FACILITY MANAGEMENT Algemeen management Duurzaam FM Mieke Pieters
Colofon Duurzaam FM Auteur: Mieke Pieters Brussel, 2015 D/2015/8132/213 ISBN 978-2-509-02538-8 ISSN 2406-6311 NUR 800 De publicaties uit de Reeks Facility management zijn een uitgave van Uitgeverij Politeia nv. Uitgeverij Politeia nv Keizerslaan 34 1000 Brussel Tel. 02 289 26 10 Fax 02 289 26 19 info@politeia.be www.politeia.be Twitter: @UPoliteia Kopij werd afgesloten op 21 september 2015. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke, voorafgaande en schriftelijke toestemming van de auteur(s), de redactie en de uitgever.
REEKS FACILITY MANAGEMENT De Reeks Facility Management behandelt facility management in al haar aspecten. Binnen de verschillende domeinen is een professionele aanpak ontstaan, gestoeld op kennis en praktijkervaring. De pockets uit de reeks combineren theorie en praktijk: op een toegankelijke en praktijkgerichte manier verschaffen ze u informatie waarmee u meteen aan de slag kan. Voor iedere publicatie wordt een beroep gedaan op een specialist uit het werkveld. De redactie streeft ernaar kwalitatieve pockets af te leveren. Het behandelde onderwerp wordt om deze reden steeds gekaderd binnen een ruimere context, waarbij zowel de vraag wordt gesteld naar het belang van het onderwerp binnen facility management als die naar de rol van de facility manager. Vervolgens daalt de auteur af naar het operationele niveau, waarbij u talrijke tips, voorbeelden en modellen krijgt. De reeks is opgebouwd rond 3 overkoepelende thema s met elk een eigen kleurencode: algemeen management (blauw), soft facilities (oranje) en hard facilities (paars). Op de achterflap van iedere publicatie vindt u tevens een handig overzicht van de verschenen titels uit de reeks. De Reeks Facility Management komt tot stand in samenwerking met een redactie waarvan Gert Potoms (afdelingshoofd Vastgoed, Het Facilitair Bedrijf), Mieke Loncke (directeur IFMA Belgium), Luc Vanhaverbeke (diensthoofd facilitaire dienst UZ Leuven, voorzitter Hoofden Facilitaire Diensten in Verzorgingsinstellingen HFDV), Guy Vanhoorde (departementshoofd gezamenlijk departement facility management stad & OCMW Gent) en Ann Coene (opleidingshoofd Facilitair management Odisee) deel uitmaken. De redactie wenst u alvast veel leesplezier! 3
INHOUD DE AUTEUR 9 DUURZAAM FM: INVESTEER IN EEN GOED IMAGO ÉN IN KOS- TENBESPARING 11 1 DUURZAAMHEID, VAN FILANTROPIE NAAR SHARED VALUE 13 1.1. WERKEN IN 2038 13 1.2. VAN DUURZAME ONTWIKKELING NAAR DUURZAAM ONDERNEMEN 14 1.2.1. Het Rapport van de Club Van Rome 15 1.2.2. Het Brundtland-rapport 16 1.2.3. The Earth Summit 18 1.2.4. Het Klimaatverdrag en het Kyoto-protocol 19 1.2.5. People Planet Profit 22 1.2.6. MVO, Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 23 1.3. DUURZAAMHEID 2.0.: NIEUWE MANIEREN VAN DENKEN 27 1.3.1. CSR 2.0. Wayne Visser 27 1.3.2. Shared Value Michael Porter 28 1.3.3. Circulaire economie: Een einde aan het lineaire denken? 32 2 INTERNATIONALE NORMEN EN STANDAARDEN VOOR DUURZAAMHEID 41 2.1. DE MEERWAARDE VAN STANDAARDEN 41 2.2. STANDAARDEN TONEN DE WEG NAAR DUURZAAMHEID 44 2.2.1. ISO 26000: een internationale definitie van MVO 45 2.2.2. Global Reporting Initiative GRI 47 2.2.3. MVO-prestatieladder 50 5
