VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION

Transcriptie

1 VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Datum laatste aanpassing / Date de la dernière adaption I-MET-FLVVT-107: Bepaling van Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) GC-MS Diervoeders Zuivelproducten Groenten en fruit Vis Water 22/07/2013 LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

2 Inhoudstabel MATRIX DIERVOEDERS... 3 MATRIX ZUIVELPRODUCTEN... 3 MATRIX GROENTEN... 3 MATRIX VIS... 3 MATRIX WATER LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

3 MATRIX DIERVOEDERS MATRIX ZUIVELPRODUCTEN MATRIX GROENTEN MATRIX VIS Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

4 VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Datum laatste aanpassing / Date de la dernière adaption I-MET-FLVVT-107: Bepaling van Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) GC-MS Diervoeders Zuivelproducten Groenten Vis 11/02/2013 Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

5 Overzicht van de prestatiekenmerken: o Juistheid (zie paragraaf 2) o Precisie (zie paragraaf 3) De validatie voldoet aan procedure LAB 00 P180 De laboratoria die deze methode willen overnemen, moeten aantonen dat de criteria hieronder aangegeven voldaan zijn: o Verordening (EG) nr. 333/2007 van de Commissie van 28 maart 2007 tot vaststelling van bemonsteringswijzen en analysemethoden voor de officiële controle op de gehalten aan lood, cadmium, kwik, anorganisch tin, 3-MCPD en benzo(a)pyreen in levensmiddelen Historiek validatie Versie Herziening door/datum Reden van herziening Wijzigingen Versie 01 Mandy Lekens 12/2004 Oorspronkelijke validatie BaPEQ / PAK s in diervoeder, zuivelproducten en groenten Versie 02 Mandy Lekens 05/2005 Overzetting methode naar andere GC-MS BaPEQ PAK s in diervoeder, zuivelproducten en groenten Versie 03 Mandy Lekens 10/2005 Toevoeging matrix vis BaPEQ PAK s in vis Versie 04 Mandy Lekens 06/2006 Uitbreiding PAK s Bijkomende PAK s in diervoeder, zuivelproducten, groenten en vis Versie 05 Eva Wevers 02/2010 Nieuw type kolom waarbij Benzo(b)flurantheen, benzo(b)flurantheen, benzo(k)fluorantheen en benzo(k)fluorantheen en benzo(j)fluorantheen gescheiden benzo(j)fluorantheen individueel analyseren i.p.v. som zijn Versie 06 Eva Wevers 10/2010 Verlaging concentraties Verlaging concentraties kalibratiecurve kalibratiecurve Versie 07 Eva Wevers 06/2011 Interlaboratorium-vergelijking IRMM Herziening aantal diagnostische ionen Versie 08 Eva Wevers 02/2013 Verlaging LOQ Verlaging LOQ Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

6 VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Type validatie Type de validation Verantwoordelijke (Naam en functie) Responsable (Nom et fonction) Opgesteld door Rédaction par I-MET-FLVVT-107: Bepaling van Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) GC-MS Diervoeders Zuivelproducten Groenten Vis Totaal Eva Wevers Sectieverantwoordelijke Contaminanten Eva Wevers Handtekeningen - Signatures: Sectieverantwoordelijke Contaminanten 11/02/2013 Get. Medewerkers (Naam en functie) Collaborateurs (Nom et fonction) Periode van validatie Période de validation Methode goedgekeurd en geschikt bevonden door Méthode approuvée et jugé convenable pour la routine par Veerle Cloet Analist Sara Crauwels - Analist Els De Rijck Analist Peter Schildermans Sectieverantwoordelijke Hilde Swevers Analist Annemie Voets Analist Start - Début: 07/01/2004 Einde - Fin: 31/01/2013 Eva Wevers Handtekeningen - Signatures: Sectieverantwoordelijke Contaminanten 11/02/2013 Get. Hierna volgt een beschrijving van de resultaten van het validatieonderzoek zoals aangegeven in stap 8 van de procedure LAB 00 P 180. Ce qui suit est une description des résultats de l'étude de validation comme indiqué dans l'étape 8 de la procédure LAB P Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

7 Inhoudstabel VALIDATIEDOSSIER LINEARITEIT JUISTHEID PRECISIE AANTOONBAARHEIDSGRENS EN BEPAALBAARHEIDSGRENS SELECTIVITEIT / SPECIFITEIT MEETONZEKERHEID IDENTIFICATIECRITERIA DOOR MIDDEL VAN MASSASPECTROMETRIE FOTO S Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

8 Validatiedossier 1 Lineariteit De lineariteit van een standaardcurve met minstens 5 kalibratiepunten moet worden aangetoond. Hierbij moet de bekomen r 2 minimaal een waarde hebben van 0,995 en moet er een goodness of fit worden aangetoond. Verschillende concentraties van een standaard werden bereid en geanalyseerd. De kalibratiecurve werd driemaal aangemaakt en geïnjecteerd, verspreid over 3 verschillende dagen. Voor elke analysereeks waren alle kwaliteitscriteria voldaan. De concentraties van de verschillende PAK s zijn in onderstaande tabel weergegeven in ng/ml. Level Acyl, Acen, Phe, DalPy, DaePy DaiPy, DahPy Alle andere IS D10-A Vervolgens werden de oppervlakteverhoudingen berekend m.b.v. de gedeutereerde PAKs en uitgezet ten opzichte van de concentratie. De bekomen respons ratio s werden onderworpen aan een statistische analyse waaruit bleek dat de kalibratiecurven van alle PAK s lineair zijn, met uitzondering van DalPy, DaePy, DaiPy en DahPy. Voor deze componenten bleek een kwadratisch model beter geschikt te zijn. Daarnaast waren de criteria voor de correlatiecoëfficiënt (R² minimaal 0.995) en het aantal kalibratiepunten (minimaal vijf) voldaan voor alle PAK s. Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

9 2 Juistheid Bij analyses van blanco monsters met toevoeging van de verschillende PAKs moeten de berekende waarden liggen binnen de volgende marges: Massafractie Interval 1 µg/kg tussen 50% en +20% > 1 µg/kg tot 10 µg/kg tussen 30% en +10% 10 µg/kg tussen 20% en +10% De terugvinding werd berekend op basis van de gegevens voor herhaalbaarheid. Aan een blanco monster werd 20 ng/g PAK s toegevoegd. De analyse werd 6 à 8 keer uitgevoerd. Terugvinding (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix diervoeder Diervoeder Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/g) concentratie (ng/g) Acyl 20,0 16,8 84,0 Acen 20,0 18,6 93,0 Phe 20,0 18,9 94,5 Fl 20,0 19,3 96,5 Py 20,0 19,1 95,5 BcF 20,0 20,1 100,5 BaA 20,0 19,3 96,5 Chry 20,0 19,5 97,5 Cyclo(cd)py 20,0 18,6 93,0 5-Me-Chry 20,0 19,6 98,0 BbF 20,0 21,1 105,5 BkF 20,0 21,0 105,0 BjF 20,0 21,2 105,9 BaP 20,0 19,4 97,0 DahA 20,0 20,3 101,5 Indeno 20,0 19,9 99,5 BghiPery 20,0 17,4 87,0 DalPy 20,0 17,6 88,0 DaePy 20,0 20,5 102,5 DaiPy 20,0 18,5 92,5 DahPy 20,0 20,9 104,5 som 4 80,0 78,9 98,6 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

