Metacgnitieve Therapie MODULE 9: EIGENWAARDE EN STEMMING 9.1
eigenwaarde en stemming 9.2 Wat zijn symptmen van een depressie? smberheid, neerslachtigheid futlsheid, weinig energie lustelsheid, verminderde interesse f plezier laag gevel van eigenwaarde, angst vr afwijzing angsten (bv. betreffende de tekmst) slaapprblemen, pijn cgnitieve belemmeringen (cncentratie en geheugenprblemen) gedachten aan zelfdding verminderde f juist tegenmen trek
( Despair vn fakelvis) eigenwaarde en stemming 9.3 Ontstaan van een depressie: Ik ben al depressief gebren OF Ik ben depressief gewrden? Een depressie ntstaat meestal dr een cmbinatie van factren. Er is niet één rzaak. Aanleg: Men gaat ervan uit dat mensen een aanleg vr depressies f een laag gevel van eigenwaarde kunnen hebben. Ontwikkeling: Kritische/liefdelze pveding, vrege verlieservaringen en andere traumatische gebeurtenissen in het leven kunnen een negatief zelfbeeld bevrderen. MAAR: Dpressieve denkstijlen kunnen wrden veranderd! Een depressie is geen nmkeerbaar ndlt!
eigenwaarde en stemming 9.4 Waarm den we dit? Veel mensen met psychische aandeningen hebben een denkstijl die een depressie kan bevrderen. Deze denkstijl kan wrden veranderd dr intensieve en regelmatige training.
Psychse en eigenwaarde Een psychse heeft verschillende effecten p je eigenwaarde en stemming eigenwaarde en stemming 9.5 Negatieve effecten van een psychse p je stemming Psitieve krte termijn effecten van een psychse p je stemming Tijdens een psychse:??? Tijdens een psychse:??? Tijdens een psychse:??? Tijdens een psychse:??? Na een psychse:??? Tijdens een psychse:??? werkblad 9.1
eigenwaarde en stemming 9.6 Psychse en eigenwaarde Een psychse heeft verschillende effecten p je eigenwaarde en stemming Negatieve effecten van een psychse p je stemming Tijdens een psychse: Angst, je bedreigd velen. Psitieve krte termijn effecten van een psychse p je stemming Tijdens een psychse: Spanning, pwinding, Eindelijk gebeurt er iets. Tijdens een psychse: Je hrt stemmen die je uitschelden. Je velt je waardels en beledigd. Na een psychse: Schaamtegevelens, je tekmst lijkt in duigen te vallen (bv. vrienden en familie trekken zich van je terug) Tijdens een psychse: Je hrt stemmen die je phemelen, vleien en zeggen he ged je het det. Vaak vel je je daardr minder alleen. Tijdens een psychse: Je velt je machtig, getalenteerd en belangrijk (machtige vijanden) en er is sprake van ltsbestemming. werkblad 9.1
Psychse en eigenwaarde Gevlgen van een psychse p eigenwaarde en stemming eigenwaarde en stemming 9.7 De psitieve krte-termijn effecten van psychse p de eigenwaarde verbleken drgaans dr de negatieve lange-termijn gevlgen van de psychse. Het is riskant m znder verleg met je dkter te stppen met medicatie m weer spannende psychtische ervaringen te beleven (met name als angst vaak de verhand krijgt tijdens een psychse).
