\ Raadsvoorstel Zaak 33280 Onderwerp: Openbaarheid: raadsvoorstel vaststellen verordening mbt kredietverstrekking tbv zonnepanelenproject Openbaar Portefeuillehouder: Wethouder Brauers Datum Raad: 22-12-2016 Nummer: \ Samenvatting In 2011 heeft de gemeente Landgraaf het initiatief genomen om te onderzoeken of zij de benodigde elektriciteit voor de openbare straatverlichting kon compenseren met zonnepanelen. De uitwerking van deze ambitie heeft geleid tot het succesvolle Zonnepanelenproject Landgraaf, waarbij de gemeente een initiërende en faciliterende rol heeft vervuld. De Bestuurscommissie Ruimte van de Stadsregio Parkstad Limburg heeft in het licht van het beleidstraject Parkstad Limburg Energie Transitie (PALET) de ambitie uitgesproken om het succesvolle project van de gemeente Landgraaf uit te rollen over de andere zeven gemeenten in Parkstad Limburg. Met dit project wordt beoogd in een tweetal tranches 7.250 particuliere woningen te voorzien van zonnepanelen. Evenals het project in Landgraaf zijn er twee belangrijke uitgangspunten geformuleerd: de gemeentelijke begrotingen mogen met dit project niet belast worden, het project wordt dus kostenneutraal voor de gemeenten uitgevoerd; maximale burgerparticipatie wordt gestimuleerd, waarbij de voorbeeldfunctie van de gezamenlijke overheden duidelijk wordt geaccentueerd. In de acht gemeenteraden in Parkstad heeft in het najaar 2015 besluitvorming plaatsgevonden over het Zonnepanelenproject Parkstad. In februari 2016 is de aanbestedingsprocedure gestart teneinde een serviceprovider te werven die verantwoordelijk zal zijn voor aanleg en beheer van de zonnepaneleninstallaties. Deze aanbesteding is in augustus-september 2016 definitief afgerond. Ter uitvoering van het project is het noodzakelijk dat de acht Parkstadgemeenten een verordening vaststellen op grond van artikel 1:20 Wft (Wet op het financieel toezicht), zodat kan worden gegaan tot het verstrekken van consumentenkrediet. \ Conceptbesluit In te stemmen met de Verordening Zonnepanelenproject Parkstad Gemeente Voerendaal. \ Grondslag Wet Financiering decentrale overheden (wet Fido) Wet op het financieel toezicht (Wft) Pagina 1 van 7 \ D002.v011
\ Aanleiding In de raad zijn op 28 mei 2015 de Parkstad Limburg Energie Transitie (PALET)-documenten 1.0 (regionale ambitiedocument) en 2.0 (gemeente-specifieke potentiestudie) vastgesteld. Op 17 december 2015 heeft de raad een besluit genomen met betrekking tot het Zonnepanelenproject Parkstad. In februari 2016 is de aanbestedingsprocedure gestart teneinde een serviceprovider te werven die verantwoordelijk zal zijn voor aanleg en beheer van de zonnepaneleninstallaties. Deze aanbesteding is in augustus-september 2016 definitief afgerond. Ter uitvoering van het project is het noodzakelijk dat de acht Parkstadgemeenten een verordening vaststellen op grond van artikel 1:20 Wft (Wet op het financieel toezicht), zodat kan worden gegaan tot het verstrekken van consumentenkrediet. \ Doel Met het Zonnepanelenproject: Wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de ambities van PALET Het zonnepanelenproject Parkstad geeft invulling aan het PALET-onderdeel duurzame energieopwekking voor de modaliteit zonne-energie, in casu de techniek zonnepanelen. Dit voor de sector wonen en daarbinnen het onderdeel particuliere woningen. Concreet: indien uitgegaan wordt van 7.250 woningen met 14 zonnepanelen dan zijn dit in totaal 101.500 panelen. Uitgaande van een gemiddelde opbrengst van 2.900 kwh per woning per jaar is sprake van een totale opbrengst van 21.025.000 kwh per jaar. Dat zijn omgerekend 75,69 TJ per jaar. Met het Zonnepanelenproject zou daarmee dus al een belangrijke slag geslagen worden. (de totale opgave "opwekken" voor Parkstad is 1.157TJ. tot 2020, zijnde 8% van de totale opgave tot 2040. Bij een totale uitrol over 7.250 woningen vervult het