HANDBOEK ZORG EN BEGELEIDING SAMENVATTING: Dit handboek beschrijft het continuüm van begeleiding naar zorg (de 1 zorgroute). Dit Het handboek beschrijft de kaders van waaruit de afzonderlijke scholen hun schoolspecifiek zorgplan opstellen en uitvoeren. In dit handboek wordt uitgegaan van de uitgangspunten van het opbrengstgericht en handelingsgericht werken. ROUTE VAN HET DOCUMENT BINNEN DE GELEDINGEN: Geleding Datum ontvangst Datum akkoord GMR SKBO Instemming PGMR Advies GMR Informerend BLG KWZ/CvB (v.b.) Akkoord 2012-12-20 RvT/CvB (def.)
HANDBOEK ZORG EN BEGELEIDING. SKBO Daltonschool In Balans. 2 Januari 2013
Inhoudsopgave Inleiding... 8 Algemeen planningskader SKBO:... 10 De 3 fasen van begeleiding.... 11 Fase 1... 11 De uitwerking van fase 1 binnen SKBO:... 12 Het waarnemen.... 12 Het begrijpen.... 13 Het plannen... 13 Het uitvoeren.... 14 De trendanalyse.... 14 Fase 2: van begeleiden naar zorg.... 16 De uitwerking van fase 2 binnen SKBO:... 17 De school kent functionarissen die de leerkrachten ondersteunen en begeleiden in het uitvoeren van hun opdracht... 17 Fase 3: inschakelen extern deskundigen... 18 De uitwerking van fase 3 binnen SKBO:... 19 Het ZorgTeam:... 19 3
MISSIE Kinderen hebben recht op goed onderwijs. SKBO realiseert het best mogelijke onderwijs voor kinderen op dertien katholieke basisscholen in de gemeente Oss. Dat doen we Samen. Het Kind is daarbij uitgangspunt van ons handelen. Daarom zijn we steeds in Beweging met een open blik naar de Omgeving. Missie daltonschool In Balans Ik ben ik, jij bent jij en samen leren wij! Het is een levenslange opgave om balans te verwerven in je leven. Een leven in balans geeft rust, evenwicht, stabiliteit, een rijk leven! In Balans duidt op beweging, activiteit, op ontwikkeling.. een leven lang! We richten ons erop dat een kind zich aan het eind van de basisschool heeft ontwikkeld tot een evenwichtige persoon, die zelfstandig kan functioneren in relatie met andere mensen. De ontwikkeling van heel de mens staat daarin voorop: de cognitieve (verstandelijke) ontwikkeling, de sociale ontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling op creatief, motorisch en sociaal-emotioneel gebied. Werken met hoofd, hart en handen bevordert de ontwikkeling van al deze gebieden: het bevordert de balans in het leven! VISIE Als katholieke stichting biedt SKBO (heterogene) groepen ruimte om te leren. We vinden het essentieel dat leerlingen zich binnen een veilige omgeving als individu kunnen ontwikkelen. We tonen respect voor verschillen tussen mensen en de keuzes die ze maken, nemen hen serieus. De vertrouwensrelatie tussen onze medewerkers, kinderen en ouders is daarbij van groot belang. In onze manier van werken en organiseren zijn principes van samenwerkend leren, verantwoordelijkheid en autonomie herkenbaar. We werken opbrengst- en handelingsgericht. De aansturing en begeleiding van onze medewerkers en leerlingen is erop gericht keuzes te maken en elk van hen optimale ontwikkelingskansen te bieden. 4 Daar waar we kinderen stimuleren en ondersteunen hun ambities te ontdekken en waar te maken zijn wij aan hen, aan hun ouders/verzorgers en aan elkaar verplicht onze ambities helder te maken en te verantwoorden. SKBO werkt consistent aan een sterke onderwijsorganisatie, waarin de kwaliteit van het onderwijs binnen de zich onderscheidende scholen de hoogste prioriteit heeft. Daarom vormt het managen van het primaire proces ons uitgangspunt. Visie Daltonschool In Balans De school heeft zich ontwikkeld tot een katholieke daltonschool. Het Daltonconcept sluit aan bij de ideeën, die het team heeft over onderwijs en opvoeding, geïnspireerd vanuit een katholieke identiteit. De zes principes van het Daltononderwijs staan centraal: Vrijheid in gebondenheid samenwerken- zelfstandigheid effectiviteit- reflectie- borgen.
