De Neurobiologie van Stress(management) - Darwin ontmoet Spinoza - Dr. Victor Kallen TNO Earth, Life, & Social Sciences
Het Evolutionair Stress-model 3. COGNITIES : Bewustzijn Beoordeling situatie Toetsen situatie aan eerdere ervaringen Selecteren / aanpassen gedrag -------------------------------------------------------------------- = Coping strategieën & leren 2. Mobiliseren!: Hormonen Energetische middellen voor gecontinueerde stress reactie Bescherming individu tegen effecten van eerste (fysieke) reactie. 1. REFLEXEN Fight or flight : onmiddellijke veiligheid
1. Reflexen Vanuit ruggengraat & hersenstam Bij stress: (onmiddellijk) enorme hoeveelheden nor-adrenaline geproduceerd door de Locus Coeruleus: Kick-start voor allerhande reacties in het lichaam: Sympathische (re)activiteit
Sympatisch: Fight or flight Staat van paraatheid : Optimaal gebruik van beschikbare middelen Hartslag, bloedruk omhoog Zweten Ademhaling sneller Maar bijvoorbeeld spijsvertering neemt af Parasympatisch: To rest and digest Extra bloed naar organen, minder naar spieren Hartslag, ademhaling, bloeddruk dalen Spijsvertering start weer op. HOMEOSTASE
2. Hormonen
Cortisol curve 16 14 12 10 Cort.con. 8 6 4 2 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Time of day 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Maar,. Glucose metabolisme: het zorgen voor extra energetische middelen de belangrijkste bijdrage in stress regulering! Voorname rol in het functioneren van het immuun systeem De (negatieve) link met gezondheid! Van stress word je ziek, en dat wordt vooral verklaard door de rol van cortisol in zowel stressmanagement als metabole en inflammatoire processen.
(OVER) BELASTING & HERSTEL Executieve functies (b.v. concentratie) verstoord Gedragsstoornissen ( sensation seeking ) Demotivatie / dysfunctioneren Angst, Depressie, burn-out Immuun functioneren (infecties: b.v. acne) Metabole aandoeningen (diarree, diabetes, obesitas) Piekeren / slapeloosheid Depressie, angststoornissen. en heel specifiek: PTSS Cardiovasculaire aandoeningen Hyper-arousal Slapeloosheid (inslapen) Koolhydraten behoefte ~ Depressie & angststoornissen Zingeving Psychoeducatie Perspectief veranderen Sociale Steun Locus of control Slaap / waak ritme (vakantie?) Dieet / Voeding (metabolisme!) Farmacie ( pillen ) Sociale steun (LEIDERSCHAP!) knuffelen! Sporten / bewegen(!) Biofeedback Ontspanningsoefeningen Let op dieet (eten & drinken).
STRESS SYMPTOMEN & (BIO)MARKERS Executieve functies (b.v. concentratie verstoord) Gedragsproblemen ( sensation seeking ) Demotivatie / disfunctioneren Angst, Depressie, Burn-out Immuun verstoringen (b.v. infecties, eczeem, etc.) Metabole verstoringen (diarree, diabetes, obesitas) Piekeren / slapeloosheid Depressie, angst stoornissen. En specifiek (!): PTSS Cardiovasculaire aandoeningen Hyper-arousal Slaapproblemen (moeite in slaap vallen) Koolhydraten behoefte (dieet!) ~ Depressie & Angststoornissen Geirriteerd / stemmingsstoornissen Concetratie stoornissen Verlies interesse Cynisme Cortisol concentraties (8 a 9, maar steeds meer). (nor) adrenaline concentraties Cort / DHEA balans??? Afgeleiden huidgeleiding Mid-frequency band van SBP Specifieke ECG afgeleiden (PEP) Heart Rate Variability: Inter Beat Interval (IBI) (b.v. RMSSD) Respiratory Sinus Arrhythmia (RSA) HF component ECG uit Pow. S.
STRESS SYMPTOMEN & ASSESSMENT Executieve functies Gedragsproblemen Demotivatie / disfunctioneren Angst, Depressie, Burn-out Immuun verstoringen Metabole symptomen Piekeren / slapeloosheid Depressie, angst Trauma Cardiovasculaire symptomen Hyper-arousal Inslaap problemen Specifieke dieet behoeftes ~ Depressie & Angst Cognitieve taken Gedragsobservaties Prestatie maten Vragenlijsten (zelf, anderen) Gestandaardizeerde interviews Kwaliteit van slaap: Vragenlijsten, radar technologie, HRV bepalingen, overige. HPA-axis (speeksel samples): CAR, AUC, dexa-suprr., stress Andere endocriene parameters: α-amylase, adrenaline, cytokines, testosterone, others. Huidgeleiding (afgeleiden) ECG / afgeleiden Bloeddruk (& afgeleiden) α-amylase / adrenaline concentraties
Hartelijk dank voor uw aandacht! Voor meer informatie: victor.kallen@tno.nl Klinisch psychofysioloog, TNO Earth, Life, & Social Sciences