Evaluatie LED-verlichting

Transcriptie

1 Evaluatie LED-verlichting Drs. M. Heessels Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) november 2011 In opdracht van Deelgemeente Prins Alexander

2 Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) Auteur: Drs. M. Heessels Project: Prijs: 10 Adres: Blaak 34, 3011 TA Rotterdam Postbus 21323, 3001 AH Rotterdam Telefoon: (010) Telefax:(010) Website: 2 Evaluatie LED-verlichting

3 INHOUD 1 Inleiding Aanleiding Onderzoeksopzet Leeswijzer 7 2 Resultaat internetonderzoek Totaal oordeel verlichting Specifieke aspecten verlichting Te veel of te weinig verlichting Veiligheid Dimmen LED-verlichting in nachtelijke uren 12 3 Resultaat schouw Aspecten van verlichting Hoeveelheid verlichting Mate van verblinding Voor- en tegenstanders LED-verlichting Bewoners uit Oosterflank en bewoners van buiten Oosterflank 17 4 Samenvatting en conclusies 19 Bijlagen 21 A Achtergrondgegevens respondenten internetenquête 22 B Internetvragenlijst 23 C Locaties Schouw 28 D Schouwformulier 29 E Opmerkingen internetenquête 30 F Suggesties ter verbetering straatverlichting locaties schouw 32 G Resultaat straatverlichting per locatie 35 Evaluatie LED-verlichting 3

4 4 Evaluatie LED-verlichting

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Afgelopen zomer is in een deel van de wijk Oosterflank de straatverlichting vervangen door LED-verlichting (zie figuur 1.1). Alle bewoners in de betreffende straten zijn vooraf op de hoogte gebracht van de verandering. Hierbij is de bewoners toegezegd dat ze in het vierde kwartaal een vragenlijst ontvangen om inzicht te krijgen in hoe de LED-verlichting wordt ervaren en of er nog verbeterpunten zijn. De deelgemeente Prins Alexander heeft het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) gevraagd het betreffende onderzoek uit te voeren. In deze rapportage worden de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd. Figuur 1.1: Het deel van Oosterflank met LED-verlichting 1.2 Onderzoeksopzet Het doel van het onderzoek was om inzicht te krijgen in het oordeel van de bewoners over de nieuwe verlichting en mogelijke verbeterpunten. Het onderzoek is opgebouwd uit twee verschillende onderdelen: 1. een vragenlijst via internet onder bewoners van Oosterflank in het gebied waar LEDverlichting is geplaatst; 2. schouw van tien plekken in Oosterflank. Evaluatie LED-verlichting 5

6 Internet vragenlijst Aan hoofdbewoners van Oosterflank (die in het gebied wonen waar LED-verlichting is geplaatst) is een brief verstuurd met een korte uitleg over het onderzoek en een internetadres waar ze de link naar de vragenlijst konden vinden. Ook andere bewoners op hetzelfde adres mochten de vragenlijst invullen. Vooraf was al de verwachting dat de respons voor dit onderzoek laag zou zijn, omdat niet veel bewoners de veranderingen zeer bewust zouden hebben opgemerkt. Deze verwachting is waar geworden: in totaal hebben 69 bewoners de vragenlijst ingevuld. Dit komt neer op een respons van 5%, wanneer dit gerelateerd wordt aan de hoofdbewoners. Uit de ingevulde vragenlijsten blijkt dat op geen enkel adres de vragenlijst door meerdere bewoners is ingevuld. Aan het onderzoek werkten meer mannen dan vrouwen mee en meer ouderen dan jongeren. In bijlage A staat een overzicht van de achtergrondgegevens van de respondenten. De resultaten in deze rapportage moeten door de lage respons dan ook als indicatief worden beschouwd. Deze lage respons leidt dan ook tot de conclusie dat de mate van betrokkenheid bij dit onderwerp laag is. Deze onderzoeksmethodiek heeft echter wel alle bewoners de mogelijkheid geboden hun mening te geven over dit onderwerp. De vragenlijst is weergegeven in bijlage B. De vragenlijst bestond uit vragen over de beleving van de LED-verlichting en uit vragen waarbij bewoners konden aangeven op welke plekken te veel en te weinig licht schijnt. Er is gevraagd naar de beleving naar de huidige situatie en of deze beter of slechter is dan de vorige situatie. Het effect van LED-verlichting wordt feitelijk gemeten door de verschil-vraag en niet zozeer door de belevingsvraag. Het kan voorkomen dat men vindt dat er sprake is van te weinig licht, maar dat daar ook al in de oude situatie sprake van was. Schouwen Om een beter beeld te krijgen van de sterke en zwakke punten van de nieuwe verlichting is op drie avonden met groepen bewoners uit Oosterflank en bewoners van buiten Oosterflank een schouw gehouden. Via de schouw beoordelen respondenten de straatverlichting bewuster dan via de internetvragenlijst: de deelnemers zitten bij de internetvragenlijst immers achter de computer en lopen niet op straat. Onder begeleiding van medewerkers van het COS zijn tijdens deze schouw telkens tien plekken bezocht (zie bijlage C voor de plekken). Samen met de deelgemeente Prins Alexander heeft het COS hiervoor plekken in Oosterflank en iets daarbuiten uitgezocht. Van vijf plekken met LED-verlichting is daarbij een vergelijkbaar evenbeeld gezocht. In dit onderzoek worden telkens deze twee plekken met elkaar vergeleken: een plek met LED-verlichting en een vergelijkbare plek zonder LED-verlichting. Zo ontstaan dus per deelnemer telkens vijf vergelijkingen. Deze vergelijking resulteert in een volgende score: locatie met LED-verlichting scoort beter; beide locaties scoren gelijk; locatie met andere LED-verlichting scoort beter. Door de paarsgewijze vergelijking is in feite een nul- en een eenmeting gesimuleerd. De deelnemers konden de straatverlichting op de plekken beoordelen aan de hand van een schouwformulier (zie bijlage D). Op deze wijze werd inzicht gegeven in de beleving van LEDverlichting ten opzichte van de oude straatverlichting. In Oosterflank zijn twee typen straatlantaarns geplaatst: op doorgaande routes een 6 Evaluatie LED-verlichting

