Stichting Pensioenfonds Schuitema Deelnemersbrochure Life Cycle Service

Transcriptie

1 Stichting Pensioenfonds Schuitema Deelnemersbrochure Life Cycle Service

2 Inhoud 1. Uw pensioenregeling Life Cycle Service Beleggen bij Robeco Hoe werkt Life Cycle Service? Beleggingsadvies van Robeco Uw pensioenbeleggingsrekening Transacties Kosten Meer informatie? Over Robeco...17 Bijlage 1 Voorbeeld dagafschrift...18 Bijlage 2 Wijzigingsformulier...19 Bijlage 3 Vragenlijst beleggingsprofiel

3 1. Uw pensioenregeling Uw pensioenregeling bij Pensioenfonds Schuitema bestaat onder andere uit de pensioenbeleggingsregeling. In de pensioenbeleggingsregeling bouwt u een pensioenkapitaal op. Dit gebeurt door uw premies te beleggen. Deze regeling wordt ook wel een beschikbare premieregeling genoemd. Met het kapitaal dat u in deze regeling opbouwt, koopt u op uw pensioendatum een pensioen aan. In deze brochure leest u meer over de mogelijkheden die u hebt om uw premies in de pensioenbeleggingsregeling te beleggen. Meer informatie over uw pensioenregeling leest u in de startbrief van Pensioenfonds Schuitema. Deze kunt u opvragen bij het pensioenfonds.

4 2. Life Cycle Service Pensioenfonds Schuitema heeft de pensioenbeleggingsregeling ondergebracht bij Robeco. Robeco verzorgt de beleggingen voor alle deelnemers van Pensioenfonds Schuitema. Dit doet Robeco met behulp van het product Flexioen. Flexioen staat voor Flexibel Individueel Pensioen. Met Flexioen van Robeco bouwt u een pensioenkapitaal op. Met uw pensioenkapitaal koopt u op uw pensioendatum een pensioen aan. Dit pensioenkapitaal bouwt u op naast uw pensioen in de aansprakenregeling van Pensioenfonds Schuitema. Met Flexioen kunt u beleggen in verschillende beleggingsfondsen, ook wel adviesmixen genoemd. Deze adviesmixen zijn gebaseerd op uw leeftijd. Bent u nog jong, dan belegt u met meer risico. U hebt dan immers nog genoeg tijd om eventuele tegenvallers op te vangen. Naarmate u ouder wordt, gaat u steeds met minder risico beleggen. Dit systeem noemen we Life Cycle Service. Met de leeftijdsgerelateerde adviesmixen van Life Cycle Service zorgt Robeco voor een optimale verhouding tussen risico en rendement. Samenwerking met Robeco Pensioenfonds Schuitema biedt alle deelnemers de mogelijkheid om hun pensioenpremies individueel te beleggen. Dit brengt een uitvoerige en omvangrijke administratie met zich mee. Daarnaast moet u als deelnemer goed geïnformeerd worden over de risico s en de mogelijkheden van het beleggen. Om dit allemaal in goede banen te leiden heeft Pensioenfonds Schuitema gekozen voor een samenwerking met Robeco. Zorgplicht Eén van de kenmerken van de Life Cycle Service is dat Robeco periodiek toetst of u nog steeds met het geadviseerde risico belegt. In de Pensioenwet staat dat deze periodieke toetsing verplicht is. Pensioenfondsen hebben namelijk een zorgplicht. Dit betekent dat pensioenfondsen ervoor moeten zorgen dat u als deelnemer geen te grote beleggingsrisico s neemt met uw afgedragen pensioenpremies. Met de periodieke toetsing voldoet de Life Cycle Service aan de zorgplicht uit de Pensioenwet. 4

