Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs Eindrapportage over 35 cultuurscans, afgenomen bij het voortgezet onderwijs in Den Haag, in opdracht van

Transcriptie

1 Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs Eindrapportage over 35 cultuurscans, afgenomen bij het voortgezet onderwijs in Den Haag, in opdracht van CultuurSchakel

2 COLOFON Titel: Ondertitel: Opdrachtgever: Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs Eindrapportage over 35 Cultuurscans, afgenomen bij het voortgezet onderwijs in Den Haag CultuurSchakel Datum: Maart 2017 Auteur: drs. Peter van der Zant Telefoon: Mailadres: Website: Adres: Bureau ART, Peperstraat 46, 2801 RE Gouda Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

3 Samenvatting en conclusies In overleg met de gemeente Den Haag besloot CultuurSchakel bij de scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag een inventarisatie te maken van de situatie met betrekking tot cultuuronderwijs en de ondersteuningsbehoeften van deze scholen. Dit gebeurde met behulp van een cultuurscan (zie bijlage). De cultuurscans werden in de maanden februari en maart 2017 tijdens een persoonlijk gesprek met een vertegenwoordiger van de school afgenomen door John Swildens, o.a. oud-rector van het Edith Stein College en voormalig lid van de centrale directie van het Hofstad College. Vervolgens werden de cultuurscans statistisch verwerkt en geanalyseerd door Bureau ART. Voor 35 scholen (of vestigingen) voor voortgezet onderwijs werden cultuurscans ingevuld. Dat betekent dat het overgrote deel van het voortgezet onderwijs in Den Haag de cultuurscan heeft ingevuld en dat de uitkomsten een representatief beeld geven van de wensen en behoeften van scholen voor voortgezet onderwijs met betrekking tot cultuureducatie. Hieronder staan de belangrijkste bevindingen. Visie op cultuureducatie Voor ruim de helft van de scholen vormen cultuur en culturele activiteiten een van de vele onderwerpen waaraan de school aandacht moet besteden; 6% is een cultuurprofielschool, 29% profileert zich als school waar veel aandacht aan cultuur wordt besteed. Een derde van de scholen geeft aan over een visie op cultuureducatie te beschikken, vastgelegd in een cultuurbeleidsplan, een kunstbeleidsplan of een ander document ; 15% zegt wel een visie te hebben, maar niet vastgelegd. Dat is minder dan in de rest van Nederland. Niet verwonderlijk zijn het vooral de scholen die zich profileren met kunst en cultuur die over een schriftelijk vastgelegde visie op cultuureducatie beschikken. Ook zijn het vooral scholen voor (mavo), havo en vwo die over een schriftelijk vastgelegde visie op cultuureducatie beschikken. Voor zover scholen voor vmbo al over een visie zeggen te beschikken, is deze meestal niet vastgelegd. Voor zover de scholen over een visie beschikken, geeft ruim de helft aan dat deze visie ook actueel is en de basis van het cultuureducatiebeleid op de school vormt. Bij 32% van de scholen die een visie op cultuureducatie hebben is het beleid herkenbaar voor de leerlingen, bijvoorbeeld een reden om juist voor deze school te kiezen Ruim de helft van de scholen voor voortgezet onderwijs wil de komende jaren meer aandacht besteden aan cultuuronderwijs en culturele activiteiten; de andere scholen denken dat deze aandacht de komende jaren gelijk zal blijven. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

4 Huidige situatie m.b.t. cultuuronderwijs Het aanbod aan kunstvakken verschilt, zoals overal in Nederland, sterk per school. Er bestaat een historisch gegroeide tweedeling in de kunstvakken tussen kunstvakken 'oude stijl' en kunstvakken 'nieuwe stijl', elk met een eigen examenprogramma; scholen kunnen kiezen of zij de kunstvakken oude stijl of nieuwe stijl of in een combinatie van beide aanbieden. Op 52% van de scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag worden de kunstvakken nieuwe stijl aangeboden, op 32% een combinatie van kunstvakken oude en nieuwe stijl. Bij kunstvakken nieuwe stijl gaat het vooral om beeldend en kunst algemeen. Bij 64% van de scholen worden een of meer kunstvakken aangeboden als examenvak. Naar schatting kiest gemiddeld 21% van de leerlingen een of meer kunstvakken als eindexamenvak; op sommige scholen is dat 3%, op andere scholen 45%. Voor met name de disciplines beeldende kunst/ handvaardigheid, kunst algemeen, tekenen en muziek zijn er op ca. 30% van de scholen leerlijnen, bijvoorbeeld door het gebruik van een methode. Op ruim de helft van de scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag is een cultuurcoördinator aangesteld, doorgaans de CKV-docent. Net als in de rest van Nederland 1 worden op vrijwel alle scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag culturele activiteiten of uitstapjes voor de leerlingen georganiseerd, doorgaans 1 of 2 keer per leerling per jaar. Dat gebeurt in het kader van CKV, maar vaak ook in het kader van de kunstvakken of andere vakken. Het betreft meestal uitstapjes aan musea, filmhuis/ bioscoop of voorstellingen. Cultuurkaart Bijna driekwart van de scholen (71%) maakt gebruik van de Cultuurkaart. Ruim de helft van de scholen gebruikt de Cultuurkaart niet alleen voor het vak CKV, maar ook voor andere kunstvakken. Op bijna driekwart van de scholen die de Cultuurkaart gebruiken, wordt de Cultuurkaart vooral collectief besteed door de school, op de andere scholen vooral individueel door de leerlingen of zowel collectief als individueel. Er wordt wisselend gereageerd op een mogelijk initiatief van de gemeente om bezoek aan voorstellingen e.d. van culturele instellingen in samenhang aan (de onderbouw van) VO-scholen aan te bieden. Sommige scholen denken dat er op zo n manier meer en beter aanbod komt, maar veel andere scholen vrezen dat hierdoor de vrijheid van de scholen wordt ingeperkt om te werken met culturele instellingen of individuele kunstenaars waarmee zij goede ervaringen hebben. Ook vrezen enkele scholen (bijvoorbeeld voor praktijkonderwijs) dat het aanbod niet goed zal aansluiten bij de leerlingen. 1 In de monitor van Sardes en Oberon blijkt dat vrijwel alle VO-scholen in Nederland culturele activiteiten voor de leerlingen organiseren. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