7 straatlantaarn met een hoge mast en in woonstraten een anders vormgegeven straatlantaarn met een lage mast. Dit laatste type verlichting komt meer voor. Bij de keuze van de te schouwen locaties is door het beperkte aanbod aan straatlantaarns met hoge masten en omwille van de loopafstand slechts op één set van plekken (Hammerfeststraat en Evenaar) een vergelijking gemaakt tussen de verschillende typen verlichting met een hoge mast. De resultaten van de schouw zijn hierdoor vooral van toepassing op de straatverlichting via de lage masten. Via de internetvragenlijst is aan de respondenten gevraagd of zij mee wilden werken aan een schouw. Aangezien dit onvoldoende respons opleverde is ook aan een selectie van leden van het Digitaal Stadspanel Rotterdam (DSR) gevraagd mee te werken aan het onderzoek. Er zijn drie schouwen geweest. De eerste twee schouwen met veel bewoners uit Oosterflank, die het plaatsen van de LED-verlichting bewust hebben meegekregen. De derde schouw bestond uit deelnemers die niet woonachtig zijn in Oosterflank. Deze deelnemers is ook niet gemeld waar de LED-verlichting is geplaatst. In totaal hebben 31 deelnemers meegedaan aan dit deel van onderzoek: 16 deelnemers die zich hebben aangemeld via de internetenquête, 13 die zich via het DSR hebben aangemeld en 2 die met een ander zijn meegekomen. Net als bij het onderzoek via internet deden aan de schouw meer mannen dan vrouwen mee en meer ouderen dan jongeren. De schouws hebben plaats gevonden op dinsdag 1, donderdag 3 en woensdag 16 november. Deelnemers aan het onderzoek werkten enthousiast aan de schouws mee en vonden het een goed initiatief. Een objectieve meting van de hoeveelheid licht op de tien verschillende locaties met een luxmeter is helaas niet mogelijk. Dit kan wel voor de oude straatverlichting, maar niet voor de LED-verlichting. 1.3 Leeswijzer Deze rapportage is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk twee bevat de resultaten van het internetonderzoek. Daarin komen onder meer de beleving van de verlichting, de ervaren hinder en de veiligheid aan de orde. Hoofdstuk drie bevat de resultaten van de schouw. Tot slot wordt in hoofdstuk 4 het rapport samengevat en zijn de conclusies van het onderzoek opgenomen. Evaluatie LED-verlichting 7

8 8 Evaluatie LED-verlichting

9 2 Resultaat internetonderzoek In dit hoofdstuk worden de resultaten van het internetonderzoek besproken. Eerst komt het totale oordeel over de LED-verlichting aan de orde, daarna onder meer de hoeveelheid en de kleur van de verlichting. Vervolgens komen de hinder van het licht, het gebrek aan verlichting en de veiligheid van de verlichting aan de orde. Tot slot wordt het dimmen van de verlichting besproken. In bijlage E staan de door de respondenten gemaakte opmerkingen over de straatverlichting en/of het onderzoek. 2.1 Totaal oordeel verlichting Aan de respondenten is gevraagd naar hun eerste indruk toen ze de nieuwe verlichting in de straat zagen branden. Bijna een derde geeft aan dat ze de nieuwe verlichting mooier vonden en slechts acht respondenten vonden het lelijk. Het aantal respondenten dat de nieuwe verlichting (veel) slechter vindt, is vrijwel gelijk aan het aantal dat de verlichting (veel) beter vindt. Een klein aantal respondenten had niet in de gaten dat er nieuwe verlichting was. Figuur 2.1 Eerste indruk van de nieuwe verlichting (meerdere antwoorden mogelijk) mooi 27 (veel) slechter 18 (veel) beter 17 lelijk 8 anders 5 ik had niet in de gaten dat er nieuwe verlichting was Aan de respondenten is gevraagd een rapportcijfer te geven voor de huidige verlichting in de eigen straat. Gemiddeld geven zij de straatverlichting met een 5,9 nog net een voldoende. Het aantal respondenten (43 respondenten) dat een voldoende geeft, is groter dan het aantal dat een onvoldoende geeft (26). 2.2 Specifieke aspecten verlichting Aan de respondenten is gevraagd wat zij vinden van de hoeveelheid licht die door de straatlantaarns in de eigen straat wordt verspreid. 39 respondenten geven aan dat dit goed is, 3 vinden het te veel en 26 te weinig. 51 respondenten vinden de lichtkleur goed, 7 te blauw, 4 te wit en 5 hebben er een andere mening over. Over de lichtkleur zijn de respondenten dus Evaluatie LED-verlichting 9

10 meer tevreden dan over de hoeveelheid licht in de eigen straat. Dit wordt ook duidelijk uit figuur 2.2. Ten opzichte van de oude verlichting scoort de hoeveelheid licht van LED-verlichting slechter dan de lichtkleur. Figuur 2.2: LED-verlichting ten opzichte van de vorige straatverlichting hoeveelheid licht lichtkleur beter hetzelfde slechter weet niet 2.3 Te veel of te weinig verlichting De bewoners van Oosterflank is ook gevraagd of zij hinder ondervinden van de nieuwe verlichting. Slechts vijf personen ervaren hinder door licht dat in huis schijnt. Geen van de respondenten ondervindt hinder door verblinding op straat. Meer respondenten vinden dat er plekken zijn in de eigen straat met te weinig verlichting dan plekken met te veel verlichting (28 respondenten tegenover 6, zie figuur 2.3). Figuur 2.3: Aantal respondenten dat plekken in de straat kent met te veel of te weinig verlichting plekken met te veel licht plekken met te weinig licht ja nee weet niet Op de kaart in figuur 2.4 staan de plekken die de respondenten hebben aangegeven als locaties met te veel of te weinig verlichting. Volgens de bewoners zijn er maar weinig plekken in Oosterflank met te veel verlichting. Het Aarhuispad, de Kieldreef en het Gdyniapad zijn aangegeven locaties. Wat opvalt is dat er volgens bewoners vooral in het zuidoosten van Oosterflank plekken zijn met te weinig verlichting. Het gaat hier onder meer om plekken aan het Trondheimpad, Kalmarpad, Gdyniapad en de Hammerfeststraat. Daarnaast worden plekken in het noordwesten, bij de Mobassaplaats en de Kobelaan en het zuidelijke deel van de 10 Evaluatie LED-verlichting

11 Kopenhagenstraat en de kruising Kieldreef Malmöpad in het midden van de Oosterflank door verschillende bewoners aangegeven als plekken met te weinig licht. Figuur 2.4: Aangegeven plekken in de straat met te veel of te weinig verlichting 2.4 Veiligheid Het is logisch dat mensen zich overdag vaker in hun eigen straat veilig voelen dan op uren dat de straatverlichting brandt (zie figuur 2.5). Wanneer gevraagd wordt naar het algemene gevoel van veiligheid op straat met de nieuwe LED-verlichting geven zeven respondenten aan dat deze verbeterd is, 20 dat het gevoel verslechterd is en 38 dat het gevoel hetzelfde is gebleven. Figuur 2.5: Voelt u zich over het algemeen veilig op straat? Overdag en op uren dat er straatverlichting brandt overdag op uren dat straatverlichting brandt ja, meestal wel soms wel, soms niet nee, meestal niet weet niet Evaluatie LED-verlichting 11

