.1 Respondenten naar arbeidsplaats en arbeidsverleden in de publieke sector (1998 t/m 2003); kolom-%, exclusief geen antwoord. jaar Hebt u ooit bij de gemeente Rotterdam gewerkt? Ja, ik werk nog steeds bij de gemeente Rotterdam Ja, maar nu niet meer Nee, maar ik werk wel bij een andere overheidsinstelling Nee, maar ik heb vroeger wel bij een andere overheid Nee, en ik heb ook nooit bij een andere overheidsinstelling Totaal Totaal (absoluut) Geen antwoord Totaal Deze stelling is alleen in 2001, 2002 en 2003 voorgelegd. 9

10 Exclusief degenen die geen antwoord hebben gegeven werkt 5 procent van de Rotterdammers van 16 jaar en ouder op dit moment bij de gemeente Rotterdam, en 9 procent heeft ooit bij de gemeente Rotterdam gewerkt. In totaal 14 procent werkt bij een andere overheidsinstelling of heeft daar ooit gewerkt. En 72 procent werkt in het geheel niet bij een overheidsinstelling en heeft daar ook nooit gewerkt. Deze aandelen verschillen nauwelijks gedurende de onderzoeksjaren. Aan degenen die nu niet bij de gemeente Rotterdam werken is gevraagd of men zelf wel bij die gemeente zou willen werken. Exclusief geen antwoord/niet van toepassing reageert eenderde bevestigend, bijna eenderde ontkennend in de zin dat dit hun geen aantrekkelijk idee lijkt, en ruim eenderde eveneens ontkennend omdat zij geen betaald werk zeggen te zoeken. Dat laatste aandeel is gestegen ten opzichte van de vorige meting in 2002, terwijl het aandeel respondenten dat het geen aantrekkelijk idee vindt iets gedaald is. Zie figuur 2.2. Figuur 2.2 Belangstelling voor een eventuele werkkring bij de gemeente Rotterdam (1998 t/m 2003); kolom-%, exclusief geen antwoord. jaar Zou u zelf bij de gemeente Rotterdam willen werken? Ja Nee, dat lijkt mij niet aantrekkelijk want Ik zoek geen betaalde baan Totaal Totaal (absoluut) Geen antwoord/niet van toepassing Totaal Respondenten die op het moment van de Omnibusenquête 2003 bij een andere overheidsinstelling werkten ( de gemeente Rotterdam) zeggen voor de helft (51%) wel bij de gemeente Rotterdam te willen werken, en 38 procent vindt dat niet aantrekkelijk. De rest (11%) zoekt geen betaalde baan. Van deze groep wil de laatste drie jaar- een steeds hoger aandeel wel bij de gemeente Rotterdam werken (van 44% naar 51%); het aandeel dat dit onaantrekkelijk vindt daalt van 46 procent naar 38 procent. Het aandeel dat geen betaalde baan zegt te zoeken blijft gelijk. Zij die ooit bij een overheidsinstelling gewerkt hebben zeggen voor ruim eenderde wel bij de gemeente Rotterdam te willen werken, en bijna een kwart vindt dat niet aantrekkelijk. De rest (43%) zoekt geen betaalde baan. Deze aandelen zijn nagenoeg dezelfde als in Bij de meting in 2001 was dat 34, 26 respectievelijk 30 procent, en bij de gecombineerde meting 1998/1999: 50, 20 respectievelijk 30 procent. Ook deze groep Rotterdammers denkt de laatste jaren iets beter over de gemeente Rotterdam als werkgever. Respondenten met in het geheel geen ervaring met werken bij een overheidsinstelling zouden voor bijna eenderde wel bij de gemeente willen werken, bijna eenderde vindt dat niet aantrekkelijk en ruim eenderde zoekt geen betaalde baan. Dat is nagenoeg gelijk aan de vorige metingen, zij het dat degenen die dat niet aantrekkelijk zeggen te vinden iets kleiner wordt. De conclusie luidt dan ook dat Rotterdammers mèt werkervaring bij de overheid vaker bij de gemeente Rotterdam willen werken dan mensen zònder die ervaring. 10