10 Terugvinding (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix zuivelproducten Melk Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/g) concentratie (ng/g) Acyl 20,0 16,9 84,5 Acen 20,0 18,9 94,5 Phe 20,0 19,3 96,5 Fl 20,0 19,3 96,5 Py 20,0 19,3 96,5 BcF 20,0 19,3 96,5 BaA 20,0 19,1 95,5 Chry 20,0 18,9 94,5 Cyclo(cd)py 20,0 20,1 100,5 5-Me-Chry 20,0 18,3 91,5 BbF 20,0 21,1 105,5 BkF 20,0 21,0 105,0 BjF 20,0 21,2 105,9 BaP 20,0 19,4 97,0 DahA 20,0 19,6 98,0 Indeno 20,0 19,7 98,5 BghiPery 20,0 18,9 94,5 DalPy 20,0 18,2 91,0 DaePy 20,0 20,7 103,5 DaiPy 20,0 18,6 93,0 DahPy 20,0 21,0 105,0 som 4 80,0 77,9 97,4 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

11 Terugvinding (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix groenten Groenten Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/g) concentratie (ng/g) Acyl 20,0 17,4 87,0 Acen 20,0 19,6 98,0 Phe 20,0 19,9 99,5 Fl 20,0 20,3 101,5 Py 20,0 20,0 100,0 BcF 20,0 18,5 92,5 BaA 20,0 20,1 100,5 Chry 20,0 20,5 102,5 Cyclo(cd)py 20,0 19,4 97,0 5-Me-Chry 20,0 18,1 90,5 BbF 20,0 21,1 105,5 BkF 20,0 21,0 105,0 BjF 20,0 21,2 105,9 BaP 20,0 20,5 102,5 DahA 20,0 21,3 106,5 Indeno 20,0 21,3 106,5 BghiPery 20,0 18,2 91,0 DalPy 20,0 17,9 89,5 DaePy 20,0 20,6 103,0 DaiPy 20,0 19,4 97,0 DahPy 20,0 20,2 101,0 som 4 80,0 81,8 102,2 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

12 Terugvinding (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix vis Vis Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/g) concentratie (ng/g) Acyl 20,0 17,4 87,0 Acen 20,0 18,2 91,0 Phe 20,0 19,1 95,5 Fl 20,0 19,3 96,5 Py 20,0 19,0 95,0 BcF 20,0 18,5 92,5 BaA 20,0 17,7 88,5 Chry 20,0 17,8 89,0 Cyclo(cd)py 20,0 19,9 99,5 5-Me-Chry 20,0 19,1 95,5 BbF 20,0 21,1 105,5 BkF 20,0 21,0 105,0 BjF 20,0 21,2 105,9 BaP 20,0 19,2 96,0 DahA 20,0 20,0 100,0 Indeno 20,0 19,1 95,5 BghiPery 20,0 19,6 98,0 DalPy 20,0 19,3 96,5 DaePy 20,0 20,9 104,5 DaiPy 20,0 19,2 96,0 DahPy 20,0 19,8 99,0 som 4 80,0 76,2 95,2 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Voor alle matrices werd zowel voor de individuele PAKs als voor de som van de PAKs voldaan aan de gestelde eisen. Permanente controle van de juistheid van de analyse zal gebeuren door een controlekaart op basis van een monster gespiked op 20 ng/g. Hierbij zullen de individuele resultaten van chryseen, benzo(a)pyreen en indeno(123cd)pyreen worden gecontroleerd, alsook de som van de PAKs. Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

13 3 Precisie Voor concentraties van meer dan 100 µg/kg moet de interlaboratorium-variatiecoëfficiënt voor herhaalde analyses van materiaal met toegevoegde analyt kleiner zijn dan de waarde die volgt uit de vergelijking van Horowitz: VC = 2 (1-0,5logC), waarbij C de massafractie is, uitgedrukt als een macht van 10. Voor 100 µg/kg geeft dit een maximale VC = 2 (1-0.5log(1e-7)) = 22,6%. Voor concentraties kleiner dan 100 µg/kg geeft de Horowitzvergelijking zeer hoge waarden. In dit geval wordt gestreefd naar zo klein mogelijke VC's. De herhaalbaarheid werd bepaald door eenzelfde analist minstens 6 keer een blanco monster te laten analyseren waaraan 20 ng/g PAK s werden toegevoegd. De herhaalbaarheid wordt gedefiniëerd als 2,8 x s r. De reproduceerbaarheid werd bepaald door verschillende analistenen de analyse een aantal maal te laten herhalen op verschillende dagen. De reproduceerbaarheid wordt gedefinieerd als 2,8 x S R. Precisie (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix diervoeder Gemiddelde Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Diervoeder concentratie (ng/g) s r r [2,8 * s r ] s R R [2,8 * s R ] %RSD R Acyl 20,0 0,7 2,1 1,1 3,1 6,4 Acen 20,0 0,7 1,8 1,2 3,4 6,4 Phe 20,0 0,6 1,7 1,1 3,1 5,7 Fl 20,0 0,8 2,2 1,2 3,4 6,1 Py 20,0 0,8 2,2 1,2 3,4 6,3 BcF 20,0 0,7 2,0 1,4 3,9 7,0 BaA 20,0 0,7 1,9 1,1 3,1 5,7 Chry 20,0 0,7 1,9 1,2 3,4 6,1 Cyclo(cd)py 20,0 0,6 1,8 1,2 3,4 6,4 5-Me-Chry 20,0 0,4 1,0 1,1 3,1 5,8 BbF 20,0 0,5 1,3 0,5 1,3 2,3 BkF 20,0 0,6 1,8 0,6 1,8 3,0 BjF 20,0 0,6 1,8 0,7 1,8 3,2 BaP 20,0 0,7 2,0 1,1 3,1 5,6 DahA 20,0 0,8 2,1 1,2 3,4 5,9 Indeno 20,0 0,7 1,9 1,1 3,1 5,4 BghiPery 20,0 0,4 1,2 1,2 3,4 6,4 DalPy 20,0 0,5 1,5 1,0 2,8 5,2 DaePy 20,0 0,6 1,8 1,1 3,1 5,2 DaiPy 20,0 0,9 2,6 1,6 4,5 8,4 DahPy 20,0 1,0 2,7 1,4 3,9 7,0 som 4 80,0 1,9 5,3 3,0 3,8 3,8 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