5 Samenwerking bij cultuureducatie Voor wat betreft cultuuraanbieders werken de scholen vooral (structureel) samen met instellingen voor actieve kunstbeoefening (o.a. Trias, Styles Academy, Eye&Art, Koorenhuis, Conservatorium), podiuminstellingen (o.a. Filmhuis, Dakota, Theater aan het Spui, Haags Popcentrum, Korzo) en musea (vooral Gemeentemuseum en voorts Museon, Mauritshuis, Meermanno, Escher, Gevangenpoort, Beelden aan Zee en Louwman; daarnaast musea in Leiden en Amsterdam) Ook bibliotheken en festivals (Movies that Matter, Your Stage, Taal on Stage) worden door veel scholen genoemd als samenwerkingspartner. Bijna de helft van de scholen werkt samen met andere scholen voor voortgezet onderwijs bij het organiseren van culturele activiteiten, bijvoorbeeld het gezamenlijk organiseren van masterclasses (Haags Montessori Lyceum, Dalton Den Haag, Edith Stein, Maerlant Lyceum en gymnasium Haganum) of van een talentenfestival (Maris-festival van de Maris-scholen of De Interscolaire, waarin Haganum, HML. Maerlant, Sorghvliet en VCL samenwerken). Behoefte aan ondersteuning Scholen voor voortgezet onderwijs blijken de meeste behoefte te hebben aan het ontwikkelen van school overstijgende/ interscolaire projecten. Daarnaast hebben zij behoefte aan ondersteuning bij m.n. het ontwikkelen van vakoverstijgende projecten, het ontwikkelen van lesmaterialen voor specifieke onderwijsniveaus of ander maatwerk en de omgang met de multiculturele verschillen tussen leerlingen m.b.t. cultuurbeleving en -acceptatie. Bovendien zeggen veel scholen behoefte te hebben aan een makelaarsfunctie, dat wil zeggen aan een instantie (zoals vroeger Koorenhuis) die het overzicht heeft van het aanbod voor het voortgezet onderwijs en een voorselectie uit dit aanbod kan maken. Cultuuronderwijs op zijn Haags Sinds september 2013 ontwikkelt CultuurSchakel met leerkrachten uit het basisonderwijs en medewerkers van culturele instellingen voor het basisonderwijs leerlijnen voor beeldende kunst, vormgeving en architectuur, cultureel erfgoed, dans, literatuur, mediacultuur, muziek, theater en interdisciplinair (project Cultuuronderwijs op zijn Haags). Ruim de helft van de scholen voor voortgezet onderwijs blijkt niet op de hoogte te zijn van deze ontwikkelingen. De meeste scholen willen wel graag op de hoogte gehouden worden van deze ontwikkelingen. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

6 Inhoudsopgave Blz. Samenvatting en conclusies 3 1. Inleiding 7 2. Kenmerken van de scholen 8 3. Visie op cultuureducatie Huidige situatie m.b.t. cultuureducatie Samenwerking bij cultuureducatie Behoefte aan ondersteuning Cultuuronderwijs op zijn Haags Overige opmerkingen 30 Bijlage: Cultuurscan VO Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

7 1. Inleiding CultuurSchakel is sinds 2013 de organisatie in Den Haag die cultuureducatie op de Haagse scholen en de actieve kunstbeoefening van alle Hagenaars bevordert. De organisatie bestaat uit twee onderdelen: het Expertisecentrum Cultuureducatie dat de cultuureducatie op scholen bevordert en de Serviceorganisatie Cultuurparticipatie die amateurkunstbeoefening in de vrije tijd stimuleert. Daarnaast is er een apart project Cultuuronderwijs op zijn Haags. CultuurSchakel nam de afgelopen jaren twee maal een cultuurscan af bij alle scholen voor primair onderwijs in Den Haag. Met deze cultuurscan werd de stand van zaken met betrekking tot cultuureducatie in scholen voor primair onderwijs in kaart gebracht en werden ambities van scholen ten aanzien van cultuureducatie, alsmede wensen voor ondersteuning zichtbaar gemaakt. In overleg met de gemeente Den Haag besloot CultuurSchakel ook bij de scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag een inventarisatie te maken van de situatie met betrekking tot cultuureducatie en de ondersteuningsbehoeften van deze scholen. Dit gebeurde net als in het primair onderwijs met behulp van een (voor het voortgezet onderwijs aangepaste) cultuurscan (zie bijlage). De cultuurscans werden in de maanden februari en maart 2017 tijdens een persoonlijk gesprek met een vertegenwoordiger van de school afgenomen door John Swildens, o.a. oud-rector van het Edith Stein College en voormalig lid van de centrale directie van het Hofstad College. Bureau ART ontwikkelde in samenspraak met CultuurSchakel de cultuurscan en zorgde voor de verwerking en analyse van alle gegevens. Voor 35 scholen (of vestigingen) voor voortgezet onderwijs werden cultuurscans ingevuld. Dat betekent dat het overgrote deel van het voortgezet onderwijs de cultuurscan heeft ingevuld en dat de uitkomsten een representatief beeld geven van de wensen en behoeften van scholen voor voortgezet onderwijs met betrekking tot cultuureducatie. Dit is de rapportage over alle cultuurscans die werden afgenomen. Hoofdstuk 2 gaat eerst in op de kenmerken van de scholen waarmee werd gesproken. Hoofdstuk 3 beschrijft de visie van de scholen op cultuureducatie en de ambities voor de komende jaren. Hoofdstuk 4 handelt over de huidige positie van cultuureducatie in de scholen. Hoofdstuk 5 gaat in op de samenwerking met culturele instellingen en scholen op het terrein van cultuureducatie. Hoofdstuk 6 geeft een overzicht van de behoefte aan ondersteuning bij cultuureducatie. Hoofdstuk 7 gaat in op de kennis van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Hoofdstuk 8 bevat opmerkingen die de scholen zelf maakten naar aanleiding van de cultuurscan. In de bijlage is de Cultuurscan Voortgezet Onderwijs opgenomen. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

8 2. De kenmerken van de scholen Onderwijssoorten 34% van de scholen zijn scholengemeenschappen voor havo/ vwo of mavo/havo/vwo, 34% scholen voor (met name) vmbo (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs). Daarnaast betrof het gymnasia, brede scholengemeenschappen (dus zowel met algemeen voortgezet onderwijs als voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs), scholen voor praktijkonderwijs, speciaal onderwijs en een aparte ISK-afdeling (grafiek 2.1). Grafiek 2.1: Onderwijssoorten 9% 11% 3% 3% 34% 34% 6% (mavo)/ havo/ vwo gymnasia vmbo brede scholengemeenschap school voor praktijkonderwijs school speciaal onderwijs ISK Signatuur De signatuur van de scholen is als volgt: 43% openbaar, 26% interconfessioneel, 9% protestantschristelijk, 17% algemeen-bijzonder en 6% anders (grafiek 2.2). Grafiek 2.2: Signatuur scholen 6% 26% 42% 0% 17% 9% Openbaar PC AB RK Interconfessioneel anders Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