5 3. Beleggen bij Robeco Met Life Cycle Service belegt u om een pensioenkapitaal op te bouwen. U belegt uw pensioenpremie bijvoorbeeld in aandelen of obligaties. Niet iedereen heeft echter evenveel ervaring met beleggen. Bovendien kan zelfstandig beleggen nogal wat tijd en geld kosten. Daarom heeft Pensioenfonds Schuitema samen met Robeco acht adviesmixen vastgesteld. Risico en rendement Als u belegt voor uw pensioen, is het belangrijk om een juiste afweging te maken tussen de tijd die u nog hebt tot uw pensioendatum, het gewenste risico en het rendement dat u wilt behalen. In het algemeen geldt: hoe langer u nog hebt tot uw pensioendatum, hoe langer u kunt beleggen en hoe interessanter het resultaat kan worden. Als u nog jong bent, belegt u bovendien ook meer in aandelen. Het rendement van aandelen is relatief hoog, maar daar staat tegenover dat aandelen ook meer beleggingsrisico met zich meebrengen. Hoe ouder u wordt, hoe minder u in aandelen gaat beleggen. Uw leeftijd bepaalt dus eigenlijk hoe uw premies worden belegd. In onderstaande tabel ziet u een overzicht van de vier belangrijkste beleggingsvormen. Deze hebben ieder een eigen risicoprofiel. BELEGGINGSVORM SPAREN OBLIGATIES ALTERNATIEVE BELEGGINGEN AANDELEN RISICO LAAG GEMIDDELD GEMIDDELD/HOOG HOOG Adviesmixen Bij Pensioenfonds Schuitema kent de Life Cycle Service een indeling van in totaal acht leeftijdsgroepen. Iedere leeftijdsgroep heeft een eigen adviesmix, met een specifieke verdeling tussen aandelen, alternatieve beleggingen, obligaties en sparen. Deze beleggingsvormen bestaan op hun beurt weer uit (beursgenoteerde) beleggingsfondsen of een spaarfonds. Op basis van uw leeftijd bekijkt Robeco tot welke adviesmix u behoort. Komt u in een andere leeftijdscategorie te vallen, dan stemt Robeco uw beleggingen automatisch af op de adviesmix die daarbij hoort. In onderstaande tabel ziet u de adviesmixen zoals Pensioenfonds Schuitema en Robeco deze per leeftijdscategorie hebben opgesteld. 5

6 Adviesmixen Mix Mix 1 Mix 2 Mix 3 Mix 4 Mix 5 Mix 6 Mix 7 Mix 8 Beleggingsfonds Leeftijd < Aandelen Robeco Emerging Markets Equities 10% 10% 10% 10% 5% Robeco Property Equities 10% 10% 10% 10% 5% Robeco 55% 45% 35% 25% 25% 20% 15% 5% Alternatieve Beleggingen Robeco Commodities 5% 5% 5% 5% 5% 5% Obligaties Rorento 20% 30% 40% 50% 60% 60% 40% 20% Liquiditeiten Roparco Flexioen 15% 45% 75% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Daarnaast zijn er nog drie aanvullende fondsen waarin u kunt beleggen, namelijk: Robeco Duurzaam Aandelen BNP Paribas Obam Triodos Meerwaarde Fonds Let op: in deze drie fondsen kunt u alleen beleggen als u ervoor kiest om uw beleggingen zelf te beheren. In hoofdstuk 4 Hoe werkt Life Cycle Service? leest u hier meer over. Zorgvuldig geselecteerde adviesmixen Pensioenfonds Schuitema en Robeco hebben de adviesmixen zorgvuldig samengesteld. Bij de samenstelling is erop gelet dat er voldoende spreiding is tussen de verschillende beleggingsvormen (aandelen, alternatieve beleggingen, obligaties en sparen). Deze spreiding is bedoeld om het risico zoveel mogelijk te beperken. Daarbij komt dat niet iedereen met evenveel risico wil of kan beleggen. Bij het samenstellen van de adviesmixen is daar rekening mee gehouden. Er zijn adviesmixen waarmee u een relatief hoog risico loopt en adviesmixen waarbij het risico relatief laag is. De adviesmixen worden regelmatig geëvalueerd en aangepast. 6

7 De onderliggende fondsen De adviesmixen zijn opgebouwd uit (beursgenoteerde) fondsen. In het onderstaande overzicht vindt u meer informatie over de verschillende fondsen. FONDS CATEGORIE MATE VAN RISICO ROBECO EMERGING MARKETS EQUITIES ROBECO PROPERTY EQUITIES ROBECO ROBECO COMMODITIES RORENTO AANDELEN WERELDWIJD ONROEREND GOED WERELDWIJD AANDELEN WERELDWIJD ALTERNATIEVE BELEGGINGEN OBLIGATIES WERELDWIJD OMSCHRIJVING BELEGT IN ONDERNEMINGEN IN OPKOMENDE ECONOMIEËN DIT FONDS PROFITEERT VAN DE ONTWIKKELINGEN IN DE ONROEREND GOED SECTOR BELEGT INTERNATIONAAL IN AANDELEN VAN SOLIDE ONDERNEMINGEN BELEGT IN EEN GESPREIDE GRONDSTOFFEN PORTEFEUILLE BELEGT WERELDWIJD IN OBLIGATIES. HET FONDS PROFITEERT VAN RENTE- EN VALUTASCHOMMELINGEN IN DE DIVERSE REGIO'S ROPARCO FLEXIOEN SPAARGELD EEN VARIABELE RENTE, VOLOP VRIJHEID EN ALLE GEMAK DIE U ZICH MAAR KUNT WENSEN Hoe doen de Robeco-fondsen het? Wilt u weten hoe de genoemde fondsen het de afgelopen jaren hebben gedaan? Kijk dan op de website Hier vindt u een overzicht van de behaalde resultaten van deze fondsen. 7