14 Precisie (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix zuivelproducten Gemiddelde Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Melk concentratie (ng/g) s r r [2,8 * s r ] s R R [2,8 * s R ] %RSD R Acyl 20,0 0,9 2,4 1,1 3,1 6,4 Acen 20,0 0,9 2,6 1,3 3,6 6,7 Phe 20,0 1,0 2,7 1,6 4,5 8,0 Fl 20,0 1,0 2,8 1,2 3,4 6,1 Py 20,0 1,0 2,7 1,3 3,6 6,6 BcF 20,0 0,5 1,3 1,0 2,8 5,2 BaA 20,0 0,9 2,4 1,0 2,8 5,2 Chry 20,0 0,9 2,5 0,9 2,5 4,8 Cyclo(cd)py 20,0 0,7 1,8 1,1 3,1 5,3 5-Me-Chry 20,0 0,9 2,6 1,3 3,6 7,0 BbF 20,0 0,5 1,3 0,5 1,3 2,3 BkF 20,0 0,6 1,8 0,6 1,8 3,0 BjF 20,0 0,6 1,8 0,7 1,8 3,2 BaP 20,0 0,9 2,6 1,2 3,4 6,1 DahA 20,0 1,1 3,0 2,5 7,0 12,0 Indeno 20,0 1,0 2,7 2,4 6,7 11,4 BghiPery 20,0 0,9 2,5 1,3 3,6 6,7 DalPy 20,0 0,5 1,5 0,9 2,5 5,3 DaePy 20,0 0,9 2,6 1,2 3,4 6,0 DaiPy 20,0 1,0 2,9 1,2 3,4 6,3 DahPy 20,0 0,8 2,2 1,9 5,3 9,6 som 4 80,0 2,6 7,2 2,8 3,6 3,6 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

15 Precisie (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix groenten Gemiddelde Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Groenten concentratie (ng/g) s r r [2,8 * s r ] s R R [2,8 * s R ] %RSD R Acyl 20,0 0,6 1,8 1,0 2,8 5,7 Acen 20,0 0,5 1,4 0,9 2,5 4,6 Phe 20,0 0,6 1,6 0,9 2,5 4,6 Fl 20,0 0,6 1,6 0,9 2,5 4,5 Py 20,0 0,5 1,5 1,2 3,4 6,0 BcF 20,0 0,4 1,3 0,5 1,4 2,8 BaA 20,0 0,6 1,8 1,1 3,1 5,6 Chry 20,0 0,7 1,9 1,1 3,1 5,4 Cyclo(cd)py 20,0 0,4 1,1 1,0 2,8 5,1 5-Me-Chry 20,0 0,4 1,2 1,1 3,1 5,6 BbF 20,0 0,5 1,3 0,5 1,3 2,3 BkF 20,0 0,6 1,8 0,6 1,8 3,0 BjF 20,0 0,6 1,8 0,7 1,8 3,2 BaP 20,0 0,6 1,6 0,9 2,5 4,4 DahA 20,0 0,5 1,4 1,0 2,8 4,8 Indeno 20,0 0,5 1,4 0,9 2,5 4,3 BghiPery 20,0 0,6 1,7 1,2 3,4 6,2 DalPy 20,0 0,7 1,9 0,9 2,5 5,1 DaePy 20,0 0,6 1,7 0,9 2,5 4,2 DaiPy 20,0 0,8 2,2 1,3 3,6 6,9 DahPy 20,0 0,8 2,3 1,1 3,1 5,6 som 4 80,0 1,9 5,3 3,1 3,8 3,8 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

16 Precisie (%) voor concentratieniveau 20 ng/g voor de matrix vis Gemiddelde Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Vis concentratie (ng/g) s r r [2,8 * s r ] s R R [2,8 * s R ] %RSD R Acyl 20,0 0,5 1,3 0,7 2,0 4,1 Acen 20,0 0,4 1,1 0,6 1,6 3,1 Phe 20,0 0,8 2,3 0,9 2,6 4,8 Fl 20,0 0,8 2,3 0,9 2,5 4,5 Py 20,0 0,8 2,3 1,0 2,7 5,1 BcF 20,0 1,4 3,8 1,4 3,9 7,1 BaA 20,0 1,0 2,7 1,0 2,7 5,4 Chry 20,0 1,1 3,1 1,2 3,2 6,4 Cyclo(cd)py 20,0 1,0 2,7 1,2 3,4 6,0 5-Me-Chry 20,0 0,6 1,7 1,0 2,8 5,0 BbF 20,0 0,5 1,3 0,5 1,3 2,3 BkF 20,0 0,6 1,8 0,6 1,8 3,0 BjF 20,0 0,6 1,8 0,7 1,8 3,2 BaP 20,0 0,9 2,5 0,9 2,6 4,8 DahA 20,0 0,1 0,3 0,4 1,1 2,0 Indeno 20,0 0,3 0,8 0,4 1,0 1,9 BghiPery 20,0 1,0 2,8 1,4 3,9 7,1 DalPy 20,0 1,1 3,2 1,4 3,9 8,0 DaePy 20,0 0,9 2,6 1,4 3,9 7,1 DaiPy 20,0 1,0 2,9 1,4 3,9 7,7 DahPy 20,0 1,4 3,8 1,3 3,6 6,9 som 4 80,0 2,4 6,7 2,5 3,2 3,2 som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

