Verdiepend nderzek Wminkpprces Kwalitatief nderzek nder 24 gemeenten Petra Ebben de Jng & Myriam Martens 1 september 2014
Disclaimer en leeswijzer Het ministerie van VWS heeft Q-Cnsult pdracht gegeven vr het uitveren van een verdiepend nderzek naar de WMO-inkp nder een representatieve grep gemeenten. Er zijn 24 (grte) gemeenten meegenmen in dit nderzek, kmend uit 11 van de 12 prvincies. In dit nderzek zijn alleen gemeenten geïnterviewd. Zrgaanbieders zijn niet geïnterviewd. Het nderzek brengt daarmee in beeld he gemeenten hun Wm-inkpprces hebben ervaren. Zij gaven in de interviews sms k aan he zrgaanbieders tegen het inkpprces aankijken. Dit kan afwijken van de werkelijke ervaringen van zrgaanbieders. De interviews vr dit nderzek zijn vrnamelijk geverd met functinarissen van gemeenten die nauw betrkken waren bij de inkp van Begeleiding vr 18+. Bij deze functinarissen was sms beperkte kennis aanwezig ver de inkp vr delgrepen/ndersteuningsvrmen als Bescherm Wnen en Begeleiding vr 18- (jeugd nder de Wm). De uitkmsten van dit nderzek hebben daarm betrekking p Begeleiding. Daar waar geïnterviewden specifieke infrmatie ver andere delgrepen/ndersteuningsvrmen maakten, wrden deze specifiek benemd in de uitkmsten van dit nderzek. De Wm-inkp is ng niet afgernd. Gemeenten lichtten in de interviews de huidige stand van zaken en vrnemens te. De definitieve uitkmsten (en mgelijke risic s) zijn niet in kaart gebracht. Het mgelijke cumulerende effect van vlume- en tariefkrtingen (samenhangend met de verschillende bekstigingsregiems) dat zich p zrgaanbiederniveau manifesteert, is niet in beeld gebracht. Leeswijzer: Het eerste deel van deze presentatie gaat in p het del en de aanpak van het verdiepende nderzek. Daarna vlgen de resultaten uit de interviews en de interpretatie en cnclusie daarvan. In bijlage zijn de interviewvragen en cnclusies van de Quick scan die vrafging aan dit nderzek pgenmen.
Aanleiding en del Aanleiding: Del: Scpe Behefte aan verdiepend nderzek naar aanleiding van de resultaten van de Quick scan van 19 augustus 2015 In kaart brengen he verschillende gemeenten het prces van Wm-inkp drlpen m vldende aanbd in te kpen en m de kwaliteit van het aanbd te waarbrgen. Wm-inkpprces Selectie van 50 gemeenten, waarvan 24 geïnterviewd
Onderzekspzet Aanpak Kwalitatief nderzek: telefnische interviews (±30 minuten) VWS/VNG mailt WMO-prjectleiders ver del nderzek Interviewvragen (10) ver de vlgende nderwerpen: Aanbesteding Inkpmdel / Afspraken Onderhandelingen Budget / Krting Specialisatie Jeugd Analyse Cnclusies
Resultaten dataverzameling Prvincie Aantal gemeenten Drenthe 1 Friesland 1 Gelderland 2 Grningen 3 Zuid-Limburg 4 Nrd-Brabant 1 Nrd-Hlland 3 Overijssel 3 Zeeland 1 Zuid-Hlland 3 Utrecht 2
Wm Landelijke afspraken WMO budget Ttaal 8.023 miljen waarvan 2.889 miljen nieuw vergeheveld met daarin verwerkt een krting van 654 miljen (.a. ruim 200 miljen p Begeleiding en KDV inclusief verver). Op begeleiding is 11% gekrt p basis van de huidig vermelde grndslag. Op beschermd wnen wrdt niet gekrt. 741 miljen diverse verhevelingen 1.258 miljen vr integratie-uitkering WMO (inclusief 32% krting p huishudelijke verzrging, 465 miljen) 3.135 miljen verig budget. Brn: Meicirculaire
Uitkmsten interviews