11 Bij déze meting (2003) is ook weer gevraagd naar de reden waarom men een baan bij de gemeente niet aantrekkelijk vindt. Bijna 500 respondenten hebben van deze open-vraagmogelijkheid gebruik gemaakt. 30 procent geeft als reden op dat men al een (leuke) baan heeft. Zo n 17 procent noemt de leeftijd als reden om niet bij de gemeente te willen (kunnen) werken: te oud of AOW. Bijna 4 procent is zelfstandige of wil eigen baas zijn. Eén op de drie (33%) noemt expliciet of impliciet een reden die met de status van ambtenaar of het soort werk te maken heeft. Ongeveer een op de acht daarvan noemt het (lage) salaris of de povere carrièremogelijkheden, bijna twee op de vijf noemen zaken die te maken hebben met de ambtelijke organisatie of bureaucratie, en een op de zes ziet het ambtenaarschap om andere redenen niet zitten. Een op de zeven vindt het bedrijfsleven aantrekkelijker of werkt liever in een andere sector. De overigen (10%) noemen uiteenlopende redenen of hebben geen mening ingevuld. Men wil geen ambtenaar zijn omdat de bureaucratie niet aanspreekt, en de ambtelijke organisatie wordt te log en te traag genoemd en behept met een muf imago. Uit veel antwoorden blijkt de onbekendheid met de keur aan functies die de gemeentelijke organisatie telt. Nog te veel klinkt door dat de burger denkt aan stempelzetters en loketfunctionarissen als het om ambtenaren gaat. Als we de redenen leeftijd (per definitie) en geen mening buiten beschouwing laten, heeft dus bijna de helft (45%) van degenen die nu niet bij de gemeente Rotterdam werken en een baan bij de gemeente Rotterdam niet aantrekkelijk zeggen te vinden expliciet of impliciet redenen genoemd die met de status of het soort werk van de ambtenaar te maken hebben. 11

12 2.3 Het imago van werken bij de gemeente Rotterdam Aan alle respondenten zijn enkele stellingen voorgelegd over het werk(en) en de arbeidsomstandigheden bij de gemeente Rotterdam of bij de overheid in het algemeen. In 1998 en 1999 betrof dat 10 stellingen, en in 2001, 2002 en 2003 ging het om 11 stellingen. Die extra stelling was: Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, kun je je werktijden goed afstemmen op privé-bezigheden, zoals zorgtaken, studie en vrijwilligerswerk. Figuur 2.3 toont de resultaten van de vorige meting, en figuur 2.3a die van de huidige meting. Figuur 2.3 Reacties op enkele stellingen over de gemeente Rotterdam of de overheid als werkgever Rij-%. STELLING geheel mee eens gedeeltelijk mee eens gedeeltelijk mee oneens geheel mee oneens weet niet/ geen mening Zou wel bij gemeente willen werken, maar niet bij gemeente Rotterdam Werken bij de gemeente Rotterdam is vreselijk saai Werken aan een dynamische grote stad is een interessante uitdaging Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, word je goed betaald Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam Bij de gemeente Rotterdam heb je goede arbeidsvoorwaarden Als je bij de overheid werkt, heb je zekerheid Zou wel bij de overheid willen werken, maar niet bij de gem. Rotterdam Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, heb je aanzien bij andere mensen Als ambtenaar heb je weinig aanzien bij andere mensen Als je bij de gem. Rotterdam werkt, kun je je werktijden goed afstemmen op privé-bezigheden, zoals zorgtaken, studie en vrijwilligerswerk geen antwoord Figuur 2.3a Reacties op enkele stellingen over de gemeente Rotterdam of de overheid als werkgever Rij-%. STELLING geheel mee eens gedeeltelijk mee eens gedeeltelijk mee oneens geheel mee oneens weet niet/ geen mening Zou wel bij gemeente willen werken, maar niet bij gemeente Rotterdam Werken bij de gemeente Rotterdam is vreselijk saai Werken aan een dynamische grote stad is een interessante uitdaging Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, word je goed betaald Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam Bij de gemeente Rotterdam heb je goede arbeidsvoorwaarden Als je bij de overheid werkt, heb je zekerheid Zou wel bij de overheid willen werken, maar niet bij de gem. Rotterdam Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, heb je aanzien bij andere mensen Als ambtenaar heb je weinig aanzien bij andere mensen Als je bij de gem. Rotterdam werkt, kun je je werktijden goed afstemmen op privé-bezigheden, zoals zorgtaken, studie en vrijwilligerswerk geen antwoord In grote lijnen komt het antwoordenpatroon overeen met dat van de vorige meting. In de metingen van 1998/1999 gaf 46 procent van de respondenten een verwerkbaar antwoord. In 2001 en 2002 was dat gedaald tot 41 resp. 43 procent. Nu, bij de laatste meting, is dat ook 43 procent. 12

