draaiboek suïcidepreventie

Transcriptie

1 draaibek suïcidepreventie Algemeen Een draaibek is een handleiding f stappenplan waarin stap vr stap wrdt behandeld wat er p je af kan kmen mcht er zich een bepaalde gebeurtenis f crisis vrden. Elke gebeurtenis is weliswaar verschillend, maar tch zijn er een aantal gemeenschappelijkheden als het gaat m cmmunicatie, infrmatievrziening en rganisatie p schl. Wekelijks wrdt één Vlaamse schl met de suïcide van een leerling gecnfrnteerd. Het aantal suïcidepgingen ligt ng veel hger. Het is dan k belangrijk dat een schl vraf nadenkt ver he ze zal reageren als ze gecnfrnteerd wrdt met een suïcide. Waarver gaat het: terminlgie 1 Zelfdding, suïcide f zelfmrd is een vrijwillige en bewuste zelfdestructieve handeling die de eigen dd tt gevlg heeft én die tt del heeft via de dd de dr de persn gewenste veranderingen te bekmen. Pging tt zelfdding is een vrijwillige en bewuste zelfdestructieve, niet-habituele handeling die niet eindigt in de eigen dd en die eveneens tt del heeft de gewenste veranderingen te bewerkstelligen. Suïcidale ideatie: Hiernder verstaan we een breed scala, gaande van zelfmrdgedachten, -wensen, -neigingen en cncrete plannen. Hier is met andere wrden (ng) geen sprake van suïcidaal gedrag in de fysieke betekenis van het wrd. 1 Deze definities werden vergenmen van de website van het Centrum ter Preventie van Zelfdding ( en de suïcidepreventiewerking van de CGG ( 1

2 Dit draaibek suïcidepreventie bestaat uit 4 luiken, met in elk luik afspraken in verband met de cmmunicatielijnen en richtlijnen he te handelen: Luik 1: vregdetectie en signaalherkenning Herkennen van signalen dr leerkrachten f leerlingenbegeleiders. Vregtijdig detecteren van leerlingen die met suïcidegedachten kampen. Het is niet evident m te detecteren welke leerlingen mgelijk suïcidaal zijn: de rzaak van zelfdding is nit eenduidig; er speelt steeds een cmbinatie van verschillende risicfactren een rl. We kunnen echter wel alert zijn vr die signalen die aangeven dat het niet ged gaat met een jngere. Als er veel van die signalen tegelijk aanwezig zijn, is het belangrijk hierver het gesprek aan te gaan met de jngere. Signalen van suïcidaal gedrag De detectie van dit srt signalen betekent niet per definitie dat een kind f jngere suïcidaal is. Deze signalen zijn geen specifieke signalen vr suïcidaliteit maar kunnen k wijzen p een ander nderliggend prbleem. Verbale signalen Gedragsmatige signalen Andere beïnvledende factren (risicfactren) Direct verbale signalen: ik wil niet meer leven, ik wu dat ik dd was, ik ga er een eind aan maken, het leven is de meite niet meer waard, Indirect verbale signalen: ik kan niet meer, ik zie het niet meer zitten, niemand kan mij helpen, ik ben tch vr niets ged, ik zu willen slapen en nit meer wakker willen wrden, het heft vr mij niet meer, ik heb mijn testament pgemaakt, Zich isleren f afsluiten Lustelsheid, futlsheid Minder cncentratie, slechtere schlprestaties Weggeven van persnlijke spullen Verwaarlzing van het uiterlijk Overdreven gebruik van alchl / medicatie Pltse huilbuien, wedeuitbarstingen Pltseling spijbelen f afwezig zijn Mndelinge f schriftelijke aanwijzingen dat de leerling veel bezig is met de dd f met suïcide Negatieve kijk p zichzelf, de mgeving, de tekmst Gevelens van hpelsheid (geen uitweg meer zien) Verlies van significante anderen Er niet bijhren Prblemen hebben met gezndheid Incest in het gezin Suïcidepging(en) f suïcide binnen de familie / vriendenkring Psychiatrische ziekte bij een gezinslid Persnlijke kenmerken zals impulsiviteit perfectinisme, faalangst, beperkt prbleemplssend vermgen 2