Inkpdcument Veelal 1 bestek met deelnderwerpen Ruim de helft van de gemeenten geeft aan 1 bestek te hanteren vr de Wm-inkp. * De bestekken bevatten een indeling in deelnderwerpen (bijvrbeeld begeleiding, gespecialiseerde dagbesteding, krtdurend verblijf en in een enkel geval k beschermd wnen) Drie gemeenten geven aan in de inkpsystematiek nderscheid te maken naar vergangsrecht cliënten en nieuwe cliënten. Enkele gemeenten hanteren meerdere bestekken Indeling van inkp in meerdere bestekken kmt vereen met indeling in deelnderwerpen wanneer één bestek wrdt gehanteerd. Beschermd wnen apart ingekcht, via centrumgemeente Bijna alle gemeenten geven aan BW apart in te kpen * beschermd wnen en jeugdzrg uitgeznderd, zie disclaimer
Aanbestedingsvrm Gemeenten kiezen in grte meerderheid vr bestuurlijke aanbesteding 80% van de gemeenten kiest vr bestuurlijke aanbesteding vr begeleiding, 20% vr penbare aanbesteding* Gemeenten geven een eigen invulling aan de bestuurlijke aanbesteding Een aantal gemeenten sluit bijvrbeeld een ntwikkelvereenkmst/basis vereenkmt met daarin prcedures, te- en uittreding, wijze van verleggen en basale eisen aan aanbieders. Daarnder kmen de echte (resultaat) vereenkmsten m diensten te mgen verlenen. Eén gemeente cntinueert de cntracten met bestaande zrgaanbieders en hanteert geen specifieke gunnings- f selectiecriteria. Enkele gemeenten geven aan pen aan te besteden, met uitzndering van beschermd wnen. Drie gemeenten geven aan tweejarige cntracten af te sluiten Een gemeente heeft inkp via een cnsrtiummdel verkend, maar heeft daar p basis van geluiden uit de markt van af gezien. * beschermd wnen en jeugdzrg uitgeznderd, zie disclaimer
Inkpmdel Ruim 50% van de gemeenten werkt met een geld vlgt cliënt mdel met tarieven die vr elke zrgaanbieder gelijk zijn, znder vlume afspraken Twee gemeenten geven hierbij ng wel een mzetgarantie. Twee gemeenten geven specifiek aan alleen te sturen p vlume dr zrgaanbieders te vragen m invulling te geven aan de transfrmatiegedachte en geen krting te te passen p tarieven. Ongeveer 25% hanteert een P*Q-mdel Ongeveer 20% kpt in p basis van lumpsum Bij drie gemeenten wrdt vr vergangsrechtcliënten via lumpsum ingekcht (en nieuwe cliënten via P*Q). Bij één gemeente wrdt alleen bij grte aanbieders via lumpsum ingekcht. Een gemeente geeft aan de inkp van begeleiding via een srt subsidie te den (waar in tegenstelling tt lumpsum geen P*Q nder ligt) Bij één gemeente is ng niet uitgekristalliseerd met welk inkpmdel ingekcht zal wrden.
Basis vr afspraken In 2015 wrden budgetafspraken en/f tariefafspraken en/f prductie- en tariefafspraken gemaakt Gemeenten die een geld vlgt cliënt -mdel hanteren maken geen prductieafspraken, alleen tariefafspraken. Gemeenten die een P*Q-mdel f lumpsummdel hanteren maken vrijwel allemaal prductieafspraken. Vrijwel geen enkele gemeente maakt vr 2015 resultaatafspraken Eén gemeente geeft aan al afspraken te maken p basis van resultaten, namelijk cliënttevredenheid. Eén geeft specifiek aan dat mnitring p kwaliteitsindicatren en financiële indicatren plaatsvindt en dat de indicatren tijdens de transfrmatie wrden aangepast, p basis van vrtschrijdend inzicht. Alle gemeenten geven aan p termijn afspraken te willen maken ver resultaten (i.p.v. prductie) van de begeleiding Gemeenten die specifiek een jaartal nemen, geven aan dat resultaatafspraken in 2017 f 2018 in werking meten treden. Een aantal gemeenten geeft aan in een prvinciaal, f ander samenwerkingsverband te werken aan de peratinalisering van de resultaatafspraken.