8 4. Hoe werkt Life Cycle Service? In de Life Cycle Service hebt u twee mogelijkheden. U kunt ervoor kiezen om geheel te beleggen volgens de adviesmix die bij uw leeftijd past, of u kunt uw beleggingen zelf regelen. Wilt u zonder zorgen beleggen, dan kiest u voor Volledig Beheer. U bent er dan van verzekerd dat de verhouding tussen het rendement en het risico helemaal is afgestemd op uw persoonlijke profiel. Wilt u zelf bepalen hoe u uw pensioenpremie belegt, dan kiest u voor Eigen Beheer. U kunt dan zelf uw beleggingsstrategie kiezen en u beheert uw eigen beleggingsportefeuille. Let op: voor beide beleggingsvormen geldt dat u zelf het beleggingsrisico draagt. Volledig Beheer Bij Volledig Beheer hebt u zelf geen omkijken naar uw beleggingen. Robeco zorgt ervoor dat u belegt volgens de adviesmix die voor u geldt. Ieder jaar bekijkt Robeco of deze adviesmix nog steeds bij uw leeftijd past. Dit doet Robeco door u in de maand van uw verjaardag een monitoringsbrief te sturen. Als uw adviesmix aangepast moet worden, dan voert Robeco deze wijziging automatisch door. Eigen Beheer Met Eigen Beheer bepaalt u zelf hoe u uw pensioenpremies belegt. U kunt zelf uw beleggingsstrategie kiezen en u beheert uw eigen beleggingsportefeuille. U kunt hierbij kiezen uit beleggingsfondsen die Pensioenfonds Schuitema voor u beschikbaar stelt. Deze fondsen vindt u in hoofdstuk 3 Beleggen bij Robeco onder het kopje Adviesmixen. Beleggingsprofiel Als u kiest voor Eigen Beheer, dan bent u verplicht een vragenlijst in te vullen. Met deze vragenlijst bepaalt u in vier eenvoudige stappen uw individuele beleggingsprofiel. Op basis van uw beleggingsprofiel ontvangt u van Robeco een advies dat is afgestemd op de adviesmixen van Pensioenfonds Schuitema. Dit advies wordt aangepast naar uw persoonlijk profiel. In onderstaande tabel staan de beleggingsprofielen met de bijbehorende risicocategorie. Hierbij staat defensief voor beleggen met relatief weinig risico en offensief voor beleggen met relatief veel risico. 8

9 Beleggingsprofiel Correctie op beleggingshorizon II Zeer defensief -20% III Defensief -10% IV Neutraal 0% V Offensief +10% VI Zeer offensief +20% Profiel I is niet van toepassing Let op: de cijfers in deze tabel geven slechts een indicatie. U kunt hier geen rechten aan ontlenen. Als de uitkomst van uw vragenlijst een defensief beleggingsprofiel oplevert, dan zal Robeco uw adviesmix ook iets naar de defensieve kant bijstellen. Robeco verkort dan als het ware de tijd die u nog hebt naar uw pensioendatum (ook wel uw beleggingshorizon genoemd) met ongeveer 10% tot 20%. Daarmee stapt u ook eerder over naar een minder risicovol beleggingsprofiel. Is de uitkomst van uw vragenlijst offensief, dan geldt het omgekeerde. Robeco stelt uw adviesmix iets bij naar de offensieve kant. Daarmee wordt uw beleggingshorizon verlengd met ongeveer 10% tot 20%. In dat geval duurt het langer voordat u naar een minder risicovol beleggingsprofiel overstapt. Als u meerdere pensioenbeleggingsrekeningen hebt, moet u per rekening een vragenlijst invullen. De volledig ingevulde vragenlijsten kunt u samen met het wijzigingsformulier naar Robeco sturen. Na de verwerking van deze formulieren past Robeco uw beleggingsprofiel aan. U ontvangt hiervan een schriftelijke bevestiging. Als uw persoonlijke situatie wijzigt, dan kan dit van invloed zijn op uw beleggingsprofiel. Vult u in dat geval opnieuw de vragenlijst in om uw beleggingsprofiel te bepalen. Wat moet u doen? Robeco zorgt ervoor dat u automatisch belegt volgens Volledig Beheer. U hebt dan zelf geen omkijken naar uw beleggingen. Bent u het hiermee eens, dan hoeft u niets te doen. U blijft dan gewoon volgens Volledig Beheer beleggen. Kiest u voor Eigen Beheer en wilt u zelf bepalen hoe u uw pensioenpremie belegt? Vult u dan het wijzigingsformulier en de bijbehorende vragenlijst in en stuur deze naar Robeco. Deze documenten vindt u in bijlage 2 en 3 van deze brochure. U kunt deze formulieren ook downloaden van de website Hiervoor moet u inloggen met uw persoonlijke toegangscode. Daarnaast kunt u ook telefonisch contact opnemen met Robeco via telefoonnummer (10 cpm). Hebt u voor Eigen Beheer gekozen en wilt u overstappen naar Volledig Beheer, geef dit dan door aan Robeco. Hiervoor gebruikt u het wijzigingsformulier dat u in de bijlage van deze brochure vindt. Dit wijzigingsformulier is ook te downloaden van de website Robeco past uw bestaande en nieuwe beleggingen dan aan naar de adviesmix die bij uw leeftijd hoort. Voor deze transactie(s) brengt Robeco geen aan- en verkoopkosten in rekening. 9