Wat is Daltononderwijs? Daltononderwijs staat voor een manier van leven en is op zes basisprincipes gebaseerd. De Amerikaanse onderwijzeres Helen Parkhurst gaf in 1920 les in de stad Dalton aan een groep van veertig kinderen van uiteenlopende leeftijden. Zij wilde al die zeer verschillende kinderen tot hun recht laten komen. Met haar Daltonwerkwijze brak zij met het reguliere klassikale onderwijs: kinderen in een groep kunnen met heel veel verschillende dingen bezig zijn. Het Daltononderwijs is gebaseerd op zes pijlers. 1.Vrijheid in gebondenheid/verantwoordelijkheid Vrijheid is volgens Dalton zeker geen vrijheid - blijheid, maar vrijheid in gebondenheid, de leerling mag kiezen uit bepaalde taken. De ontwikkeling van verantwoordelijkheid staat centraal. De leerkracht geeft de leerling verantwoordelijkheid voor het eindproduct en de manier waarop dat tot stand komt. Het motiveert leerlingen wanneer ze zelf verantwoordelijk zijn voor hun werk. Vrijheid en verantwoordelijkheid zijn essentieel bij het zelfstandig werken. Natuurlijk begeleidt de leerkracht de leerling hierbij. 2. Zelfstandigheid Kinderen leren zelf te bepalen wanneer iets gemaakt wordt, op welke manier en in welk tempo. Wanneer zij zelfstandig werken en niet meer met de hele klas tegelijk de lessen hoeven te volgen, kunnen alle leerlingen werken op hun eigen niveau. In het Daltononderwijs werken we met het principe van uitgestelde aandacht. Dit betekent dat de leerkracht en leerlingen niet altijd voor elkaar beschikbaar zijn en een leerling in eerste instantie naar andere mogelijkheden moet zoeken om tot een oplossing te komen. De leerlingen leren oplossingsmethodes te zoeken, zelf of samen met een klasgenoot problemen op te lossen en opdrachten uit te voeren. 3. Samenwerken Kinderen leren van en met elkaar, niet alleen door de verschillen in hun intellectuele begaafdheden maar ook door de verschillen in leerstijl, sociaal-economische en culturele achtergrond. Door samen te werken leren kinderen dat ze voor bepaalde opdrachten elkaar nodig hebben en dat ieder kind een eigen inbreng heeft waar hij/zij op aangesproken mag worden. De kinderen leren naar elkaar te luisteren, rekening met elkaar te houden en rekening te houden met verschillen. Het samenwerken bevordert een positief pedagogisch klimaat. Zo'n goede sfeer in de klas is een voorwaarde om beter te kunnen leren. Tenslotte is goed kunnen samenwerken heel belangrijk voor later. 5 4. Effectiviteit en doelmatigheid Het onderwijs is gericht op de effectieve inzet van tijd, kracht en middelen. Leerlingen weten aan welke doelen zijn moeten voldoen. Leerlingen krijgen een taak op maat waardoor ze doelmatig en functioneel bezig zijn. Zij weten en kennen de verschillende middelen die zij daarbij kunnen gebruiken en inzetten. 5. Reflectie Reflectie op het onderwijs vindt voortdurend plaats. Wanneer een leerling zijn werk kritisch bekijkt, zal hij er meer van leren. De leerlingen bepalen zelf een aantal persoonlijke doelen. Reflectie draagt in hoge mate bij tot het bereiken van deze doelen. 6. Borging Het punt borging vindt vooral plaats op schoolniveau: de school werkt planmatig aan de daltonontwikkeling, draagt Daltonidentiteit uit. De school borgt de kernwaarden door middel van zelfevaluatie en visitaties.