3 Het centrale meldpunt vr suïcidaal gedrag is het leerlingensecretariaat. Indien je signalen van suïcidaal gedrag ppikt meld je dit direct aan het leerlingensecretariaat. Zij brengen het CLB/CSW telefnisch p de hgte van het vermeden. Tevens brengen zij een vertruwensleerkracht/- pveder p de hgte die eens kan plsen bij desbetreffende leerling. Dit alles wrdt vermeld in het persnlijk leerlingendssier. Afspraken en taak van elke partner: nit vragen m het niet te den bevragen naar cncrete zaken: Waarmee? Al ver gesprken met iemand? Wat is de cntext? Opvang thuis? Ma? Pa? geen geheimhuding aan een leerling belven geen verdreven aandacht geven Luik 2: acute dreiging, crisisinterventie Een leerling geeft spntaan aan een eind aan zijn leven te willen maken Een leerling is in crisis en dreigt een eind aan zijn leven te maken (bv. staat p het dak, ) Een leerkracht vermedt dat een leerling depressief is f andere emtinele prblemen heeft, en vraagt gericht naar suïcidaliteit waarp een bevestigend antwrd kmt Een medeleerling geeft aan dat een leerling met suïcidegedachten kampt Wat kan je den? Het is het belangrijk empathie te tnen (bv. "ik begrijp dat je p dit mment zelfdding als de enige uitweg ziet") en na te gaan he acuut de dreiging is. Hierbij kan men ervan uitgaan dat he cncreter de plannen zijn, en he verder deze zijn uitgewerkt, he grter de kans is p een daadwerkelijke pging. Een aantal vragen kunnen helpen m inzicht te krijgen he acuut de dreiging is: Heeft de leerling al cncrete plannen (tijdstip, plaats, middelen)? Heeft de leerling al eerdere pgingen ndernmen? Heeft de leerling maatregelen genmen m te verhinderen dat een derde kan tussenkmen tijdens en na de pging? Tnt de leerling tekenen van zelfverwaarlzing? Tips bij acute dreiging Bv. wanneer een leerling uit het raam f van het dak wil springen; zichzelf wil beschadigen met een mes, Jezelf z ndig vrstellen en vragen he hij/ zij heet. Cntact prberen maken. Ogcntact! 3