10 5. Beleggingsadvies van Robeco Voor zowel Volledig Beheer als Eigen Beheer geldt dat Robeco uw beleggingsgedrag jaarlijks volgt. U kunt rekenen op een individueel advies over uw beleggingen. Robeco houdt daarbij rekening met uw actuele beleggingsportefeuille en de adviesmix die bij uw leeftijd hoort. Ieder jaar ontvangt u van Robeco een brief waarin gevraagd wordt om eventuele aanpassingen in uw beleggingsmix door te geven. Deze brief ontvangt u in de maand van uw verjaardag. Als u hebt gekozen voor Eigen Beheer en u gaat binnen tien jaar met pensioen, dan ontvangt u deze brief twee keer per jaar. U hebt dan immers niet meer zoveel tijd tot uw pensioendatum. Daarom is het belangrijk dat u uw beleggingsportefeuille kritisch beoordeelt en zonodig aanpast. Voor advies kunt u altijd contact opnemen met Robeco. Uw gewenste pensioenleeftijd Om te bepalen welke adviesmix voor u geldt, gaat Robeco uit van de tijd die u nog hebt tot uw pensioendatum. Hierbij houdt Robeco standaard aan dat u op 65-jarige leeftijd met pensioen gaat. Als u bijvoorbeeld van plan bent om eerder dan uw 65e met pensioen te gaan, dan kan Robeco hier bij uw persoonlijke advies rekening mee houden. Robeco past uw beleggingen hierop aan. Dit doet Robeco door de leeftijdscategorieën (zoals deze volgens Volledig beheer zijn vastgesteld) te verschuiven. U gaat dan eerder over naar een andere leeftijdscategorie en dus naar een lager risico. Uw gewenste pensioenleeftijd kunt u aan Robeco doorgeven. Gebruik hiervoor het wijzigingsformulier dat in de bijlage van deze brochure vindt. Wat gebeurt er als uw beleggingsmix niet meer passend is? Robeco beoordeelt jaarlijks of uw beleggingsportefeuille nog steeds aansluit bij uw persoonlijke situatie en wensen. Hierbij houdt Robeco rekening met uw gewenste pensioendatum. Hieronder leggen we uit wat er met uw beleggingen gebeurt als uw beleggingsmix niet meer aansluit bij uw situatie. Volledig Beheer Als u hebt gekozen voor Volledig Beheer en uw beleggingsmix past niet (meer) bij uw leeftijdscategorie, dan past Robeco de adviesmix automatisch aan naar de mix die voor uw leeftijd geldt. Deze aanpassing houdt in dat er een andere verdeling komt tussen aandelen, alternatieve beleggingen, obligaties en sparen. Uw hele portefeuille gaat dan over naar deze nieuwe verdeling. Dit betekent dat u in fondsen gaat beleggen die volgens de nieuwe adviesmix voor u gelden. 10