17 4 Aantoonbaarheidsgrens en bepaalbaarheidsgrens De bepaalbaarheidsgrens werd vastgelegd door monsters te spiken op een individueel PAK s gehalte van 1 ng/g (uitgezonderd BaA, BbF, Chry, BaP: 0,9 ng/g en D(ai)Py, D(ah)Py: 3,0 ng/g) en de bekomen S/N verhouding te bekijken. Voor alle PAK s werd bij een gehalte een van 1 ng/g (0,9 ng/g; 3,0 ng/g) een S/N bekomen van minimaal 6, waarbij de berekende gehaltes binnen de toegelaten afwijking vallen (-50% tot +20% voor 0,9 ng/g en 1 ng/g; -30% tot +10% voor 3,0 ng/g), alsook de verhoudingen van de diagnostische ionen. De bepaalbaarheidsgrens (LOQ) voor deze componenten wordt bijgevolg vastgelegd op 1 ng/g, 0,9 ng/g en 3,0 ng/g. De aantoonbaarheidsgrens werd vastgelegd door monsters te spiken op een individueel PAK s-gehalte van 0,5 ng/g (uitgezonderd BaA, BbF, Chry, BaP: 0,3 ng/g en D(ai)Py, D(ah)Py: 1,4 ng/g) en de bekomen S/N verhouding te bekijken. Voor alle PAK s werd bij een gehalte van 0,5 ng/g (0,3 ng/g; 1,4 ng/g) een S/N verhouding bekomen van minimaal 3, zodat de aantoonbaarheidsgrens (LOD) wordt vastgelegd op 0,5 ng/g, 0,3 ng/g en 1,4 ng/g. Bepaalbaarheidsgrens (LOQ) en aantoonbaarheidsgrens (LOD) voor PAK s in diervoeder, melk, groenten en vis LOQ LOD Acyl 1 ng/g 0,5 ng/g Acen 1 ng/g 0,5 ng/g Phe 1 ng/g 0,5 ng/g Fl 1 ng/g 0,5 ng/g Py 1 ng/g 0,5 ng/g BcF 1 ng/g 0,5 ng/g BaA 0,9 ng/g 0,3 ng/g Chry 0,9 ng/g 0,3 ng/g Cyclo(cd)py 1 ng/g 0,5 ng/g 5-Me-Chry 1 ng/g 0,5 ng/g BbF 0,9 ng/g 0,3 ng/g BkF 1 ng/g 0,5 ng/g BjF 1 ng/g 0,5 ng/g BaP 0,9 ng/g 0,3 ng/g DahA 1 ng/g 0,5 ng/g Indeno 1 ng/g 0,5 ng/g BghiPery 1 ng/g 0,5 ng/g DalPy 1 ng/g 0,5 ng/g DaePy 1 ng/g 0,5 ng/g DaiPy 3 ng/g 1,4 ng/g DahPy 3 ng/g 1,4 ng/g Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

18 5 Selectiviteit / specifiteit Algemeen De specificiteit van deze methode wordt gegarandeerd door de selectiviteit van de monster clean-up en de specificiteit van de MS detectie. Ook hier wordt gebruikgemaakt van RRT en een specifiek MS2 spectrum. Scheiding PAK s onderling Criteria: scheiding b en k fluorantheen tot op 50 %; scheiding chryseen en benzo(a)pyreen tot op 20%. Dit wordt gecontroleerd bij ingebruikname van een nieuwe kolom. Andere PAK s Om de invloed van andere mogelijk in het monster aanwezige PAKs na te gaan werd een blanco monster gespiked op 20 ng/g met een standaardoplossing die ook andere PAKs bevatten in dezelfde concentratie van 10 ng/µl. Hieruit bleek dat de aanwezigheid van andere PAKs geen invloed heeft op de kwantitatieve bepaling van de merker PAKs. Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

19 6 Meetonzekerheid De meetonzekerheden werden berekend volgens de procedure LAB P 508 Meetonzekerheid. Meetonzekerheid (in %) voor diervoeder, melk, groenten en vis Diervoeder Melk Groenten Vis Acyl Acen Phe Fl Py BcF BaA Chry Cyclo(cd)py Me-Chry BbF BkF BjF BaP DahA Indeno BghiPery DalPy DaePy DaiPy DahPy som som 4 = BaP + BaA + BbF + Chry Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

20 7 Identificatiecriteria door middel van massaspectrometrie Ter identificatie van de PAK s worden de ionenverhoudingen van de diagnostische ionen vergeleken met deze in het controlemonster. Deze diagnostische ionen zijn gebaseerd op de methode* van het IRMM (EURL voor PAK s), aangevuld met eigen gegevens. * interlaboratoriumvergelijking in het najaar van 2010 voor de validatie van een methode voor de bepaling van 4 PAK s in verschillende voedingsmatrices ( Determination of 4 target PAHs in various food matrices by pressurized liquid extraction, size-exclusion chromatography, and solid phase extraction clean-up. Detection by gas chromatography mass-spectrometry ). De diagnostische ionen zijn weergegeven in onderstaande tabel. Diagnostische ionen PAK s Diagnostische ionen Acyl 150, 151, 152 Acen 152, 153, 154 Phe 176, 177, 178 Fl 200, 201, 202 Py 200, 201, 202 BcF 213, 215, 216 BaA 226, 228, 229 Chry 114, 228, 229 Cyclo(cd)Py 224, 225, Me-Chry 241, 242, 243 BbF 126, 250, 252 BkF 126, 250, 252 BjF 126, 250, 252 BaP 126, 250, 252 DahA 139, 278, 279 Indeno 274, 276, 277 BghiPery 274, 276, 277 DalPy 300, 302, 303 DaePy 300, 302, 303 DaiPy 300, 302, 303 DahPy 300, 302, 303 De verhoudingen van de diagnostische ionen werd bepaald. Hiertoe werd de oppervlakte van het meest abundante ion gelijkgesteld aan 100% waarna het percentage van de andere ionen ten opzichte hiervan werd berekend. De ionenverhoudingen werden voor enkele gespikete monsters berekend. Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

21 Bij identificatie van PAKs in een monster moeten de ionen voldoen aan volgende criteria: Relatieve intensiteit (% van hoofdpiek) Maximaal toelaatbare marge > 50% ± 20% > 20% tot 50% ± 25% > 10% tot 20% ± 30% 10% ± 50% Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

22 8 Foto s Foto 1: Refluxen met ethanolische KOH (2M). Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

23 Foto 2: Opzuivering met behulp van silicagel. Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

24 Foto 3: Indampen van extract bekomen na opzuiveringsstap. Matrix: diervoeder, zuivelproducten, groenten, vis LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

25 MATRIX WATER Matrix: water LAB 00 P 180 F 002 Template validatieplan Modèle plan de validation v /52

26 VALIDATIEPLAN PLAN DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Type validatie Type de validation Verantwoordelijke (Naam en functie) Responsable (Nom et fonction) Opgesteld door Rédaction par I-MET-FLVVT-107: Bepaling van Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) GC-MS Water Totaal Eva Wevers Sectieverantwoordelijke Contaminanten Eva Wevers Handtekeningen - Signatures: Sectieverantwoordelijke Contaminanten 16/07/2012 Get. Goedgekeurd door Eva Wevers Sectieverantwoordelijke Contaminanten 16/07/2012 Handtekeningen - Signatures: Get. Matrix: water LAB 00 P 180 F 002 Template validatieplan Modèle plan de validation v /52