Betrkkenheid zrgaanbieder bij inkpprces Alle gemeenten hanteren/hanteerden een vrm van cnsultatie Cnsultatie kent veel verschillende vrmen Variërend van meerdere infrmatierndes vr grte grepen aanbieders, tt intensieve gesprekken met een beperkt aantal grte aanbieders. Enkele gemeenten rganiseren/rganiseerden naast fysieke verlegtafels k digitale verlegtafels. Enkele gemeenten rganiseerden werksessies p basis van thema's met vergelijkbare aanbieders. Cnsultatie is vral in de peride april tt en met heden ingezet m vrstellen van de gemeenten te tetsen. Ongeveer een derde van de gemeenten heeft de cnsultatie vanaf de visievrming ingezet en k gebruikt m infrmatie p te halen t.b.v. het pstellen en tetsen van vrstellen. Cnsultatie betreft altijd inhud, in een derde van de gevallen k tarief Bij cnsultatie p inhud zijn nderwerpen die ter cnsultatie vrgelegd wrden.a. inrichting, kwaliteitseisen prces, verantwrding, transfrmatie. Enkele gemeenten geven aan zrgaanbieders tariefpbuw te hebben vrgelegd en aangepast naar aanleiding van de reacties. Enkele gemeenten geven specifiek aan dat alle stukken en cnceptvereenkmsten (inhudelijk en tariefstelling) inzichtelijk en te vlgen zijn. Gemeenten die zrgaanbieders uitverig betrkken hebben, geven vaker expliciet aan dat inkpprces met relatief weinig weerstand vanuit het veld verlpt dan gemeenten die zrgaanbieder minder intensief betrkken
Ruimte vr nderhandeling Onderhandeling heeft bij pen en bestuurlijke aanbesteding grtendeels al plaatsgevnden via de marktcnsultatie. Over tarief f budget (afhankelijk van inkpmdel) is bij ngeveer 80% van de gemeenten geen nderhandeling mgelijk. Deze gemeenten geven aan dat marktpartijen zijn geraadpleegd tijdens marktcnsultaties en dat de input meegenmen is bij het vaststellen van de tarieven. Deze tarieven beschuwen ze vervlgens als een gegeven waarver niet individueel met de aanbieders wrdt nderhandeld. 15% van de gemeenten geeft aan dat er wel ruimte is vr nderhandeling p tarief. Bij één gemeente is ng nduidelijk in heverre er ruimte is vr nderhandeling. Daar waar nderhandelingen uitgeverd wrden, is de basis van die nderhandelingen het beschikbare budget, de bendigde krtingen, de Vektis-data en de aangeleverde prductie/mzet van de aanbieders. Leidend is het budget at vergeheveld is vanuit het Rijk.
Samenstelling Wm-budget gemeenten Het budget vr begeleiding dat vergeheveld is vanuit het Rijk wrdt dr alle gemeenten als uitgangspunt genmen Bijna de helft van de gemeenten verwacht NIET het Wm-budget aan te vullen uit eigen reserves f andere gelden. Ongeveer 30% van de gemeenten verwacht budget aan te vullen vanuit andere gelden, vaak vr specifieke grepen (zals HH f investering in 0 e en 1 e lijn). Ongeveer 20% van de gemeenten kan ng niet inschatten f Wm-budget tereikend is m de cntracten vrm te geven. Een aantal gemeenten geeft aan dat zij Wm-budget hebben gereserveerd vr investering in algemene vrzieningen en vr uitvering en beheer Dr een grt aantal gemeenten wrdt aangegeven dat de Vektisbestanden nbetruwbaar zijn, wat leidt tt financiële nzekerheid (bij gemeenten en zrgaanbieders)
Invled van PGB p ZIN budget Er mag geen krting wrden gegeven p de bestaande PGB cntracten. Er wrdt dr gemeenten wisselend mgegaan met de invled hiervan p ZIN: Extra krting p ZIN Enkele gemeenten (20%) geven specifiek aan dat de krting p begeleiding via ZIN enkele prcenten hger is mdat deze p PGB niet kan wrden gegeven. Een gemeente geeft daarbij aan dat het alleen een tariefkrting betreft, p klantniveau wrdt vervlgens.b.v. ndersteuningsplan bepaald welke ndersteuning (en dus welk tarief) gedeclareerd mag wrden. Geen extra krting p ZIN De helft van de gemeenten geeft specifiek aan dat bij herindicatie van burgers met PGB gedurende 2015 het (keukentafel)gesprek ged wrdt geverd en verwacht wrdt dat de krting drgeverd kan wrden. Bvendien geven zij aan dat mgelijk bespaard kan wrden dr ver te gaan naar ZIN f het PGB anders in te richten. GEEN van de gemeenten geeft aan vr 1 januari 2015 in gesprek te gaan met alle huidige PGBcliënten. (ng) Geen rl gespeeld Arrangementen hebben meer karakter zals PGB, dus het verschil zal minder grt zijn. Veel gemeenten hebben ng geen vlledig inzicht in de mvang van het aantal PGB-cliënten. Vr nieuwe cliënten f herindicaties geeft een kwart van de gemeenten expliciet aan meer richting ZIN te gaan. Dit wrdt beter mgelijk drdat de zrg aansluit bij arrangementen en mdat er k met kleine aanbieders cntracten wrden geslten.