12 Respondenten die zich soms of meestal niet veilig voelen op uren dat er straatverlichting brandt, geven vaker aan dat het gevoel van veiligheid is verslechterd door de LED-verlichting. Voor de meeste respondenten die aangeven zich meestal veilig te voelen op uren dat er straatverlichting brandt, is het gevoel van veiligheid door de LED-verlichting niet veranderd. Tabel 2.1 Voelt zichtveilig in eigen straat op uren dat straatverlichting brandt gerelateerd aan de verandering in het gevoel van veiligheid Gevoel van veiligheid veranderd door LED-verlichting Veilig in eigen straat verbeterd gelijk verslechterd weet niet Totaal ja, meestal wel soms wel, soms niet nee, meestal niet weet niet 1 1 Totaal Dimmen LED-verlichting in nachtelijke uren De LED-verlichting wordt in de nachtelijke uren gedimd. De gemeente doet dit om energie te besparen en zo de uitstoot van CO 2 te beperken. Slechts 22 van de 69 respondenten is het opgevallen dat de verlichting wordt gedimd. Het merendeel van de respondenten (44) vindt het dimmen van de straatverlichting een goed middel om energieverbruik te verminderen. Opvallend is dat respondenten die het dimmen van het licht is opgevallen, dit vaker een slecht idee vinden. Wanneer wordt gevraagd naar de gevolgen van het dimmen van de verlichting vinden 32 respondenten dat mensen zich dan onveiliger voelen op straat (figuur 2.6). Over het ontstaan van onveilige verkeerssituaties zijn de respondenten minder somber: 24 respondenten vindt dat er onveilige situaties ontstaan tegenover 30 die dat niet vinden. Respondenten die aangeven het dimmen van de verlichting te hebben opgemerkt vinden beduidend vaker dat mensen zich onveiliger voelen. Voor het ontstaan van onveilige situaties in het verkeer geldt hetzelfde, maar dan in iets mindere mate. Figuur 2.6: Reacties op Als de straatverlichting wordt gedimd dan voelen de mensen zich onveiliger ontstaan er vaker onveilige situaties in het verkeer eens oneens weet niet 12 Evaluatie LED-verlichting

13 3 Resultaat schouw In dit hoofdstuk komen de resultaten van de schouw aan de orde. De deelnemers aan de schouw hebben tien locaties bezocht: vijf met LED-verlichting en vijf vergelijkbare plekken maar dan zonder LED-verlichting (zie bijlage C). Telkens worden twee plekken met elkaar vergeleken: de plek met de LED-verlichting en de plek zonder LED-verlichting. Deze vergelijking resulteert in een volgende score: locatie met LED-verlichting scoort beter; beide locaties scoren gelijk; locatie met andere LED-verlichting scoort beter. Door de paarsgewijze vergelijking is in feite een nul- en een eenmeting gesimuleerd. De sfeer, de kleur, het gevoel van veiligheid, de gelijkmatigheid van de verlichting en de verlichting in zijn geheel komen bij deze vergelijkingen aan de orde. Daarnaast worden de hoeveelheid verlichting en de mate van verblinding in dit hoofdstuk besproken. Suggesties ter verbetering van de straatverlichting op de verschillende locaties van de schouw staan in bijlage F. In bijlage G staan de resultaten van de schouw uitgesplitst naar locatie. 3.1 Aspecten van verlichting Op de tien plekken konden de deelnemers aan de schouw een rapportcijfer geven voor verschillende aspecten. In figuur 3.1 staan de gemiddelde rapportcijfers hiervoor weergegeven uitgesplitst naar type verlichting (LED versus geen LED-verlichting). Voor alle aspecten geldt dat de locaties met LED-verlichting gemiddeld beter scoren dan de locaties zonder LED-verlichting. Bij het gevoel van veiligheid bij de verlichting, de gelijkmatigheid van de verlichting en de verlichting in zijn geheel zijn de verschillen het grootst. Figuur 3.1: Gemiddeld rapportcijfer voor verschillende aspecten van de verlichting per type locatie Sfeer 6,5 6,8 Kleur 6,6 6,8 Veiligheid 6,3 6,7 Gelijkmatigheid 6,0 6,4 Geheel 6,2 6,7 5,0 6,0 7,0 8,0 LED-verlichting Geen LED-verlichting Evaluatie LED-verlichting 13

14 Wanneer we naar de locaties afzonderlijk kijken, geldt niet dat alle locaties met LED-verlichting beter scoren dan de vergelijkbare locaties zonder LED-verlichting (zie bijlage G). In figuur 3.2 staat het gemiddeld rapportcijfer voor de verlichting in zijn geheel per locatie en het aandeel respondenten dat een onvoldoende voor deze locatie geeft. De Evenaar is de enige locatie die gemiddeld een onvoldoende voor de verlichting krijgt en heeft ook de meeste onvoldoendes gekregen. Valenciadreef, Marseillehof en de Hammerfest straat krijgen met een 5,9 nog net een voldoende. Napelshof, Koldingdreef en Gdyniapad worden met gemiddeld een 7,1 het best beoordeeld. Wat opvalt is dat alle plekken met LEDverlichting gemiddeld een hoger rapportcijfer krijgen dan de plekken met andere verlichting, behalve het Kalmarpad. Figuur 3.2: Gemiddeld rapportcijfer voor de verlichting in zijn geheel per locatie in zijn geheel en het aandeel respondenten dat een onvoldoende hiervoor geeft 7,5 45% 7,0 6,5 6,7 7,1 6,6 35% 42% 7,1 6,8 7,1 33% 40% 35% 30% 6,0 5,5 16% 5,9 5,9 19% 5,9 25% 20% 5,0 13% 5,4 13% 10% 15% 10% 4,5 3% 0% 5% 4,0 0% Kalmarpad Napelshof Lubeckhof Valenciadreef Hammerfeststraat Evenaar Koldingdreef Toulondreef Gdyniapad Marseillehof De deelnemers aan de schouw hebben tien locaties bezocht: vijf met LED-verlichting en vijf zonder LED-verlichting. Telkens worden twee plekken met elkaar vergeleken. In figuur 3.3 staat een overzicht van de score van deze twee typen verlichting ten opzichte van elkaar. 14 Evaluatie LED-verlichting

15 Figuur 3.3: Vergelijking tussen verschillende aspecten van verlichting tussen locaties met LED-verlichting en met andere verlichting dan LED-verlichting Sfeer 44% 26% 30% Kleur 42% 28% 30% Gevoel van veiligheid 48% 26% 26% Gelijkmatigheid 44% 30% 26% Verlichting in zijn geheel 51% 25% 24% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Locatie met LED-verlichting scoort beter Gelijk score Locatie met andere verlichting scoort beter Op alle aspecten krijgen de locaties met LED-verlichting vaker een hoger cijfer dan de plekken met andere verlichting. Vooral het gevoel van veiligheid en de verlichting in zijn geheel scoren beter. Opvallend is dat het aantal deelnemers aan de schouw dat de locaties een gelijke score geeft of vindt dat de locatie met andere verlichting beter scoort bij alle aspecten vrijwel gelijk is. In bijlage G staat de vergelijking tussen de verschillende locaties. 3.2 Hoeveelheid verlichting De deelnemers aan de schouw konden op elke locatie een oordeel geven over de hoeveelheid verlichting (zie figuur 3.4). Figuur 3.4: Oordeel over de hoeveelheid verlichting op locaties met LED-verlichting en met andere verlichting dan LEDverlichting LED 6% 61% 26% 6% Geen LED 4% 47% 28% 18% 0% 20% 40% 60% 80% 100% veel te veel veel voldoende weinig veel te weinig Evaluatie LED-verlichting 15

