Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening

Transcriptie

1 Stress, spanningen, en psychosociale problematiek na confrontatie met een hart- of longaandoening 1. Wat is stress? 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek 3. Problematiek gedurende het aanpassingsproces 4. Van draaglast naar draagkracht Jos van Erp Hartstichting / De Hart&Vaatgroep

2 1. Wat is stress?

3 Het stressmechanisme is gericht op zelfbehoud Bedreiging van het zelfbehoud

4 Het stressmechanisme: Een fysiologisch systeem dat functioneert via het zenuwstelsel en stresshormonen Fysiologische stressrespons Hartslag gaat omhoog Extra bloed naar de spieren Snellere ademhaling Extra zuurstof naar de hersenen Vernauwing bloedvaten in de huid Bloed stolt eerder Er komt extra glucose vrij Er komen endorfines vrij

5 De fysiologische stressrespons mobiliseert het lichaam voor het ondernemen van actie

6 Gedragsmatige stressrespons Deze energie wordt ingezet voor automatische gedragspatronen: vluchten of vechten

7 Acute stressreactie: Fysiologische reacties nemen af na het verdwijnen van de bedreiging

8 Chronische (psychologische) stress

9 Dieren kennen geen langdurige psychologische stress, na de stressreactie verdwijnt de spanning. Einde stressreactie Bedreiging stressreactie Einde stressreactie

10 Een belangrijke oorzaak van een langdurige fysiologische stressrespons bij mensen is psychologische stress

11 Langdurige stress is schadelijk voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid

12 2. Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek

13 Een aandoening als oorzaak voor stress en psychosociale problematiek Confrontaties Beleving Stressmechanisme Lichamelijke en mentale reactie Bedreiging lichamelijk zelfbehoud Confrontatie met eindigheid Lichamelijke klachten Bedreiging psychisch zelfbehoud Aanpassingsproblematiek Confrontatie met beperkingen Acceptatie Leefstijl Sociale problematiek Relaties Maatschappelijk (werk, instanties) Piekeren Onzekerheid Rampenscenario s Wegvallen toekomstperspectief Adrenaline Cortisol Lichamelijke reactie; Lichamelijke spanningsklachten Mentale reactie: Frustratie Angst Spanning Somberheid Verminderd gezondheidsgedrag Zelfzorg Voeding Alcohol Beweging

14 Bedreigingen t.g.v. een aandoening Bedreiging lichamelijk zelfbehoud: Angst voor een nieuw incident Bedreiging psychisch zelfbehoud: Niet meer kunnen voldoen aan zelfbeeld door: blijvende beperkingen, dagelijkse confrontatie met aandoening, het moeten opgeven van bepaalde activiteiten, onbegrip vanuit de omgeving, overbelasting en verlies van toekomstperspectief Acute en revalidatiefase: Angst i.v.m. lichamelijk zelfbehoud in de acute fase is normaal. Wanneer deze angst blijvend is vormt deze een belemmering voor aanpassing en het ondernemen van activiteiten in de chronische fase en kan uitgroeien tot chronische stress. Chronische fase: Door voortdurende confrontatie met beperkingen en daarmee samenhangende aanpassingsproblemen ontstaan stress en psychosociale problematiek (angst, depressie, relationeel, maatschappelijk) tijdens de chronische fase.

15 Chronische stress heeft een negatieve invloed op psychisch welbevinden en op de ontwikkeling van lichamelijke aandoeningen door: 1. De directe fysiologische reacties via stresshormonen 2. Een verhoogde vatbaarheid voor acute stressreacties en een trager herstel daarvan 3. Een ongezonde leefstijl die samenhangt met het hebben van chronische stress 4. Een gebrek aan aandacht en motivatie voor het aanpassen van leefstijl en zelfzorg omdat aandacht en energie gericht zijn op het hanteren van spanningen 5. Het ontstaan van psychosociale problematiek, zoals aanpassingsen verwerkingsproblemen en angst- en stemmingsstoornissen (depressie).

16 3. Problematiek gedurende het aanpassingsproces

17 Het aanpassingsproces: groei in verschillende fases Confrontatie en diagnose 1. De herstelfase: het streven naar herstel en veiligheid 2. De verwerkingsfase: confrontatie met- en acceptatie van blijvende gevolgen en beperkingen, 3. De aanpassingsfase; aanpassing aan definitieve verandering en zoeken naar nieuwe mogelijkheden.

18 Confrontatie en diagnose Problemen bij confrontatie en diagnose Traumatische confrontatie: Levensbedreigend incident dat uit het niets lijkt te komen met als gevolg een voortdurende ervaring van dreiging Onjuiste diagnose: Symptomen worden niet goed geinterpreteerd door zorgverlener met als gevolg restschade of nieuwe incidenten. Onzekerheid of conflicten met zorgverlening Juiste diagnose: Confrontatie met de ernst van de aandoening.

19 1. Streven naar herstel en minimaliseren gevolgen Herstellen wat hersteld kan worden en het minimaliseren van de gevolgen.

20 Streven naar herstel / Bestrijden van draaglast Focus patiënt / partner Medische therapie Revalidatie Aanpassen van leefstijl Herkennen en adequaat reageren op symptomen Omgaan met nieuwe lichamelijke grenzen Problematiek Angst m.b.t. lichamelijk zelfbehoud Onzekerheid Onduidelijkheid m.b.t. nieuwe situatie Kortom: patiënt en partner zijn met name gericht op de lichamelijke gevolgen, op lichamelijk zelfbehoud

21 2. Verwerking / Herkennen van blijvende draaglast Dagelijkse confrontatie met beperkingen. Besef van blijvende draaglast

22 Verwerking / Herkenning van blijvende draaglast Focus patiënt / partner Confrontatie met de blijvende gevolgen Opgeven van het gevecht tegen de blijvende gevolgen / opgeven hoop op volledig herstel Emotioneel verwerken hiervan / stilstaan bij deze gevolgen Problematiek Onbegrip vanuit de omgeving (gezin, vrienden, werk) Wegvallen van oude toekomstperspectief. Verdriet Geen acceptatie en een blijvende gerichtheid op de bestrijding van blijvende gevolgen. Vechtstand, frustratie en boosheid

23 3. Aanpassing aan blijvende gevolgen/ Vergroten draagkracht Zoeken naar mogelijkheden die er zijn ondanks de beperkingen. Aandacht voor waardevolle momenten

24 Aanpassing / Vergroten draagkracht Focus patiënt / partner Aandacht richten op de mogelijkheden die er nog zijn binnen de beperkingen Openstaan voor waardevolle momenten en ervaringen Problematiek Blijvende weerstand tegen veranderingen/beperkingen Overschatting van de eigen mogelijkheden.

25 Het aanpassingsproces op een tijdlijn acuut revalidatie chronisch herstel verwerking / aanpassing preventie bestrijden gevolgen ziekte omgaan met gevolgen ziekteire

26 Verandering van focus in de tijd Psychosociale gevolgen Focus / Aandacht Lichamelijke gevolgen Confrontatie Tijd

27 4. Van draaglast naar draagkracht

28 1. Verminderen draaglast: bij praktisch oplosbare problematiek 2. (H)erkennen blijvende draaglast: bij acceptatie- en emotionele problematiek 3. Vergroten draagkracht: aandacht richten op mogelijkheden en waardevolle ervaringen

29 Probleemgericht: Een gevecht tegen draaglast

30 Oplossingsgericht: Vergroten van draagkracht

31 Samenvatting Geef mij kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen Moed om te veranderen wat ik kan veranderen En wijsheid om tussen deze twee Onderscheid te maken