9 Bij anders wordt genoemd: - Neutraal. - Vrijzinnig christelijk. Gemiddeld heeft een school (of een zelfstandige vestiging) 610 leerlingen, maar de onderlinge verschillen zijn groot; meer dan de helft van de scholen (61%) hebben minder dan 500 leerlingen, 21% van de scholen heeft leerlingen, 15% leerlingen en 3% meer dan leerlingen (grafiek 2.3). Grafiek 2.3: Aantal leerlingen per school/ vestiging 15% 0%3% 21% 61% <500 leerlingen leerlingen leerlingen leerlingen >2.000 leerlingen De cultuurscans werden afgenomen tijdens een gesprek op de school. De gesprekspartner was in bijna de helft van de gevallen de docent CKV en/ of cultuurcoördinator (grafiek 2.4). Grafiek 2.4: Functie gesprekspartners 14% 12% 12% 3% 12% 47% rector/ locatiedirecteur Docent kunstvakken Afdelingsleider Docent CKV/ cultuurcoördinator Teamleider Anders Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

10 Andere functies waren: MT-lid Onderwijs Docent ICT Conrector Degene die de kunstweek (CKV) organiseert Coördinator VMBO Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

11 3. Visie op cultuureducatie Voor ruim de helft van de scholen(54%) vormen cultuur en culturele activiteiten een van de vele onderwerpen waaraan de school aandacht moet besteden; 6% is een cultuurprofielschool, terwijl 29% zich profileert als school waar veel aandacht aan cultuur wordt besteed (grafiek 3.1). Grafiek 3.1: Aandacht voor cultuur Wij zijn een cultuurprofielschool 6% Wij profileren ons als school met veel aandacht voor cultuur 29% Cultuur vormt een van de vele onderwerpen 54% Cultuuronderwijs is niet echt belangrijk onderwerp 11% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Een derde (33%) van de scholen geeft aan over een visie op cultuureducatie te beschikken, vastgelegd in een cultuurbeleidsplan, een kunstbeleidsplan of een ander document ; 15% zegt wel een visie te hebben, maar niet vastgelegd (grafiek 3.2). Grafiek 3.2: Beschikt uw school over een schriftelijk vastgelegde visie op cultuureducatie? 11% 22% 19% 4% 7% 22% 15% Ja, vastgelegd in cultuurbeleidsplan Ja, vastgelegd in ander document Nee, geen visie maar bezig te ontwikkelen Anders Ja, vastgelegd in kunstbeleidsplan Ja, maar niet vastgelegd Nee, geen visie en dat blijft voorlopig zo Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

12 Bij anders wordt o.a. vermeld: Er is een visie vastgelegd, maar die is nogal verouderd. Er wordt op dit moment hard gewerkt aan een meer actuele visie. Voor bovenbouw mavo/ havo/ vwo is een speciale aanpak ontworpen: atelier. Dat lijkt tot goede resultaten te leiden. Er wordt wel gedacht over een visie, maar er moet wel wat tijd tegenover staan. Ter vergelijking: uit de monitor Cultuuronderwijs Voortgezet Onderwijs 2015 van onderzoeksbureaus Sardes en Oberon bleek dat 26% van de v.o.-scholen in Nederland een visie op cultuuronderwijs had vastgelegd in een apart cultuurbeleidsplan en nog eens 32% een visie had vastgelegd in schoolplan, werkplan en/ of schoolgids; 11% had geen visie op cultuuronderwijs en 31% gaf aan wel over een visie te beschikken maar deze niet te hebben vastgelegd. 2 Niet verwonderlijk zijn het vooral de scholen die zich profileren met kunst en cultuur die over een schriftelijk vastgelegde visie op cultuureducatie beschikken. Ook zijn het vooral scholen voor (mavo), havo en vwo die over een schriftelijk vastgelegde visie op cultuureducatie beschikken. Voor zover scholen voor vmbo al over een visie zeggen te beschikken, is deze meestal niet vastgelegd. Slechts 1 vmbo-school heeft een visie vastgelegd in een document, namelijk een cultuurbeleidsplan. Voor zover de scholen over een visie beschikken, geeft ruim de helft (60%) aan dat deze visie ook actueel is en de basis van het cultuureducatiebeleid op de school vormt (grafiek 3.3). Grafiek 3.3: Hoe actueel is de visie op cultuureducatie? 8% 20% 12% 60% De visie is actueel De visie is verouderd Visie wordt bijgesteld Anders 2 Monitor cultuuronderwijs Voortgezet Onderwijs 2015, Sardes en Oberon 2015 Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

13 Voor zover scholen over een cultuurbeleidsplan beschikken, is er tamelijk veel draagvlak voor het plan bij de directie, de vakdocenten Kunst en de vakdocenten. Op een 7-puntsschaal wordt aan het draagvlak bij de directie gemiddeld een 5,8 gegeven, aan het draagvlak bij de vakdocenten Kunst een 5,8 en aan het draagvlak bij de team- en afdelingsleiders een 5,7. Grafiek 3.4: Draagvlak voor cultuurbeleidsplan bij directie, vakdocenten Kunst en team/ afdelingsleiders, op schaal 1-7 Directie 5,8 Vakdocenten Kunst 5,8 Team- en afdelingsleiders 5,7 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 Bij 32% van de scholen die een visie op cultuureducatie hebben is het beleid herkenbaar voor de leerlingen, bijvoorbeeld een reden om juist voor deze school te kiezen (grafiek 3.5). Grafiek 3.5: Is het cultuureducatiebeleid herkenbaar voor de leerlingen? 29% 32% 39% Ja Nee, niet echt Anders Bij anders wordt genoemd: Zou kunnen, weet ik niet. Moeilijk te zeggen. Leerlingen uit de cultuurstroom natuurlijk wel, maar verder? Dat is van deze leerlingen niet te verwachten (school voor speciaal onderwijs). Misschien de leerlingen die zich op de musical verheugen. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

14 Aan de scholen werden twee stellingen voorgelegd: a. Bij alle culturele activiteiten is specifieke aandacht voor de verschillen in achtergrond van de leerlingen. b. Cultuureducatie draagt gericht bij aan de waardering van de verschillen in culturele achtergrond van de leerlingen. Gevraagd werd om op een schaal van 1 (niet van toepassing) tot en met 7 (geheel van toepassing) aan te geven of de stelling voor cultuuronderwijs op de school van toepassing was. Uit de scores blijkt er voor de eerste stelling iets meer steun dan voor de tweede (3,7 vs. 3,6). Wat vooral opvalt bij deze vraag zijn de grote verschillen tussen de scholen. Sommige scholen scoren een 1 of 2, andere een 5 of 6. Grafiek 3.6: Aandacht voor verschillen in achtergrond van leerlingen bij cultuureducatie, op schaal 1-7 Gemiddelde score Bij alle culturele activiteiten is specifieke aandacht voor de verschillen in achtergrond van de leerlingen 3,7 Cultuureducatie draagt gericht bij aan de waardering van de verschillen in culturele achtergrond van de leerlingen 3,6 Ruim de helft van de scholen voor voortgezet onderwijs (57%) wil de komende jaren meer aandacht besteden aan cultuuronderwijs en culturele activiteiten; de andere scholen denken dat deze aandacht de komende jaren gelijk zal blijven. Grafiek 3.7: Aandacht voor cultuuronderwijs en culturele activiteiten de komende jaren 0% 43% 57% Meer aandacht Gelijke aandacht Minder aandacht Geen idee Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