16 Op locaties met LED-verlichting vinden de deelnemers vaker dat de LED-verlichting voldoende licht geeft dan op de locaties met andere verlichting. Wanneer het oordeel over de hoeveelheid verlichting wordt uitgesplitst naar locatie (figuur 3.5) valt op dat er zowel door LED-verlichting verlichte locaties als locaties met andere verlichting door de deelnemers positief dan wel negatief beoordeeld worden. Gdyniapad en Koldingdreef zijn locaties waar een groot deel van de schouwers vindt dat er voldoende licht is. Dit zijn locaties waar de LED-verlichting voldoende licht geeft. Bij de Hammerfest straat is dit beduidend minder het geval. Voor locaties zonder LED-verlichting geldt dat het Napelshof en de Toulondreef voldoende verlicht zijn. Daarentegen is het oordeel over de andere drie locaties negatiever dan bij plekken met LED-verlichting. Figuur 3.5: Oordeel over de hoeveelheid verlichting op locaties met LED-verlichting en met andere verlichting dan LEDverlichting Kalmarpad Lubeckhof LED Hammerfeststraat Koldingdreef Gdyniapad Napelshof Valenciadreef geen LED Evenaar Toulondreef Marseillehof veel te veel veel voldoende weinig veel te weinig 16 Evaluatie LED-verlichting

17 3.3 Mate van verblinding De mate van verblinding door de verschillende soorten straatverlichting lijkt weinig uit te maken. Op locaties zonder LED-verlichting lijken deelnemers iets vaker veel last te hebben van verblinding door de straatverlichting. De verschillen zijn echter klein. Figuur 3.6: Oordeel over de mate van verblinding op locaties met LED-verlichting en met andere verlichting dan LEDverlichting LED 4% 30% 66% Geen LED 9% 25% 66% 0% 20% 40% 60% 80% 100% veel een beetje niet 3.4 Voor- en tegenstanders LED-verlichting Voor deze rapportage is een analyse gedaan op ingevulde formulieren van de deelnemers aan de schouw. Daarbij is gekeken of er deelnemers zijn die vrijwel alle aspecten en alle locaties met een bepaald type verlichting beter beoordelen dan andere locaties. Acht van de 31 deelnemers beoordelen vier of vijf locaties met LED-verlichting beduidend beter dan de locaties met andere verlichting. Er zijn maar twee deelnemers die vier locaties met andere verlichting veel beter beoordelen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat een derde van de deelnemers een uitgesproken mening heeft over LED-verlichting (voor of tegen). De andere deelnemers zijn minder eenduidig in hun oordeel. 3.5 Bewoners uit Oosterflank en bewoners van buiten Oosterflank Tijdens de eerste twee schouwen waren vrijwel alle deelnemers afkomstig uit Oosterflank. De derde schouw bestond uitsluitend uit Rotterdammers die niet in Oosterflank wonen. Aanvullend kan dan ook de vraag gesteld worden of bewoners de LED-verlichting anders beoordelen dan niet-bewoners. Wellicht dat bewoners de LED-verlichting anders beoordelen, omdat zij de huidige verlichting vergelijking met de oude verlichting. Bewoners en niet-bewoners geven gemiddeld met een 6,7 hetzelfde cijfer aan de verlichting in zijn geheel voor de locaties met LED-verlichting. Locaties zonder LED-verlichting worden verschillend beoordeeld: bewoners geven gemiddeld een 6,4 en niet-bewoners een 6,0. Evaluatie LED-verlichting 17

18 18 Evaluatie LED-verlichting

19 4 Samenvatting en conclusies Algemeen De eerste indruk van de nieuwe verlichting in de straat is volgens de bewoners veel vaker mooi dan lelijk. Het aantal respondenten dat de verlichting (veel) slechter of (veel) beter vindt, is in evenwicht. De LED-verlichting in de eigen straat krijgt van de deelnemers aan het internetonderzoek gemiddeld een 5,9. Deelnemers aan de schouw geven met 6,7 gemiddeld een hoger cijfer aan de bezochte locaties met LED-verlichting. Locaties zonder LED-verlichting krijgen gemiddeld een 6,2. Goede voorbeelden met LED-verlichting lijken de Koldingdreef en het Gdyniapad. De verlichting aan de Hammerfeststraat wordt daarentegen minder goed beoordeeld. Hoeveelheid verlichting Ruim de helft van de internetrespondenten vindt de hoeveelheid licht verspreid door de straatlantaarns in de eigen straat goed. Ongeveer 40% vindt dit te weinig. Kijken we naar de deelnemers van de schouw dan zien we een vergelijkbaar oordeel: 60% van de beoordelingen van de hoeveelheid licht op de LED-locaties wordt als voldoende beoordeeld, terwijl 32% van de beoordelingen als (veel) te weinig wordt gekenmerkt. Meer bewoners die via internet hebben meegedaan vinden de hoeveelheid licht slechter dan voorheen (31 versus 23). Bewoners geven ook aan meer plekken in de straat te kennen met te weinig licht dan met teveel licht. Aspecten De aspecten sfeer, kleur, veiligheid en gelijkmatigheid worden door deelnemers aan de schouw gemiddeld beter beoordeeld voor de plekken met LED-verlichting dan die zonder LEDverlichting. Per locatie kan dit oordeel echter wel verschillen. Bewoners die via internet aan het onderzoek meedoen vinden de lichtkleur vaker beter dan voorheen (31 beoordelen het als beter versus 18 als slechter). Respondenten die zich soms of meestal niet veilig voelen op uren dat er straatverlichting brandt, geven vaker aan dat het gevoel van veiligheid is verslechterd door de LED-verlichting. Voor de meeste respondenten die aangeven zich meestal veilig te voelen op uren dat er straatverlichting brandt, is het gevoel van veiligheid door de LED-verlichting niet veranderd. Conclusie Bewoners zijn over het algemeen redelijk tevreden over de LED-verlichting. Door de deelnemers aan de schouw worden plekken met LED-verlichting over het algemeen beter beoordeeld dan de plekken met andere verlichting. Om de tevredenheid met LED-verlichting te vergroten zal aandacht geschonken moeten worden aan de hoeveelheid verlichting. Vooral de respondenten die via internet hebben meegedaan aan dit onderzoek vinden vaak dat de hoeveelheid licht te weinig is. Aanbevelingen voor onderzoek bij het plaatsen van LED-verlichting op nieuwe plekken Wanneer in het vervolg op andere plekken LED-verlichting wordt geplaatst wordt geadviseerd de volgende zaken mee te nemen in het onderzoek: Evaluatie LED-verlichting 19

