het anemieprotocol in de eerstelijn

Transcriptie

1 Interpreteren en becommentariëren van uitslagen: het anemieprotocol in de eerstelijn Dr. ing. M.P.G. Leers, klinisch chemicus PAOKC Consultverlening NVKC 2013

2 Anemie Hb concentratie < ondergrens ref.waarde Laboratoriumdiagnose Geen aandoening maar symptoom onderliggende ziekte

3 Fysiologie circulerende ery s Dagelijks 1% erytrocyten vernieuwd: 2*10 11 nieuwe erytrocyten (reticulocyten) In de reticulocyten worden in de eerste 2 dagen in de perifere circulatie het rest RNA en mitochondria afgebroken afname celvolume met 25-33% Erytrocyten circuleren ± dagen Per dag wordt een zelfde hoeveelheid verwijderd fagocytose macrofagen Opruiming door immuun-gemedieerde fagocytose: toenemende oxidatieve stress, anion transporter (band3) antigeniciteit of PS exposure

4 Oorzaken symptoom anemie Levensduur circulerende ery s <110 dagen, zonder compensatoire toename van reticulocyten Minder aanmaak van reticulocyten ten opzichte van de erytrocyten die worden afgebroken Bloedverlies Hemolyse Inadequate aanmaak van reticulocyten door ontoereikend hoeveelheid erytropoietische bestanddelen: ijzer, cobalamine, folaat, EPO Inadequate aanmaak van reticulocyten door erytropoietische dysfunctie: hypoplasie, dysplasie of beenmergverdringing

5 Oorzaken symptoom anemie Stoornis in het ijzermetabolisme Niet-ijzermetabolisme gerelateerd tekort schieten van de erytropoiese Verhoogde afbraak erytrocyten Toegenomen verlies erytrocyten

6

7 Indeling anemie Hb Mannen < 8,5 mmol/l, Vrouwen < 7,5 mmol/l Microcytair ijzergebrek Hemoglobinopathie Thalassemie Sikkelcelanemie

8 Normocytair Indeling anemie Anemie van chronische ziekte IJzergebrek Gecombineerde anemie (Fe- en FZ/vitB12- gebrek) Renale anemie (verminderde nierfunctie)

9 Indeling anemie Macrocytair Vit. B12 deficiëntie FZ deficiëntie Myelodysplastisch syndroom Hemolytische anemie

10

11

12 Code 2A: anemie protocol Atrium MC Heerlen CBC (Hb, MCV, ery, leuko, trombo) Hb Ferritine Ferritine ja Ijzergebrek nee - BSE, CRP - stfr -VB12, foliumzuur -kreatinine,mdrd -Haptoglobine, LDH, bilirubine -Reticulocyten -Ret-He, delta-he Interpretatie en rapportage aan huisartsen

13 Kwaliteitsprijs Atrium 2009 Patiënt: snellere diagnostiek, minimale bloedafname Relaties met huisartsen versterkt Klankbordgroep DTO Papieren feedback Ondersteuning diagnostiek door middel van commentaar door laboratoriumspecialist

14 Casus: man, 75 jaar Via huisarts: vage klachten

15 Casus: vrouw, 73 jaar Via huisarts: vage klachten

16 Anemieprotocollen voor de eerste lijn in Nederland Foliumzuur Vitamine B12 ALAT GGT TSH DAT Bilirubine Haptoglobine LDH MDRD Kreatinine BSE CRP stfr Hemoglobinopathie Reticulocyten Ret-He RDW Trombocyten Leukocyten Differentiatie Erytrocyten Index ZPP % Transferrine verzadiging Transferrine IJzer Ferritine MCV < < MCV < 100 MCV > 100 -laboratoria met anemieprotocol voor eerstelijn: 64% -geen protocol: 26% -geen eerstelijnsdiagnostiek: 10% -27% van de laboratoria met anemieprotocol: interpretatief commentaar

17 1. Hb 2. MCV 3. Ferritine 4. transferrine 5. verzadiging 6. kreatinine/mdrd 7. vitamine B12 8. foliumzuur 9. CRP 10. Bezinking

18

19 Casus: vrouw, 53 jaar Via huisarts: verdenking anemie

20

21 Thomas plot Diagnose & Therapie

22

23 Thomas plot Diagnose & Therapie

24 Casus: vrouw, 70 jaar Via huisarts: vage klachten

25 Hemolytische anemie Hb, MCV n-, LDH, Hapto, Bili, Reti n- Congenitaal Enzymdeficientie: - G6PD - PK Membraanafwijkingen: - sferocytose - elliptocytose Hemoglobinopathie Verworven Immunologisch: - autoimmuun - allo-immuun Microangiopatisch: - TTP/HUS - DIS Infectieus Medicatie Traumatisch

26 Consultatieve rol KC bij het anemieprotocol Interpreteren van de labresultaten bij diagnose-stelling Eventueel in combinatie met hemocytometer -specifieke, nieuwe parameters Adviseren vervolgonderzoek, bv. Hemoglobinopathie Enzymdiagnostiek Erytrocytenmembraanafwijkingen Interpreteren labresultaten bij therapie tbv anemie