STRATEGIE Samen Alle dertien scholen zijn samen eigenaar van de kwaliteit op de vier beleidsterreinen. We leren van en werken met elkaar. Met collega besturen in het samenwerkingsverband (SPOM) nemen we de maatschappelijk verantwoordelijkheid om kinderen thuisnabij naar school te laten gaan. Kind In het schoolondersteuningsprofiel en zorgplan maken we duidelijk welke zorg op welke school geboden wordt om ieder kind zo optimaal mogelijke ontwikkelingskansen te bieden. We werken handelingsgericht: kijken naar de mogelijkheden in plaats van naar de drempels. Beweging De veranderende (maatschappelijke) context stimuleert ons om daarop te anticiperen en maakt ons innovatief bij het bevoorwaarden van de ontwikkeling van kinderen. Omgeving Onze onderwijsverantwoordelijkheid ligt in de wijken van Oss. Op ondernemende wijze werken we samen met collega besturen, organisaties voor kinderopvang en peuterspeelzalen en de gemeente Oss in het realiseren van een integraal helder aanbod voor kinderen in de wijk. SKBO maakt meerjarig strategisch beleid op de beleidsterreinen onderwijs, personeel & organisatie, kwaliteitszorg, financiën & facility. Dit beleid vormt de basis van een managementcontract dat, in samenspraak met alle geledingen, jaarlijks wordt opgesteld. Dat doen we opbrengstgericht. 6
Bestuur Opbrengstgericht besturen School Opbrengstgericht leidinggeven Groep Opbrengstgericht werken Leerling Resultaten Opbrengstgericht werken, leidinggeven en besturen is het systematisch en doelgericht werken aan het maximaliseren van prestaties. Het is een werkwijze waarbij de resultaten van leerlingen op alle niveaus van de organisatie worden benut om beslissingen te nemen over het onderwijs en de school. Op het niveau van het bestuur worden op bovenschools niveau beslissingen genomen over strategie, middelen, resultaatafspraken en kwaliteitszorg. Op het niveau van de school neemt het management beslissingen over schoolontwikkeling, organisatie, de inzet van middelen, personeel en kwaliteitszorg. Op het niveau van de groep worden door professionals dagelijks beslissingen genomen over de inrichting en vormgeving van het onderwijs met als doel de resultaten te verbeteren. In 2011 werkten we aan de Basis op Orde. Via de inhoudelijke ambities in beeld in 2012, gaan we naar Zorg voor elkaar in 2013. Om vervolgens in 2014 ons meer te onderscheiden via onze diversiteit aan onderwijsconcepten en inhoudelijke specialisaties: Kwaliteit door eenheid in verscheidenheid. In 2015 maken we pas op de plaats om onze visie op onderwijs, school, zorg en opvang in 2020 vast te stellen. 7 Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
Inleiding Alle scholen binnen SKBO geven vorm aan de elementen uit de 1- zorgroute. (Continuüm van begeleiding naar zorg) De organisatie vraagt om een heldere, school-overstijgende structuur van waaruit alle scholen vorm geven aan de opeenvolgende fasen van begeleiding naar zorg. Dit handboek geeft inhoud aan die structuur, gebaseerd op de structuur van het handelingsgericht werken. Die ordening wordt vertaald naar de 3 fasen van begeleiding binnen het onderwijscontinuum, welke in juni 2012 door het Spom zijn vastgesteld. Vervolgens wordt de concrete SKBO invulling van deze drie fasen weergegeven. De ingekaderde teksten verwijzen naar de documenten die binnen SKBO zijn vastgesteld. Na het theoretisch gedeelte vindt u achter de afzonderlijke tabbladen de diverse documenten, waar in de tekst naar verwezen wordt. Tot slot: Dit handboek wordt gerealiseerd op het moment dat de besprekingen rond de inrichting van het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs 30-06 in volle gang zijn. In 2014 zal het SWV PO 30-06 ook haar ondersteuningsplan presenteren. Nu is niet te voorzien in hoeverre dit invloed zal hebben op de inhoud van en termen in dit handboek. Erg waarschijnlijk bijv. is, dat het woord zorg niet meer gebruikt zal worden in onderwijsland en vervangen zal zijn door het woord ondersteuning. Daarom ook zullen de bijgestelde zorgplannen van de scholen gemaakt worden voor de jaren 2013 en 2014. Mogelijk zullen dan aanpassingen nodig zijn. 8 Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