20 Voer voor het plaatsen van de LED-verlichting een nulmeting uit. Dit kan door middel van een schouw. Laat meer plekken beoordelen waarbij de verlichting is geplaatst met een hoge mast, zoals aan de Hammerfeststraat en de Evenaar. In dit onderzoek is dat op slechts op één set van plekken gedaan (omwille van de loopafstand voor de deelnemers aan de schouw). Hiermee is niet duidelijk wat het oordeel is over de verlichting met behulp van hogere masten. Laat de deelnemers aan de schouw de herkenning van kleur beoordelen, bijvoorbeeld van verkeersborden. Dit kan bij LED-verlichting anders ervaren worden. Probeer een methode te bedenken waardoor de hoeveelheid licht objectief te meten is, ook op locaties met LED-verlichting. 20 Evaluatie LED-verlichting

21 Bijlagen Evaluatie LED-verlichting 21

22 A Achtergrondgegevens respondenten internetenquête Figuur A.1: Leeftijd en geslacht van de deelnemers aan de internetenquête 20 tot 30 jaar 1 30 tot 40 jaar tot 50 jaar tot 60 jaar tot 70 jaar jaar of ouder man vrouw 22 Evaluatie LED-verlichting

23 B Internetvragenlijst De deelgemeente doet onderzoek naar de verlichting in uw straat. De straatlantaarns in uw straat zijn medio 2011 vervangen door lantaarns voorzien van LED-verlichting. De deelgemeente wil graag weten wat u van de huidige verlichting vindt, ook in vergelijking met de vorige verlichting. 1. Wat was uw eerste indruk toen u de nieuwe verlichting zag branden bij u in de straat? (meer antwoorden mogelijk) 1. Ik had niet in de gaten dat er nieuwe verlichting was 2. Mooi 3. (veel) beter 4. (veel) slechter 5. lelijk 6. anders, namelijk: 2. Wat vindt u nu van de hoeveelheid licht die door de straatlantaarns wordt verspreid, bij u in de straat? 1. goed 2. te veel 3. te weinig 4. weet niet 3. Vindt u de hoeveelheid licht beter of slechter dan bij de vorige verlichting? 1. beter 2. hetzelfde 3. slechter 4. weet niet 4. Wat vindt u nu van de lichtkleur van de straatverlichting bij u in de straat? 1. goed 2. te wit 3. te geel 4. te blauw 5. weet niet 6. anders, namelijk 5. Vindt u de lichtkleur beter of slechter dan bij de vorige verlichting? 1. beter 2. hetzelfde 3. slechter 4. weet niet 6. Heeft u nu hinder van de straatverlichting door verblinding op straat of door licht dat in uw woning schijnt? 1. ja, op straat 2. ja, in mijn huis 3. ja, zowel op straat als in mijn huis 4. nee Evaluatie LED-verlichting 23

24 7. Vindt u nu dat de straatverlichting in uw straat veel licht geeft op plaatsen waar dit niet hoeft (lichtvervuiling)? 1 ja 2 nee > ga naar vraag 13 3 weet niet > ga naar vraag Wilt u op onderstaande kaart aanklikken waar de straatverlichting te veel licht geeft (u kunt in deze kaart één plek aangeven). Hierna krijgt u de kans nog meer plekken aan te geven. Kaart tonen 9. Is er nog een plek in uw straat waar te veel licht schijnt? 1. ja 2. nee > ga naar vraag Wilt u op onderstaande kaart aanklikken waar de straatverlichting ook te veel licht geeft (u kunt in deze kaart één plek aangeven). Hierna krijgt u de kans nog één plek aan te geven. Kaart tonen 11. Is er nog een plek in uw straat waar te veel licht schijnt? 1 ja 2 nee > ga naar vraag Wilt u op onderstaande kaart aanklikken waar de straatverlichting ook te veel licht geeft (u kunt in deze kaart één plek aangeven). Kaart tonen 13. Zijn er plekken in uw straat die onvoldoende verlicht worden? 1. ja 2. nee ga naar vraag weet niet ga naar vraag Wilt u op onderstaande kaart aanklikken waar in uw straat te weinig licht schijnt (u kunt in deze kaart één plek aangeven). Hierna krijgt u de kans nog meer plekken aan te geven. Kaart tonen 15. Is er nog een plek in uw straat die onvoldoende verlicht wordt? 1 ja 2 nee > ga naar vraag Evaluatie LED-verlichting

25 16. Wilt u op onderstaande kaart aanklikken waar in uw straat nog meer te weinig licht schijnt (u kunt in deze kaart één plek aangeven). Hierna krijgt u de kans nog één plek aan te geven. Kaart tonen 17. Is er nog een plek in uw straat die onvoldoende verlicht wordt? 1 ja 2 nee > ga naar vraag Wilt u op onderstaande kaart aanklikken waar in uw straat nog meer te weinig licht schijnt (u kunt in deze kaart één plek aangeven). Kaart tonen 19. Wilt een rapportcijfer geven voor de huidige straatverlichting bij u in de straat? Zowel cijfers als omschrijving tonen 1 Zeer slecht 2 Slecht 3 Ruim onvoldoende 4 Onvoldoende 5 Net niet voldoende 6 Voldoende 7 Ruim voldoende 8 Goed 9 Zeer goed 10 Uitmuntend 20. Voelt u zich over het algemeen veilig in uw straat? Ja, Soms wel Nee, meestal wel soms niet meestal niet Weet niet 1. overdag O O O O 2. op uren dat de straat- O O O O verlichting brandt 21. Is uw algemene gevoel van veiligheid verbeterd of verslechterd door de nieuwe LEDverlichting, op uren dat de straatverlichting brandt 1. verbeterd 2. gelijk gebleven 3. verslechterd 4. weet niet 22. De verlichting wordt in de nachtelijk uren gedimd. De gemeente doet dit om energie te besparen en daarmee de CO 2 uitstoot te beperken. Is het u opgevallen dat de verlichting wordt gedimd? ja nee Evaluatie LED-verlichting 25

26 23 Wat vindt u van het feit dat de straatverlichting wordt gedimd om het energieverbruik en de CO 2 uitstoot te verminderen? Goed Slecht geen mening 24. Bent u het eens of oneens met de volgende uitspraken: Als de straatverlichting wordt gedimd.... dan voelen mensen zich onveiliger.. ontstaan er vaker onveilige situaties in het verkeer eens, oneens, weet niet eens, oneens, weet niet Tot slot nog enkele vragen over uzelf. 25. Wat is uw geslacht 1. vrouw 2. man 26. Wat is uw leeftijd a. jonger dan 20 b. 20 tot 30 c. 30 tot 40 d. 40 tot 50 e. 50 tot 60 f. 60 tot 70 g. 70 of ouder 27. Wat is uw postcode? Heeft u nog opmerkingen over de verlichting of over deze enquête? In de eerste helft van november wil de deelgemeente op een aantal plekken een zogenaamde schouw houden om nog beter inzicht te krijgen in de eventuele verbetermogelijkheden van de straatverlichting. Deze schouw duurt ongeveer 2 uur en begint om uur. Deelnemers ontvangen hiervoor een cadeaubon van 10. Bent u bereid om aan een dergelijke schouw deel te nemen? Ja Nee > ga naar vraag 32 misschien 30. Op welke avond kunt u eventueel deelnemen aan een schouw? Meer antwoorden mogelijk Dinsdag 1 november Woensdag 2 november donderdag 3 november Dinsdag 8 november Woensdag 9 november 26 Evaluatie LED-verlichting