11 Eigen beheer Als u hebt gekozen voor Eigen Beheer, dan bekijkt Robeco jaarlijks of uw beleggingsportefeuille nog past bij de adviesmix die bij uw leeftijd hoort. Bij de beoordeling houdt Robeco rekening met bandbreedtes. Overschrijdt u de bandbreedte, dan krijgt u het advies om uw portefeuille aan te passen. Voor deze aanpassing moet u zelf opdracht geven. Hiervoor gebruikt u het opdrachtformulier. Dit formulier ontvangt u samen met de jaarlijkse monitoringsbrief van Robeco. 11

12 6. Uw pensioenbeleggingsrekening Om gebruik te kunnen maken van Life Cycle Service opent Pensioenfonds Schuitema voor u een pensioenbeleggingsrekening bij Robeco. Vervolgens boekt het pensioenfonds de pensioenpremies van u en uw werkgever periodiek over naar uw pensioenbeleggingsrekening. Robeco belegt uw pensioenpremies automatisch volgens adviesmix die bij uw leeftijd past, tenzij u anders aangeeft. Let op: bent u géén nieuwe deelnemer bij Pensioenfonds Schuitema, dan hebt u in het verleden al belegd volgens het oude beleggingssysteem. In dat geval behoudt u uw eigen persoonlijke pensioenbeleggingsrekening. Robeco zorgt er dan voor dat u volgens Life Cycle Service gaat beleggen. Het kapitaal dat u hebt opgebouwd in het oude beleggingssysteem blijft op uw rekening staan. In de Pensioenwet staat dat alleen uw pensioenfonds over het saldo op uw pensioenbeleggingsrekening mag beschikken. U kunt dus zelf geen bedragen op de rekening storten of van de rekening afhalen. Daarnaast is het niet toegestaan om de rekening (saldo, inkomsten, dividendbelasting) op te nemen in uw aangifte inkomstenbelasting. Als er een pensioenbeleggingsrekening voor u geopend wordt, ontvangt u het reglement voor het Robeco Rekeningensysteem. Dit reglement is van toepassing op de overeenkomst tussen Stichting Pensioenfonds Schuitema en Robeco. Wat gebeurt er als u niet meer deelneemt aan de pensioenregeling? Als u geen deelnemer meer bent aan de pensioenregeling van Schuitema (bijvoorbeeld door uitdiensttreding), dan blijft het saldo dat u hebt opgebouwd op uw pensioenbeleggingsrekening gewoon van u. U kunt het saldo op de rekening laten staan. Op uw pensioendatum kunt u het saldo dan gebruiken om een pensioenuitkering aan te kopen. Een andere mogelijkheid is dat u het saldo overdraagt naar de pensioenuitvoerder van uw nieuwe werkgever. Voor meer informatie hierover kunt u contact opnemen met Pensioenfonds Schuitema. Met pensioen Op het moment dat u met pensioen gaat, stort Robeco uw opgebouwde saldo naar Pensioenfonds Schuitema. Met uw totaal opgebouwde saldo koopt u via het pensioenfonds een pensioen aan. Uw pensioenbeleggingsrekening wordt daarna opgeheven. 12

13 7. Transacties Om er zeker van te zijn dat uw transacties worden uitgevoerd tegen de openingskoersen van de fondsen, dienen uw beleggingsopdrachten uiterlijk de beursdag vóór aankoop om uur bij Robeco binnen te zijn. Dagafschrift Na elke transactie ontvangt u een dagafschrift. Op dit dagafschrift vindt u: het saldo van uw pensioenbeleggingsrekening (portefeuilleoverzicht); de stortingen, wijzigingen en onttrekkingen die zijn gedaan; de bijschrijving van rente en dividend. In bijlage 1 vindt u een voorbeeld van een dagafschrift. Klopt uw dagafschrift niet? Het is mogelijk dat er onjuistheden op uw dagafschrift of andere opgaven staan. In dat geval kunt u dit schriftelijk melden bij Robeco. Dit kan binnen één maand na ontvangst van het dagafschrift. Wacht u langer, dan gaat Robeco ervan uit dat u het dagafschrift hebt goedgekeurd. 13