eigenwaarde en stemming 9.8 Eén gebeurtenis - vele mgelijke gevelens He kmt het dat wij verschillend reageren? Mann und Frau sind verabredet. Nach einer halben Stunde baan waarp wartet je die had Frau gehpt. immer nch. Na een sllicitatiegesprek wrd je afgewezen vr de Mgelijke reacties bs gelaten verdrietig bze brief, email f telefntje p andere vacatures slliciteren huilen en piekeren
eigenwaarde en stemming 9.9 Eén gebeurtenis - vele mgelijke gevelens He kmt het dat wij verschillend reageren? Mann und Frau sind verabredet. Nach einer halben Stunde baan waarp wartet je die had Frau gehpt. immer nch. Na een sllicitatiegesprek wrd je afgewezen vr de rdeel/ gedachten? rdeel/ gedachten? rdeel/ gedachten? bs gelaten verdrietig bze brief, email f telefntje p andere vacatures slliciteren huilen en piekeren
eigenwaarde en stemming 9.10 Eén gebeurtenis - vele mgelijke gevelens He kmt het dat wij verschillend reageren? Mann und Frau sind verabredet. Nach einer halben Stunde baan waarp wartet je die had Frau gehpt. immer nch. Na een sllicitatiegesprek wrd je afgewezen vr de Die werkgever is gewn te dm m te begrijpen dat ik de juiste ben vr deze baan. Nu, deze keer heb ik pech gehad. De vlgende keer lukt het wel. Het was een gede efening. Ik ben niet ged geneg vr deze baan. Ik ben een echte lser. bs gelaten verdrietig bze brief, email f telefntje p andere vacatures slliciteren huilen en piekeren
eigenwaarde en stemming 9.11 Samenhang tussen gedachten, gevelens en gedrag Het is maar net he je ernaar kijkt. Mensen reageren verschillend p dezelfde situatie: Niet alleen de gebeurtenis bepaalt wat een mens velt f he hij zich gedraagt, maar k zijn gedachten ver deze gebeurtenis (denkstijl = berdelingen, aannames en vertuigingen). Gedachten, gevelens en gedrag beïnvleden elkaar. Gebeurtenis Denkstijl Gedachten Gevelens Gedrag
( Despair vn fakelvis) eigenwaarde en stemming 9.12 Depressieve denkstijl 1. Overgeneralisaties 2. Selectieve waarneming 3. Meten met je eigen maat 4. Afwijzen van psitieve en kritiekls aanvaarden van negatieve feedback 5. Zwart-wit denken/demdenken 6. Andere aspecten van denken: Vergelijken met anderen, abslute eisen stellen 7. Onderdrukken van negatieve gedachten
eigenwaarde en stemming 9.13 1. Overgeneralisaties 1. Übertriebene Verallgemeinerung Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? Gebeurtenis Een vriendin vraagt je f je bent aangekmen. Onterechte vergeneralisatie psitieve/pbuwende evaluatie Ik ben lelijk en vet??? Je bent de verjaardag van je zus vergeten Ik ben een slechte brer??? Je krijgt kritiek van een vriend. Ik ben waardels???
eigenwaarde en stemming 9.14 1. Overgeneralisaties 1. Übertriebene Verallgemeinerung Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? Gebeurtenis Een vriendin vraagt je f je bent aangekmen. Je bent de verjaardag van je zus vergeten. Je krijgt kritiek van een vriend. Onterechte vergeneralisatie psitieve/pbuwende evaluatie Ik ben lelijk en vet Ik ben tijdens mijn vakantie inderdaad aangekmen. Dat is geen prbleem. Die kil s raak ik wel weer kwijt! Ik ben een slechte brer Dat is jammer, maar iedereen maakt wel eens futen. Tt nu te ben ik haar verjaardag ng nit vergeten. Ik ben waardels Heeft hij misschien gelijk en kan ik van zijn kritiek leren? OF: Hij had vandaag een slechte dag en ik met het bezuren. Sta futen te. Niemand is perfect. Als je af en te wat hakkelt, dan betekent dat niet dat je jezelf niet kan uitdrukken. Als je z nu en dan een fut maakt, dan betekent dat niet dat je slrdig bent. werkblad 9.2
In plaats daarvan: Generaliseer één nvlkmenheid niet naar alles! ( Kaleidscpe Msaic vn Lady-bug) eigenwaarde en stemming 9.15 De meeste menselijke eigenschappen zijn cmplex! Er zijn immers verschillende manieren m eigenschappen te mschrijven: Wat is bv. intelligentie? Gede schlprestaties, studie, sciaal invelingsvermgen, rijkdm, tevredenheid? Het is als in bvenstaand mzaïek: Wij hebben allemaal nze lichte en dnkere kanten.
2. Selectieve waarneming Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? eigenwaarde en stemming 9.16 Gebeurtenis Iemand die je kent gret je niet p straat. Je stt per ngeluk een glas m in een restaurant. Selectieve berdeling Die wil niets meer met mij te maken hebben. Ik ben erg nhandig. Waarm gebeurt alleen mij z iets. Algemene berdeling??????