Het kader van het handelingsgericht werken binnen de 1-zorgroute. Leerling-bespreking 9 In bovenstaand kader zijn de drie fasen van zorg en begeleiding herkenbaar: - In de cirkel het handelen van de leerkracht. - In de rechthoek rechts de ondersteuning vanuit de school. - In de rechthoek onder de externe hulpverlening. Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
Algemeen planningskader SKBO: Ten einde leerkrachten binnen de organisatie van de school, in staat te stellen het aanbod voor hun groep goed te overwegen, plant de school haar activiteiten vanuit de zorgcyclus: Groepsfoto (vh. Gop) Groepsfoto (vh. Gop) Groepsplan 1 e half jaar Groepsplan 2 e half jaar opstellen 1 e groepsplan Tussenevaluatie / bijstellen Evaluatie / opstellen 2 e groepsplan Tussenevaluatie / bijstellen Evaluatie /overdracht Methodegebonden toetsen / observaties Methodegebonden toetsen / observaties / Cito-M Methodegebonden toetsen / observaties Cito - E Individuele handelingsplannen. (i.h.p.) Ontwikkelingsperspectieven.(o.p.p.) Bovenstaand schema houdt in dat de school jaarlijks minimaal de volgende activiteiten m.b.t. zorg en begeleiding plant: een warme overdracht tussen verwijzende en ontvangende leerkracht, bij voorkeur voor aanvang van het nieuwe schooljaar; 2x een periode voor het invullen / bijstellen van de groepsfoto (3 t/m 8) De groepsfoto van groep 2 wordt in juni opgesteld en dient als overdracht naar groep 3. 2 x een periode voor het opstellen van de groepsplannen en de daaraan voorafgaande analyses (2 t/m 8). 2 x een periode voor het opstellen van de groepsplannen (Sept-Jan Groep 2 voor minimaal 2 ontwikkelgebieden. Jan Jun Groep 1 en 2 voor minimaal 2 ontwikkelgebieden). Groep 3 t/m 8 minimaal 4 ontwikkelgebieden (rek, spelling, lezen, begrijpend lezen). minimaal 2x een groepsbespreking n.a.v. het groepsplan; minimaal 2x een interne leerlingbespreking t.b.v. leerlingen die onvoldoende profiteren van het aanbod in het groepsplan; een, met externe instanties overeengekomen aantal externe leerlingbesprekingen (ZAToverleg) daarnaast plant de school een aantal (minimaal 2) groepsbezoeken, uitgevoerd door de schoolleiding en/of de intern begeleider, reken coördinator, taal coördinator, ictcoördinator en specialist Jong Risico Kind. 10 Pas nadat alle bovenstaande activiteiten opgenomen zijn in de jaarplanning, worden alle overige zaken gepland. Hiermee maken we zichtbaar dat zorg en begeleiding centraal staat en garanderen we ook voldoende mogelijkheden aan leerkrachten om een goede inhoud te geven aan het waarnemen, begrijpen, plannen en uitvoeren. Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
De 3 fasen van begeleiding. Fase 1 Fasen van begeleiding Omschrijving Betrokkenen Opmerkingen Fase 1 Basisaanbod, beschreven in het GROEPSPLAN Signalering, bepalen van rendement, analyse, beschrijven van onderwijsbehoeften en bepalen van doelen door de leerkracht. Inhoudelijke en evaluatieve bespreking binnen de groepsbespreking met de intern begeleider /eventueel directeurleidinggevende. Ouders worden geraadpleegd of geïnformeerd. Interventies beschreven in groepsplan. Na de evaluatie worden de vervolgstappen bepaald n.a.v. het rendement van de uitgevoerde interventies. Het basisaanbod op groepsniveau Het basisaanbod is