15 4. De huidige situatie m.b.t. cultuureducatie Kunstvakken Het aanbod aan kunstvakken verschilt, zoals overal in Nederland, sterk per school. Er bestaat een historisch gegroeide tweedeling in de kunstvakken tussen kunstvakken 'oude stijl' en kunstvakken 'nieuwe stijl', elk met een eigen examenprogramma. Scholen kunnen kiezen of zij de kunstvakken oude stijl of nieuwe stijl of in een combinatie van beide aanbieden. Op 52% van de scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag worden de kunstvakken nieuwe stijl aangeboden, op 32% een combinatie van kunstvakken oude en nieuwe stijl. Er is hierbij geen opvallend verschil tussen vmbo-scholen en scholen voor (mavo), havo en vwo. Grafiek 4.1: Kunstvakken oude of nieuwe stijl 32% 16% 52% Kunstvakken oude stijl Kunstvakken nieuwe stijl Combinatie oude en nieuwe stijl Bij kunstvakken oude stijl gaat het vooral om tekenen (87% van de scholen die kunstvakken oude stijl aanbieden, hebben tekenen in hun aanbod) en handvaardigheid (grafiek 4.2). Grafiek 4.2: Kunstvakken oude stijl Muziek 47% Textiele vormgeving 13% Handvaardigheid 67% Tekenen 87% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

16 Bij kunstvakken nieuwe stijl gaat het vooral om beeldend en kunst algemeen (grafiek 4.3). Grafiek 4.3: Kunstvakken nieuwe stijl Muziek 30% Drama 44% Dans 19% Beeldend 59% Kunst algemeen 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Bij 64% van de scholen worden kunstvakken aangeboden als examenvak. Naar schatting kiest gemiddeld 21% van de leerlingen een of meer kunstvakken als eindexamenvak; op sommige scholen is dat 3%, op andere scholen 45%. Leerlijnen Voor met name de disciplines beeldende kunst/ handvaardigheid, kunst algemeen, tekenen en muziek zijn er op ca. 30% van de scholen leerlijnen, bijvoorbeeld door het gebruik van een methode. Grafiek 4.4: Aanwezigheid leerlijnen Cultureel erfgoed Audiovisuele vormgeving Literatuur Mediacultuur Dans Theater Drama Beeldende kunst/ handvaardigheid Muziek Tekenen Kunst algemeen 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100 % Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

17 Bij andere leerlijnen wordt nog vermeld: Kunstvakken 1 Geen methodes, wel een kunstdossier Tekenen Cultuurleerlijnen Visual Art CKV Kunst en cultuur. Ter toelichting op de leerlijnen geven scholen aan Muziek, beeld, geluid Aan een leerlijn CKV wordt nu gewerkt. Het is zeker de bedoeling dat alle vaardigheden (twee- / driedimensionaal) er goed in zitten. Eind van het schooljaar klaar, hoopt men. Van alle secties wordt een uitgewerkte leerlijn verwacht. Dus zeker ook van de creatieve secties. Drama wordt pas aangeboden in de bovenbouw. Materiaal wordt zelf ontwikkeld door de kunstinstellingen: Filmhuis, Korzo, Theater ah Spui, Gemeentemuseum, Eye and Art, Styles Academy Niet vastgelegd. Nadruk ligt op kennismaking met alle disciplines. Er is wel een lijn van opdrachten die iedereen volgt, maar niet methodisch vastgelegd. Zijn nog bezig met het ontwerpen van een leerlijn. Nu in de oriënterende fase. Vakoverstijgend. Op dit moment wordt er in het 3e leerjaar het gehele jaar CKV gegeven. Dit in tegenstelling tot andere, voorgaande jaren. Daarbij tellen alle opdrachten mee voor het PTA, niet alleen de cultuurweek. Deze leerlijn is nog samengesteld door de docent Kunst die onlangs een andere baan heeft aanvaard. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

18 De aanwezigheid van een cultuurcoördinator Op ruim de helft van de scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag (54%) is een cultuurcoördinator aangesteld, doorgaans de CKV-docent (grafiek 4.5). Grafiek 4.5: Aanwezigheid interne cultuurcoördinator 17% 34% 29% 20% Ja, de CKV-docent Ja, een andere docent Nee, geen cultuurcoördinator Anders Bij anders of ter toelichting wordt o.a. aangegeven: Iemand die het hele overzicht heeft (schoolleiding) Teamleider. Docent visual arts Mentor van de groep Degene die de cultuurweek organiseert. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

19 Culturele activiteiten/ uitstapjes voor leerlingen Net als in de rest van Nederland 3 worden op vrijwel alle scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag culturele activiteiten of uitstapjes voor de leerlingen georganiseerd, doorgaans 1 of 2 keer per leerling per jaar (grafiek 4.6). Grafiek 4.6: Aantal activiteiten/ uitstapjes per leerling per jaar 9% 9% 28% 54% vrijwel nooit 1-2 keer per jaar 3-4 keer per jaar 5 of meer keren per jaar Dat gebeurt in het kader van CKV, maar ook vaak in het kader van de kunstvakken of andere vakken (grafiek 4.7). Grafiek 4.7: Culturele activiteiten/ uitstapjes voor leerlingen 6% 17% 46% 31% ja, in kader CKV ja, in kader CKV en kunstvakken ja, in kader CKV, kunstvakken en andere vakken niet of nauwelijks 3 In de monitor van Sardes en Oberon blijkt dat vrijwel alle VO-scholen in Nederland culturele activiteiten voor de leerlingen organiseren. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

20 Het betreft meestal uitstapjes aan musea, filmhuis/ bioscoop of voorstellingen (grafiek 4.8). Grafiek 4.8: Aard culturele activiteiten/ uitstapjes voor leerlingen bezoek aan musea 85% bezoek aan filmhuis/ bioscoop 85% bezoek aan voorstellingen 79% bezoek aan instellingen voor beeldende kunst 24% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Bij anders wordt vermeld: Voorstelling in huis halen Voorstellingen in huis gehaald Blijdorp: dieren tekenen Voor CKV 6 activiteiten zelfstandig bezoeken Voorstellingen in school halen Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