13 Interessant en uitdagend werk in de dynamische grote stad en de arbeidszekerheid die samenhangt met het werken bij de overheid leveren de minste uitval op, dat wil zeggen dat het aantal respondenten dat een mening daarover gegeven heeft het hoogst is. Over de (secundaire) arbeidsvoorwaarden, de goede betaling en de saaiheid van het werken bij de gemeente Rotterdam, en ook de betere honorering door het bedrijfsleven bestaat de meeste onbekendheid; daar is de uitval het grootst. Als we de onbekenden weglaten ontstaat het volgende beeld (fig. 2.4): Figuur 2.4 Reacties op enkele stellingen over de gemeente Rotterdam als werkgever (2001 t/m 2003), exclusief onbekenden, Rij-%. (±) mee eens (±) mee oneens STELLINGEN Zou wel bij gemeente willen werken, maar niet bij gemeente Rotterdam Werken bij de gemeente Rotterdam is vreselijk saai Werken aan een dynamische grote stad is een interessante uitdaging Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, word je goed betaald Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam Bij de gemeente Rotterdam heb je goede arbeidsvoorwaarden Als je bij de overheid werkt, heb je zekerheid Zou wel bij de overheid willen werken, maar niet bij de gemeente Rotterdam Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, heb je aanzien bij andere mensen Als ambtenaar heb je weinig aanzien bij andere mensen Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, kun je je werktijden goed afstemmen op privé-bezigheden zoals zorgtaken, studie en vrijwilligerswerk Met werken aan een dynamische grote stad is een uitdaging, en met de goede (secundaire) arbeidsvoorwaarden en ook de zekerheid als ambtenaar bij de gemeente Rotterdam is een grote meerderheid het geheel of gedeeltelijk eens, maar ook met Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam. De goede betaling bij de gemeente Rotterdam neemt een middenpositie in; het bedrijfsleven heeft in dit opzicht een beter imago. Dat werken bij de gemeente Rotterdam saai zou zijn wordt niet onderschreven; slechts één op de vijf respondenten die hier op geantwoord hebben denkt dat dat zo is. Aan het werken bij de gemeente Rotterdam zal men ook geen status ontlenen of aanzien hebben. Maar dat men (expliciet) weinig aanzien zou hebben als ambtenaar is ook niet het geval, hoewel toch één op de drie respondenten dat wel denkt. En, slechts weinig respondenten wijzen de gemeente Rotterdam als eventuele werkgever af. Uit figuur 2.4 is eveneens op te maken dat de resultaten van deze meting nauwelijks afwijken van die uit vorige metingen. Opmerkelijk is het licht stijgende aandeel respondenten dat aanzien zegt te ontlenen aan het ambtenaarschap bij de gemeente Rotterdam. Mogelijk dat het dynamische imago dat de stad in de ogen van de Rotterdammer heeft afstraalt op het werk van de ambtenaren. Bovenstaande stellingen kunnen gegroepeerd worden tot vijf clusters die elkaar òf versterken, in elkaars verlengde liggen òf een tegenstelling vormen. In de volgende paragraaf zal bekeken worden of persoonlijke kenmerken of de werkkring van de respondenten van invloed zijn op de reacties. 13

14 2.4 Kenmerken van de respondenten per stellingcluster. Werken aan een dynamische grote stad is een interessante uitdaging versus Werken bij de gemeente Rotterdam is vreselijk saai Deze twee stellingen vormen min of meer een tegenstelling, en de reacties erop wijzen dat ook uit. Figuur 2.5 Reacties op twee stellingen over de gemeente Rotterdam als werkgever, exclusief onbekenden, Rij-%. (±) mee eens (±) mee oneens STELLINGEN Werken aan dynamische grote stad is interessante uitdaging Werken bij de gemeente Rotterdam is vreselijk saai Persoonskenmerken respondenten Geslacht, leeftijd en etniciteit vormen geen uitgesproken discriminerende factoren als het gaat om de mening over het zogenaamde saaie werk bij de gemeente Rotterdam of de uitdaging die het werken in de dynamische grote stad met zich mee brengt. Alleen de allerjongsten (16-24 jaar) zijn het vaker eens met de stelling over de saaiheid van het werk. Als naar het opleidingsniveau van de respondenten gekeken wordt blijkt dat hoger opgeleiden het vaker eens zijn met de interessante uitdaging van het werk in de stad. Werkenden of niet-werkenden wijken in hun mening nauwelijks af van het gemiddelde. Arbeidsrelatie tot de overheid Respondenten die nu bij de gemeente Rotterdam werken, of bij een andere overheidsinstelling, zijn het vaker oneens met de stelling dat het werken bij de gemeente Rotterdam vreselijk saai zou zijn. Zij die nooit bij de overheid gewerkt hebben zijn het vaker eens met deze stelling. Ex-ambtenaren nemen en middenpositie in. Over de stelling dat werken aan een dynamische grote stad een interessante uitdaging is verschillen de onderscheiden groepen niet wezenlijk van mening bij deze meting. Ex-ambtenaren zijn het vaker dan gemiddeld geheel eens met deze stelling. Dat was in 2001 en 2002 eveneens het geval. 14

15 Figuur 2.6 Reacties op twee stellingen over de gemeente Rotterdam als werkgever (2003), naar respondenten met of zonder werkrelatie in de publieke sector. Werken aan dynamische stad is uitdaging aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 10 0 eens ½ eens ½ oneens oneens Werken bij de gem. Rotterdam is saai aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 0 eens ½ eens ½ oneens oneens 15