2.3. ECOLOGISCHE MANAGEMENTSYSTEMEN 50 2.3.1. CO2-prestatieladder 51 2.3.2. ISO 14001 52 2.3.3. EMAS 53 2.4. STANDAARDEN VOOR DUURZAAM GEBOUWENBEHEER 54 2.4.1. BREEAM 54 2.4.2. LEED 55 2.5. SOCIALE MANAGEMENTSYSTEMEN 56 2.5.1. SA 8000 56 2.5.2. AA 1000 56 3 DUURZAAM FACILITY MANAGEMENT 57 3.1. WAT IS DUURZAAM FACILITY MANAGEMENT? 57 3.1.1. Wat is Facility Management? 57 3.1.2. Zelf doen of uitbesteden? 58 3.1.3. Wat is duurzaam Facility Management? 60 3.2. MANAGEN VAN DUURZAAMHEID BINNEN FM 61 3.2.1. Wat is een duurzaam managementsysteem? 62 3.2.2. Waarom investeren in een duurzaam managementsysteem voor FM? 65 3.2.3. Bouwstenen van een duurzaam managementsysteem voor FM 66 3.3. MATERIALITEITSMATRIX VOOR FM 77 3.3.1. Bepalen van de scope binnen FM 78 3.3.2. Identificeren van de duurzaamheidsaspecten 79 3.3.3. Engageren van de externe stakeholders 81 3.3.4. Ontwikkelen van de materialiteitsmatrix 82 3.4. METEN VAN DE DUURZAAMHEIDSIMPACT 84 3.4.1. Wat zijn KPI s? 84 3.4.2. Keuze van indicatoren 85 3.4.3. Manager s dashboard 88 6
4 DUURZAAMHEIDSPERFORMANTIE VAN GEBOUWEN 93 4.1. WAT IS EEN DUURZAAM GEBOUW? 93 4.2. DE BUSINESS CASE VAN DUURZAME GEBOUWEN 95 4.3. NIEUWE GEBOUWEN 96 4.4. BESTAANDE GEBOUWEN 99 4.5. HEFBOMEN VOOR DUURZAAMHEIDSPERFORMANTIE VAN GEBOUWEN 102 4.5.1. Energiemanagement 103 4.5.2. CO2-management 114 4.5.3. Watermanagement in FM 122 4.5.4. Afvalmanagement 125 5 KOOPKRACHT ALS HEFBOOM VOOR DUURZAAMHEID 131 5.1. AANKOOP IN EEN FACILITAIRE CONTEXT 131 5.2. WAT IS DUURZAAM AANKOPEN? 133 5.3. DUURZAAM AANKOPEN IN FM 135 5.4. DIMENSIES VAN DUURZAAM AANKOPEN VOOR FM 141 5.4.1. Verduurzamen van de keten 141 5.4.2. Verduurzamen van de producten, diensten en werken 147 5.4.3. Verduurzamen van het aankoopproces 153 6 DE FACILITY MANAGER ALS SERVICE MANAGER 169 6.1. SERVICE MANAGEMENT ALS MINDSET 169 6.2. DUURZAAM VLOOTBEHEER 170 6.2.1. De uitdaging 170 6.2.2. Strategie voor een duurzame vloot 172 6.2.3. Stappenplan voor duurzaam vlootmanagement 174 6.3. DUURZAME SCHOONMAAKDIENSTEN 178 6.4. DUURZAAM ICT 182 6.4.1. Duurzaamheidsimpact van ICT doorheen de levenscyclus 182 7
6.4.2. Kansen voor FM in het kader van duurzaam ICT 184 6.4.3. Actieplan voor duurzaam ICT 187 6.5. DUURZAAM HR-BELEID 188 6.5.1. Investeren in mensen 189 6.5.2. Inspirerende acties 190 7 DUURZAAM VERANDEREN IN FM 193 7.1. VAN OPERATIONELE MANAGERS NAAR STRATEGISCHE BUSINESS PARTNERS 193 7.2. DE ROL VAN EEN DUURZAME FACILITY MANAGER 196 7.3. DUURZAME VERANDERING IN FM 201 7.4. DE COMPETENTIES VAN DE DUURZAME FACILITY MA- NAGER 204 8 CASE DUURZAAM FM 207 9 BRONNEN 213 8