21 Het gebruik van de Cultuurkaart Bijna driekwart van de scholen (71%) maakt gebruik van de Cultuurkaart. Ruim de helft van de scholen (54%) gebruikt de Cultuurkaart niet alleen voor het vak CKV, maar ook voor andere kunstvakken. Grafiek 4.9: Gebruik van Cultuurkaart 25% 21% 54% Alleen in kader CKV Ook voor andere kunstvakken Anders Bij anders wordt gemeld: Voor de zzp er die ingehuurd is voor extra cultuuractiviteiten Naast CKV ook algemeen kunst oriëntatie in de brugklas. Via voorstellingen en activiteiten Hieruit wordt de kunstweek betaald en andere excursies Over de hele breedte Voor de talenturen. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

22 Op zo n driekwart van de scholen die de Cultuurkaart gebruiken (76%) wordt de Cultuurkaart vooral collectief besteed door de school (grafiek 4.10). Grafiek 4.10: Besteding van Cultuurkaart 16% 8% 76% Vooral individueel door de leerlingen Zowel individueel als collectief Vooral collectief door de school De gemeente overweegt om bezoek aan voorstellingen e.d. van culturele instellingen te stimuleren in samenhang aan (de onderbouw van) VO-scholen aan te bieden (bijvoorbeeld zes culturele instellingen bieden elk een of meer voorstellingen/ concerten met educatieve omlijsting aan, die een eenheid vormen doordat zij bv. een leerlijn vormen of eenzelfde thema voeren). De meningen zijn verdeeld over dit idee: In de school wordt nog een discussie gevoerd over de cultuurkaart. Vermoedelijk zal wat de school betreft niet de uitkomst worden dat e.e.a. aan de cultuurkaart gekoppeld wordt. Liefst een als school zelf te bepalen besteding. Onafhankelijk van het aanbod. Koorenhuis kon goed selecteren wat geschikt is voor de doelgroep. Makelaarsfunctie naast een helder aanbod. Het zou op zichzelf wel goed zijn, maar het opleggen van een leerlijn / thema past niet zo goed. Als er op deze manier veel aanbod komt, is dat wel leuk en goed. Roostertechnisch zou dit voor problemen kunnen zorgen. Houd daar rekening mee. School wil ook direct met gezelschappen en instanties zaken kunnen doen. Er kan ook geld direct naar de gezelschappen. De school wil graag zo onafhankelijk mogelijk kunnen opereren. Liever meer multiculturele activiteiten. School wil ook direct met gezelschappen en instanties zaken kunnen doen. Er kan ook geld direct naar de gezelschappen. De school wil graag zo onafhankelijk mogelijk kunnen opereren. Kunstenaars (musici bijv.) beschikbaar voor school om te komen voor workshops Als er voorstellingen direct via Cultuur Schakel geboden, dan heeft dat de voorkeur. Als koppeling van alle activiteiten aan CJP blijft, is de aanpak vanzelf te aanbod gestuurd. Dat is zeker voor het praktijkonderwijs niet wenselijk. Een Cultuurcoach wordt wel een beetje gemist. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

23 Het zou mooi zijn als er ook de reiskosten eruit betaald zouden kunnen worden. Dat breidt het aantal mogelijkheden aanzienlijk uit. Misschien kortingen bedingen bij vervoersbedrijven. Waarschijnlijk niet want voor het VCL zou het geen reden zijn om dan wel de cultuurkaart aan te schaffen. Dat zou anders zijn als je per jaarlaag de cultuurkaart kon aanschaffen. Liever zelf kunnen kiezen wat je inkoopt en waar je gebruik van maakt, zodat je zeker weet dat het past bij de leerlingen. Bedrag naar scholen om zelf te besteden: niet alle kunstenaars /- instellingen zijn aangesloten bij de cultuurkaart. Nee, dat is vreselijk!! Het mooiste is als culturele instellingen erop ingesteld zijn dat ze iets met pubers kunnen. Zoek ook de initiatieven met rafelrandjes : Binck 36, We Are Public etc. Verbindt Waarschijnlijk niet, want niet alle scholen hebben de cultuurkaart. Wel zou de gemeente de cultuurkaart aan kunnen bieden bij wijze van subsidie Het is wel jammer dat niet alle kunstenaars zich aangesloten, ook niet incidenteel, hebben bij de cultuurkaart. Er moet wel goede voor-info zijn, zodat duidelijk is of het past bij de leerlingen. Misschien liever een keuzepakket dan een vaststaand aanbod. Dat zou betekenen dat je deelneemt aan alle activiteiten, anders verliest het samenhang. Dat zou wel eens te veel kunnen zijn. Nu kunnen leerlingen aanhalen wanneer het past. Op zichzelf heerlijk als iemand anders al samenhang maakt, maar het zou wel eens te veel kunnen zijn. Nee, daar is de school nu niet aan toe. Het aanbod zou vermoedelijk ook niet passen. Ze zouden ook op school moeten komen uitvoeren. En een passende voorstelling moeten maken. Leer onze jongens kennen, dan weet je / merk je dat we niet in het reguliere aanbod passen. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

24 Het budget voor cultuureducatie Naast het budget van de Cultuurkaart stellen veel scholen extra geld voor cultuureducatie ter beschikking, hetzij een bedrag per leerling (doorgaans 10 euro per leerling, maar soms ook 5 euro of 25 euro), hetzij een bedrag per vaksectie (vaak euro). Ook worden soms ouderbijdragen aangewend voor culturele activiteiten. Grafiek 4.11: Samenstelling budget cultuureducatie Geen specifiek budget 3% Subsidies van gemeente of cultuurfondsen 3% Extra geld per vaksectie 9% Extra geld per afdeling 0% Extra geld per leerling 34% Budget Cultuurkaart 37% Weet niet 20% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

25 5. Samenwerking bij cultuureducatie Voor wat betreft cultuuraanbieders werken de scholen vooral samen met instellingen voor actieve kunstbeoefening, podiuminstellingen en musea. Ook bibliotheken en festivals worden door veel scholen genoemd. Grafiek 5.1: Met welke cultuuraanbieders werkt de school samen? Instellingen actieve kunstbeoefening Podiuminstellingen (dans, muziek, theater, film) Musea 83% 86% 91% Andere erfgoedinstellingen (archief e.d.) 20% Galeries, instellingen BK 0% Bibliotheken 49% Literaire instellingen 29% Festivals 51% Cultuurankers 3% Andere organisaties 14% 0% 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Bij instellingen actieve kunstbeoefening worden o.a. genoemd: Trias, Styles Academy, Eye&Art, Koorenhuis, AIGHT, Digital Playground, Live Music Now en Conservatorium. Bij podiuminstellingen worden o.a. genoemd: Filmhuis, Dakota, Theater aan het Spui, Haags Popcentrum, Jonge Toneelkijkers en Korzo. Er worden zeer veel musea genoemd, het vaakst Gemeentemuseum en verder Museon, Mauritshuis, Meermanno, Escher, Gevangenpoort, Beelden aan Zee en Louwman in Den Haag en musea in Leiden (Oudheden, Sieboldhuis) en Amsterdam (Rijksmuseum, Van Gogh, Stedelijk). Andere erfgoedinstellingen waarmee wordt samengewerkt: Gevangenpoort, Museum voor Oudheidkunde, Bredius en Boerhaave Leiden. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