16 Bij de gemeente Rotterdam heb je goede arbeidsvoorwaarden Je hebt zekerheid als je bij de overheid werkt en Als je bij de gemeente Rotterdam werkt kun je werk en privé goed afstemmen Deze drie stellingen vormen min of meer een versterking, en de reacties erop wijzen dat ook uit. Figuur 2.7 Reacties op drie stellingen over de gemeente Rotterdam of de overheid als werkgever, exclusief onbekenden, Rij-%. (±) mee eens (±) mee oneens STELLINGEN Bij de gemeente Rotterdam heb je goede arbeidsvoorwaarden Als je bij de overheid werkt, heb je zekerheid Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, kun je je werktijden goed afstemmen op privé-bezigheden zoals zorgtaken, studie en vrijwilligerswerk Persoonskenmerken respondenten Geslacht is geen discriminerende factor als het gaat om de mening over de goede arbeidsvoorwaarden en zekerheid bij de gemeente Rotterdam, en de mogelijkheden die geboden worden om werktijden en privé goed te kunnen afstemmen. Allochtonen zijn het evenals de alleroudste Rotterdammers- iets vaker eens met de stelling dat de overheid zekerheid biedt. Over de goede (secundaire) arbeidsvoorwaarden zijn zij (weer) niet gelijkgestemd: Nederlanders vinden vaker dat daar sprake van is. Veel ouderen zijn nog van mening dat de overheid goede arbeidsvoorwaarden kent en zekerheid biedt; jongeren daarentegen zijn hier niet zo van overtuigd. Zij zijn het vaker oneens met deze stellingen. Dat geldt eveneens voor de stelling over werk en privé. Als gekeken wordt naar het opleidingsniveau en de werksituatie van de respondenten kan geconcludeerd worden dat een hoger opleidingsniveau en het hebben van werk vaker leidt tot instemming met deze stellingen. Een uitzondering hierop vormt het oordeel over de stelling die gaat over de zekerheid als gemeenteambtenaar. Arbeidsrelatie tot de overheid Vrijwel alle respondenten zijn het (gedeeltelijk) eens met de stelling dat de gemeente Rotterdam goede arbeidsvoorwaarden heeft. Zij die ooit bij de gemeente gewerkt hebben of in ieder geval bij de overheid zijn het daar evenals in de afgelopen jaren- wat vaker helemaal mee eens. Over de zekerheid en de stelling over werk-privé is men nu ook wat minder uitgesproken. Degenen die nu bij de gemeente Rotterdam werken of bij de overheid zijn iets meer de mening toegedaan dat de overheid zekerheid biedt, en degenen die nooit bij de overheid gewerkt hebben zijn vaker van mening dat de gemeente Rotterdam veel mogelijkheden biedt om werk en privé op elkaar af te stemmen. 16

17 Figuur 2.8 Reacties op drie stellingen over de gemeente Rotterdam of de overheid als werkgever (2003), naar respondenten met of zonder werkrelatie in de publieke sector. Gem. Rotterdam heeft goede arbeidsvoorwaarden aandeel eens ½ eens ½ oneens oneens nu R'dam ooit R'dam nooit overheid Bij de overheid heb je zekerheid aandeel eens ½ eens ½ oneens oneens nu R'dam ooit R'dam nooit overheid Rotterdam kent goede secundaire arbeidsvoorwaarden aandeel eens ½ eens ½ oneens oneens nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 17

18 Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, word je goed betaald en Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam Figuur 2.9 Reacties op twee stellingen over de salariëring van gemeente Rotterdam en het bedrijfsleven, exclusief onbekenden, Rij-%. (±) mee eens (±) mee oneens STELLINGEN Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, word je goed betaald Het bedrijfsleven betaalt beter dan de gemeente Rotterdam Persoonskenmerken respondenten Geslacht en etniciteit vormen geen discriminerende factoren als het gaat om de mening over de goede salariëring bij de gemeente Rotterdam en de stelling dat het bedrijfsleven beter zou betalen, hoewel Nederlanders het iets vaker eens zijn met de stelling dat het bedrijfsleven beter betaalt. Hoewel de verschillen klein zijn blijken ouderen het iets vaker eens te zijn met beide stellingen. Bij het opleidingsniveau zien we dat hoger opgeleiden vaker de betere honorering bij het bedrijfsleven noemen, maar minder vaak dat de gemeente Rotterdam goed betaalt aan werknemers. Daar zijn het de middelbaar opgeleiden die het vaker eens zijn met de stelling dat de gemeente Rotterdam haar werknemers goed betaalt. Niet-werkenden zijn nu vaker van mening dat het bedrijfsleven beter betaalt, maar bij de stelling over de goede salariëring bij de gemeente Rotterdam wijken zowel zij als de werkenden niet af van het gemiddelde. Arbeidsrelatie tot de overheid Als de werkrelatie tot de overheid beschouwd wordt blijkt dat alle onderscheiden groepen het heel vaak (gedeeltelijk) eens zijn met de stelling dat Rotterdam een goed betalende werkgever is, en dat het bedrijfsleven in dit opzicht een betere werkgever is. Ex-ambtenaren zijn het er nu iets vaker mee eens dat het bedrijfsleven beter betaalt, en ambtenaren zijn het daarmee iets vaker oneens. De verschillen zijn echter te klein om significant te zijn. 18