zonnepanelenproject zo'n 6% van de totale opgave "opwekken" tot 2020) Worden particuliere woningeigenaren gefaciliteerd en maximaal ontzorgd Het Zonnepanelenproject Parkstad biedt in een tweetal tranches 7.250 particuliere huishoudens (incl. MKB-bedrijven met een kleinverbruikersaansluiting) de mogelijkheid om tegen een laagrentende lening en met een optimale ontzorging hun woning te verduurzamen door de realisatie van gemiddeld 14 zonnepanelen op het dak. Met deze panelen kunnen de deelnemende particuliere huishoudens, ook die met een kleine beurs, in een groot deel danwel hun gehele elektriciteitsbehoefte voorzien. Alle tot op heden vaak ervaren drempels, zoals het zelfstandig uitzoeken en verrichten van administratieve handelingen voor het aangaan van de financiering en het zelf organiseren van het periodieke onderhoud van de panelen, worden met dit project weggenomen. Samenvattend zijn de voordelen van dit project als volgt: Maximale burgerparticipatie (het project is nl. ook toegankelijk/bereikbaar voor minder draagkrachtige inwoners/huishoudens); Minimale aansluitkosten, geen extra constructies noodzakelijk; Minimale beheerskosten, geen extra beveiliging benodigd; Maximale opbrengst van geproduceerde energie door aansluiting achter de meter; De inwoner wordt helemaal ontzorgd en geniet toch het financieel voordeel; Geen financiële bijdrage voor de gemeente. Gelijktijdig met de start van de aanbestedingsprocedure voor de serviceprovider is een website ingericht (www.zonnepanelenprojectparkstad.nl) die burgers in staat stelt vrijblijvend hun interesse kenbaar te maken voor het project. Per 26 september 2016 zijn er in onze gemeente 242 geïnteresseerden. Dit is 110% van de in het Plan van Aanpak, door uw raad besloten d.d. 17 december 2015, opgenomen richtinggevend aantal deelnemers (namelijk 220) in uw gemeente in de eerste tranche. De succesfactor van het voorbeeldproject in Landgraaf is de ontzorgingscomponent. Veel particuliere woningeigenaren geven aan dat zij willen investeren in vormen van duurzame energie zoals zonnepanelen, maar op een aantal drempels stuiten waarvan het uitzoekwerk voorafgaand aan de investering, de benodigde administratieve handelingen en het zelf organiseren van het onderhoud de belangrijkste zijn. Deze bezwaren worden in het Zonnepanelenproject weggenomen: de woningeigenaar wordt volledig ontzorgd. Overigens kunnen ook MKB-bedrijven met een kleinverbruikersaansluiting (kleiner dan 3x80 ampère) participeren in het project. Pagina 2 van 7
\ Argumenten Energietransitie als onderdeel van de klimaatproblematiek Energietransitie en klimaatverandering zijn belangrijke en actuele maatschappelijke thema s. Het staat vast dat de voorraad aan fossiele grondstoffen eindig is en in hoog tempo plaats moet maken voor duurzame en schone energie, om daarmee de negatieve effecten van de klimaatverandering beheersbaar te houden maar bovenal onze kwaliteit van leven te behouden en potentiële economische kansen die de energietransitie biedt te benutten. De Stadsregio Parkstad Limburg en uw gemeente maken deel uit van een (inter-)nationale context. Zo heeft de Europese Unie zich ten doel gesteld tegen 2030 de CO2-uitstoot met 40 procent te beperken in vergelijking met het referentiejaar 1990, en moet het aandeel duurzame energie in de consumptie dan minstens 27 procent bedragen. Ook Nederland spant zich hiervoor in, getuige het in 2013 met onder meer werkgevers, vakbonden en milieuorganisaties gesloten Energieakkoord. Het aandeel duurzame energie in de totale consumptie in Nederland bedraagt anno 2016 nog maar 5,6%. De klimaatverandering is een belangrijke reden waarom de energietransitie noodzakelijk is. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komen namelijk broeikasgassen zoals CO2 vrij, hetgeen leidt tot een opwarming van de aarde. Deze opwarming moet binnen twee graden gehouden worden, willen de klimaateffecten voor toekomstige generaties beheersbaar blijven. Bestuurscommissie Ruimte in de Stadsregio Parkstad Limburg Onze samenleving krijgt te maken met energietransitie. Dat staat vast. Het is de taak van de overheid dit zo goed en efficiënt mogelijk voor ons bedrijfsleven en onze inwoners te laten verlopen. Jaarlijks betalen alle bedrijven en inwoners van Parkstad 500 tot 550 miljoen aan energiekosten. Een belangrijk doel is niet alleen er voor te zorgen dat straks energieverbruik op een duurzame wijze gebruikt en opgewekt wordt, maar ook dat de overgang van een fossiel in een duurzaam tijdperk betekent dat (een deel van) deze half miljard aan energiekosten in de regio blijven en het regionale bedrijfsleven optimaal profiteert van deze verandering. En dat is mogelijk. Mede hierom heeft het Parkstadbestuur begin 2014 het Ambitiedocument Parkstad Limburg EnergieTransitie (PALET) vastgesteld. In dit Ambitiedocument (PALET 1.0) heeft de regio een ambitie geformuleerd die inhoudt dat Parkstad zich tot 2040 ontwikkelt van een voornamelijk fossiele energiehuishouding naar een duurzaam energieneutrale regio. Die regionale ambitie is gebaseerd op gefundeerd onderzoek, waarbij aan de hand van de Trias Energetica het huidige energiegebruik en de potenties voor energiebesparing en duurzame energieopwekking zijn onderzocht. Een belangrijke randvoorwaarde is dat de voorgestane energietransitie past bij de regio, in de meest brede zin van het woord. Op basis van PALET 1.0 zijn voor elke Parkstadgemeente in PALET 2.0 de gemeente-specifieke energiehuishouding en de kansen voor energiebesparing en duurzame energieopwekking onderzocht. Uw raad heeft beide documenten, te weten PALET 1.0 en PALET 2.0 voor uw gemeente, op 28 mei 2015 vastgesteld als kaderstellend beleid voor de energietransitie PALET 1.0 en PALET 2.0 vormen de basis voor een gecoördineerde, gefundeerde, ruimtelijk realistische omzetting van de regionale ambitie en lokale potenties naar concrete acties en maatregelen in een uitvoeringsprogramma: PALET 3.0. PALET 3.0 vormt dan ook een uitermate belangrijk scharnierpunt in het gehele PALET-proces. De samenhang en het fundament vanuit PALET 1.0 en PALET 2.0 moet worden vastgehouden in het proces van PALET 3.0 om tot gerichte en gestructureerde uitvoering te komen. PALET 3.0 is op 19 mei 2016 door de Bestuurscommissie Ruimte van de Stadsregio Parkstad Limburg vastgesteld en uw college zal u hierover nader informeren in a.s. commissie- en/of raadvergaderingen. Het Zonnepanelenproject maakt vanzelfsprekend deel uit van PALET 3.0. De ambitie is om, als eerste uit te voeren project van PALET 3.0, een dergelijk succesvol voorbeeldproject regionaal uit te voeren. \ Kanttekeningen Het vaststellen van de verordening is juridisch noodzakelijk om het zonnepanelenproject voor Voerendaal in haar beoogde vorm uit te kunnen voeren. Mocht de raad immers besluiten tot het niet vaststellen van de verordening dan vervalt daarmee de mogelijkheid om de deelnemers aan het project een voordelige lening aan te bieden voor de aanschaf van de installatie. Aangezien eerdere ervaringen (in Landgraaf en Eijsden- Margraten) inmiddels hebben uitgewezen dat juist deze lening een belangrijke succesfactor vormt voor het Pagina 3 van 7
slagen van het project mag ervan worden uitgegaan dat wanneer de verordening niet wordt vastgesteld, de eerder gestelde doelen van het zonnepanelenproject (220 deelnemers aan de 1e tranche) niet worden behaald. \ Relaties met programmabegroting en/of visiedocument De door uw raad op 28 mei 2015 vastgestelde Parkstad Limburg Energie Transitie (PALET) documenten: PALET 1.0 (regionale ambitiedocument) en PALET 2.0 (gemeente-specifieke potentiestudie). Het door uw raad op 17 december 2015 genomen besluit met betrekking tot het Zonnepanelenproject Parkstad. \ Financiële, juridische