26 Bij bibliotheken worden allerlei vestigingen genoemd, alsmede de Centrale Bibliotheek en de Koninklijke Bibliotheek. Literaire instellingen waarmee scholen samenwerken zijn o.a.: Huis van Gedichten, Meermanno, Winternachten en Stichting Lezen. Festivals: Movies that Matter, Your Stage, Taal on Stage, Made in the States en Spotlight. Nog andere organisaties die worden genoemd: Jong Korzo Carolien Adriaansche, Graffiti artist, Schrijvers op school Rotterdam, diverse culturele activiteiten Ready to Play Galerie Beeldbak Skate Shop Docenten doen zelf het een en ander aan voorstelling : karaokemiddag. Bijna de helft van de scholen (40%) werkt ook samen met andere scholen voor voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld het gezamenlijk organiseren van masterclasses (Haags Montessori Lyceum, Dalton Den Haag, Edith Stein, Maerlant Lyceum en gymnasium Haganum) of van een talentenfestival (Marisfestival van de Maris-scholen of De Interscolaire, waarin Haganum, HML. Maerlant, Sorghvliet en VCL samenwerken). Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

27 6. Behoefte aan ondersteuning Aan de scholen voor voortgezet onderwijs werd gevraagd waar zij behoefte aan hebben als het gaat om cultuureducatie. Een grote behoefte kreeg een score 3, enige behoefte een score 2, weinig behoefte een score 1 en geen behoefte een score 0. De maximale score was dus 3, de minimale score 0. Scholen voor voortgezet onderwijs blijken de meeste behoefte te hebben aan het ontwikkelen van school overstijgende/ interscolaire projecten. Daarnaast hebben zij behoefte aan ondersteuning bij m.n. het ontwikkelen van vakoverstijgende projecten, het ontwikkelen van lesmaterialen voor specifieke onderwijsniveaus of ander maatwerk en de omgang met de multiculturele verschillen tussen leerlingen m.b.t. cultuurbeleving en -acceptatie. Tabel 6.1: Scores op behoeften van scholen als het gaat om cultuureducatie Ontwikkelen van vakoverstijgende projecten 2,1 Ontwikkelen van school overstijgende/ interscolaire projecten 2,5 Leggen van verbanden tussen cultuureducatie en andere vakken 1,9 Doorgaande leerlijnen ontwikkelen voor bepaalde disciplines 2,1 Afstemmen van cultuureducatie en culturele activiteiten op onderwijsvernieuwingen 1,9 Omgang met de multiculturele verschillen tussen leerlingen m.b.t. cultuurbeleving en acceptatie 2,0 Deskundigheidsbevordering docenten, studiedagen cultuuronderwijs, inspiratiedagen e.d. 1,8 Ontwikkelen van lesmaterialen voor specifieke onderwijsniveaus of ander maatwerk 2,0 Score Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

28 Andere behoeften die scholen hebben als het gaat om cultuureducatie: Taalontwikkeling. Taal als cultuurdrager. Talentontwikkeling. Ook aan vaardigheden als mode, visagie, muziek, sport, etc Individuele lessen voor talenten Het maken van een behoorlijke kunstbegroting waarin opgenomen CJP, samenwerking met kunstinstellingen, etc. Geld voor experimenten, zoals multidisciplinair werken of samenwerking tussen afdelingen. Persoonlijk contact zoals in de tijd van het Koorenhuis. Makelaarsfunctie. Assistentie (personeel) bij culturele activiteiten, les-assistent Hulp bij opzetten van cultuurbeleid Voorstellingen in de school halen. Praktische voorzieningen: gratis vervoer bijv. Werken aan een schoolcultuur waarin kunst wel in de aandacht staat. Onderdelen zoals muziekworkshops in de scholen brengen. Misschien d.m.v. samenwerking met andere scholen. ICT vaardigheden in vormgeving. Meer duidelijkheid over het aanbod, wat er is. Het persoonlijke advies van de Cultuurschakel wat geschikt is voor de leerlingen / de school Voorselecties maken bij voorstellingen en activiteiten. Platform inrichten om Haagse kunstevenementen initiatieven en ervaringen van vakcollega s te delen. Creëer aanbod waarbij leerlingen echt zelf actief zijn, Bijv. een workshop niet westerse muziek. Actieve beoefening. Aandacht voor de nieuwe ontwikkelingen zoals nieuwe stromingen, nieuwe vormen van theater maken. Onderdelen zoals muziekworkshops in de scholen brengen. Misschien d.m.v. samenwerking met andere scholen. Zorg voor passend aanbod voor onze doelgroep. Ga met ons in gesprek. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

29 7. Cultuuronderwijs op zijn Haags Sinds september 2013 ontwikkelt CultuurSchakel met leerkrachten uit het basisonderwijs en medewerkers van culturele instellingen leerlijnen voor beeldende kunst, vormgeving en architectuur, cultureel erfgoed, dans, literatuur, mediacultuur, muziek, theater en interdisciplinair (project Cultuuronderwijs op zijn Haags). Ruim de helft van de scholen voor voortgezet onderwijs (54%) blijkt niet op de hoogte te zijn van deze ontwikkelingen (grafiek 7.1). Grafiek 7.1: Op de hoogte van COH? 46% 54% Ja, op de hoogte van deze ontwikkelingen Nee, niet op de hoogte van deze ontwikkelingen 80% van de scholen wil graag op de hoogte gehouden worden van deze ontwikkelingen (grafiek 7.2). Grafiek 7.2: Wilt u op de hoogte gehouden worden van COH? 20% 80% Ja, graag Nee, bedankt Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