19 Figuur 2.10 Reacties op twee stellingen met betrekking tot de gemeente Rotterdam en het bedrijfsleven als werkgever (2003), naar respondenten met of zonder werkrelatie in de publieke sector. Rotterdam betaalt goed aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 10 0 eens ½ eens ½ oneens oneens Bedrijfsleven betaalt beter aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 10 0 eens ½ eens ½ oneens oneens 19

20 Ik zou wel bij een gemeente willen werken, maar niet bij de gemeente Rotterdam en Ik zou wel bij de overheid willen werken, maar niet bij de gemeente Rotterdam Deze twee stellingen vormen ook min of meer een versterking, en de algemene reacties erop wijzen dat ook uit. Door de jaren heen is slechts ongeveer één op de zes à zeven respondenten het eens met deze stellingen. Figuur 2.11 Reacties op twee stellingen over de gemeente Rotterdam en de overheid als werkgever, exclusief onbekenden, Rij-%. (±) mee eens (±) mee oneens STELLINGEN Zou wel bij gemeente willen werken, maar niet bij gemeente Rotterdam Zou wel bij de overheid willen werken, maar niet bij de gemeente Rotterdam Persoonskenmerken respondenten Mannen noch vrouwen wijzen de gemeente Rotterdam af als eventuele werkgever. Dat is in alle onderzochte jaren het geval. Ouderen neigen ernaar dat wel te doen. Jongeren (16-24 jaar) twijfelen iets vaker: zij zijn het er iets meer gedeeltelijk mee (on)eens. Als naar opleidingsniveau gekeken wordt zien we dat hoger opgeleiden het vaker helemaal oneens zijn met beide stellingen, en lager opgeleiden het vaker eens zijn met beide stellingen. Dus: naarmate het opleidingsniveau stijgt wordt de gemeente Rotterdam minder afgewezen als werkgever. Niet-werkenden zijn het nu vaker eens met de eerste stelling. Arbeidsrelatie tot de overheid Ook als de werkrelatie ten opzichte van de overheid of de gemeente Rotterdam beschouwd wordt zien we dat de gemeente Rotterdam als eventuele werkgever ten gunste van een andere gemeente sinstelling in het geheel niet afgewezen wordt. Door de jaren heen is sprake van slechts marginale verschillen. 20

21 Figuur 2.12 Reacties op twee stellingen over de gemeente Rotterdam en de overheid als werkgever (2003), naar respondenten met of zonder werkrelatie in de publieke sector. Wel bij gemeente, maar niet bij Rotterdam aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 10 0 eens ½ eens ½ oneens oneens Wel bij overheid, niet bij Rotterdam aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 10 0 eens ½ eens ½ oneens oneens 21

22 Als je bij de gemeente Rotterdam werkt heb je aanzien bij andere mensen versus Als ambtenaar heb je weinig aanzien bij andere mensen Deze twee stellingen staan min of meer tegenover elkaar. Dat werken bij de gemeente Rotterdam aanzien zou verschaffen bij andere mensen wordt door de respondenten niet onderschreven. Wel is het zo dat gedurende de laatste drie jaar het aandeel dat het er wèl mee eens is stijgt. Wellicht dat het imago van de grote, dynamische stad en het tackelen van de grotestadsproblematiek steeds vaker geïdentificeerd wordt met het werk van de ambtenaren. Dat ambtenaren weinig aanzien zouden hebben bij andere mensen wordt evenmin onderschreven, zij het in minder sterke mate. Figuur 2.13 Reacties op twee stellingen over het eventuele aanzien van ambtenaren, exclusief onbekenden, Rij-%. (±) mee eens (±) mee oneens STELLINGEN Als je bij de gemeente Rotterdam werkt, heb je aanzien bij andere mensen Als ambtenaar heb je weinig aanzien bij andere mensen Persoonskenmerken respondenten Evenals de andere jaren zijn vrouwen het iets meer helemaal oneens met deze stellingen. Leeftijd blijkt geen invloed te hebben op de reacties met betrekking tot de stellingen, alleen de alleroudsten (75 + -ers) zijn veel meer dan evenredig van mening dat men als Rotterdamse gemeenteambtenaar aanzien heeft. De aantallen zijn echter te klein. Etniciteit blijkt wel enige invloed te hebben: allochtonen zijn het -ook dit jaar- vaker eens met de stelling dat je als Rotterdamse gemeenteambtenaar aanzien hebt. Ook het opleidingsniveau blijkt van invloed te zijn: lager opgeleiden ontlenen vaker status aan het ambtenaarschap dan hoger opgeleiden. Het hebben van werk blijkt niet van invloed. Arbeidsrelatie tot de overheid Alle groepen zeggen bijna unaniem dat het werken bij de gemeente Rotterdam wat betreft aanzien nauwelijks afwijkt van soortgelijke werkgevers in de private sfeer. Alleen ex-ambtenaren zijn het nu iets vaker eens met de stelling dat werken bij de gemeente Rotterdam aanzien verschaft. Bij de vorige meting was dit niet het geval; toen gaven ex-ambtenaren nog meer dan evenredig aan dat werken bij de gemeente Rotterdam geen aanzien verschaft. Over het aanzien van de ambtenaar in het algemeen wordt iets anders gedacht; slechts ruim eenderde van de respondenten is het (gedeeltelijk) eens met de stelling dat de ambtenaar weinig aanzien zou hebben. Dat was in de vorige metingen eveneens het geval. Bij deze meting zien we echter dat de huidige ambtenaar het iets vaker eens is met de stelling. 22