27 31. U ontvangt uiterlijk in de week van 24 oktober bericht over de schouw. Deze wordt georganiseerd door het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) van de gemeente Rotterdam. Wilt u hieronder uw adres opgeven voor de uitnodiging voor de schouw. Uw adres wordt uitsluitend voor de uitnodiging voor de schouw gebruikt. adres: Hartelijk dank voor uw medewerking Over enkele weken kunt u op de site de belangrijkste resultaten van dit onderzoek lezen. Evaluatie LED-verlichting 27

28 C Locaties Schouw 28 Evaluatie LED-verlichting

29 D Schouwformulier Evaluatie LED-verlichting 29

30 E Opmerkingen internetenquête Opmerkingen Gesteld werd dat de nieuwe verlichting even veel lichtsterkte op straatniveau zou geven. Dit is zeker niet zo, naar schatting de helft. Vooral bij parkeerplekken waar al meermaals vandalisme en inbraak is geweest is de onveiligheid toegenomen. Verder nemen sommige bomen veel licht weg nu de lichtmasten hoger zijn geworden. 1-Ik vind dat de lantaarnpalen te hoog zijn, geeft veel licht in de huizen op slaap verdiepingen. - 2-Er dient meer licht (wel een stuk lager, zie opmerking 1) op de huizen te vallen, dit ivm inbraak, de huizen liggen nu in het donker - Mijn auto of fiets heeft zelf verlichting Bij donkere, stille plekken is te weinig verlichting. Kans op inbraakschade auto/huis is verhoogd door mindere lichtopbrengst. - Zeker `s nachts als de verlichting ook nog gedimd wordt. - Advies: Op donkere plekken meer lichtopbrengst in de normale situatie en niet dimmen `s nachts Bij ons is alleen aan het Moermanskpad nieuwe verlichting. Aan de Kroonstaddreef, Tromsödreef en Gedserpad is nog steeds de oude verlichting aanwezig. chique lantaarns (die lage) de gekozen armaturen leveren een positieve bijdrage aan de omgeving. De lichtintensiteit lijkt iets minder dan voorheen, maar de spreiding is beter. Het licht is egaler verdeeld door de staat. De nieuwe verlichting is veel minder helder, waardoor het donker is op straat zeker nadat deze na een bepaalde tijd wordt gedimd. Na het dimmen is het aanzienlijk mindere kwaliteit verlichting waardoor personen minder opvallen. Het is goede verlichting voor personen die minder goede plannen hebben zoals autokraker e.d. Je valt minder op waardoor de pakkans wordt verkleind immers je wordt niet gezien. Wat weegt zwaarder de kosten van goede verlichting of de veiligheid kennelijk is nu gekozen voor minder kosten. Dit is niet goed uit te leggen naar de burgers. De verlichting in het park achter ons huis zou eigelijk niet gedimd moeten worden. Omdat er heelvaak jongeren 's avonds in het park zitten die daar van alles uitvreten en er dan helemaal niet zo`n goed zicht is. De verlichting is nogal hoog aangebracht waardoor het binnen de woningen schijnt: de oude verlichting was lager. De verlichting straalt onvoldoende uit waardoor er op afstand van de lantaarnpaal schaduwen ontstaan. Deze schaduwen zorgen voor een onprettig gevoel. De vorige straatverlichting voelde veel warmer en prettiger aan dan deze straatverlichting. Het licht is veel killer en kouder. Ook het ontwerp van de lantaarn vind ik geen verbetering voor de sfeer in de straat. De vorige verlichting was gewoon beter en feller. hetgeen gewoon een prettig gevoel geeft. Het is nu allemaal wat flauwtjes verlicht. Niet helder. De wijk is er niet op vooruit gegaan. Het licht heeft een spookachtige uitstraling. Bovendien zijn vele lantaarnpalen hoger dan de oude palen waardoor de lichten meestal in de bomen schijnen en het licht wegnemen uit de straat. Deze verlichting valt op doordat er minder `hotspots` licht zijn. Het licht geeft over een groter oppervlak een betere spreiding. Dit geeft een beter en egaler lichtbeeld. Voor mij persoonlijk heeft dit 1 klein nadeel: Omdat bij mij de lantarenpaal vlak voor de deur staat was voorheen onze voortuin en keuken `s nacht echt verlicht (hotspot). Dit is met deze verlichting, met een grotere lichtverspreiding, niet het geval. deze vragen gaan alleen over de straat waar je woont - echter zeeeeeerrrrrr slecht verlicht vind ik de evenaar!!! - het licht schijnt daar in de bomen en niet op straat! - Verder tav de vraag mbt tot onveiligheid, mijn antwoord staat hierbij los van de verlichting - verder vind ik het slecht dat `s nachts de verlichting gedimd wordt, kennelijk ben ik tot nu toe nog niet zo laat thuis gekomen, maar ik vind het een onprettig idee wanneer ik na 12 uur thuis komt en de straat amper verlicht zou zijn!! Doordat het donkerder is geworden op straat heb ik nu permanent m`n buitenlicht aan. Als meer mensen dat doen dan wordt het effect van minder CO2 uitstoot door de LED straatverlichting weer teniet gedaan. Is daar al eens bij stil gestaan? enquete is altijd een indruk wat er nog verbeterd moet worden,maar betreft verlichting geen succes(teveel donkerder plekken dan voorheen -dus onveiliger) Er word in deze wijk vaak ingebroken dus zou er betere verlichting een verbetering zijn,en hier zijn we niet blij mee. Er wordt de laatste maanden bijna elke week ingebroken, dit was tot tot daarvoor nooit het geval. Nu wordt het inbrekers nog gemakkelijker gemaakt met die gedimde verlichting. Daarnaast is er een bijzonder irritante groep hangjongeren die de wijk terroriseert, bij het bruggetje van het Malmöpad (tussen nrs.1-2-3), i.e. bedreigingen, vernielingen, brandstichting, stenen tegen de ramen en deuren gooien, ramen ingooien (na verzoek om het rustiger aan te doen wanneer je `s nachts uit je slaap wordt gehouden, uur `s nachts NB.!): de politie treedt ondanks meerdere aangiften niet op! Bewoners gaan steeds meer verhuizen, wat er voor terugkomt is vaak allochtoon en van Marokkaanse afkomst. De wijk verloedert zienderogen. De Oosterflank was een zo mooie wijk, die nu kapot wordt gemaakt. Ik woon hier al jaren en denk ook te verhuizen. 30 Evaluatie LED-verlichting

