Stress en spanning door een hartziekte. Van harte welkom!

Transcriptie

1 Stress en spanning door een hartziekte Van harte welkom!

2 Programma 20.00: Welkom Eliane Wintgens, Hart &Vaatgroep 20.05: Stress en spanning bij een hartziekte Sarwar Joanroy, psychiater 20.30: Hoe ga ik om met stress en spanning Jos van Erp, psycholoog 20.55: Mijn verhaal door Rob den Breejen 21.05: Pauze 21.25: Ontspanningsoefening met behulp van mindfullness 21.40: Afsluiting

3 Hart & Vaatcafé stress en spanning door een hartziekte 23 juni 2016 Sarwar Joanroy, psychiater Martini Ziekenhuis

4 Stress: begrippen Homeostase Het proces waardoor het organisme naar een dynamisch evenwicht streeft Er zijn voortdurende dreigingen : optimaal reageren op ongunstige omstandigheden Stress: werkzame strategie die in abnormale situatie dwingt tot reactie gericht op een (nieuwe) homeostase (Hans Selye) Evolutionair succes erfelijke eigenschappen Niet iedereen is kwetsbaar voor stress: erfelijke & omgevingsfactoren

5 Stress: begrippen Allostase Doel: - aanpassing om adequaat te functioneren - homeostase herstellen Allostatic load: voortdurende stress + weinig tijd voor herstel: bescherming lichaam wordt ondermijnd versnelling slijtage en verouderingsproces HVZ, DM, chr. longziekten, CSS, psychiatrische prob.

6 Stress De mens is een sociaal organisme en is langer afhankelijk van de verzorger: - Hechting - Steeling: posttraumatische groei (blootstelling aan lichte mate van stress is gunstig)

7 Stress-mechanismen 2 mechanismen: Spill-over effect: rustniveau gaat hoger liggen. Minder uitgerust, grens is naar boven opgeschoven. Set Point resetting: instelwaarden krijgen een andere marge.

8 Stress Adrenaline & Noradrenaline: In seconden, verantwoordelijk voor de eerste stressreactie Cortisol: In minuten Werk van adrenaline overnemen Het lichaam minder voelen Volhouden maar ook over je grenzen heen gaan Schade aan de hersencellen vooral in het limbisch systeem

9 Stress/ autonome zenuwstelsel Sympathisch zs.: fight, fright, flight Parasympatisch zs.: rest & digest feed & breed

10 Evolutie Hersenstructuren Het reptielenbrein: Hersenstam, Thalamus, Hypothalamus, Hypofyse basisfuncties Het zoogdierenbrein (het limbische brein) ; Amygdala, Hippocampus sociaal gedrag, hechting, emoties (angst, agressie, plezier) Neocortex: kwabben Occipitaal: visuele informatie Temporaal: taal, spraak, gehoor Pariëtaal: integratie van zintuigen en ruimtelijk inzicht Frontaal:

11 Hersenstructuren

12 Frontaalkwab Plannen, redeneren, persoonlijkheid (impulsbeheersing, sociaal gedrag), beheersen, controleren, aanpassen, manipuleren wilskracht & doorzettingsvermogen Evolutionair zeer handig maar met een prijs Amygdala Hippocampus Prefrontale cortex = = deel van een communicatie netwerk: Het Limbisch system

13 Het limbisch systeem

14 Stress levensloop Zwangerschap: stress tijdens het 3 e trimester Zuigeling: - negatief affect - verhoogde motorische activiteit Later: angst & hyperactiviteit

15 Stress Levensloop Vroege ongunstige ervaringen: dierenmodel Het scheiden van moeder (verzorger) van het pasgeboren kind Leidt tot hogere stress reactiviteit DNA-methylering wordt positief beïnvloed door de goede kwaliteit van de moederlijke zorg

16 Stress Levensloop Vroege jeugd: kinderen kunnen geen gebruik maken van vecht / vlucht strategieën verlies/verdwalen Ze vallen terug op gehechtheidssysteem: schreeuwen, huilen, nabijheid van de beschermer. Bij gevaar: nog geen eigen oordeel: kijken naar het gelaat van een aan gehechte persoon : referencing Mechanisme: aan Amygdala verbonden vermogen om emotionele gelaatexpressies te herkennen.