23 Figuur 2.14 Reacties op twee stellingen over het eventuele aanzien van ambtenaren (2003), naar respondenten met of zonder werkrelatie in de publieke sector. Werken bij gemeente Rotterdam betekent aanzien aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 0 eens ½ eens ½ oneens oneens Als ambtenaar weinig aanzien aandeel nu R'dam ooit R'dam nooit overheid 0 eens ½ eens ½ oneens oneens 23

24 24

25 3 DE VACATURES OP DE WEBSITE VAN DE GEMEENTE 3.1 Het bezoek aan de website. Ruim 10 procent van de Rotterdammers heeft wel eens op het vacature-overzicht op de gemeentelijke website gekeken. Een klein deel daarvan doet dat regelmatig. Eveneens een klein deel heeft weliswaar een poging ondernomen, maar heeft de site niet kunnen vinden. Daarnaast zou nog eens ruim 20 procent van de Rotterdammers wel eens het vacature-overzicht op de gemeentelijke website bezoeken als zij ermee bekend waren of de mogelijkheid hadden. De helft van hen wist niet dat dat kon en de andere helft heeft geen internet, anders zouden zij het zeker gedaan hebben. Dat betekent dat een op de drie Rotterdammers wel geïnteresseerd is in het vacature-overzicht op de gemeentelijke website. Figuur 3.1 Bezoek aan de website Aantal Kolom-% ja, ik heb daar ooit wel eens gekeken 151 8,1 ja, ik kijk daar wel vaker 48 2,6 nee: wel eens gezocht maar niet kunnen vinden 45 2,4 nee: want ik wist niet dat dat kon, anders had ik dat wel eens gedaan 181 9,7 nee: want ik heb geen Internet, anders had ik het wel eens gedaan ,1 nee: want ik ben daar niet in geïnteresseerd ,9 geen antwoord 156 8,3 Totaal ,0 3.2 De waardering van de website. Ruim 10 procent van de Rotterdammers hebben de website daadwerkelijk bezocht. Zij kunnen er daarom ook een oordeel over geven. Driekwart van hen heeft dat ook gedaan. Algemeen gezien krijgt de site een voldoende (7,1 in rapportcijfer). Vindbaarheid en gebruik scoren het hoogst, voldoende info over de banen iets lager, en voldoende verdere info het laagst, maar toch alle rondom de 7. Figuur 3.2 Waardering van de website Wat vond u van dit vacature-overzicht waardering Totaal op de gemeentelijke website? goed matig slecht rij-% abs. Makkelijk te vinden wat je zoekt? 64,2 30,8 5, Eenvoudig / handig te gebruiken? 68,6 30,1 1, Voldoende informatie over de banen? 60,5 34,9 4, Voldoende verdere informatie? 50,7 43,1 6,

26 3.3 Kenmerken van de website-bezoekers en de potentiële bezoekers De bezoekers Ruim 10 procent van de Rotterdammers heeft wel eens op het vacature-overzicht op de gemeentelijke website gekeken. Een klein deel daarvan doet dat regelmatig. Het zijn meer dan evenredig vrouwen die tot de regelmatige bezoekers van de website gerekend kunnen worden. De site-bezoekers zitten vooral in de leeftijdsklasse jaar, zijn hoog opgeleid en werken al bij de gemeente Rotterdam of de overheid in het algemeen. Kennelijk zijn zij op zoek naar ander werk binnen dezelfde of soortgelijke organisatie. De potentiële bezoekers Ruim 20 procent van de Rotterdammers kan tot de potentiële bezoekers van de gemeentelijke website gerekend worden. Hiervan heeft ongeveer de helft (nog) geen internetaansluiting thuis. Evenals bij de site-bezoekers zitten zij vooral in de leeftijdsklasse jaar, en de leeftijdsklasse jaar is iets oververtegenwoordigd. Voorts zijn het meer dan evenredig de laag- en middelbaar opgeleiden, en etnische minderheden. 26