Bepalen krtingen De tarieven vr begeleiding en de berekende krtingen zijn bij de gemeenten p verschillende manieren tt stand gekmen Ongeveer 25% van de gemeenten hebben zrgaanbieders gevraagd m kstprijzen f tarief(vrstellen) aan te leveren. Ongeveer 10% van de gemeenten gebruikten het KPMG kstprijsnderzek. Ongeveer 15% van de gemeenten hanteerden NZa tarieven f de tarieven van het zrgkantr. Ongeveer 35% hanteerde een cmbinatie van bvengenemde drie Een gemeente heeft zelf een krtingspercentage bepaald. Overige gemeenten hanteerden een andere methdiek f hebben ng geen tarieven en/f krtingen bepaald.
Onderbuwing krtingen Ongeveer 90% van de gemeenten kn aangeven wat de hgte van de krtingen is De krtingen lpen uiteen van 0% tt p nderdelen 35%. (zie vlgende dia) Gemiddeld is de krting rnd 17%. De gemeente die geen krting drvert in de tarieven vr begeleiding, wil met name in vlume dr innvatie ksten besparen. In de berekening van de krtingen is dr de meeste gemeenten meegenmen: Reservering vr innvatie/transfrmatie (gemiddeld 6% *) Uitveringsksten gemeente (5% *) Risicbuffer (3 % *) Lkale verhuding ZIN-PGB (nvldende respns, m een percentage te kunnen berekenen De krting ten beheve van innvatie en transfrmatie kunnen dr zrgaanbieders terug verdiend wrden. Bijvrbeeld dr taken in het wijkteam van de gemeente. * Genemde percentages zijn nderdeel van ttaal krting die gemiddeld p 17% uitkmt
Gehanteerde krtingspercentages 7 6 5 4 3 2 1 0 0% 5% 11-13% 14-16% 17-19% 20-22% 23-25% 26% 30% 35% aantal gemeenten
Aandacht vr specialisatie Ongeveer 30% van de gemeenten heeft bij de inkp rekening gehuden met gespecialiseerde begeleidingbijvrbeeld vr Niet Aangebren Hersenletsel, multi prblem diagnses, zintuigelijk gehandicapten. Zij letten bij de berdeling van de cntracten p specialisatie, stellen specifiek beleid p f hebben aparte buwstenen pgenmen. De verige gemeenten hebben niet specifiek aandacht besteed aan gespecialiseerde zrg. Deze gemeenten hebben in de aanbesteding alle aanbieders uitgendigd die mmenteel zrg leveren f alle aanbieders in de betreffende regi. Hiermee bereiken ze dat de zrg die geleverd aan huidige cliënten k gecntracteerd kan wrden (indien ze vlden aan hun vrwaarden). Dit kunnen k specialistische aanbieders zijn. Hierbij hangt het van het huidige aanbd aan f specialisten zijn gecntracteerd.