beschreven in het groepsplan. Het uitgangspunt is de convergente differentiatie. Leerlingen met overeenkomstige onderwijsbehoeften worden geclusterd. ( samenvatting fase I: alles in de eigen groep, door de eigen leerkracht, beschreven in het groepsplan) Verantwoordelijkheden: De leerkracht differentieert in 3 subgroepen; basisinstructie, intensieve/verlengde instructie of verkorte instructie. In de groepsbespreking bespreken leerkracht en de interne specialist het groepsoverzicht en het groepsplan. Positie van de ouders: De ouders en de leerlingen worden benaderd als gelijkwaardige gesprekspartners. Zij zijn een belangrijke bron van informatie voor de leerkracht. De leerkracht geeft de ouders heldere informatie over de streefdoelen en de aanpak in fase I. Tijdens de reguliere oudergesprekken. Registratie: Het groepsplan is, samen met de onderliggende documenten beschikbaar. Op basis hiervan maakt de leerkracht de week- en dag planning. Evaluatiegegevens worden genoteerd bij de betreffende leerlingen in de beschikbare documenten en/of groepsplan. 11 Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
De uitwerking van fase 1 binnen SKBO: Het handelen van de leerkracht richt zich achtereenvolgens op deze vier elementen: Het waarnemen / signaleren. Het begrijpen. (onderzoeken) Het plannen. (groepsplan) Het realiseren. (weekrooster) Het waarnemen. Al het handelen begint met het waarnemen / signaleren of leerlingen wel of geen passend aanbod krijgen. Voor dit signaal zijn de volgende instrumenten relevant: - Het observeren tijdens de les; - Het diagnosticerend onderwijzen; - De resultaten vanuit de methodegebonden toetsen; - De resultaten vanuit het Cito-lovs; - De registraties van het observatie instrument in de groepen 1-2; - De professionele intuïtie van de leerkracht. Al deze signalen geven, afzonderlijk of in combinatie, de leerkracht input het onderwijs aan zijn groep en aan de individuele leerling vorm te geven. Die vormgeving krijgt doorgaans gestalte in de uitvoering van een, binnen het concept van de school passende vorm van directe instructie. Het resultaat van die waarneming is weergegeven in de groepsfoto (voorheen groepsontwikkelingsplan ). Dit document is de basis voor de warme overdracht naar het nieuwe leerjaar en voor een reflectie op de ontwikkeling binnen de groep halverwege het leerjaar. (In hoeverre is mijn groepsfoto nog actueel?) 12. Documenten: - Toetskalender. (schoolspecifiek) Vastgesteld is dat op alle scholen in het kader van verantwoording de volgende toetsen worden afgenomen, ambities (M en E) worden benoemd in het Macon en resultaten worden verantwoord binnen het Marap: technisch lezen: DMT groepen 3 en 4 begrijpend lezen groepen 6 rekenen en Wiskunde groepen 4 en 6 Taal en Rekenen voor kleuters E2 - De Groepsfoto. (voorheen Groepsontwikkelingsplan) Bijlage 1. (evaluatie najaar 2014) - Hulpmiddelen bij Cito-toetsen. Bijlage 3 (evaluatie najaar 2014) - Cito-toetsen technisch lezen. Bijlage 4. (evaluatie najaar 2014) Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
Het begrijpen. Een essentieel onderdeel van een verantwoord continuüm binnen zorg en begeleiding vormt de analyse van de signalering: welke factoren spelen een rol bij de resultaten die of bij het gedrag dat een groep of een individuele leerling laat zien. Het zoeken naar verklaringen om vervolgens te kunnen beslissen wat de groep of de leerling nodig heeft om beter te profiteren van het aanbod. (Kortom: het benoemen van de onderwijsbehoeften) Binnen SKBO is voor dit onderdeel geen format of richtlijn opgesteld. Toch eist dit aspect expliciete aandacht om vorm te kunnen geven aan de inrichting van het onderwijs. De leerkracht, die we in dit verband met recht de