30 8. Overige opmerkingen Voorts maken de vertegenwoordigers van de scholen zelf nog een aantal opmerkingen. De meeste opmerkingen hebben betrekking op het gemis aan een makelaarsfunctie: Een makelaarsfunctie wordt gemist. Nelleke / het Koorenhuis had verstand van leerlingen van het praktijkonderwijs en van het type voorstellingen dat bij hen past. Inspiratiemiddagen kunnen heel nuttig zijn. Uitwisselingen met andere scholen leiden vaak niet tot meerwaarde. Daarvoor zijn de verschillen tussen praktijkonderwijs en ander voortgezet onderwijs te groot. De komst van Nelleke als makelaarster wordt wel gemist. Als er al een voorselectie gemaakt is, maakt de school er ook meer gebruik van. In een stad als Den Haag waar zoveel culturele activiteiten zijn, is het lastig om overzicht te krijgen. Dat zou wel moeten als we alles voor leerlingen inzichtelijk en bereikbaar willen krijgen en de leerlingen daar vervolgens bij betrokken te krijgen. Alleen al de bekendheid en zichtbaarheid van veel activiteiten is een probleem. Behoefte aan ontmoetingen met andere scholen rondom een programma. Er kan meer gedaan worden aan bekend maken van het aanbod (voorbeeld: Filmhuis korte animatiefilm scholierenwedstrijd). Misschien is een culturele agenda website een idee? We zien het conservatorium en de kunstacademie nooit in de school of in verband met school. De makelaarsfunctie wordt gemist. Niet alleen het matchen van voorstellingen bij leerlingen, maar ook het feit dat je daardoor in de jaarplanning rekening kon houden met voorstellingen. Haagse Cultuurpas voor jongeren, dat zou een idee zijn. Het is heel belangrijk dat je alles van te voren kunt plannen. Eind van een schooljaar op zijn laatst. Als dat kan, dan kan een school veel actiever zijn op gebied van cultuureducatie. In beeld brengen (zoals een filmladder) wat er aangeboden wordt. De vroegere makelaarsfunctie van Koorenhuis (Nelleke) wordt wel gemist. Nu worden er minder initiatieven gepland, omdat het lastiger is om de goede voorstellingen te matchen aan de school. Blij dat de gemeente weer dingen oppakt. Het Koorenhuis functioneerde goed. In een samenhang kunstvormen weer bij elkaar brengen is wel een goed streven. Het zou goed zijn als de gemeente in beeld zou brengen wat er in de stad allemaal mogelijk is. Folder, brochure, specifiek voor onderwijs / VO. Makelaarsfunctie van de gemeente is nuttig. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

31 Daarnaast worden er enkele andere opmerkingen gemaakt, met name over de definitie van het begrip cultuur en culturele activiteiten: Wij benaderen cultuur als een breed concept. Niet alleen kunst, maar ook bijvoorbeeld omgangsvormen, netwerken rondom de leerling, etc. Nieuwe samenwerking met nieuwe directeur van diamanttheater. Talenturen (verplicht) in de onderbouw: drama, muziek, robotica, etc. Cultuur en burgerschap: belangrijk thema. Cultuur wordt echt te smal gedefinieerd. Als je eetcultuur zou meerekenen, zou onze school wel als een echte cultuurschool kunnen aanmerken. Je zou cultuur ook zo breed moeten trekken. Ik mis een stuk overzicht van wat er allemaal te koop is. Je moet het domein cultuur breed zien. Niet verengen tot het begrip Kunst. Als je het breed bekijkt wordt er heel veel gedaan aan cultuur in onze school. In de gehele vorming van juist deze leerlingen speelt het cultuuronderwijs een belangrijke rol. Leerlingen komen op plekken en ervaren dingen die ze anders nooit zouden beleven. Cultuurbeleving moet deel uit maken van de sociale bagage van de leerlingen. Dat maakt hen completere mensen en betere werknemers, deelnemers aan de samenleving. Laten we niet vergeten: cultuur moet vooral ook heel leuk zijn. Het hoeft niet voortdurend alleen maar leerzaam te zijn of verantwoord. Laat de leerlingen ook gewoon lol hebben. Dan gaan ze later misschien ook nog eens naar een voorstelling. Het zou prettig zijn als er meer voorstellingen in school gehaald zou kunnen worden. Ook als een vorm van gewenning alvorens echt theaters te gaan bezoeken. De school heeft intern veel mogelijkheden voor voorstellingen: zalen en geluid en licht. Inclusief personeel. Biedt ook mogelijkheden voor andere scholen. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

32 CULTUURSCAN VOORTGEZET ONDERWIJS DEN HAAG Naam school: Naam contactpersoon: Postadres: Postcode: Onderwijssoort: Aantal leerlingen: De gemeente Den Haag heeft CultuurSchakel verzocht om aan scholen voor voortgezet onderwijs in Den Haag te vragen naar hun cultuuronderwijs. Het gaat zowel om de huidige situatie als de wensen of plannen voor de toekomst. De vragen in deze cultuurscan gaan over cultuuronderwijs: onderwijs in de kunstvakken, literatuur, mediacultuur en cultureel erfgoed. 1. Welk van de onderstaande uitspraken is het meest van toepassing op jouw school? (graag één antwoord aankruisen) 0 wij zijn een cultuurprofielschool 0 wij zijn geen cultuurprofielschool, maar wij profileren ons wel als school waar veel aandacht aan cultuur wordt besteed 0 cultuuronderwijs en culturele activiteiten vormen voor onze school een van de vele onderwerpen waaraan we aandacht besteden 0 cultuuronderwijs en culturele activiteiten zijn voor onze school niet echt een belangrijk onderwerp 0 anders, nl Beschikt jouw school over een schriftelijk vastgelegde visie op cultuureducatie? (graag één antwoord aankruisen) 0 Ja, we hebben deze visie vastgelegd in een actueel cultuurbeleidsplan 0 Ja, we hebben deze de visie vastgelegd, maar het betreft alleen een kunstbeleidsplan 0 Ja, we hebben deze visie vastgelegd in een ander actueel document, nl. in.. 0 Ja, we hebben een visie op cultuureducatie, maar deze is nergens vastgelegd 0 Nee, maar we zijn wel bezig zo n visie te ontwikkelen en vast te leggen 0 Nee, we beschikken niet over een schriftelijk vastgelegde visie en dat blijft voorlopig zo 0 Anders, nl. Zo ja, hoe actueel is deze visie/ het beleidsplan? 0 De visie is actueel en vormt de basis van ons beleid 0 De visie is verouderd 0 We zijn de visie aan het bijstellen 0 Anders, nl. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