27 Stap Phase 1: Bepaling van het toepassingsgebied Déterminer le champs d application Matrices: Water Componenten: Polycyclische aromatische koolwaterstoffen: Fluorantheen Benzo(b)fluorantheen Benzo(k)fluorantheen Benzo(a)pyreen Indeno(1,2,3-c,d)pyreen Benzo(g,h,i)peryleen Werkgebied: MS: kalibratiecurve: van 4 ng/ml tot 300 ng/ml (meerdere punten onder en boven norm) Stap Phase 2: Doel en statuut van de analysemethode Le but et status de la méthode d analyse Het betreft een: Kwantitatieve methode Interne (in-house) methode Screeningsmethode: kwantificatie aan de hand van GC-MS op basis van één karakteristieke massa Bevestigingsmethode: kwantificatie aan de hand GC-MS op basis van drie karakteristieke massa s Stap Phase 3: Keuze validatieparameters Choisir les paramètres à valider De volgende validatieparameters zullen bepaald worden tijdens het validatieonderzoek: Werkgebied Lineariteit Juistheid/terugvinding Precisie: herhaalbaarheid en reproduceerbaarheid Selectiviteit/specificiteit Aantoonbaarheidsgrens en bepaalbaarheidsgrens Meetonzekerheid Matrix: water LAB 00 P 180 F 002 Template validatieplan Modèle plan de validation v /52

28 De acceptatiecriteria voor de verschillende validatieparameters worden beschreven in stap 4: Externe eisen voor validatieparameters. Stap Phase 4: Externe eisen voor validatieparameters Des exigences externes pour les paramètres à valider De normen voor PAK s in water zijn terug te vinden in Richtlijn 98/83/EG VAN DE RAAD van 3 november 1998 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water Koninklijk besluit van 14 januari 2002 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water dat in voedingsmiddeleninrichtingen verpakt wordt of dat voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt Koninklijk besluit van 8 februari 1999 betreffende natuurlijk mineraalwater en bronwater Bovengenoemde wetgeving bevat ook minimale prestatiekenmerken. Overzicht van de validatieparameters en de criteria (bron KB 14/01/2002) Validatieparameter Criteria LOQ 25% van de norm Precisie: RSD r 25% Precisie: RSD wr 25% Juistheid % De validatieprocedure wordt uitgevoerd volgens de richtlijnen in Beschikking 2002/657/EG van de Commissie van 12 augustus 2002 ter uitvoering van Richtlijn 96/23/EG van de Raad wat de prestaties van analysemethoden en de interpretatie van resultaten betreft. Overzicht van de criteria voor identificatie door middel van massaspectrometrie (bron Beschikking 2002/657/EG) Relatieve retentietijd van de analyt moet overeenkomen met die van de ijkoplossing binnen een marge van ± 0.5% voor GC-MS Maximaal toelaatbare marges voor relatieve ionenintensiteiten voor GC-MS Relatieve intensiteit (% van hoofdpiek) Maximaal toelaatbare marge > 50% ± 20% > 20% tot 50% ± 25% > 10% tot 20% ± 30% 10% ± 50% Matrix: water LAB 00 P 180 F 002 Template validatieplan Modèle plan de validation v /52

29 Stap Phase 5: Keuze van de monsters Le choix d échantillons Wegens het ontbreken van gecertificeerd referentiemateriaal wordt het validatieonderzoek uitgevoerd op monsters die belast worden met een standaardoplossing. Voor het validatieonderzoek werd gebruik gemaakt van mineraalwater uit de supermarkt. Matrix: water LAB 00 P 180 F 002 Template validatieplan Modèle plan de validation v /52

30 VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Datum laatste aanpassing / Date de la dernière adaption I-MET-FLVVT-107: Bepaling van Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) GC-MS Water 22/07/2013 Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

31 Overzicht van de prestatiekenmerken: o Juistheid (zie paragraaf 3) o Precisie (zie paragraaf 4) De validatie voldoet aan procedure LAB 00 P180 De laboratoria die deze methode willen overnemen, moeten aantonen dat de criteria hieronder aangegeven voldaan zijn: o De criteria zijn beschreven in Koninklijk besluit van 14 januari 2002 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water dat in voedingsmiddeleninrichtingen verpakt wordt of dat voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt Historiek validatie Versie Herziening door/datum Reden van herziening Wijzigingen Versie 01 Eva Wevers 07/2013 / / Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

32 VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION Analysemethode Méthode d analyse Techniek Technique Matrix / matrixgroep Matrice / Groupe de matrices Type validatie Type de validation Verantwoordelijke (Naam en functie) Responsable (Nom et fonction) Opgesteld door Rédaction par I-MET-FLVVT-107: Bepaling van Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) GC-MS Water Totaal Eva Wevers Sectieverantwoordelijke Contaminanten Eva Wevers Handtekeningen - Signatures: Sectieverantwoordelijke Contaminanten 22/07/2013 Get. Medewerkers (Naam en functie) Collaborateurs (Nom et fonction) Periode van validatie Période de validation Methode goedgekeurd en geschikt bevonden door Méthode approuvée et jugé convenable pour la routine par Sara Crauwels Analist Kirsten Putzeys Analist Hilde Swevers Analist Mieke Van Thienen Analist Start - Début: 31/07/2012 Einde - Fin: 21/03/2013 Eva Wevers Sectieverantwoordelijke Contaminanten 22/07/2013 Handtekeningen - Signatures: Get. Hierna volgt een beschrijving van de resultaten van het validatieonderzoek zoals aangegeven in stap 8 van de procedure LAB 00 P 180. Ce qui suit est une description des résultats de l'étude de validation comme indiqué dans l'étape 8 de la procédure LAB P Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

33 Inhoudstabel VALIDATIEPLAN PLAN DE VALIDATION STAP PHASE 1: BEPALING VAN HET TOEPASSINGSGEBIED DÉTERMINER LE CHAMPS D APPLICATION STAP PHASE 2: DOEL EN STATUUT VAN DE ANALYSEMETHODE LE BUT ET STATUS DE LA MÉTHODE D ANALYSE STAP PHASE 3: KEUZE VALIDATIEPARAMETERS CHOISIR LES PARAMÈTRES À VALIDER STAP PHASE 4: EXTERNE EISEN VOOR VALIDATIEPARAMETERS DES EXIGENCES EXTERNES POUR LES PARAMÈTRES À VALIDER STAP PHASE 5: KEUZE VAN DE MONSTERS LE CHOIX D ÉCHANTILLONS VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION VALIDATIERAPPORT RAPPORT DE VALIDATION INHOUDSTABEL WERKGEBIED LINEARITEIT JUISTHEID TERUGVINDING M.B.V. SCREENINGSMETHODE (GC-MS MET ÉÉN KARAKTERISTIEKE MASSA) TERUGVINDING M.B.V. BEVESTIGINGSMETHODE (GC-MS MET DRIE KARAKTERISTIEKE MASSA S) PRECISIE PRECISIE M.B.V. SCREENINGSMETHODE (GC-MS MET ÉÉN KARAKTERISTIEKE MASSA) PRECISIE M.B.V. BEVESTIGINGSMETHODE (GC-MS MET DRIE KARAKTERISTIEKE MASSA S) AANTOONBAARHEIDSGRENS EN BEPAALDBAARHEIDSGRENS SELECTIVITEIT / SPECIFITEIT ROBUUSTHEID MEETONZEKERHEID IDENTIFICATIECRITERIA DOOR MIDDEL VAN MASSASPECTROMETRIE BIJLAGEN OVERZICHT NORMEN VOOR PAK S IN WATER FOTO S Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