4 Jngere niet alleen laten. Indien meerdere vlwassenen de jngere aantreffen is het belangrijk dat één iemand de interne meldpst verwittigt. Benemen wat hier en nu gebeurt. Een cntrast tegenver de paniek presenteren: duidelijk, p gewne snelheid, niet te luid praten. Het lijden en de wanhp die je vermedt bij de jngere benemen. Blijven praten. De aandacht van de jngere p juw stem brengen. Een alternatief gedrag bespreken: wat f wie zu de jngere in deze situatie kunnen helpen? Vraag naar steunfiguren. Geen nverwachte dingen den. Zeg steeds wat je van plan bent te den. Benadruk je wens m dit gesprek aan te gaan in een (fysiek) veilige en rustige mgeving. Indien de jngere weigert hier p verschillende mmenten p terugkmen. Niet discussiëren ver het nut, recht p zelfmrd. De jngere niet prberen verhalen dr hem/ haar een schuldgevel te geven. Geen valse belften den zals alles zal ged kmen. Niet discussiëren wanneer de jngere kritiek heeft p ju f p iets dat je zei. De bdschap geven dat hulp beschikbaar is en dat samen gezcht kan wrden naar andere mgelijkheden dan zelfmrd. Pas als je 100% zeker bent dat praten niet helpt kan je hem/ haar het middel afnemen (maar znder jezelf in gevaar te brengen) : van de rand wegtrekken, mes afnemen, Indien ndig en mgelijk: breng de andere leerlingen naar een veilige plaats; liefst buiten het zicht van de jngere. ls er sprake is van acute dreiging, dan met er (zveel mgelijk in verleg met de leerling) gehandeld wrden. Leerling mag in een suïcidale crisis nit alleen gelaten wrden! Leerkracht belft geen geheimhuding aan de leerling, maar dat hij/zijvertruwelijk met de infrmatie van de leerling zal mgaan Verwijder eventuele middelen waarmee suïcide gepleegd kan wrden (vral het middel van vrkeur als dit gekend is) Hud de leerling p de hgte van de stappen die genmen wrden Overdracht met z gebeuren dat de leerling niet de indruk krijgt van het kastje naar de muur gestuurd te wrden. Dit kan vrkmen wrden drdat de vertruwens persn (aan wie de leerling de suïcidale vrnemens heeft kenbaar gemaakt) cntact blijft huden met leerling en hulpverlener. Luik 3: na een suïcidepging Een leerling det een suïcidepging p schl Een leerling nderneemt een pging buiten de schl Suïcidepging Onder een suïcidepging f pging tt zelfdding verstaan we een handeling znder ddelijke aflp, waarmee de persn, dr de verwachting van schade aan het eigen lichaam f de dd te bewerkstelligen, f dr het risic daarp niet uit de weg te gaan, gewenste verandering prbeert aan te brengen. Deze handeling is geen terugkerende gewnte (WHO). 4

5 Naar de medeleerlingen te is het van cruciaal belang adequaat te reageren. Dit is belangrijk m het mgelijke trauma bij andere leerlingen te beperken en m degenen te identificeren die k een risic lpen en mgelijk het suïcidaal gedrag gaan imiteren. Er is een verschil tussen een pging die zich p schl vrdet en een pging die buiten de schl gebeurt. In beide gevallen is de kans grt dat medeleerlingen p de hgte zijn van wat er gebeurd is, en dat er bepaalde geruchten circuleren. Het is daarm belangrijk dat er p schl een frum wrdt gebden aan de leerlingen m hun gevelens te uiten, en dat aan hen crrecte infrmatie gegeven wrdt. Speciale aandacht vr medeleerlingen waarmee leerling prblemen had. Wees alert vr leerlingen die het zelf k meilijk hebben (signaalherkenning!). Bespreek he, waar en aan wie leerlingen hulp kunnen vragen en wat ze van deze hulp kunnen verwachten. De interne meldpst bewaakt en cördineert alle te nemen stappen en brengt het team p de hgte. Indien er zich een dreiging f pging tt suïcide vrdet blijft het persneelslid die het pmerkt bij de suïcidale persn. De cördinatr wrdt p de hgte gebracht. Alle andere persnen wrden verwijderd en pgevangen in de vergaderzaal. Het persneelslid dat niet p de hgte is van suïcidepreventie wrdt nadien bijgestaan/vervangen dr een suïcidepreventiemedewerker. Ondertussen wrden de externe hulpverleners (CLB, CSW, dienst 100, ) gecntacteerd dr de nthaalmedewerker. Er wrdt gevraagd aan de externe hulpverleners m naar schl te kmen. Als de suïcidale persn uit de gevarenperide is en alle vrgaande stappen zijn verlpen wrden de aanverwanten gecntacteerd. Eventuele medische hulp aan de persn die de suïcidepging ndernam, wrdt verleend dr een persneelslid die het attest eerste hulp heeft. Zelfs als de suïcidale persn niet wil drverwezen wrden in deze acute situatie zal de cördinatr tch de suïcidale persn verdragen aan de externe hulpverlener, ngeacht de ernst van de pging en het letsel. De externe hulpverlener geeft na een verwijzing bjectieve infrmatie dr aan de schl. Het CLB/CSW vlgt de verdere verwijzing p. Bij een suïcidepging kan de suïcidale persn binnen de 2 dagen gezien wrden in het Centrum vr Geestelijke Gezndheidszrg (CGG). In geval van crisissituatie krijgt de schl vrrang p de wachtlijst binnen de hulpverlening. De gepaste en bjectieve infrmatie, verschaft dr het CLB/CSW, wrdt dr de directie/tac gebrieft aan alle leerlingen en persneel in de sprtzaal. 2 PV-leerkrachten die niet betrkken zijn bij de klas van desbetreffende suïcidale persn, blijven standby m de mdellen p te vangen. Zij wrden nadien gebrieft dr de directie. Er wrdt niet vreger naar huis gegaan. De (afwezige) leerkrachten en de uders van leerlingen krijgen via een mededeling de ndige, bjectieve infrmatie. (mdelbrief) De nazrg p lange termijn gebeurt vr de leerlingen dr het CLB en vr het persneel dr het CSW. Bij terugkeer wrden alle actren bjectief geïnfrmeerd, k de 5