14 8. Kosten Beleggingskosten Om te kunnen beleggen koopt Robeco voor u beleggingseenheden in de verschillende fondsen aan. Voor de aan- en verkoop van deze beleggingseenheden brengt Robeco geen kosten bij u in rekening. U kunt ook van beleggingsfonds wisselen. Dit wordt ook wel switchen genoemd. U verkoopt de beleggingseenheden van het ene fonds, en u koopt beleggingseenheden van een ander fonds aan. Ook hier zijn geen kosten aan verbonden. Beheervergoeding Robeco brengt jaarlijks kosten in rekening voor het beheren van de beleggingsfondsen. De jaarlijkse beheervergoeding is een percentage van het gemiddeld belegd vermogen. De vergoeding verwerkt Robeco in de dagelijkse koers van het beleggingsfonds. Service fee De service fee is een vaste jaarlijkse fee, die nodig is om de kosten te dekken die samenhangen met het beheer van een beleggingsfonds. Dit zijn onder andere juridische, administratieve en operationele kosten. Ook de service fee verwerkt Robeco in de dagelijkse koers van het beleggingsfonds. In de onderstaande tabel vindt u per beleggingsfonds een overzicht van de beheervergoeding en de service fee. Fonds Beheervergoeding Service fee Robeco Emerging Markets Equities 1,50% 0,12% Robeco Property Equities 1,50% 0,12% Robeco 1,00% 0,10% Robeco Commodoties 1,00% 0,12% Rorento 0,70% 0,07% Roparco Flexioen N.V.T. N.V.T. Overige kosten Naast de beheervergoeding en de service fee brengen de beleggingsfondsen incidenteel overige kosten in rekening. Dit zijn kosten van bewaring, bankkosten en kosten die verband houden met de plaatsingen en opnamen van eigen aandelen. Voor het fonds Robeco waren deze overige kosten bijvoorbeeld 0,02% in 2007 en 0,03% in

15 9. Meer informatie? Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen? Dan kunt u altijd contact opnemen met Pensioenfonds Schuitema of Robeco. Hieronder leest u voor welke vragen u bij uw pensioenfonds terecht kunt, en voor welke vragen u bij Robeco moet zijn. Pensioenfonds Schuitema Voor vragen die betrekking hebben op uw pensioenregeling kunt u terecht bij Pensioenfonds Schuitema. Denkt u hierbij aan inhoudelijke vragen over de pensioenregeling, of waardeoverdracht als u uit dienst treedt. Het pensioenbureau is op werkdagen bereikbaar op telefoonnummer U kunt ook een sturen naar pensioenfonds@schuitema.nl. Robeco Bij Robeco kunt u terecht met vragen over uw beleggingen en de Life Cycle Service. Ook als u uw beleggingsmix wilt wijzigen, kunt u contact opnemen met Robeco. Voor individueel beleggingsadvies belt u met de adviseurs van Robeco via telefoonnummer: (10 cpm). Dit nummer is van maandag tot en met vrijdag bereikbaar van tot uur en op zaterdag van tot uur. U kunt hier ook terecht voor informatie over de beleggingsfondsen. Daarnaast kunt u uw vraag ook via de stellen: contact@robeco.nl. Website Ook op de website van Robeco ( vindt u meer informatie. Hier vindt u onder andere verschillende formulieren waarmee u wijzigingen in uw persoonlijke gegevens of in uw beleggingsmix kunt doorgeven aan Robeco. Daarnaast hebt u op de website toegang tot uw persoonlijke beleggingsgegevens zoals uw saldo en uw beleggingsmix en kunt u al uw mutaties, stortingen en onttrekkingen bekijken. Om in te loggen op uw persoonlijke beleggingspagina gebruikt u uw eigen inloggegevens. Teletekst en dagbladen Voor de actuele koersen van de beleggingsfondsen kunt u terecht op pagina 525 van NOS Teletekst of lees hiervoor de beursrubrieken van alle landelijke dagbladen. 15

16 De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Robeco Direct N.V. is als bank geregistreerd bij De Nederlandsche Bank N.V. en als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten. Handelsregisternummer Alle beleggingsfondsen die in deze publicatie staan vermeld, beschikken over een DNBvergunning op grond van de Wet toezicht beleggingsinstellingen. Opdrachten die de beursdag voor aankoop om 14:00 uur bij Robeco binnen zijn, worden uitgevoerd tegen de openingskoersen van de volgende dag van de beleggingsfondsen. 16

17 10. Over Robeco Robeco Groep Robeco begon in 1929 als een kleine club van investeerders onder de naam 'Rotterdamsch Beleggingsconsortium' (Robeco). Inmiddels telt Robeco meer dan zeventig beleggingsfondsen. De dienstverlening van Robeco richt zich op spaarders en beleggers. Naast het realiseren van goede beleggingsresultaten, spelen het verstrekken van heldere informatie, resultaatgericht advies, toegankelijkheid en een goede bereikbaarheid een belangrijke rol. Robeco heeft een jarenlang opgebouwde internationale expertise op het gebied van beleggen en financiële zaken en is met een beheerd vermogen van 134,9 miljard euro (eind 2009) één van de grootste gespecialiseerde vermogensbeheerders in Europa. 17