17 Stress Levensloop Stressreactiviteit in de kindertijd wordt gebufferd door de gehechtheid aan de ouders Angst ouders in de buurt geen verhoging van cortisol Hyporeactiviteit Verdwijnt in de overgang naar de adolescentie

18 Onderzoek Roemeense tehuiskinderen Slechte voeding Weinig persoonlijk aandacht Weinig cognitieve stimulering Een groot deel ontwikkelt zich goed leeftijd bij adoptie: - niet gerelateerd aan cognitieve problemen - wel relationele en hechtingsproblemen

19 Onderzoek Roemeense tehuiskinderen Geadopteerde kinderen Roemeense tehuiskinderen Roemeense tehuiskinderen Roemeense tehuiskinderen zonder thuisopvoeding 0-6 maand 6-24 maand maand geen beperkingen 78% 64% 28% 39% één beperking 8% 24% 15% 19% twee of meer beperkingen 14% 12% 57% 41%

20 Stress in jeugd vs volwassenheid Amerikaans onderzoek Adverse Childhood Experience (ACE) 9000 volwassenen ± 56 jaar Vragenlijst: 7 negatieve jeugdervaringen 1. emotionele mishandeling 2. fysieke mishandeling 3. seksueel misbruik 4. huiselijk geweld 5. middelenmisbruik 6. psychische stoornis bij 1 of beide ouders 7. crimineelgedrag bij 1 of beide ouders

21 Amerikaans onderzoek ACE score: 0-7 > ½ : 1 > ¼ : 2 of hoger Significant verband tussen ACE-score en: Toename hart en vaatziekten, kanker, chronische longziekten, botbreuk, leverziekten Roken, drugsgebruik, overgewicht, wisselende seksuele partners.

22 Onderzoek Nieuw Zeeland Longitudinal Dunedin Study 1000 mannen gevolgd vanaf hun geboorte Relatie tussen kindermishandeling en kans op ontstekingsproces 20 jaar later Op 32 jarige leeftijd: bepaling hscrp in bloed: hscrp: indicator voor ontstekingsproces en voorspeller van aandoeningen waarbij ontstekingsproces een rol spelen: HVZ, DM, chr. Longziekten.

23 Onderzoek Nieuw Zeeland Resultaten: Bijdrage als factor: 10% na correctie voor andere psychosociale factoren Verklaring: ontregeling van het stresssysteem door de mishandeling Remming van ontstekingsproces door glucocorticoïd schiet tekort Of dit factor tot agressie lijdt in de volwassenheid is afhankelijk van de expressie van de MAO-A gen

24 Stress & Depressie Stress verhoogt de kans op depressie: Acute stress: verdriet, Zin en Plezier, eetlust Chronische stress: vermoeidheid, hypersomnie Fysiek & seksueel misbruik in vroege jeugd: 20% vs 6,3% Relatie depressie en stress is complex: - Genetisch aanleg voor de ziekte - Neiging tot opzoeken van stresserende levensomstandigheden - Persoonlijkheidstrekken

25 Stress Psyche Hart Angst ritmestoornissen Depressie ischemische hartaandoeningen Type A-persoonlijkheid: onophoudelijk gevecht om steeds meer te bereiken in minder tijd, competitiedrang, haast, prestatiegerichtheid, rusteloosheid, hyperalertheid Sterk verband tussen depressie en hart- en vaatziektes (HVZ) Depressie HVZ Patiënt met depressie 2 keer hogere kans op HVZ