31 Opmerkingen - vervolg goed, dat dit wordt gehouden -goede verlichting - moderne uitstraling Had liever de palen (ca. 0,5 tot 1m hoogte) voorzien van reflectoren. Deze kan de veiligheid in het verkeer bevorderen. Het is veel donker in huis in de nacht en veel te donker op straat in de nacht,het geeft een onveilig gevoel zowel buiten als binnen Het naambordje van onze straat, Stavangererf is verouderd en niet meer zo goed leesbaar. Ik het het al eens schoongeboend, maar het is oud. ik adviseer: vervanging. In hoeverre dit voor de andere borden geldt, kan ik niet beoordelen. Het zijn prachtige en moderne lantaarnpalen, maar hadden misschien wel iets korter mogen zijn. hoe lang blijven de palen zo mooi recht staan Hopelijk wordt de huidige verlichting snel vervangen want het is echt waardeloos. I.v.m. de overlast van hangjongeren bij het bruggetje Malmöpad/Kieldreef en bij het naburige sportveld graag zoveel mogelijk verlichting en zeker geen gedempt licht in de late uurtjes wanneer zij er juist gaan (rond)hangen. - Trouwens al een eerste defect van een paal aan de Kieldreef ter hoogte van huisnummer 20 al meteen enkele dagen na plaatsing gemeld omdat de `jongelui` met laserpennen in de weer waren en al snel de paal onklaar kregen. Compliment voor Citytec die `s avonds om 0.00u deze paal gemaakt hebben!!! ik beoordeel de verlichting onvoldoende omdat ik hinderlijk veel licht in mijn woning krijg door de langere lantaarnpalen. Mijn woongedeelte bevindt zich op de eerst verdieping. In het begin keek ik ook direct in de led-verlichting, dat is door gemeentewerken snel verholpen door het armatuur te draaien. Prima service! De led-verlichting op zich is prima. Toch krijg ik nog nog steeds veel te veel straatlicht in huis. Ik hoop dat er minder vaak uitval van het licht zal zijn (kapotte lampen) dan vroeger wel eens het geval was. ik vindt het mooi en helder een zeeeeer leuke lamp en ik vindt dat iedereen LED lampen moet hebben minder energie en lange levensduur Met name vind ik het dimmen na 24:00 uur vervelend. Op de Mombassaplaats staan te weinig palen, het parkeerterrein is heel slecht en onregelmatig verlicht. Het laten vallen van sleutels is al een ramp, je ziet echt niets. Zeker aan de zuidkant is het heel erg. Het nwe licht geeft wel een betere weergave van de werkelijheid. Zwaaien van acher het raam naar bazoek dat vertrekt is niet mogelijk, ze zijn niet te zien. Het is ook onveilig, je kan niet zien wat er gebeurt beneden (fietsendiefstal, vandalisme, gezeur met jongeren die rondhangen). Op naar de verlichting op de achterpaden - zou een goede zaak zijn, is nu wel onveilig. Palen zijn te hoog speelplaats en indeavond zijn hangjongeren niet goed herkenbaar omdat let verlichting achter een boom met grote takken af gezaagd moeten worden dat het licht meer zich word het is tussen kopenhagen str stokholmpad en malmopad het is genoemd naar dartelplein er hangt een boord Verlichting is veel te fel en schijnt hinderlijk in mijn huis. - Hierdoor ben ik genoodzaakt gordijnen te sluiten. - Ook schijnt het licht hinderlijk in mijn slaapkamer en over mijn bed. via mail reeds aangegeven dat de nieuwe verlichting onvoldoende is Voor sporthal Alexander staan 2 lantaarnpalen die NIET zijn aangepast, eentje brandt er trouwens al tijden niet terwijl er altijd veel fietsen geparkeerd staan Wij hebben een lantaren aan de tuinkant staan (Parking). Voorheen was de hele tuin s`nachts verlicht. Ik heb nu een Lamp met sensor opgehangen om toch veiliger te zijn. Jammer! Trondheimpad achterzijde Wij weten (van o.a. buren) dat er soms veel kritiek naar de (deel) gemeente wordt geuit op de nieuwe lampen, de hoeveelheid licht, etc..).wij willen jullie-ondanks dat- verzoeken door te gaan met natuurvriendelijke (het lijkt wel maanlicht!) en milieubesparende maatregelen. Super!!! Keep up the good work!!! En de operatie op zich verdient ook een compliment. Met een bijna militaire precisie werd alle verlichting vervangen overal. Onze complimenten! Evaluatie LED-verlichting 31

32 F Suggesties ter verbetering straatverlichting locaties schouw Locatie Kalmarpad Lubeckhof Suggesties ter verbetering van de verlichting op deze locatie Betere verdeling Betere verdeling van de masten Een gedeelte van de straat is duidelijk minder verlicht Een kant goed mede door buitenverlichting, andere kant geen fijn gevoel Geen verbeterpunten prima zoals het is. Lager plaatsen Led lampen soms tussen de boomtakken Meer verlichting gewenst Meerdere palen plaatsen, bomen snoeien Misschien dat de lantaarns verder van elkaar zouden staan Ongezellig maar veilig gevoel Prima niets meer aan doen Reflectoren aan de lantarenpaal Sfeervol maken Verlichting spreiden over beide zijden Wat warmer 1 of 2 lichtpunt meer plaatsen Betere spreiding van palen Betere verdeling lantaarnpalen Dito Kalmerpad Donker op grasveld meer licht noodzakelijk Donkere plekken nog aandacht ism woningbouw Een aantal palen minder Eventueel iets speelse lamp Ik zou de palen anders plaatsen voor gelijkmatige licht Kinderspeelplaats meer lichtpunten Kleur van de verlichting is niet goed Middelste paal verplaatsen Modern verlichting Niet gelijkmatig verlicht, meer verlichting. Wat meer verlichting Wellicht 1 lamp extra op grasveldje Zou 1 lantaarn bij kunnen Hammerfeststraat Aan de ene kant vrij weinig verlichting Aan een kant minder lantaarnpalen, enige erbij. Bij plaatsen rechts De lantarenpalen zijn donker (reflectoren) Een paar van de lagere modellen hier en daar tussen in. Een/twee paal/verlichting aan andere zijde (om en om) Gezien slechte verdeling, led + andere plek palen Lantaarns aan 1 kant van de straat, andere kant donker, kan veel beter Lantaarns ongelijk verdeeld, liever aan beide kanten evenveel palen. Meer verlichting op het niet verlichte deel, ziet er ook slordig uit, alsof 1 of 2 door vandalisme weg zijn. Moeten nog meer lampen staan Nieuwe lantaarnpalen normaal Ook verlichting oneven kant Palen plaatsen Rechts lantaarns erbij Verbeteren Verlichting aan westkant veel minder dan aan oostkant, dus slechte spreiding. Wat lagere verlichting als aanvulling 32 Evaluatie LED-verlichting