Interpretatie en cnclusies (I) 1) 24 gemeenten hebben bruikbare gegevens aangeleverd 50 gemeenten zijn benaderd waarvan 24 gemeenten hebben deelgenmen aan een telefnisch interview, de verige waren niet bereikbaar. De geïnterviewde persnen waren allen nauw betrkken bij de Wm-inkp, met name van begeleiding. De inkptrajecten zijn ng niet afgernd. Gemeenten hebben de vrnemens aangegeven. Deze vrnemens kunnen p basis van marktcnsultaties f cntractbesprekingen ng wijzigen. 2) Lkale beleidsvrijheid wrdt benut Inhudelijke eisen zijn veelal met lkale aanbieders ingevuld. Krtingspercentages tussen gemeenten verschillen van 0% tt 35%. Gemiddeld 17% Krtingspercentages binnen een gemeente per vrziening verschillen. Eigen uitveringsksten en de veiligheidsmarges zijn veelal meegenmen bij het berekenen van de tarieven.
Interpretatie en cnclusies (II) 3) Alle gemeenten betrkken aanbieders bij de vrbereiding van het inkpprces. De wijze waarp en intensiteit verschilt. Een vergrte meerderheid van de gemeenten kpt begeleiding in via bestuurlijke aanbesteding. Aanbieders zijn actief benaderd en regelmatig in een vreg stadium betrkken Specialistische zrg is dr een beperkt aantal gemeenten specifiek meegenmen in de aanbesteding. 4) Gemeenten die aanbieders in een vreg stadium en nauw hebben betrkken zijn veelal tevredener ver het traject. Deze aanbieders hebben vregtijdig infrmatie gekregen en hebben zich beter kunnen vrbereiden Cntractvrming en Inhud is beter p elkaar afgestemd
Interpretatie en cnclusies (III) 5) PGB heeft invled p de hgte van de krting p ZIN. Het niet kunnen drveren van de krting p PGB s is vr enkele gemeenten aanleiding m de krting p ZIN te verhgen Niet alle gemeenten hebben een ged verzicht van aantallen PGB s, zij wachten p betruwbare cijfers en weten dus niet wat de invled is p de krting p ZIN De helft van de gemeenten heeft de intentie m bij de herindicatie van PGB in 2015 een krting dr te veren f de PGB anders in te richten Vr nieuwe cliënten f herindicaties geeft een kwart van de gemeenten expliciet aan meer richting ZIN te willen gaan. Dit wrdt beter mgelijk drdat de begeleiding aansluit bij arrangementen en mdat er k met kleine aanbieders cntracten wrden geslten.
Interpretatie en cnclusies (IV) 6) Effect p zrgaanbiederniveau nduidelijk, kan sterk uiteen lpen Gemeenten kunnen er vr kiezen m p elke vrziening een kleine krting te hanteren die binnen de kaders blijft. Ze kunnen er k vr kiezen m p de ene vrziening een grtere krting te te passen en p de andere vrziening een kleinere. Als een en dezelfde aanbieder vr beide vrzieningen in aanmerking kmt, kan de gemiddelde krting binnen de kaders kmen, echter de verhudingen van de afznderlijke krtingen spelen daarbij een belangrijke rl. Wanneer een aanbieder vr vrzieningen in aanmerking kmt waar relatief grtere krtingen p zijn tegepast, kunnen de krtingen vr die aanbieder grt zijn. Op basis van de gesprekken is geen betruwbare cnclusie te trekken ver he krtingen uitvallen vr specifieke aanbieders. Daarnaast hebben we enkel de gemeenten ver de WMO bevraagd. Dit betekent dat we de gemiddelde ttaalkrting binnen het sciaal dmein niet inzichtelijk gemaakt hebben.
Bijlage 1: Interpretatie en cnclusies Quickscan (I) Begeleiding 1) Bruikbaarheid gevnden stukken is beperkt dr mment en mvang van dataverzameling: Aantal gemeenten met beschikbare dcumenten is 19, waarvan 9 met cijfers. Dis is een te smalle basis vr stevige cnclusies Beleid/visie dcumenten van gemeenten die p website stnden veelal uit 2013 f begin 2014. Uitgaande van 25% krting p Begeleiding Latere stukken met eventuele crrecties niet publiekelijk tegankelijk Tarieven f krtingen die wrden genemd in dcumenten, zijn richtlijnen. Het blijft de vraag vr welk tarief een aanbieder heeft ingeschreven en he de nderhandeling dan verder verlpt. Pas wanneer cntracten daadwerkelijk wrden getekend, kunnen we het definitieve tegepaste tarief / krting vaststellen. Ofwel, deze quick scan is gebaseerd p vrnemens en richtlijnen, niet p werkelijk vlume- en tariefafspraken.