en organisatorische consequenties Juridische consequenties Wet Fido Uw raad heeft bij besluit d.d. 17 december 2015 het Plan van Aanpak van het Zonnepanelenproject en de daaruit voortvloeiende en daarmee samenhangende activiteiten tot de publieke taak van de gemeente Voerendaal gerekend. Daarmee heeft u voldaan aan artikel 2, eerste lid van de Wet Fido (financiering decentrale overheden) waarin wordt gesteld dat het aangaan van leningen en het uitzetten van middelen en het verlenen van waarborgen en garanties uitsluitend zijn toegestaan voor de uitoefening van de publieke taak. Dit is besloten in relatie tot uw eerdere besluitvorming over de kaderstellende documenten PALET 1.0 en PALET 2.0 (zie onder Inleiding / Aanleiding ). Het onderhavige Zonnepanelenproject draagt bij aan het realiseren van de PALET-doelstellingen. Verordening (in relatie tot artikel 1:20 Wft) In het kader van het Zonnepanelenproject Parkstad verstrekken de acht colleges van B&W in Parkstad krediet aan burgers. De opdrachtnemer i.c. de serviceprovider is verantwoordelijk voor aanleg en beheer van de zonnepaneleninstallaties. De gemeente schiet het geld tot aankoop van zonnepanelen aan de burger voor. De burger betaalt vervolgens in 180 maandtermijnen (15 jaar) af. Aflossing in één keer is uiteraard ook mogelijk, dit is een keuze van de individuele burger. Wanneer, zoals in dit project wordt voorgestaan, krediet wordt aangeboden aan consumenten en dit krediet niet binnen drie maanden moet worden afgelost, bestaat er een vergunningplicht als bedoeld in artikel 2:60 Wet op het financieel toezicht (Wft). Dit project komt niet voor vrijstelling van die vergunningplicht in aanmerking en de gemeente is ook niet uitgezonderd van een vergunningplicht. Het traject tot het verkrijgen van een bankvergunning is administratief omslachtig en neemt circa 21 weken in beslag. Uit artikel 1:20 Wft blijkt het volgende: 1 Deze wet is niet van toepassing op: a. het krachtens een wettelijke bepaling aanbieden van krediet met een doelstelling van algemeen belang aan een beperkt publiek, 1. rentevrij of tegen een lagere dan op de markt gebruikelijke rentevoet, of 2. tegen een rentevoet die niet hoger is dan de op de markt gebruikelijke rentevoet en onder voorwaarden die voor de consument gunstiger zijn dan de op de markt gebruikelijke voorwaarden. Uit de wetsgeschiedenis is op te maken dat met een wettelijke bepaling ook wordt gedoeld op een wettelijke bepaling in materiële zin, zoals een verordening. Er zijn andere overheidsinstellingen die zonder bankvergunning en krachtens een eigen verordening consumentenkrediet verstrekken. In dit geval is aan alle vereisten uit artikel 1:20 Wft voldaan. Ten eerste gaat het om kredietverstrekking krachtens een wettelijke bepaling. Onder een wettelijke bepaling Pagina 4 van 7
moet worden verstaan een regeling van een orgaan dat aan de grondwet of een wet in formele zin regelgevende bevoegdheid ontleent. De betreffende verordening zal worden vastgesteld op grond van het bepaalde in artikel 108 jo 147 eerste lid jo artikel 149 Gemeentewet. De verordening houdt daarmee een wettelijke bepaling in. Ten tweede wordt het krediet aangeboden met een doelstelling van algemeen belang. De projectdoelstellingen bestaan o.a. uit het leveren van een bijdrage aan het verduurzamen van woningen in de gemeente en het leveren van een bijdrage aan de CO2-neutraliteit van de betreffende gemeente. Ten derde wordt het krediet aan een beperkt publiek aangeboden. Niet iedere consument kan in aanmerking komen voor het krediet. Door het instellen van zogenoemde kredietplafonds is het slechts mogelijk om, indien twee tranches worden uitgevoerd, aan maximaal 11% (namelijk 5,5% per tranche) deelnemers c.q. woningeigenaren in de regio een krediet te verstrekken. Ten vierde is het krediet voor de consumenten per saldo voordeliger dan een krediet