2. Selectieve waarneming Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? eigenwaarde en stemming 9.17 Gebeurtenis Iemand die je kent gret je niet p straat. Je stt per ngeluk een glas m in een restaurant. werkblad 9.2 Selectieve berdeling Die wil niets meer met mij te maken hebben. Ik ben erg nhandig. Waarm gebeurt alleen mij z iets. Algemene berdeling Hij was in gedachten verznken, daarm zag hij mij niet. Bvendien draag ik nu een bril en zie er dus wat anders uit dan anders. Niet z erg, het is maar water. Dat kan iedereen weleens gebeuren. De avnd was tch ng heel geslaagd. Leg niet altijd alles nder het vergrtglas! Overdrijf vervelende gebeurtenissen niet maar prbeer ruimdenkend te blijven!
3. Meten met je eigen maat Er is een verschil tussen mijn rdeel ver mijzelf en het rdeel dat anderen ver mij hebben! Als ik mijzelf als waardels, lelijk enz. beschuw, dan heven anderen het daarmee niet ndzakelijkerwijs eens te zijn. Er bestaan vaak talrijke meningen, rdelen en vrkeuren. De ergste vijand van veel mensen zijn ze vaak zelf: Ze zijn verkritisch p zichzelf! ( Mirrr Lve vn Katie@!) eigenwaarde en stemming 9.18
4. Afwijzen van psitieve waardering en kritiekls aanvaarden van negatieve feedback eigenwaarde en stemming 9.19 Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? Gebeurtenis Iemand zegt dat je er ged uit ziet! Depressieve berdeling psitieve/pbuwende evaluatie Die ander is niet eerlijk en prbeert me te vleien. Het was bvendien erg dnker.???! Iemand zegt dat je er ellendig uit ziet! Ik ben lelijk???
4. Afwijzen van psitieve waardering en kritiekls aanvaarden van negatieve feedback eigenwaarde en stemming 9.20 Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? Gebeurtenis Iemand zegt dat je er ged uit ziet! Depressieve berdeling psitieve/pbuwende evaluatie Die ander is niet eerlijk en prbeert me te vleien. Het was bvendien erg dnker. Fijn dat anderen mij mi vinden. Het is prettig z n een cmpliment. Iemand zegt dat je er ellendig uit ziet! Ik ben lelijk Ik zie er k echt me uit na een nacht slecht slapen. De ander is misschien bezrgd m mij. Ik hef mij de pmerking niet te veel aan te trekken. werkblad 9.2
5. Zwart-wit denken/demdenken Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? eigenwaarde en stemming 9.21 Gebeurtenis Je vriend merkt niet p dat je een nieuw kapsel hebt. Depressieve berdeling psitieve/pbuwende evaluatie Mijn vriend vindt mij niet meer aantrekkelijk.??? Je aut maakt tijdens het rijden een raar geluid dat je niet kan plaatsen. Men heeft mij belazerd bij de aankp van mijn aut. De mtr is stuk en de reparatieksten kan ik niet pbrengen.???
5. Zwart-wit denken/demdenken Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? eigenwaarde en stemming 9.22 Gebeurtenis Je vriend merkt niet p dat je een nieuw kapsel hebt. Je aut maakt tijdens het rijden een raar geluid dat je niet kan plaatsen. Depressieve berdeling psitieve/pbuwende evaluatie Mijn vriend vindt mij niet meer aantrekkelijk. Mijn vriend is er niet met zijn gedachten bij. Ik kan hem k vertellen dat ik een nieuw kapsel heb en kijken he hij hierp reageert. Men heeft mij belazerd bij de aankp van mijn aut. De mtr is stuk en de reparatieksten kan ik niet pbrengen. Relax! Ik met ged luisteren f het geluid weer ptreedt. Dan kan ik ng stppen en de wegenwacht bellen. Misschien is de reparatie k niet z duur als ik denk en elke aut heeft tch k een garantie. werkblad 9.2
eigenwaarde en stemming 9.23 6. Andere aspecten van denkstijlen Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? Vergelijken met andere mensen: Vergelijk jezelf niet te veel met anderen! Er zijn altijd mensen die die aantrekkelijker, succesvller en meer geliefd zijn. Maar k deze geluksvgels hebben zwakheden en prblemen. Abslute eisen stellen: Stel jezelf geen abslute eisen zals: Ik met er altijd ged uitzien Ik met altijd slim zijn Ik met in een grep mensen altijd iets geestigs zeggen Ik met mijn werk altijd perfect den
eigenwaarde en stemming 9.24 7. Onderdrukken van negatieve gedachten Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? Gebeurtenis Je hebt terugkerende negatieve gedachten (bv. Ik ben waardels, Een lser, Gh, wat ben ik stm ). Prblematische evaluatie Alternatieve benadering Ik met deze negatieve gedachten niet denken maar dat lukt niet.???