onderzoekende professional zouden mogen noemen, heeft een aantal instrumenten ter beschikking om een analyse uit te kunnen voeren om zich een beeld van die onderwijsbehoeften te kunnen vormen. Hierbij noemen we: - warme overdracht en informatie van collega s - bevindingen vanuit observaties - gesprekken met leerlingen - gesprekken met ouders - de analyse van methodegebonden toetsen - analyses van het observatie instrument in de groepen 1-2 - het diagnostisch gesprek met de leerling - de analyse van de Cito-lovs toetsen en andere methode-onafhankelijke toetsen - het gebruik maken en interpreteren van de zelfevaluaties uit het Cito-lovs programma Al deze input stelt de leerkracht in staat de onderwijsbehoefte van leerlingen te benoemen. Hij / zij geeft antwoorden op vragen als: Deze (groep) leerling(en) heeft... - een instructie nodig... - opdrachten, materialen, activiteiten of taken nodig... - een leeromgeving of werkvormen nodig... - feedback nodig... - groepsgenoten nodig... - een leerkracht nodig... - ouders nodig... om gestelde doelen te kunnen halen. 13 Deze antwoorden zijn van belang bij de verdere begeleiding van de groep en van een individuele leerling, ook in volgende leerjaren. Deze fase van begrijpen wordt op de scholen op verschillende manieren uitgevoerd. Het plannen Na de signalering en de analyse, het begrijpen van de signalen, gaat de leerkracht zijn onderwijs aan de groep leerlingen plannen. Die planning wordt weergegeven in het groepsplan. Het groepsplan is gebaseerd op het verdelen van de groep in (minimaal) 3 instructiegroepen: - de groep die de basisinstructie volgt; - de groep die een verkorte instructie krijgt; - de groep die een verlengde instructie / begeleide inoefening krijgt. De verdeling van de groep is gebaseerd op een voorafgaande analyse zoals omschreven bij begrijpen. In het groepsplan per vakgebied wordt omschreven welke doelen in de komende periode worden bereikt. M.b.t. de te bereiken doelen op het niveau van vaardigheidsscores: we hebben vastgesteld dat deze minimaal gesteld worden op of boven de door de inspectie gestelde ondergrenzen of de ondergrens van niveau B van Cito. Het document notitie groepsplannen gaat hier verder op in. Het heeft de voorkeur op termijn de doelen te beschrijven in termen van leerdoelen of verwijzing naar de binnen de methode omschreven leerdoelen. Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
Vervolgens geeft de leerkracht aan op welke wijze hij / zij deze doelen met de verschillende subgroepen denkt te bereiken op basis van de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Doelen in termen van leerdoelen kunnen gezien worden als constante factor, periodieke aanpassingen in het groepsplan hebben met name betrekking op inhoud, strategieën, materialen, tijd, mate van begeleide inoefening, enz. Documenten: - Vastgestelde Notitie groepsplannen. (zie bijlage 2). Hierin zijn twee formats voor groepsplannen opgenomen. (Evaluatie najaar 2014). - Zie: overzicht ondergrenzen vaardigheidsscores. (Bijlage 5) (document wordt regelmatig geactualiseerd) Het uitvoeren. De uitvoering van het groepsplan is zichtbaar in de weekplanning van de leerkracht. Hierin wordt aangegeven op welke momenten in de week welke vakgebieden de aandacht krijgen en welke aandachtspunten hierbij van belang zijn. Hierdoor is ook zichtbaar dat de voornemens die verwoord zijn in het groepsplan ook daadwerkelijk geconcretiseerd worden in de praktijk. Alle leerkrachten binnen SKBO voeren het onderwijs uit conform de planning in het weekrooster. De scholen gebruiken hiervoor een eigen format. Documenten: t.a.v. de groepsbespreking en interne leerlingbespreking: zie notitie Groepsplannen (Bijlage 2) De trendanalyse. In het planningskader, wat zich richt op activiteiten rond zorg en begeleiding, is de trendanalyse niet expliciet opgenomen. In feite is dit ook een uitstapje naar kwaliteitszorg. De trendanalyse en besprekingen op teamniveau, heeft invloed op de uitvoeringsonderdelen van het groepsplan, dus van fase 1. Daarom is dit kwaliteitszorg-instrument kort opgenomen. 