34 Validatiedossier 1 Werkgebied De methode voor de bepaling van PAK s wordt toegepast op de matrix water. Het validatieonderzoek werd uitgevoerd met mineraalwater uit de supermarkt. De normen voor PAK s in water zijn terug te vinden in Richtlijn 98/83/EG VAN DE RAAD van 3 november 1998 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water Koninklijk besluit van 14 januari 2002 betreffende de kwaliteit van voor menselijke consumptie bestemd water dat in voedingsmiddeleninrichtingen verpakt wordt of dat voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt Koninklijk besluit van 8 februari 1999 betreffende natuurlijk mineraalwater en bronwater Normen voor PAK s in water PAK s BaP (ng/l) Som 4 2 (ng/l) Som 6 3 (ng/l) Water bestemd voor menselijke consumptie 1 10 ng/l 100 ng/l Natuurlijk mineraalwater, bronwater 1: voor meer details: zie overzicht normen in bijlage 2: Som 4 = BbF + BkF + Indeno + B(ghi)Pery 3: Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + B(ghi)Pery Fl : Fluorantheen BaP: Benzo(a)pyreen BbF: Benzo(b)fluorantheen BkF: Benzo(k)fluorantheen Indeno: Indeno(1,2,3-c,d)pyreen B(ghi)Pery: Benzo(g,h,i)peryleen 100 ng/l De kalibratiecurve zal zodanig samengesteld worden dat minimum vijf punten zich zowel onder als boven de MRL bevinden. Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

35 2 Lineariteit De kalibratiecurve wordt aangemaakt in solvent. De concentraties zijn weergegeven in onderstaande tabel. Level Concentratie 1 4 ng/ml 2 15 ng/ml 3 35 ng/ml 4 75 ng/ml ng/ml ng/ml Voor de bespreking van de lineariteit van de kalibratiecurve wordt verwezen naar een eerdere versie van het validatiedossier. Evaluatiecriteria Alle kalibratiecurven voldoen aan: Kalibratiecurven voldoen aan lineair model Correlatiecoëfficiënt R² > Minimaal vijf kalibratiepunten Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

36 3 Juistheid Wegens het ontbreken van gecertificeerd referentiemateriaal werd de terugvinding bepaald. De terugvinding werd bepaald op vier niveaus. Voor elk concentratieniveau werden 18 monsters geanalyseerd. De kwantificatie gebeurde zowel met de screeningsmethode (GC-MS met één karakteristieke massa) als met de bevestigingsmethode (GC-MS met drie karakteristieke massa s). In onderstaande tabellen is een overzicht te vinden van de gemiddelde terugvinding. 3.1 Terugvinding m.b.v. screeningsmethode (GC-MS met één karakteristieke massa) Terugvinding (%) voor concentratieniveau 2,5 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 2,5 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 2,5 2, BbF 2,5 2,27 91 BkF 2,5 2,25 90 BaP 2,5 2,37 95 Indeno 2,5 2,37 95 BghiPery 2,5 2,19 88 Som ,09 91 Som ,21 95 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Terugvinding (%) voor concentratieniveau 10 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 10 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 10 10, BbF 10 8,21 82 BkF 10 8,46 85 BaP 10 9,07 91 Indeno 10 8,37 84 BghiPery 10 8,42 84 Som ,45 84 Som ,99 88 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

37 Terugvinding (%) voor concentratieniveau 25 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 25 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 25 24,78 99 BbF 25 20,54 82 BkF 25 21,03 84 BaP 25 21,24 85 Indeno 25 20,46 82 BghiPery 25 21,45 86 Som ,47 83 Som ,49 86 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Terugvinding (%) voor concentratieniveau 50 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 50 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 50 50, BbF 50 42,75 85 BkF 50 43,90 88 BaP 50 45,07 90 Indeno 50 42,45 85 BghiPery 50 45,12 90 Som ,22 87 Som ,37 90 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery 3.2 Terugvinding m.b.v. bevestigingsmethode (GC-MS met drie karakteristieke massa s) Terugvinding (%) voor concentratieniveau 2,5 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 2,5 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 2,5 2, BbF 2,5 2,43 97 BkF 2,5 2, BaP 2,5 2,36 94 Indeno 2,5 2,33 93 BghiPery 2,5 2,33 93 Som ,68 97 Som ,90 99 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

38 Terugvinding (%) voor concentratieniveau 10 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 10 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 10 10, BbF 10 8,55 86 BkF 10 9,02 90 BaP 10 9,25 93 Indeno 10 8,22 82 BghiPery 10 8,44 84 Som ,23 86 Som ,73 90 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Terugvinding (%) voor concentratieniveau 25 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 25 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 25 25, BbF 25 21,10 84 BkF 25 21,62 86 BaP 25 22,94 92 Indeno 25 21,66 87 BghiPery 25 21,86 87 Som ,23 86 Som ,66 90 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Terugvinding (%) voor concentratieniveau 50 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 50 ng/l Toegevoegde Teruggevonden Terugvinding (%) concentratie (ng/l) concentratie (ng/l) Fl 50 52, BbF 50 42,12 84 BkF 50 43,14 86 BaP 50 45,14 90 Indeno 50 42,62 85 BghiPery 50 43,29 87 Som ,17 86 Som ,37 89 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

39 Evaluatiecriteria Alle berekende percentages terugvinding voldoen aan: Terugvinding tussen 75% en 125% voor de concentratieniveaus 2,5 ng/l, 10 ng/l, 25 ng/l en 50 ng/l voor de screeningsmethode en de bevestigingsmethode (volgens KB 14/01/2002) Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