eigenwaarde en stemming 9.25 7. Onderdrukken van negatieve gedachten Wat zu een meer realistische en behulpzame evaluatie zijn? Gebeurtenis Je hebt terugkerende negatieve gedachten (bv. Ik ben waardels, Een lser, Gh, wat ben ik stm ). Prblematische evaluatie Alternatieve benadering Ik met deze negatieve gedachten niet denken maar dat lukt niet. (zie vlgende efening) Vraag je af f je gedachten terecht zijn. Wat spreekt deze gedachten tegen? Leid jezelf af dr prettige dingen te den.
7. Onderdrukken van negatieve gedachten Oefening eigenwaarde en stemming 9.26 Het is nmgelijk m hinderlijke gedachten bewust te nderdrukken. Prberen ergens niet aan te denken, leidt juist tt een tename van deze gedachte. Prbeer maar eens! Denk de vlgende minuut NIET aan het getal 8!
7. Onderdrukken van negatieve gedachten Lukt dat? Nee! (v.l.n.r.: 8 vn eriwst; Die schwarze Acht vn _dminic; Acht vn Sarah) eigenwaarde en stemming 9.27 Je hebt zeer waarschijnlijk aan het getal 8 gedacht f aan iets wat met 8 te maken heeft (bv. achtbaan, andere getallen ) Dit effect is ng sterker als je prbeert nprettige gedachten, bv. zelfverwijten ( Ik ben een lser ), te nderdrukken. Deze gedachten kunnen dan z sterk wrden dat het lijkt alsf het rare gedachten zijn die van buiten zijn ingegeven. werkblad 9.2
In plaats daarvan: Neem er innerlijk afstand van ( Strmy Sunday vn judepics) eigenwaarde en stemming 9.28
eigenwaarde en stemming 9.29 Het perfecte leven? Ken je deze persnen? Was haben diese 4 Menschen gemeinsam????
eigenwaarde en stemming 9.30 Het perfecte leven? Ken je deze persnen? beremd, rijk, aantrekkelijk, succesvl??? MAAR: Al deze beremde mensen hebben f hadden psychische prblemen.
(van bven naar beneden: Rbbie Williams vn gwelt; Princess Diana in Bristl, UK, 1987 vn Flyd Nell; P1010594 vn greginhllywd; i lve NY vn leezie5) eigenwaarde en stemming 9.31 Het perfecte leven? Rbbie Williams werd bekend als lid van de band Take That, die hij vanwege drugsprblemen mest verlaten. Hij begn daarna een succesvlle slcarrière als zanger. In februari 2007 werd hij vr medicatie-afhankelijkheid en depressie behandeld in een kliniek. Princes Diana, de eerste vruw van de Britse krnprins Charles, had vr buitenstaanders een leven m van te drmen: Geld en luxe, bewnderd dr de hele wereld m haar uiterlijk en haar sciale betrkkenheid. Echter, ze had jarenlang last van bulimia en depressies. In 1997 verleed ze bij een autngeluk. De kmiek en acteur Jim Carrey leed jaren aan een ernstige depressie. Antidepressiva hielpen hem in het begin m uit de dieptepunten te kmen. Ondertussen past hij succesvl andere strategieën (bv. psychtherapie) te in de strijd tegen zijn depressie. De Britse ster-vetballer David Beckham heeft dwangklachten. Hij heeft er meite mee als vrwerpen in zijn mgeving dr elkaar en niet symmetrisch staan. In een interview gaf hij aan dat hij hier veel last van heeft mdat zijn klachten hem veel tijd ksten en leiden tt cnflicten met andere mensen.