Bijlage 1: Interpretatie en cnclusies Quickscan (II) Begeleiding 2) Lkale beleidsvrijheid wrdt benut Krtingspercentages tussen gemeenten verschillen Krtingspercentages binnen een gemeente per vrziening verschillen Inkpsystematiek verschilt De uitveringsksten en de veiligheidsmarges zijn niet in beeld, deze kunnen wel een pwaarts effect hebben p de aangebden/drgeverde krtingen 3) Vergelijken van gemeenten lastig dr: Aanbesteding veelal penbaar, maar wel variatie in gekzen inkpmdel Deel van de cntracten wrdt aangegaan p basis van resultaten in plaats van prestaties, waarbij de indicatren niet (zichtbaar) benemd en gecncretiseerd in de dcumenten Gemeenten hebben ude NZa-prducten allemaal p hun eigen manier mgevrmd tt nieuwe (maatwerk)vrzieningen Nieuwe vrziening kan meer (f minder) ude prestatiecdes mvatten en dus niet één p één te vergelijken
Bijlage 1: Interpretatie en cnclusies Quickscan (III) Begeleiding 4) Signalen ver krtingen p begeleiding hger dan 11%, zichtbaar p ttaalniveau Gevnden krtingen p budget van begeleiding lpen uiteen van 0% tt 30% He de krtingen wrden tegepast is p basis van de gevnden infrmatie nduidelijk. 5) Effect p zrgaanbiederniveau nduidelijk, kan sterk uiteen lpen Gemeenten kunnen er vr kiezen m p elke vrziening een kleine krting te hanteren die binnen de kaders blijft. Ze kunnen er k vr kiezen m p de ene vrziening een grtere krting te te passen, en p de andere vrziening een kleinere. Als een en dezelfde aanbieder vr beide vrzieningen in aanmerking kmt, kan de gemiddelde krting binnen de kaders kmen, echter de verhudingen van de afznderlijke krtingen spelen daarbij een belangrijke rl. Wanneer een aanbieder vr vrzieningen in aanmerking kmt waar relatief grtere krtingen p zijn tegepast, kunnen de krtingen vr die aanbieder grt zijn. Op basis van de gevnden dcumenten is geen betruwbare cnclusie te trekken ver he krtingen uitvallen vr specifieke aanbieders. Daarnaast hebben we enkel de WMO geanalyseerd. Dit betekent dat we de gemiddelde ttaalkrting binnen het sciaal dmein niet inzichtelijk gemaakt hebben.
Bijlage 2: Interviewvragen 1. He zijn de inkpdcumenten p verschillende vrmen van ndersteuning vrmgegeven? Is daar één inkpdcument vr gebruikt f zijn er verschillende bestekken pgesteld vr bv begeleiding en beschermd wnen, apart? 2. Welke vrm van aanbesteding is gekzen; pen f bestuurlijk? 3. Welk inkpmdel wrdt gekzen; lumpsum (hangt vaak een P*Q nder), subsidie, P*Q? 4. Wrden er resultaat- f prductieafspraken gemaakt? 5. Op welke wijze zijn aanbieders wel/niet betrkken bij het inkpprces en de aanlp hiernaar te? 6. Op welke manier wrden de nderhandelingen ingegaan; is er ruimte vr nderhandeling, wat is het peningsbd en waar is de gemeente p uitgekmen? 7. Waaruit bestaat het budget van de gemeente; vult de gemeente het budget aan uit de eigen reserves? a. He verhudt het Wm-budget zich tt het budget dat via het verdeelmdel is ntvangen? b. Welke rl speelt het reserveren van budget vr PGB (ten kste van ZIN-budget)? 8. He zijn de tarieven/krtingen tt stand gekmen? a. Wat is de hgte van de krtingen? b. Wat is de pbuw van de krtingen? 9. He heeft de gemeente in de inkp aandacht gegeven aan het verschil tussen bestaande en nieuwe cliënten; he wrdt vrm gegeven aan het vergangsrecht? 10. Welke ruimte wrdt gebden vr specialisatie, is er vldende specialistische aanbd ingekcht; bijvrbeeld delgrepen als NAH, krtdurend verblijf en levensbeschuwelijke hulp?