26 Stress Psyche Hart Verklaringen: - Ongezonde leefstijl - Slechte therapietrouw na correctie hiervoor blijft de relatie toch significant aanwezig - Pathofysiologische mechanismen: Het immuunsysteem Stresshormonen

27 Stress Psyche Hart Onderzoek: Post-infarct bevindingen bij patiënten met depressie: Bloedplaatjes hebben een verhoogde neiging tot klontering Variabiliteit in hartfrequentie is minder

28 Depressie / MyocardInfarct Incidentie depressie (MDD) na MI 16-50% Follow up periode 6-12 maand: - Mortaliteit in MDD patiënten hoger - Met/ zonder MDD : 3/1 MDD na MI : 5 x meer kans op dood binnen 6 maanden Mortaliteit met MDD 20%, zonder MDD 3% Effect is onafhankelijk van de cardiale functie

29

30 Stress en stressmanagement bij hart- en vaatziekten 1. Wat is stress? 2. Stress gedurende het aanpassingsproces bij HVZ 3. Stressmanagement 4. Stressmanagement-training Groningen Jos van Erp Hartstichting / De Hart&Vaatgroep

31 1. Wat is stress?

32 Het stressmechanisme is een overlevingsmechanisme Stressor

33 Het stressmechanisme: Een fysiologisch systeem dat functioneert via het zenuwstelsel en stresshormonen Fysiologische stressrespons Hartslag gaat omhoog Extra bloed naar de spieren Snellere ademhaling Extra zuurstof naar de hersenen Vernauwing bloedvaten in de huid Bloed stolt eerder Er komt extra glucose vrij Er komen endorfines vrij

34 De fysiologische stressrespons mobiliseert het lichaam voor het ondernemen van actie

35 Gedragsmatige stressrespons Deze energie wordt ingezet voor automatische gedragspatronen: vluchten of vechten

36 Acute stressreactie: Fysiologische reacties nemen af na het verdwijnen van de bedreiging

37 Chronische (psychologische) stress

38 Dieren kennen geen langdurige psychologische stress, na de stressreactie verdwijnt de spanning. Einde stressreactie Bedreiging stressreactie Einde stressreactie

39 Een belangrijke oorzaak van een langdurige fysiologische stressrespons bij mensen is psychologische stress

40 Langdurige stress is schadelijk voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid

41 HVZ door acute stress Gebeurtenis Beleving Stressmechanisme Fysiologie Hartincident Samentrekking hartspier Hartslagfrequentie Bloeddruk Myocardischemie Ritmestoornissen Acute CMP Acute psychologische stress verhoogd het risico op acute hartincidenten zoals myocardischaemie, ritmestoornissen en acute cardiomyopathie bij mensen met een onderliggende kwetsbaarheid

42 HVZ door chronische stress Beleving Stressmechanisme Fysiologie Werk Bloeddruk Lipiden Plaques Vaatwandontsteking HVZ Ongezonde leefstijl Chronische psychologische stress draagt bij aan het graduele ontstaan en voortschrijden van HVZ

43 Stress door HVZ Angst voor een nieuw incident (soms paniekaanvallen) Een nieuw incident Dagelijkse confrontatie met de aandoening Beperkingen in het dagelijks leven (vermoeidheid) Soms onbegrip vanuit de omgeving (familie, vrienden, werk) Confrontatie met blijvende ritmestoornissen Een gevecht om weer helemaal de oude te worden Een opeenstapeling van ingrijpende gebeurtenissen Een gevoel van controleverlies Problemen met aanpassingen in het dagelijks leven

44 2. Stress gedurende het aanpassingsproces bij HVZ

45 Het aanpassingsproces: groei in verschillende fases 1. De herstelfase: Het streven naar herstel en veiligheid, 2. De verwerkingsfase: confrontatie met- en acceptatie van blijvende gevolgen en beperkingen, 3. De aanpassingsfase; aanpassing aan definitieve verandering en zoeken naar nieuwe mogelijkheden.