33 Locatie Evenaar Toulondreef Marseillehof Suggesties ter verbetering van de verlichting op deze locatie Absoluut meer felle verlichting, het is te gezellig, niet functioneel. Alleen de weg is verlicht, als fietser of voetganger ben je slecht zichtbaar, kan beter Betere verdeling : links = beroerd - rechts = ok Betere verlichting voetgangers gedeelte Bomen snoeien en kleur wijzigen in wit Een verlichting stuk. Fellere lampen, lantaarnpaal toevoegen oneven zijde Het is nu alleen de weg verlicht, voor voetganger en fietser is het niet goed verlicht. Lamp bij voetgangersoversteekplaats kapot. Dient vervangen te worden. Ene lamp straalt wit en de andere geel. Lampen staan in de boomtoppen Lichtmasten zijn gebaseerd op de rijbaan, voet en fietspad is zeer slecht verlicht Meer verlichting Niet gelijkmatig Onderste stukken van de bomen snoeien. Onvoldoende veiligheid onvoldoende gelijkmatig Plaats svp led, veel betere verdeling Schijnwerpers Teveel bomen, auto ziet fiets van li / re niet komen Voor automobilisten = 9 / voor voetganger fietser= 3 Vooral voetpaden erg slecht verlicht, geldt ook voor fietspaden. Besparing nacht 1/2 uit?? Brug verlichten, tegenliggers fiets+ voet Bruggen slecht verlicht, kan beter Brugje is te donker. De gevels zijn meeverlicht Een matte verlichting is beter, het is te fel. Erg veel felle lichtpitten die verblinden Fellere lampen, meer sfeer Meer lampen beter geplaatst langs de weg Minder lichtpunten geeft een rustiger beeld Veel lantarens Voor voetpad voldoende, zou wat 'gezelliger' mogen. Aan beide zijden evenveel palen plaatsen. Aan een kant kan er meer verlichting gezet worden Aan overkant van nr 13 een donkere gat, dus aan de andere kant ook enkele lampen plaatsen Bij nr 14 extra lichtmast Een enkele paal meer Gauw voorzien van Led verlichting Geen suggestie, het is net goed. Omdat de lantaarns wat hoger staan valt het niet in je gezicht. Het is fel maar door de hoogte valt het minder op. Hier zouden minstens 3 armaturen bij moeten Meer en beter gespreid Meer verlichting mogelijk met minder lumen Meerdere palen/ verlichting plaatsen Ondanks redelijke verlichting kan sfeer matig zijn Plaats hier de ledlampen Straatlantaarn erbij nr 10 Voldoende eenheden met nieuwe model mogelijk meerdere nodig Evaluatie LED-verlichting 33

34 Locatie Napelshof Valenciadreef Koldingdreef Gdyniapad Suggesties ter verbetering van de verlichting op deze locatie Minder rommelig beeld maken Geen is goed Het is rommelig Iets meer Ik vind het goed verlicht maar toch donker. Minder lantaarnpalen, omdat de huizen dicht op elkaar staan komt hun verlichting er nog eens bij. Te veel en te fel. Snel naar led Verlichting is redelijk Verlichting mag wat meer uit elkaar, te dicht op elkaar Aan een kant meer lichtpunts plaatsen. Bij speelplek extra verlichting gewenst Extra lantaarnpaal op speelplaats Kan beter verlicht Kinderspeelplaats beter verlichten Moderne led-verlichting? Moet verbeteren Nieuwe Led lantaarns + donkere hoek speelplek verlichten Nog een paar lampen bij vooral bij de speelplaats. Onvoldoende, maar 's avonds spelen er geen kinderen Prima zo Speelhoek extra verlichten. Speelplek is donker Speelplek slecht verlicht Verdeelde mening - speelweide of hangplek Bomen weg, invloed. Extra verlichting op brug Gezien de sfeer ( singel) zouden minder palen kunnen Goed Goed, blijft alleen toch donkere verlichting Het is net goed, niet teveel of te weinig niet te fel of mat. maakt een enigszins sinistere indruk Meer lantarens plaatsen Ruimere straten geven met nieuwe model goed zicht Vanaf beoordelingsplek geeft het de indruk te weinig verlicht te zijn. De straat is egaal/gelijkmatig verlicht Wanneer doen ze ook de evenaar? Dat gele licht is pas irritant Bebouwing en beplanting zijn bepalend voor situaties Betere spreiding De oude lantarenpaal Eigenlijk vind ik dit de mooiste verlichting/straat. Hier geen verbetering Is prima zo Meer sfeerverlichting Minder fel, het is best wel fel maar niet overdreven, het valt niet erg op. Tegenover nr 21 is het donker Verlichting 180graden draaien ivm veiligheid huizen Verlichting achter de woningen is slecht Voldoende 34 Evaluatie LED-verlichting

35 G Resultaat straatverlichting per locatie Gemiddelde rapportcijfers en percentage onvoldoende per aspect In de volgende figuren staan de gemiddelde rapportcijfers voor de verschillende locaties per aspect. Hierbij staan de vergeleken locaties naast elkaar en is een duidelijk onderscheid te gemaakt tussen plekken met LED-verlichting (in het blauw) en plekken met de normale verlichting (in het oranje). Daarnaast is per locatie het percentage deelnemers weergegeven dat een onvoldoende gaf voor dit aspect op deze locatie. Voorbeeld: Het Kalmarpad krijgt gemiddeld een 6,9 voor de sfeer van de verlichting en 6% van de deelnemers heeft hiervoor een onvoldoende gegeven. Figuur G.1: Gemiddeld rapportcijfer en percentage onvoldoendes voor sfeer van de verlichting per locatie 7,5 40% 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 6,9 6,9 6% 6,8 10% 6,3 23% 6,4 13% 35% 6,1 6,7 10% 6,9 7,0 6% 6,3 23% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 4,5 3% 3% 5% 4,0 0% Kalmarpad Napelshof Lubeckhof Valenciadreef Hammerfeststraat Evenaar Koldingdreef Toulondreef Gdyniapad Marseillehof Evaluatie LED-verlichting 35

36 Figuur G.2: Gemiddeld rapportcijfer en percentage onvoldoendes voor kleur van de verlichting per locatie 7,5 35% 7,0 6,8 7,0 6,8 6,6 6,6 32% 6,8 6,9 6,8 6,6 30% 6,5 25% 6,0 6,0 20% 5,5 13% 10% 13% 13% 10% 15% 5,0 6% 6% 6% 10% 4,5 3% 5% 4,0 0% Kalmarpad Napelshof Lubeckhof Valenciadreef Hammerfeststraat Evenaar Koldingdreef Toulondreef Gdyniapad Marseillehof Figuur G.3: Gemiddeld rapportcijfer en percentage onvoldoendes voor gevoel van veiligheid bij de verlichting per locatie 7,5 7,0 7,3 6,7 6,7 45% 45% 7,0 6,8 7,0 37% 50% 45% 40% 6,5 35% 6,0 5,9 6,0 6,0 30% 5,5 5,0 4,5 13% 0% 17% 26% 5,5 3% 10% 10% 25% 20% 15% 10% 5% 4,0 0% Kalmarpad Napelshof Lubeckhof Valenciadreef Hammerfeststraat Evenaar Koldingdreef Toulondreef Gdyniapad Marseillehof 36 Evaluatie LED-verlichting