op de markt. In dat verband is onder meer van belang dat het krediet wordt aangeboden tegen een lagere dan op de markt gebruikelijke rentevoet. Omdat aan alle voorwaarden uit artikel 1:20 Wft is voldaan, is op de aan de orde zijnde kredietverstrekking via een verordening de Wft niet van toepassing. Dit betekent dat de gemeenten niet handelen in strijd met het in de Wft neergelegde verbod om een krediet aan te bieden zonder te beschikken over een daartoe door de AFM verleende vergunning en evenmin handelen in strijd met één of meer bij of krachtens de Wft bepaalde gedragsregels. Op 14 april jl. bent u via een Raadsinformatiebrief geïnformeerd over de toenmalige situatie dat de aanbestedende dienst, zijnde de GR Parkstad Limburg, gedurende de aanbestedingsprocedure een kort geding aanhangig was gemaakt. Op 1 juni jl. bent u via een Raadsinformatiebrief geïnformeerd over het vonnis, waaruit bleek dat alle bezwaren zijn afgewezen hetgeen betekende dat de GR Parkstad Limburg op alle punten in het gelijk is gesteld op grond waarvan de aanbestedingsprocedure is voortgezet. De partij in dezen die het kort geding aanhangig had gemaakt, heeft in mei jl. bij de toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) een handhavingsverzoek ingediend tegen het Zonnepanelenproject Parkstad en is het standpunt toegedaan dat de tot Parkstad Limburg behorende gemeenten in strijd handelen met hun vergunningsplicht in de zin van de Wft en ten onrechte niet voldoen aan de Wft-gedragsregels. De ondersteunende advocatenkantoren van de Parkstad-gemeenten hebben in het kader hiervan het nodige onderzoek verricht en contact gehad met AFM. Hieruit blijkt het volgende. De verwachting is dat de AFM het handhavingsverzoek niet ontvankelijk verklaart omdat de hiervoor bedoelde partij zelf geen kredietverstrekker en daarmee geen belanghebbende is. In dat geval wijzigt het handhavingsverzoek in een handhavingssignaal en wordt het een interne AFM-zaak, dat houdt in dat op basis van interne prioritering bij AFM de kwestie al dan niet door hen wordt opgepakt. Er is contact geweest met de AFM, waarbij zij geen duidelijkheid heeft gegeven of zij de kwestie al dan niet in behandeling zal nemen en tevens heeft zij hierbij geen tijdslimiet aangegeven. Wat betreft het niet bezitten van de noodzakelijke vergunning lost de bovenstaande beschrijving van de verordening i.r.t. de Wft dit probleem op. Volgens de ondersteunende advocaten is deze redenering sluitend mede op basis van jurisprudentie en wetsgeschiedenis. Zij komen tot de volgende conclusies en aanbevelingen aan de gemeenten: de kans is reëel dat de hiervoor bedoelde partij door AFM niet als belanghebbende wordt beschouwd; de kans is reëel dat in het voorkomend geval het signaal van het handhavingsverzoek vanwege lage interne prioritering niet leidt tot een onderzoek van de AFM; de kans is klein dat in voorkomend geval van een onderzoek door de AFM, dit onderzoek uitmondt in het oordeel dat de uitzondering van artikel 1:20 Wft in casu niet van toepassing is; de kans is klein dat in het voorkomend geval van het opleggen van een maatregel door de AFM, dit een zware maatregel zal zijn, vanwege het transparante en consumentvriendelijke karakter van het project en het krediet; de overeenkomsten met de burger, die zijn gesloten voorafgaand aan het in voorkomend geval opleggen van een maatregel door de AFM, niet door deze maatregel worden aangetast. Mocht de AFM na verloop van tijd toch willen handhaven dan kan dit te allen tijde worden aangevochten bij de bestuursrechter en zal mogelijk een aanzienlijk deel van het project al (onherroepelijk) zijn uitgevoerd. Indien er onverhoopt toch een maatregel volgt, wordt de kans dat dit een zware maatregel is als klein beschouwd. Pagina 5 van 7