27 BIJLAGEN 27

28 28

29 BIJLAGE I: ACHTERGRONDKENMERKEN VAN DE RESPONDENTEN Door het grote aantal opdrachtgevers aan, en onderwerpen in de Omnibusenquête is de enquête dit jaar opnieuw opgesplitst in twee vragenlijsten: een aantal onderwerpen kwam slechts op de zogenoemde A-lijst aan de orde, een aantal alleen op de B-lijst, en sommige op beide lijsten. De respons bedroeg in totaal 53%: bij de A-lijst 52 procent (1.813 respondenten), en bij de B-lijst 54 procent (1.875 respondenten); in beide gevallen uit een steekproef van Daarmee is de respons dit jaar hoger dan vorig jaar, toen zij bij beide lijsten 50 procent bedroeg. Bij deze responspercentages moet worden bedacht, dat ieder formulier dat om welke reden dan ook niet ingevuld is geretourneerd tot de non-respons is gerekend; dus ook formulieren voor mensen die inmiddels niet meer bereikbaar zijn door bijvoorbeeld verhuizing of overlijden. Veel onderzoeksbureau s tellen zulke mislukte contacten niet mee bij de bepaling van het responspercentage. Al met al is een respons zoals hierboven weergegeven zeker niet slecht voor schriftelijke enquêtes in een stad als Rotterdam; het CBS kampt bijvoorbeeld bij haar landelijke enquêtes in de grote steden met een slechtere en selectievere respons, en overal kampen markten opinieonderzoeksbureau s met een dalende responsbereidheid! In deze Bijlage wordt aan de hand van een aantal algemene persoonskenmerken de representativiteit van de uiteindelijke netto steekproef (de respons) besproken. Daartoe worden kenmerken van de respondenten vergeleken met die van de totale Rotterdamse bevolking van 16 jaar en ouder. I.1 Geslacht en leeftijd In figuur I.1 staat de verdeling van de respondenten van de Omnibusenquête 2003 en van de Rotterdamse bevolking naar geslacht en naar leeftijd begin Traditiegetrouw blijken vrouwen en Rotterdammers vanaf 45 jaar (behalve de alleroudsten) wat oververtegenwoordigd, en mannen en Rotterdammers onder de 45 jaar wat ondervertegenwoordigd. Figuur I.1: Verdeling van de respondenten en van de totale bevolking in Rotterdam van 16 jaar en ouder naar geslacht en naar leeftijd. A-lijst B-lijst Totaal Bevolking Rotterdam op Geslacht Man Vrouw Leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar en ouder RESPONS Nadere analyse van de respons per leeftijd leert, dat die het slechts is bij de allerjongsten: zo n 45%. Vervolgens loopt de respons langzaam op tot boven de 60% bij de jong-bejaarden. Daarna daalt de respons snel met de leeftijd (figuur I.2). 29

30 Figuur I.2: Respons op de Omnibusenquête 2003 naar leeftijd. Opmerking [AD1]: (de grafiek uit p:\ \achtergrondkenmerken\r espons.xls inplakken na verkleining tot 60%) I.2 Etniciteit Figuur I.3 geeft de verdeling van de respondenten en van de Rotterdamse bevolking van 16 jaar en ouder naar etniciteit. Autochtonen ( Nederlanders ) zijn oververtegenwoordigd, en dit jaar zelfs ook de Turken; een onverwacht groot succes van de extra inspanningen om de respons onder allochtonen, en met name Turken en Marokkanen, op peil te krijgen. De andere allochtone groeperingen zijn als vanouds wat ondervertegenwoordigd. De afwijkingen zijn echter weer iets minder groot dan in de afgelopen jaren. Figuur I.3: Verdeling van de respondenten en van de totale bevolking in Rotterdam van 16 jaar en ouder naar etniciteit. A-lijst B-lijst Totaal Bevolking Rotterdam op Surinamers Antillianen/Arubanen Turken Marokkanen Kaapverdianen Noord-Mediterranen Totaal Etn. Minderheden Nederlanders Overige rijke landen Overige arme landen RESPONS