14 Teambespreking trendanalyse Het doel is: volgen en vaststellen hoe de resultaten / opbrengsten van de leerlingen zich ontwikkelen op groepsniveau / schoolniveau (teambewustzijn); identificeren van de beïnvloedbare, verklarende factoren waarom de resultaten /opbrengsten zich ontwikkelen zoals ze zich ontwikkelen (in positieve en / of negatieve zin); vaststellen welke interventies op school en groepsniveau gepleegd dienen te worden om de resultaten/ opbrengsten te verbeteren of te borgen; vaststellen of de resultaten overeenkomen met de in de groepsplannen en/of Macon geformuleerde streefdoelen. het leveren van input voor de op te stellen groepsplannen in de leerjaren / groepen. Het is wenselijk dat een teambespreking n.a.v. de bereikte resultaten 2x per jaar wordt gehouden naar aanleiding van de resultaten van de M en de E toetsen van het Cito-lovs. Een dergelijke teambespreking wordt: ingepland in het jaarschema van de school; goed voorbereid door een daartoe aangewezen persoon; in tijd gekoppeld aan het moment dat nieuwe groepsplannen worden opgesteld. Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
Samengevat zien we op de scholen onderstaande gesprekvormen binnen zorg en begeleiding (in relatie met opbrengst gericht werken): trendanalyse school en groep fase 1 fase 1 groepsbespreking groepsplan leerlingbespreking i.h.p. fase 2 fase 3 zorgteam externen school 15 Handboek Zorg en Begeleiding SKBO
Fase 2: van begeleiden naar zorg. Leerlingbespreking Fase 2 Leerlingen die Te weinig rendement hebben gehaald uit de voorafgaande interventies binnen het groepsplan Niet hebben kunnen beantwoorden aan de vooraf gestelde doelen van het groepsplan krijgen EEN INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN, waarin kindspecifieke doelen en interventies zijn beschreven. Signalering door de leerkracht. Analyse en formuleren van vervolgstappen door leerkracht en INTERN DESKUNDIGE(N). Bespreking tijdens de interne leerlingbespreking met de intern begeleider. Ouders worden geraadpleegd en geïnformeerd. Doelen en interventies beschreven in een I.H.P. Het I.H.P. wordt door ouders ondertekend voor gezien. 16 Extra begeleiding binnen de expertise van de eigen school Wanneer de beoogde doelen van het basisaanbod niet tot het gewenste resultaat hebben geleid en de leerling niet meer aansluit bij het groepsplan zijn vervolgstappen nodig met specifieke interventies. De leerkracht doet een beroep op de interne specialist voor een leerlingbespreking. Verantwoordelijkheden; De leerkracht en de interne specialist analyseren diepgaander welke interventies nodig zijn en stellen doelen op. Dit wordt beschreven in een IHP. Het streven is dat de leerling na de extra begeleiding weer kan aansluiten bij het groepsplan. IHP wordt ondertekend door leerkracht, ouders en Intern Begeleider. Het IHP wordt weergegeven in dotcomschool, het papieren dossier en de Zorgmap. Positie van de ouders: De ouders worden geïnformeerd en geraadpleegd tijdens een extra oudergesprek. De ouders ondertekenen het IHP voor gezien. Registratie: Het IHP beschrijft de beginsituatie, doelen, inhoud, organisatie en evaluatie. 16