33 Zo ja, in welke mate de visie wordt gedragen door de directie en het team? Draagvlak geringe mate hoge mate Draagvlak bij de directie Draagvlak bij de vakdocenten kunst Draagvlak bij de (team- /afdelings)leiders Zo ja, is het beleid herkenbaar voor de leerlingen (bijvoorbeeld reden om voor deze school te kiezen)? 0 ja 0 nee, niet echt 0 anders, nl. 3. Welke kunstvakken biedt de school naast het vak CKV aan? 0 Oude stijl 0 Nieuwe stijl 0 Tekenen 0 Kunst algemeen 0 Handvaardigheid 0 Beeldend 0 Textiele vormgeving 0 Dans 0 Muziek 0 Drama 0 Muziek 0 Anders nl. Worden de kunstvakken aangeboden als examenvak? 0 ja, nl. 0 nee Zo ja, hoeveel procent van de leerlingen kiest deze vakken (naar schatting)?.. % van de leerlingen 4. Voor welke disciplines is er een leerlijn? (bijv. door gebruik van een methode) 0 kunst algemeen 0 tekenen 0 muziek 0 beeldende kunst/ handvaardigheid/ handenarbeid/ textiele vormgeving 0 drama 0 theater 0 dans 0 mediacultuur 0 literatuur 0 audiovisuele vormgeving 0 cultureel erfgoed 0 anders, nl.. Toelichting: Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

34 5. Worden er voor de leerlingen culturele activiteiten/ uitstapjes georganiseerd? 0 ja, in het kader van CKV 0 ja, in het kader van de kunstvakken 0 ja, ook buiten CKV en de kunstvakken 0 niet of nauwelijks Zo ja, om welk soort culturele activiteiten gaat het? 0 Bezoek aan voorstellingen (muziek, dans, toneel e.d.) 0 Bezoek aan filmhuis/ bioscoop 0 Bezoek aan musea 0 Bezoek aan instellingen voor beeldende kunst 0 Anders, nl.. Kun je een schatting maken van het aantal activiteiten/ uitstapjes per leerling per jaar? 0 Vrijwel nooit keer per jaar keer per jaar 0 5 of meer keren per jaar 0 ik heb geen idee 6. Maakt de school gebruik van de Cultuurkaart? 0 ja 0 nee Zo ja, op welke wijze wordt deze Cultuurkaart gebruikt? 0 alleen in het kader van het vak CKV 0 niet alleen in het kader van CKV, maar ook voor andere (kunst)vakken 0 anders, namelijk Zo ja, hoe wordt de Cultuurkaart besteed? 0 vooral individueel door de leerlingen 0 vooral collectief door de school 0 vooral collectief, maar in de bovenbouw havo/ vwo vooral individueel 0 anders, namelijk Zo nee: waarom niet? Zo nee: stel dat de gemeente Den Haag subsidie beschikbaar stelt gekoppeld aan de Cultuurkaart, zou de school dan overwegen wel van de Cultuurkaart gebruik te maken? 0 ja, waarschijnlijk wel 0 nee, waarschijnlijk niet 0 anders, nl. Toelichting: Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

35 7. Hoeveel budget is er dit schooljaar beschikbaar voor cultuureducatie? 0 het budget van de cultuurkaart 0 extra geld per leerling, namelijk..... per leerling 0 extra geld per afdeling, namelijk..... per afdeling 0 extra geld per vaksectie, namelijk per vaksectie 0 subsidies van gemeente of (cultuur)fondsen voor cultuurprojecten 0 er is geen specifiek budget 0 eerlijk gezegd weet ik het niet 0 anders, namelijk Heeft de school een cultuurcoördinator aangesteld? 0 ja, de CKV-docent 0 ja, een andere docent 0 ja, een van de schoolleiders 0 nee, onze school heeft geen cultuurcoördinator 0 anders, namelijk In welke mate werkt de school samen met culturele instellingen? Instellingen voor actieve kunstbeoefening Podiuminstellingen (dans, muziek, theater, film) Welke instelling(en)? Structureel Incidenteel Musea Andere erfgoedinstellingen (archief e.d.) Galeries/ instellingen voor beeldende kunst Bibliotheken Literaire instellingen Festivals Cultuurankers Andere organisatie(s) Toelichting: Werkt de school bij cultuureducatie samen met andere scholen? 0 ja, namelijk met 0 nee Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

36 10. Welke van de onderstaande uitspraken is het meest van toepassing op de toekomst van de school? 0 onze school gaat de komende jaren waarschijnlijk meer aandacht aan cultuuronderwijs en culturele activiteiten besteden 0 de aandacht voor cultuuronderwijs en culturele activiteiten blijft de komende jaren waarschijnlijk gelijk 0 onze school gaat de komende jaren waarschijnlijk minder aandacht aan cultuuronderwijs en culturele activiteiten besteden 0 ik heb geen idee 11. In welke mate zijn onderstaande uitspraken van toepassing op jouw school? (Graag cijfer aanklikken/ omcirkelen 1 = niet van toepassing, 7 = geheel van toepassing, alle andere cijfers vormen tussenposities) Bij alle culturele activiteiten is specifieke aandacht voor de verschillen in achtergrond van de leerlingen Cultuureducatie draagt gericht bij aan de waardering van de verschillen in culturele achtergrond van de leerlingen 12. Culturele instellingen in Den Haag zijn benieuwd waar scholen voor voortgezet onderwijs behoefte aan hebben als het gaat om cultuureducatie. Kun je dat hieronder aankruisen? Grote behoef te ++ + ± Geen behoef te - Ontwikkelen van vakoverstijgende projecten Ontwikkelen van school overstijgende/ interscolaire projecten Leggen van verbanden tussen cultuureducatie en andere vakken Doorgaande leerlijnen ontwikkelen voor bepaalde disciplines Afstemmen van cultuureducatie en culturele activiteiten op onderwijsvernieuwingen Omgang met de multiculturele verschillen tussen leerlingen m.b.t. cultuurbeleving en acceptatie Deskundigheidsbevordering docenten, studiedagen cultuuronderwijs, inspiratiedagen e.d. Ontwikkelen van lesmaterialen voor specifieke onderwijsniveaus of ander maatwerk Nog iets anders, nl. Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,

37 13. Sinds september 2013 ontwikkelt CultuurSchakel met leerkrachten uit het basisonderwijs en medewerkers van culturele instellingen leerlijnen voor beeldende kunst, vormgeving en architectuur, cultureel erfgoed, dans, literatuur, mediacultuur, muziek, theater en interdisciplinair (project Cultuuronderwijs op zijn Haags). In hoeverre bent u geïnformeerd over de ontwikkeling van de leerlijnen voor het basisonderwijs? 0 Ja, ik ben op de hoogte van de ontwikkelingen 0 Nee, ik ben niet op de hoogte van deze ontwikkelingen Wil je op de hoogte gehouden worden van deze ontwikkelingen? 0 Ja, graag 0 Nee, bedankt 14. Welke signatuur heeft de school? 0 Openbaar 0 Protestants Christelijk 0 Algemeen bijzonder 0 Rooms Katholiek 0 anders, namelijk Jij bent: 0 (locatie)directeur/ rector 0 docent CKV / cultuurcoördinator 0 docent kunstvakken 0 teamleider 0 anders, namelijk Bureau ART Cultuureducatie in het voortgezet onderwijs in Den Haag,