40 4 Precisie Wegens het ontbreken van gecertificeerd referentiemateriaal werd de precisie bepaald aan de hand van belaste monsters. De precisie werd bepaald op vier niveaus. Voor elk concentratieniveau werden 18 monsters geanalyseerd. De kwantificatie gebeurde zowel met de screeningsmethode (GC-MS met één karakteristieke massa) als met de bevestigingsmethode (GC-MS met drie karakteristieke massa s). In onderstaande tabellen is een overzicht te vinden van de bekomen waarden voor herhaalbaarheid en reproduceerbaarheid. 4.1 Precisie m.b.v. screeningsmethode (GC-MS met één karakteristieke massa) Precisie voor concentratieniveau 2,5 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 2,5 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 2,5 5,15 0,40 7,35 0,56 BbF 2,5 3,51 0,22 8,51 0,54 BkF 2,5 3,29 0,21 7,47 0,47 BaP 2,5 7,59 0,50 12,17 0,81 Indeno 2,5 3,15 0,21 4,74 0,32 BghiPery 2,5 5,01 0,31 7,47 0,46 Som ,32 0,59 4,40 1,12 Som ,61 1,04 4,39 1,75 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Precisie voor concentratieniveau 10 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 10 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 10 3,92 1,15 3,92 1,15 BbF 10 3,91 0,90 5,62 1,29 BkF 10 5,44 1,29 5,53 1,31 BaP 10 5,35 1,36 11,90 3,02 Indeno 10 4,99 1,17 5,36 1,26 BghiPery 10 5,09 1,20 7,81 1,84 Som ,46 3,24 4,48 4,20 Som ,20 4,75 4,20 6,23 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

41 Precisie voor concentratieniveau 25 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 25 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 25 3,16 2,19 3,72 2,58 BbF 25 3,52 2,03 6,27 3,60 BkF 25 3,02 1,78 7,31 4,30 BaP 25 4,32 2,57 8,12 4,83 Indeno 25 7,36 4,21 8,24 4,72 BghiPery 25 3,76 2,26 7,85 4,72 Som ,98 4,62 3,98 9,30 Som ,59 5,78 3,96 14,37 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Precisie voor concentratieniveau 50 ng/l (GC-MS, screeningsmethode) 50 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 50 6,05 8,48 7,19 10,09 BbF 50 5,42 6,48 7,94 9,50 BkF 50 3,94 4,84 7,53 9,25 BaP 50 3,26 4,12 4,09 5,16 Indeno 50 7,62 9,06 8,82 10,48 BghiPery 50 4,65 5,88 5,79 7,31 Som ,11 20,07 5,14 25,07 Som ,74 20,66 3,99 30,11 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery 4.2 Precisie m.b.v. bevestigingsmethode (GC-MS met drie karakteristieke massa s) Precisie voor concentratieniveau 2,5 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 2,5 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 2,5 5,17 0,41 5,33 0,43 BbF 2,5 4,92 0,34 10,33 0,70 BkF 2,5 4,07 0,30 6,36 0,46 BaP 2,5 8,63 0,57 12,22 0,81 Indeno 2,5 5,39 0,35 10,59 0,69 BghiPery 2,5 5,91 0,39 9,51 0,62 Som ,27 0,89 7,93 2,15 Som ,47 1,03 6,13 2,56 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

42 Precisie voor concentratieniveau 10 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 10 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 10 4,90 1,41 6,92 1,99 BbF 10 4,28 1,02 7,95 1,90 BkF 10 3,88 0,98 5,53 1,40 BaP 10 4,47 1,16 10,61 2,75 Indeno 10 4,09 0,94 4,28 0,99 BghiPery 10 4,94 1,17 5,37 1,27 Som ,83 2,72 4,11 3,94 Som ,66 4,01 4,57 6,88 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Precisie voor concentratieniveau 25 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 25 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 25 2,45 1,75 4,55 3,24 BbF 25 3,27 1,93 6,78 4,01 BkF 25 3,24 1,96 7,24 4,38 BaP 25 3,94 2,53 4,18 2,68 Indeno 25 6,74 4,09 9,70 5,88 BghiPery 25 3,20 1,96 11,69 7,15 Som ,59 6,25 4,44 10,72 Som ,12 7,97 2,66 10,02 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Precisie voor concentratieniveau 50 ng/l (GC-MS, bevestigingsmethode) 50 ng/l Herhaalbaarheid Reproduceerbaarheid Concentratie (ng/l) %RSD r r [2,8 * s r ] %RSD R R [2,8 * s R ] Fl 50 2,44 3,56 6,05 8,82 BbF 50 3,10 3,66 8,28 9,77 BkF 50 2,97 3,59 8,29 10,01 BaP 50 3,73 4,72 3,73 4,72 Indeno 50 8,68 10,36 14,16 16,90 BghiPery 50 4,98 6,03 5,68 6,88 Som ,75 17,99 5,40 25,90 Som ,77 20,81 4,38 32,93 Som 4 = BbF + BkF + Indeno + BghiPery Som 6 = Fl + BbF + BkF + BaP + Indeno + BghiPery Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

43 Evaluatiecriteria De waarden voor herhaalbaarheid en reproduceerbaarheid werden berekend met behulp van template LAB 00 P180 F004. Alle berekende RSD s voor precisie (herhaalbaarheid en reproduceerbaarheid) voldoen aan: RSD r 25% voor de concentratieniveaus 2,5 ng/l, 10 ng/l, 25 ng/l en 50 ng/l voor de screeningsmethode en de bevestigingsmethode (volgens KB 14/01/2002) RSD R 25% voor de concentratieniveaus 2,5 ng/l, 10 ng/l, 25 ng/l en 50 ng/l voor de screeningsmethode en de bevestigingsmethode (volgens KB 14/01/2002) Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

44 5 Aantoonbaarheidsgrens en bepaaldbaarheidsgrens Voor alle PAK s werd een signaal/ruis-verhouding van minimum 6 bekomen bij de concentratie 2,5 ng/l. De bepaaldbaarheidsgrens is 2,5 ng/l voor alle PAK s. De aantoonbaarheidsgrens wordt vastgelegd op 1,25 ng/l. Bepaalbaarheidsgrens (LOQ) en aantoonbaarheidsgrens (LOD) voor PAK s in water PAK s norm (ng/l) 25% van de norm LOQ (ng/l) LOD (ng/l) Fl 6,25 ng/l 4,167 ng/l* 2,5 ng/l 1,25 ng/l BbF 6,25 ng/l 4,167 ng/l* 2,5 ng/l 1,25 ng/l BkF 6,25 ng/l 4,167 ng/l* 2,5 ng/l 1,25 ng/l BaP 10 ng/l 2,5 ng/l 2,5 ng/l 1,25 ng/l Indeno 6,25 ng/l 4,167 ng/l* 2,5 ng/l 1,25 ng/l BghiPery 6,25 ng/l 4,167 ng/l* 2,5 ng/l 1,25 ng/l Som ng/l 25 ng/l 10 ng/l 5 ng/l Som ng/l 25 ng/l 15 ng/l 7,5 ng/l *: 1/4 van 25 ng/l = 6,25 ng/l 1/6 van 25 ng/l = 4,167 ng/l Evaluatiecriteria Alle LOQ s voldoen aan: LOQ 25% van de norm (volgens KB 14/01/2002) Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