18 Bijlage 1 Voorbeeld dagafschrift 18

19 Bijlage 2 Wijzigingsformulier FLEXIOEN WIJZIGEN FLEXIOEN-REKENING I Flexioen-rekeningnummer BESLIST INVULLEN! Naam deelnemer Let op: rubrieken II t/ m V alleen invullen in geval van een wijziging. II PERSOONSGEGEVENS de heer mevrouw Naam en voorletters Geboortedatum Het juiste adres is: Straatnaam/ huisnummer Postcode/ woonplaats III SERVICENIVEAUS LIFE CYCLING Kies hier één van de twee serviceniveaus. Volledig beheer Eigen beheer* (standaard) Vul ook punt VI in * Indien u kiest voor serviceniveau Eigen Beheer dient u tevens de Vragenlijst Beleggingsprofiel in te vullen. Deze vindt u op de website: na te hebben ingelogd. Indien u de vragenlijst niet ingevuld retourneert, dan kunnen wij u niet indelen in serviceniveau Eigen Beheer, maar wordt u ingedeeld in het standaard serviceniveau. IV PORTEFEUILLE IN LIJN BRENGEN MET STORTINGSMIX Portefeuille eenmalig in lijn brengen met mijn stortingsmix* * Voor een toelichting verwijzen wij u naar de deelnemersbrochure 19

20 V GEKOZEN PENSIOENLEEFTIJD* Ik wijzig mijn pensioenleeftijd naar 65 jaar (standaard) of jaar (tussen 60 en 65 jaar) * Voor een toelichting verwijzen wij u naar de deelnemersbrochure VI EIGEN BEHEER U heeft bij rubriek III gekozen voor service niveau Eigen Beheer. Uw stortingen op de rekening kunnen belegd worden in een hieronder aangegeven adviesmix of in naar eigen inzicht te kiezen Robecofondsen* en de onderverdeling daarvan. Adviesmixen Mix Beleggingsfonds Leeftijd Mix 1 Mix 2 Mix 3 Mix 4 Mix 5 Mix 6 Mix 7 Mix 8 Vrije keuze < n.v.t. Aandelen Robeco Emerging Markets Equities 10% 10% 10% 10% 5%.% Robeco Property Equities 10% 10% 10% 10% 5%.% Robeco 55% 45% 35% 25% 25% 20% 15% 5%.% Robeco Duurzaam Aandelen BNP Paribas Obam Triodos Meerwaarde Fonds Alternatieve Beleggingen.%.%.% Robeco Commodities 5% 5% 5% 5% 5% 5%.% Obligaties Rorento 20% 30% 40% 50% 60% 60% 40% 20%.% Liquiditeiten Roparco Flexioen 15% 45% 75%.% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% * Meer informatie over de Robeco-fondsen kunt u vinden in de prospectus en financiële bijsluiter van het betreffende fonds en in de deelnemersbrochure. ** Verdeling in hele procenten aangeven. DIT FORMULIER KUNT U ONDERTEKEND VERSTUREN NAAR ROBECO, FLEXIOEN OPDRACHTEN, POSTBUS 2100, 3000 CC ROTTERDAM. BELEGGINGSOPDRACHTEN KUNT U OOK TELEFONISCH DOORGEVEN VIA TELEFOONNUMMER (10 CPM). VII AKKOORDVERKLARING Datum Naam Handtekening Het Robeco Reglement is van toepassing op de overeenkomst tussen Stichting Pensioenfonds Schuitema en Robeco. Sommige artikelen zijn ook voor u als deelnemer van toepassing, tenzij in de deelnemersbrochure van het reglement wordt afgeweken. Het reglement is tevens te vinden op onze website: of op te vragen bij Robeco. 20