6 leefeenheid. De terugkeer van de leerling naar de schl gebeurt steeds nder begeleiding. Het aanspreekpunt vr de leerling is het leerlingensecretariaat f de leerkracht/pveder die het vertruwen van de leerling heeft. De terugkeer van het persneelslid gebeurt na verleg met de directie. Luik 4: na een suïcide He kan een schl adequaat reageren als een leerling een einde aan zijn leven heeft gemaakt? He vermijd je als schl dat p z'n emtineel mment ng bedacht met wrden he best gereageerd kan wrden? Pstventie Pstventie is alle activiteiten die ndernmen wrden nadat een jngere suïcide gepleegd heeft, en die de mgelijke effecten van deze traumatische gebeurtenis aanpakken en verlichten. In essentie gaat het hier m die interventies die gericht zijn p het vrkmen van gecmpliceerde ruw bij diegenen die achterblijven. Kmt het bericht binnen via een leerling dan zal de directeur/tac het bericht cntrleren p juistheid. De interne meldpst bewaakt en cördineert alle te nemen stappen k en brengt het team p de hgte. Als de schl gecntacteerd wrdt dr de media zal de directie de media te wrd staan. Bij haar afwezigheid de TAC. De (afwezige) leerkrachten en de uders van leerlingen krijgen via een mededeling de ndige, bjectieve infrmatie. (mdelbrief) Alle leerlingen en persneel wrden in de sprtzaal dr de directie/tac gebrieft met gepaste en bjectieve infrmatie. Leerkrachten die zelf erg aangeslagen zijn, kunnen ndersteuning krijgen van het CSW. Indien de leerkracht niet in staat is m les te geven wrdt een vervanging vrzien binnen het vervangingssysteem. De directie vergezeld dr het CLB/CSW f dr een suïcidepreventiemedewerker brengen een huisbezek aan de getrffen familie. De andere uders wrden p de hgte gesteld via een mededeling (zie mdelbrief hierbij wrdt rekening gehuden met de wensen van de getrffen familie). Afspraken maken met de uders wat er gezegd mag wrden p schl. Afspraken maken met de uders ver het al dan niet aanwezig zijn van leerkrachten / leerlingen p de begrafenis. Navragen f de familie hulp wil van de schl bij de begrafenis. Later: afspraken maken met de uders ver wat er met gebeuren met de persnlijke bezittingen van het kind. Niet alleen aandacht vr de klasgenten van de verleden leerling Leerlingen laten ventileren 6

7 Leerlingen inlichten waar ze terecht kunnen als ze het meilijk hebben, zwel binnen als buiten de schl. Organisatrische aanpassingen binnen de schl: aanpassen lessenrster, vrzien van een stille ruimte f herdenkingshek waar leerlingen zich indien gewenst kunnen terugtrekken, Buw een mment in waarp de ruwfase frmeel wrdt afgeslten, bijvrbeeld dr een ritueel. Dit afsluiten betekent niet dat alles van de verledene geband wrdt. Het is belangrijk de herinnering aan de verledene levend te huden p schl. 7