Op basis van dit advies en het beperkte en overzichtelijke risico als hierboven beschreven, wordt voorgesteld om, in afwachting van het eventuele oordeel van de AFM op het handhavingsverzoek, reeds te starten met de uitvoering van het Zonnepanelenproject Parkstad en dientengevolge de bijgevoegde Verordening vast te stellen. Vanuit het project is er, in nauwe afstemming met de ondersteunende advocaten, alles wat binnen de mogelijkheden lag gedaan om het project Wft-proof te krijgen. Omdat de AFM niet reageert en niet zeker is dat zij reageren, wordt voorgesteld de verdere uitvoering van het project in gang te zetten en uw raden te verzoeken de bijgevoegde verordening vast te stellen, waarmee de definitieve start van het Zonnepanelenproject Parkstad zijn beslag kan krijgen. Financiële consequenties Een belangrijk onderdeel van het project is de financiering. Het project wordt voor de gemeente kostenneutraal uitgevoerd. De benodigde financiële middelen worden intern georganiseerd. Het betreft een lening, dus geen subsidie. Deze lening wordt gedurende een traject van 15 jaar, volledig afgelost door de deelnemende inwoners. Het eventuele risico op wanbetaling wordt volledig bij de serviceprovider gelegd, die de uitvoering van het project op zich neemt. De individuele inwoner gaat een contract aan met uw eigen gemeente. De levering en het onderhoud van de zonnepanelen en de administratieve zaken zoals de maandelijkse facturering liggen bij de serviceprovider. Organisatorische consequenties Het gevolg van deze verordening is incidenteel in die zin dat het alleen betrekking heeft op het Zonnepanelenproject. In de begroting is de met de kredietverstrekking gepaard gaande uitgave voorzien. Aangezien de facturatie via de opdrachtnemer c.q. serviceprovider van het Zonnepanelenproject plaatsvindt, valt dit buiten de reguliere werkzaamheden waarin is voorzien. \ Uitvoering De uitrol van het Zonnepanelenproject wordt door een Bestuurlijke Kerngroep opgepakt, die bestaat uit wethouder H. Offermans (gemeente Brunssum en tevens regionaal portefeuillehouder PALET), wethouder J. Clemens (gemeente Heerlen), wethouder T. Ancion (gemeente Landgraaf) en wethouder R. Evers (gemeente Onderbanken). Deze Bestuurlijke Kerngroep wordt ondersteund door een Ambtelijke Kerngroep, die op haar beurt de ambtenaren van de individuele gemeenten (o.a. communicatie, financiën) faciliteert en ondersteunt. De uitvoering van het Zonnepanelenproject start in het najaar 2016, met allereerst informatieavonden per gemeente en vervolgens als de eerste aanmeldingen definitief zijn de daadwerkelijke installatie van de zonnepaneleninstallaties. Planning Na het vaststellen van de verordening zal de overeenkomst met Volta Limburg, als serviceprovider voor het zonnepanelenproject ondertekend worden (vooroverleg heeft hieromtrent reeds plaatsgevonden). Direct na ondertekening zullen, in overleg met Volta Limburg, een aantal informatieavonden worden ingepland. Tijdens deze informatieavonden kunnen aanwezigen zich gelijk aanmelden voor een eerste vrijblijvende offerte door Volta Limburg waarmee het project daadwerkelijk "in uitvoering" mag worden geacht. Uw raad zal op gepaste momenten worden geïnformeerd over de verdere voortgang van het project. Pagina 6 van 7
BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN VOERENDAAL De secretaris De burgemeester H.H.M. Timmermans W. Houben \ Bijlagen Bijlage 1 - Overzicht 1e tranche Zonnepanelenproject Parkstad.bmp (original), Bijlage 2 - Definitieve verordening zonnepanelenproject - gemeente X.pdf (original), Bijlage 3 - Modelovereenkomst t.b.v. zonnepanelenproject - gemeente X.pdf (original), Bijlage 4 - Brief namens BC Ruimte aan colleges van B_W.pdf (original), Bijlage 5 - Memo AKD m.b.t. finalisering verordening.pdf (original), Bijlage 6 - Advies AKD inzake handhavingsverzoek AFM.pdf (original), Bijlage 7 - Advie RRA Advocaten inz risicobeoordeling handhavingsverz AFM.pdf (original) Pagina 7 van 7