46 1. Streven naar herstel en minimaliseren gevolgen Herstellen wat hersteld kan worden en het minimaliseren van de gevolgen.

47 2. Verwerking / Herkennen van blijvende draaglast Dagelijkse confrontatie met beperkingen. Besef van blijvende draaglast

48 3. Aanpassing aan blijvende gevolgen/ Vergroten draagkracht Zoeken naar mogelijkheden die er zijn ondanks de beperkingen. Aandacht voor waardevolle momenten

49 Het aanpassingsproces acuut revalidatie chronisch herstel verwerking / aanpassing

50 Weerstand tegen blijvende beperkingen vergroot de draaglast

51 Aandacht voor ontspannen, prettige, momenten vergroot de draagkracht

52 Een nieuw evenwicht zoeken Geef mij kalmte om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen Moed om te veranderen wat ik kan veranderen En wijsheid om tussen deze twee Onderscheid te maken

53 3. Stressmanagement

54 Stress door HVZ Confrontaties Beleving Stressmechanisme Lichamelijke en mentale reactie Ritmestoornissen Angst Lichamelijke reactie; Dagelijkse confrontatie met de aandoening Ingrijpende gebeurtenis Beperkingen in het dagelijks leven Soms onbegrip vanuit de omgeving Verontrustende (?) lichaamssignalen Piekeren Irritatie Spanning Onzekerheid Rampenscenario s Adrenaline Cortisol Versnelde hartslag Versnelde ademhaling Mentale reactie: Frustratie Angst Piekeren Spanning Verminderd gezondheidsgedrag Zelfzorg Voeding Alcohol Beweging

55 Beleving: een combinatie van een gebeurtenis en gedachten over die gebeurtenis

56 Bij chronische stress wordt beleving bepaald door denken, er is nauwelijks (bewust) contact met lichaam en directe omgeving

57 Waarneming en beleving op basis van rampscenario s

58 Een vervormde waarneming door piekeren en rampdenken

59 Acute angst door rampgedachten

60 Mindfulness: contact herstellen door het sturen van aandacht naar lichaam en omgeving

61 Mindfulness: intenser ervaren van mooie momenten

62 Mindfulness: aandacht richten op de directe ervaring

63 Mindfulness: omgaan met spanning

64 Welke situaties of gebeurtenissen veroorzaken spanning bij u? 64

65 Hoe merkt u bij uzelf dat u gespannen bent? 65

66 Hoe vermindert u spanning tijdens spannende gebeurtenissen?

67 Stressmanagement-training Groningen

68 Thema s bijeenkomsten stressmanagement-training 1. Stress 2. Aanpassing en verwerking 3. Het ontwikkelen van draagkracht 4. Omgaan met spanning 5. Motivatie / omgaan met anderen Per bijeenkomst worden de mindfulness-oefeningen en besprekingen gerelateerd aan het thema Aan het begin van de bijeenkomsten worden a.d.h.v. de huiswerkopdrachten ervaringen uitgewisseld Begeleiding door een ervaringsdeskundige trainer

69 Training Groningen Samenwerking tussen De Hart&Vaatgroep en Martini Ziekenhuis Maandagmiddagen 12, 19 en 26 september en 10 en 24 oktober, uur Heymanscentrum, Henri Dunantlaan 20, Groningen Kosten: 100 euro voor niet-leden, 75 euro voor leden HVG (lidmaatschap 20 euro) Deelnemers: Zowel mensen met HVZ als hun partners Groepsgrootte: Ongeveer 10 deelnemers Trainer Arjan de Boer Aanmelden: (klikken op groepstraining) of telefoon E-training: (klikken op e-training)

70 Meer informatie 70

71 Volgende bijeenkomst Donderdag 22 september Perifeer vaatlijden en aneurysma. Wat is het en wat kun je eraan doen? Graag opgeven bij de Hart&Vaatgroep: Mail: of Tel: Graag tot volgende keer!