45 6 Selectiviteit / specifiteit De selectiviteit /specificiteit werd nagegaan door 18 blanco-negatief monsters en 18 monsters belast op de LOQ te analyseren. Voor alle uitgevoerde analysen kon de conformiteit van het blanco-negatief monster aangetoond worden ten opzichte van de monsters belast op de LOQ. In de onderstaande tabel is een overzicht te vinden van de gemiddelde en de berekende respons ratio s. Respons ratio s voor blanco-negatief en LOQ (GC-MS, screeningsmethode) Respons ratio's blanco neg 2,5 ng/l Fl 0,01 0,08 BbF 0,01 0,09 BkF 0,01 0,10 BaP 0,03 0,09 Indeno 0,03 0,14 BghiPery 0,05 0,15 Respons ratio s voor blanco-negatief en LOQ (GC-MS, bevestigingsmethode) Respons ratio's blanco neg 2,5 ng/l Fl 0,01 0,09 BbF 0,00 0,09 BkF 0,00 0,09 BaP 0,03 0,09 Indeno 0,02 0,13 BghiPery 0,03 0,17 Evaluatiecriteria Alle blanco-negatief monsters waren conform ten opzichte van de monsters belast op de LOQ. Alle respons ratio s voldoen aan de voorwaarde: Respons ratio blanco-negatief < respons ratio LOQ Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

46 7 Robuustheid De robuustheid wordt nagegaan aan de hand van controlekaarten. De extracten van enkele validatiereeksen konden na de extractie in het laboratorium niet onmiddellijk geanalyseerd worden. De vials werden gedurende een periode van 2 à 3 maanden in het donker in de koelkast bewaard bij 4 C ± 4 C. Uit de resultaten blijkt dat dit geen invloed had op de teruggevonden concentraties. Het betreft de reeksen die geanalyseerd werden op 24/01/2013 en 25/01/2013. De extracties werden uitgevoerd in de periode november Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

47 8 Meetonzekerheid De meetonzekerheden werden berekend volgens de procedure LAB P 508 Meetonzekerheid. De kwantificatie van de gebruikte data gebeurde op basis van de data bekomen met GC-MS (bevestigingsmethode). De meetonzekerheid werd op vier verschillende concentratieniveaus bepaald (2,5 ng/l, 10 ng/l, 25 ng/l en 50 ng/l). Meetonzekerheid voor vier concentratieniveaus Meetonzekerheid niveau hoog niveau midden niveau laag niveau laag (% MO) concentratiebereik individueel > 30 ng/l ng/l 4-10 ng/l < 4 ng/l Som 4 > 120 ng/l ng/l ng/l < 16 ng/l Som 6 > 180 ng/l ng/l ng/l < 24 ng/l Fl 23 % 21 % 23 % 36 % BbF 38 % 38 % 36 % 26 % BkF 35 % 35 % 29 % 23 % BaP 28 % 26 % 29 % 30 % Indeno 41 % 36 % 41 % 29 % BghiPery 34 % 36 % 37 % 28 % Som 4 31 % 29 % 31 % 17 % Som 6 24 % 22 % 24 % 13 % Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

48 9 Identificatiecriteria door middel van massaspectrometrie Ter identificatie van de polyaromatische koolwaterstoffen worden de ionenverhoudingen van de karakteristieke massa s vergeleken met deze in het controlemonster. De SIM-ionen zijn weergegeven in onderstaande tabel. SIM-ionen SIM-ionen Fl 200, 201 en 202 BbF 126, 250 en 252 BkF 126, 250 en 252 BaP 126, 250 en 252 Indeno 274, 276 en 277 BghiPery 274, 276 en 277 De ionenverhoudingen werden voor vier verschillende concentraties (2,5 ng/l, 10 ng/l, 25 ng/l en 50 ng/l) berekend en vergeleken met deze van het controlemonster. Evaluatiecriteria Alle ionenverhoudingen voldoen aan: Maximaal toelaatbare marges voor relatieve ionenintensiteiten voor GC-MS (volgens Beschikking 2002/657/EG) Relatieve intensiteit (% van hoofdpiek) Maximaal toelaatbare marge > 50% ± 20% > 20% tot 50% ± 25% > 10% tot 20% ± 30% 10% ± 50% Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

49 10 Bijlagen 10.1 Overzicht normen voor PAK s in water Normen PAK's in water Maximumgehalten (ng/l) BaP (* 1 ) Som BbF, BkF, Indeno, B(ghi)Pery (* 1 ) Som Fl, BbF, BkF, BaP, Indeno, B(ghi)Pery (* 1 ) Water bestemd voor menselijke consumptie: waters die in flessen of recipiënten bestemd voor verkoop aan consument worden verpakt, zoals bij voorbeeld bronwaters of tafelwaters, maar met uitzondering van natuurlijke mineraalwater 2. waters die in voedingsmiddeleninrichtingen voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen wordt gebruikt 3. waters die in voedingsmiddeleninrichtingen uit een tankschip of tankauto voor de fabricage en/of het in de handel brengen van voedingsmiddelen worden geleverd Uitzonderingen: niet van toepassing op: 1. waters die aan voedingsmiddelenbedrijven via een leidingsnet worden verdeeld voordat eventueel verwerking of behandeling in het bedrijf plaatsvindt 2. natuurlijk mineraalwater dat als zodanig is erkend overeenkomstig het KB van 08/02/1999 betreffende natuurlijk mineraal water en bronwater 3. water dat een geneesmiddel is Natuurlijk mineraalwater, bronwater 100 (* 1 ) Fl: Fluorantheen BbF: Benzo(b)Fluorantheen BkF: Benzo(k)Fluorantheen BaP: Benzo(a)pyreen Indeno: Indeno(1,2,3-c,d)pyreen B(ghi)Pery: Benzo(g,h,i)peryleen Water bestemd voor menselijke consumptie: Bron: Richtlijn 98/83, KB 14/01/2002 Natuurlijk mineraalwater, bronwater: Bron: KB 08/02/1999 Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

50 10.2 Foto s Foto 1: Extraheren van watermonster met dichloormethaan. Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

51 Foto 2: Fasescheiding water - dichloormethaan. Foto 3: Drogen van het extract over natriumsulfaat. Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52

52 Foto 4: Indampen van extract. Matrix: water LAB 00 P 180 F 003 Template validatierapport Modèle rapport de validation v /52