31 I.3 Deelgemeente Figuur I.4 geeft tenslotte de verdelingen naar deelgemeente. De spreiding van de respondenten over de deelgemeenten is uitstekend, en weer beter dan in vorige jaren. Er zijn eigenlijk geen wezenlijke onder- of oververtegenwoordigingen. Figuur I.4: Verdeling van de respondenten en van de totale bevolking in Rotterdam van 16 jaar en ouder naar deelgemeente. DEELGEMEENTE A-lijst B-lijst Totaal Bevolking Rotterdam op Stadscentrum Delfshaven Overschie Noord Hillegersberg/Schiebroek Kralingen/Crooswijk Prins Alexander Feijenoord IJsselmonde Charlois Hoogvliet en Pernis Hoek van Holland RESPONS I.4 Conclusie Net als in eerdere jaren en in andere enquêtes, zijn sommige bevolkingsgroepen, en met name mannen, de jongere helft van de bevolking en allochtonen ondervertegenwoordigd in de Omnibusenquête. Niettemin is de respons zeker niet slecht; kwantitatief zowel als kwalitatief. De totale respons is hoger dan in vorige jaren, en zij is kwalitatief zelfs weer iets beter dan in de afgelopen jaren. Wat dat laatste betreft is ook dit jaar het nut gebleken van een aantal maatregelen bij de steekproeftrekking en de rappellering die twee jaar geleden zijn getroffen naar aanleiding van een COS-onderzoek over responsbepalende en -beïnvloedende factoren en responsbevorderende maatregelen 1. Met name is sindsdien ook de kring der Turken en Marokkanen waaraan assistentie in eigen taal wordt aangeboden bij het invullen van de vragenlijst uitgebreid tot alle Turken en Marokkanen van de eerste generatie, en is nu ook bij een deel van de niet-responderenden in de van oudsher minder goed responderende deelgemeenten Delfshaven en Feijenoord mondeling gerappelleerd. Deze maatregelen hebben, net als de afgelopen paar jaar, inderdaad geresulteerd in een (bijna) correcte vertegenwoordiging van Marokkanen, en dit jaar zelfs een oververtegenwoordiging van Turken. Ook de vertegenwoordiging van jongeren is hierdoor dit jaar iets verbeterd. De vertegenwoordiging van de meeste andere allochtone groeperingen is echter niet verder verbeterd, en ook blijft de respons van mannen nog steeds achter bij die van vrouwen. Dat laatste wordt echter voor een deel veroorzaakt doordat kennelijk méér mannen de vragenlijst door een vrouwelijke huisgenoot laten invullen dan andersom 2. Deze verbeteringen in de representativiteit naar controleerbare kenmerken nemen overigens niet weg, dat natuurlijk nog steeds wel een zekere selectiviteit in de respons van de Omnibusenquête zal bestaan. Dit selectieve karakter van de respons lijkt met name ook terug te vinden in het traditiegetrouw waarschijnlijk toch wel iets te lage aandeel respondenten dat zegt een minimuminkomen te hebben (23%), en het al even traditiegetrouw waarschijnlijk toch wel iets te hoge 31

32 aandeel respondenten dat zegt een boven-modaal huishoudensinkomen te hebben (ook onder allochtonen): gevreesd moet worden dat daarmee toch een wat te rooskleurig beeld wordt gesuggereerd. (overigens in mindere mate dan in de Omnibusenquête van vorig jaar.) Voor de selectiviteit van de respons op enquêtes kan een aantal verklaringen worden bedacht, die impliceren dat een oplossing van deze problematiek niet zo simpel is. Zo zijn frequent verhuizende mensen (letterlijk) moeilijk te achterhalen, evenals mensen die niet wonen op het adres waar ze door Burgerzaken geacht worden te wonen. Dit impliceert in een aantal opzichten ook een selectiviteit. Daarnaast valt niet te vermijden, dat - ondanks de moeite die gedaan wordt om de vragen in de enquête zo begrijpelijk mogelijk te formuleren - dergelijke vragenlijsten voor een aantal mensen toch te hoog gegrepen zijn; vooral voor mensen die de Nederlandse taal slecht beheersen. En tenslotte moet ook gevreesd worden, dat de grote stad een aantal inwoners heeft die steeds minder ontvankelijk zijn voor vormen van maatschappelijke participatie zoals het deelnemen aan een gemeentelijke enquête. In dat opzicht is wellicht ook een vergelijking te trekken met de selectieve opkomst bij verkiezingen en de ontwikkelingen daarin. Al met al moet worden geconcludeerd, dat de Omnibusenquête een zekere mate van selectiviteit in zijn respons kent, die voor een belangrijk deel moeilijk tot niet te voorkomen is, en waarmee bij de interpretatie van resultaten rekening moet worden gehouden. De mate waarin deze selectiviteit uitkomsten beïnvloedt, moet echter ook niet overschat worden. Zo valt eenvoudig na te rekenen, dat als bijvoorbeeld 50% van de Nederlanders iets vindt, en 25% van de allochtonen, hiervoor in de (volledige) Omnibusenquête voor de totale Rotterdamse bevolking 42% zal worden gemeten, terwijl dit 39% had moeten zijn. Een dergelijk verschil ligt in de orde van grootte van de betrouwbaarheidsmarge van de Omnibusenquête (zie Bijlage IV), en is dan ook maar nèt significant. (Bovendien is het in zo n geval wellicht interessanter te weten dat autochtonen en allochtonen kennelijk zo sterk verschillen, dan hoeveel het totale gemiddelde precies bedraagt...) Noten 1. Centrum voor Onderzoek en Statistiek (P.A. de Graaf): Non-respons in de Omnibusenquête. Analyses op en over de Omnibusenquête 99; Rotterdam, maart Van de respondenten in de totale Omnibusenquête 2003 hadden er 151 ingevuld een vrouw te zijn terwijl de vragenlijst aan een man was gestuurd, en 79 een man te zijn terwijl de vragenlijst aan een vrouw was gestuurd. Op basis van het geslacht van geadresseerde zou het percentage vrouwen geen 56%, maar krap 54% zijn geweest. 32