21 Bijlage 3 Vragenlijst beleggingsprofiel Hebt u ervoor gekozen om uw eigen beleggingsportefeuille te beheren (Eigen Beheer) en hebt u het wijzigingsformulier (bijlage 2) ingevuld? Dan dient u ook deze vragenlijst in te vullen. Aan de hand van deze vragenlijst bepaalt Robeco uw beleggingsprofiel. Robeco gaat periodiek na of de beleggingsmix die u hebt gekozen nog past bij uw beleggingsprofiel. Hierbij zal Robeco u adviseren over de verschillende leeftijdsgerelateerde adviesmixen die Pensioen Schuitema beschikbaar stelt. Met deze vragenlijst bepalen we in vier stappen uw beleggingsprofiel. Het is mogelijk dat u meerdere pensioenbeleggingsrekeningen hebt. In dat geval moet u voor elke rekening apart een vragenlijst invullen. Per rekening vindt u bij deze brief een vragenlijst. Naam en voorletters:... Rekeningnummer pensioenbeleggingsrekening:... Kiest u bij elke vraag de omschrijving die het beste bij uw situatie past. Stap 1: Beantwoord de volgende vragen Vraag 1: Uw financiële situatie In hoeverre bent u na uw pensioendatum afhankelijk van het pensioeninkomen dat u opbouwt via deze pensioenbeleggingsrekening? Volledig (tussen 90%-100%): Mijn inkomsten na pensionering zijn volledig afhankelijk van deze rekening. Na mijn pensioendatum heb ik geen beschikking over aanvullende inkomsten zoals vermogen en/of andere pensioeninkomsten om in mijn vaste lasten en levensonderhoud te kunnen voorzien. (0 punten) Grotendeels (tussen 60%-90%): Mijn inkomsten na pensionering zijn voor een groot deel afhankelijk van deze rekening. Na mijn pensioendatum heb ik nauwelijks beschikking over aanvullende inkomsten zoals vermogen en/of andere pensioeninkomsten om in mijn vaste lasten en levensonderhoud te kunnen voorzien. (2 punten) Deels (tussen 30%-60%): Mijn inkomsten na pensionering zijn deels afhankelijk van deze rekening. Na mijn pensioendatum heb ik deels beschikking over aanvullende inkomsten zoals vermogen en/of andere pensioeninkomsten om in mijn vaste lasten en levensonderhoud te kunnen voorzien. (5 punten) Beperkt (tussen 0%-30%): Mijn inkomsten na pensionering zijn beperkt afhankelijk van deze rekening. Na mijn pensioendatum heb ik grotendeels of geheel beschikking over aanvullende inkomsten zoals vermogen en/of andere 21

22 pensioeninkomsten om in mijn vaste lasten en levensonderhoud te kunnen voorzien. (10 punten) Vraag 2: Uw risicohouding Hoe reageert u op een flinke daling van uw (opgebouwde) pensioenkapitaal op deze rekening? Ik slaap slecht en ben bezorgd. (0 punten) Ik vind het jammer, maar ik vertrouw erop dat het resultaat uiteindelijk positief zal zijn. (5 punten) Ik ben mij bewust van de risico s en accepteer de gevolgen. (10 punten) Vraag 3: Toekomstverwachting Ik verwacht dat mijn pensioenstortingen op mijn pensioenrekening gaan: Toenemen (2 punten) Gelijk blijven (1 punt) Dalen (0 punten) Fluctueren (1 punt) Stap 2: Beantwoord de volgende vragen Vraag 4: Uw ervaring Hebt u al eerder in financiële instrumenten, zoals beleggingsfondsen, belegd? Ja, actief (2 punten) Ja, maar niet actief (1 punt) Nee (0 punten) Vraag 5: Uw beroep Hebt u beroepsmatig te maken (gehad) met handel in financiële instrumenten? Ja (2 punten) Nee (0 punten) Vraag 6: Uw opleiding Hebt u een opleiding genoten waarin u kennis hebt opgedaan over financiële instrumenten? Ja (2 punten) Nee (0 punten) 22

23 Hoeveel punten hebt u? Om te bepalen welk beleggingsprofiel bij u past, vragen wij u om per vraag de punten van de door u gegeven antwoorden te noteren en bij elkaar op te tellen. Bepaal de totaalwaarde van vragen 1, 2 en 3 (Stap 1) Vul het aantal punten van vraag 1 in:... Vul het aantal punten van vraag 2 in:... Vul het aantal punten van vraag 3 in:... Totaal Stap 1... Bepaal de totaalwaarde van vragen 4, 5 en 6 (Stap 2) Vul het aantal punten van vraag 4 in:... Vul het aantal punten van vraag 5 in:... Vul het aantal punten van vraag 6 in:... Totaal Stap 2... Stap 3: Bepaal uw beleggingsprofiel* In onderstaande matrix kunt u zien welk beleggingsprofiel voor u van toepassing is. In de linkerkolom (verticaal) vindt u het aantal punten voor stap 1, horizontaal vindt u het aantal punten voor stap 2. Punten uit stap Punten uit stap 1 Minder dan 6 II II II Tussen 6-10 II III III Tussen III III IV Tussen III IV V Meer dan 20 IV V VI *Let op: U kunt niet afwijken van het beleggingsprofiel dat aan de hand van deze vragenlijst naar voren komt. 23