( circles (blue-green dream) vn POSITiv) eigenwaarde en stemming 9.32 Vicieuze cirkel Het gaat slecht met mij. Ik heb geen puf meer m iets te den. Drive/ energie Ik trek me steeds meer terug. Terugtrekken Stemming Mijn stemming wrdt steeds slechter.
Vicieuze cirkel Prbeer de vicieuze cirkel te drbreken Alle begin is meilijk! MAAR: Overwin jezelf en zet een eerste kleine stap. Stap vr stap: Zet na een kleine stap (bv. een vriend bellen) een vlgende stap die iets grter is (bv. een afspraak maken). Vraag niet te veel van jezelf! De wat je met den, maar de k dingen die je leuk vindt! Dan zul je zien: Meer activiteiten leiden tt een betere stemming en mgekeerd! werkbladen 9.3 & 9.4 ( circles (blue-green dream) vn POSITiv) eigenwaarde en stemming 9.33
eigenwaarde en stemming 9.34 Wees je bewust van je sterke kanten Benadruk je sterke kanten, in plaats van al je aandacht te richten p je zwakheden. Elk mens heeft sterke kanten f krachten die niet iedereen bezit en waar hij/zij trts p kan zijn. Het is niet ndig dat dit wereldrecrds zijn f baanbrekende uitvindingen. werkblad 9.5
( Smiley detail vn renaissancechambara) eigenwaarde en stemming 9.35 Tips m zelf je smbere stemming/lage eigenwaarde te verbeteren Schrijf elke avnd met trefwrden 2 f 3 dingen p die je die dag ged hebt gedaan f die ged zijn gegaan. Laat deze daarna in gedachten de revue passeren. Zeg staande vr de spiegel: Ik mag mijzelf f Ik mag ju! Prbeer k te beschrijven wat je leuk vindt (in het begin kun je dit wat raar vinden). Accepteer cmplimenten en schrijf ze p, zdat je ze als hulpbrn kan gebruiken in meilijke tijden (vrraad).
Tips m zelf je smbere stemming/lage eigenwaarde te verbeteren Denk eens terug aan situaties waarin je je heel ged velde, prbeer deze vr de geest te halen met al je zintuigen (beeld, gevel, geur...), gebruik eventueel een ftalbum. De dingen waar je echt van geniet - het liefst met anderen (bv. film, cafébezek). De een lichaamsefening (minimaal 20 minuten) - indien mgelijk een duurtraining, bv. een stevige wandeling f ga jggen. Luister naar je lievelingsmuziek. ( Smiley detail vn renaissancechambara) eigenwaarde en stemming 9.36
eigenwaarde en stemming 9.37 Betekenis vr het dagelijks leven Leerdelen Depressie is niet nmkeerbaar. Sciale activiteiten verbeteren de stemming en maken je actiever. Blijf je bewust van de besprken depressieve denkstijl en prbeer deze te veranderen. Gebruik regelmatig een paar van de aangereikte tips m een gedeprimeerde stemming en je eigenwaarde te verbeteren. Neem bij ernstige depressieve symptmen cntact p met een psychlg f psychiater.
Wat heeft dit met psychse te maken? Mensen met psychse hebben vaak van den met een lage eigenwaarde, met name na een psychtische peride (bv. uit schaamte; angst vr verlies van vrienden). Tijdens een acute psychse wrden naast angst k andere emties gerapprteerd: Opwinding ( Eindelijk gebeurt er iets ) Besef van bestemming (missie te vervullen, belangrijkheid) Vrbeeld: Max luistert p zijn favriete zender vaak nummers waarin het wrd devil (Nederlands: duivel) vrkmt. Berdeling: Angst en bedreiging. Max heeft het gevel dr handlangers van de duivel achtervlgd te wrden. Maar k: Als zij juist mij meten hebben, dan met ik een heilige zijn. MAAR: Het is slechts teval! Max' favriete zender draait meestal hardrck waarin het wrd devil vaak vrkmt. Prbeer een geznde en duurzame eigenwaarde te krijgen met behulp van de besprken technieken. eigenwaarde en stemming 9.38