De psychologische aspecten van pijn. Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

Transcriptie

1 De psychologische aspecten van pijn Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

2 Wat is pijn? Definitie: pijnis eenonplezierige, zintuiglijkeen emotioneleervaring

3 Pijn is. stress ANGST ALARM

4 Raar. Ernst verwonding hoeveelheid pijn

5 Veel verschillende factoren spelen een rol Couvadesyndroom Acupunctuur Pijnstillers: vorm/ kleur

6 Context is belangrijk! - Gevolgen - Gedachten over oorzaak - Gebrek aan kennis/begrip - Persoon in buurt - In actie komen

7

8

9

10 Beschermingssysteem pijn is het meest effectieve beschermingssysteem voor je lichaam! ALARM!!

11 alarmsignalen Gaan via sensoren: Mechanisch: bv. druk, knijpen Temperatuurswisselingen: bv. warm, koud Chemische reacties buiten lichaam: bv. brandnetel Chemische reacties in lichaam: in lichaamssappen, melkzuur

12 nociceptie Alarmsignaal van neuronen naar ruggemerg gewaarwording van pijn = voorbode van pijn Maar: Soms nociceptie zonder pijn soms pijn zonder nociceptie

13

14 Bericht = Betekenis van signalen Bericht Gevaar! pijn

15 Brein maakt logisch verhaal ervan Pijncentra: activatieknooppunten in brein, pijn (associatie) netwerk

16 Pijn associatie netwerk 1. Premotorische/motor cortex: organiseren en voorbereiden beweging 2. Cingulate cortex: concentratie en aandacht 3. Prefrontale cortex: problemen oplossen, geheugen 4. Amygdala:emoties/angst angstconditionering, verslaving 5. Sensorische cortex: sensorische onderscheiding 6. Hypothalamus/ thalamus: stressreacties, autonome regulatie, aansprong tot actie 7. Kleine hersenen: beweging en gedachten 8. Hippocampus;geheugen, ruimtelijk inzicht, angstconditionering 9. Ruggemerg: poort vanuit de periferie

17 ALARM? Systemen halen je uit de problemen Spiersysteem (vluchten, rennen) Zenuwstelsel: Sympathisch/parasympatisch systeem (zweten, bloedsomloop) Endocrien systeem (hormonen) Immuun systeem

18 Je zenuwstelsel Sympatisch: krachtig snel, bescherming en hantering van bedreigingen, nuttig bij vechten/vluchten, adrenaline Aan/uit systeem (niet te lang) GASSEN!!!!

19 Parasympatisch: Energiebehoud en besparing, reparatie: Rusten en verteren, bijkomen en herstel REMMEN..

20 Hormoonsysteem Stresshormoon: CORTISOL bij langdurige stress (fysiek en mentaal). Beschermende functie: vertraagt én versnelt verschillende lichaamsprocessen die nodig zijn voor onmiddellijke bescherming

21 De keerzijde: Cortisol te hoog: trage genezing, geheugenverlies, depressie, wanhoop, minder fysieke prestaties Wisselend gedurende de dag: piek aan begin van de ochtend, afname tot aan lunch, beetje toe, laagst begin van de avond

22 immuunsysteem onder invloed van je brein, hormonen, sympathisch en parasympatisch systeem actiever bij serieuze of chronische problemen en pijn Langdurige stress en pijn leidt tot activiteit Ook actief door de wijze waarop hersenen signalen interpreteren

23 Een opkikker voor je immuunsysteem! Invloed hebben op kwaliteit van leven Grip hebben op behandelingsmogelijkheden Steun van familie en artsen Humor! In beweging komen

24 Wat gebeurt er in je brein Interpretatie van signalen Gedachten en overtuigingen zijn ook impulsen voor de zenuwen! Bewegen maakt het nóg erger! Niet klagen, maar dragen Het gaat nooit meer over Ze geloven me niet! De medicatie helpt vast niet Ik word gek van de pijn Ik kan het niet aan! Ze vinden me een zeur

25 Pijn = persoonlijk! Persoonlijkheid Wat je denkt/verwacht Gemoedstoestand Eerdere ervaring met pijn Mate van controle/machteloosheid Conditie/vermoeidheid

26 angst Voor de pijn Dat er iets ernstigs is Dat ik niet weet wat er aan de hand is Dat niemand met gelooft Dat ik gek wordt van de pijn Dat de medicijnen niet zullen helpen Dat ik het niet volhoud Voor afhankelijkheid Voor de dood Voor prikken Voor operaties Voor decorumverlies Om verslaafd te raken

27 Wat helpt? Meer weten over pijn, vermindert de angst voor pijn. Probeer te begrijpen wat de pijn betekent Dan minder verzet/meer acceptatie, stress neemt af Parasympatisch zenuwstelsel bevorderen

28 Wat kan je als arts/vpldoen? 1. Uitleg, uitleg, uitleg 2. Waar mogelijk controle geven aan patiënt 3. Angsten (catastroferendecognities) bespreekbaar maken

29 Ontspanningsoefeningen laten doen Gedachtenexperimenten: Aandacht naar pijn toe Aandacht van pijn af naar ander lichaamsdeel

30 Maak gebruik van fantasie, door je iets voor te stellen dat niet past bij spanning en pijn: Concurrerende beelden Concurrerende gedachten Concurrerende geluiden Concurrerende smaken Concurrerende geuren

31 Afleiding (doorbreekt pijnnetwerk): positieve zaken: film/tv/tijdschrift/praatje/muziek/ humor!/familie inzetten/creativiteit

32

33 attitude Steunend en begripvol meebewegen Geen strijd! Hulp vragen als vastloopt (mmw, gv, psycholoog)

34 Vragen??

35 Casus Patiënte, 73 jr, na darmoperatie complicaties: abces in rug, veel pijn, reageert nauwelijks op pijnmedicatie Waar zou dit aan kunnen liggen? Wat doe je? Bedenk je eigen hypothese.