De uitwerking van fase 2 binnen SKBO: Al het voorafgaande heeft betrekking op het begeleiden van de groep leerlingen, groepjes leerlingen naar de in het groepsplan gestelde doelen. Uitgangspunt is dat zoveel mogelijke leerlingen voldoende profijt hebben van deze begeleiding. Door de inspanningen, welke staan beschreven in het groepsplan, halen de leerlingen de aan hen gekoppelde doelen. Daar waar leerlingen dit resultaat niet halen, wordt tijdens de leerlingbespreking besproken of betreffende leerling via een aanpassing in het groepsaanbod een te verwachten rendement haalt, of dat deze leerling naast de begeleiding (groepsplan) extra ondersteuning nodig heeft. Die beslissing wordt genomen na een verdere analyse van de onderwijsbehoefte van de leerling. Als de conclusie van die analyse is, dat de begeleiding van deze leerling niet enkel uitgevoerd kan worden middels het aanbod in het groepsplan, wordt voor de leerling een individueel handelingsplan (i.h.p) opgesteld. In de huidige terminologie spreken we dan van zorgleerlingen. Dit i.h.p vult de maatregelen in het groepsplan aan. We stellen vast: Voor leerlingen die voor de eerste keer D of E score (eventueel lage C) laten zien, wordt altijd een verdere analyse naar de onderwijsbehoefte uitgevoerd. De resultaten van die analyse kunnen leiden tot aanpassingen in het groepsplan. Voor leerlingen die ondanks de voorafgaande inspanning binnen het D of E (eventueel lage C) niveau blijven, wordt altijd overwogen en beslist of het noodzakelijk is een individueel handelingsplan te schrijven en uit te voeren. Documenten: - Voorbeeld eenvoudig individueel handelingsplan. Bijlage 6 (Niet vastgesteld). Bij het realiseren van fase 2 is essentieel: De school plant haar activiteiten vanuit de zorgcyclus (zie inleiding) De school kent functionarissen die leerkrachten kunnen ondersteunen en begeleiden in het uitvoeren van hun opdracht 17 De school kent functionarissen die de leerkrachten ondersteunen en begeleiden in het uitvoeren van hun opdracht In de praktijk zal dit met name de intern begeleider zijn, maar in voorkomende situaties kan ook een beroep gedaan worden op collega s groepsleerkrachten, taal- of rekencoordinatoren, gedragsspecialisten, enz. De intern begeleider zal vanuit zijn functie de leerkrachten waar nodig of gewenst - ondersteunen bij het opstellen van de groepsfoto; - ondersteunen bij het opstellen van het groepsplan; - ondersteunen bij de analyse van de waarnemingen. - ondersteunen bij de analyse t.b.v. het individueel handelingsplan. - ondersteunen bij het opstellen van het individueel handelingsplan. en in ieder geval - met de leerkracht het groepsplan bespreken en evalueren tijdens de groepsbesprekingen - groepsbezoeken uitvoeren met als doel de leerkracht te begeleiden bij het uitvoeren van de maatregelen die in het groepsplan beschreven staan - de leerkracht begeleiden in het managen van de groep om de uitvoering van het groepsplan mogelijk te maken - de voortgang en de uitvoering van het individueel handelingsplan bewaken en ondersteunen 17
Fase 3: inschakelen extern deskundigen Leerling-bespreking 18 Externe ondersteuning Fase 3 Leerlingen die Te weinig rendement hebben gehaald uit de voorafgaande interventies uit IHP fase 2. Niet hebben kunnen beantwoorden aan de vooraf gestelde doelen uit IHP fase 2 krijgen EEN INDIVIDUEEL HANDELINGSPLAN, waarin kindspecifieke doelen en interventies zijn beschreven. Signalering door de leerkracht en intern deskundige(n). Analyse en formuleren van vervolgstappen door voornoemden en EXTERN DESKUNDIGE(N). Bespreking tijdens de externe leerlingbespreking.begeleiding vindt plaats binnen de school. Ouders worden geraadpleegd, geinformeerd en om toestemming gevraagd. Doelen en interventies worden beschreven in een I.H.P. Het I.H.P. wordt door ouders ondertekend voor gezien. Extra begeleiding met externe expertise Wanneer het specifieke plan van aanpak uit fase II niet tot het gewenste resultaat heeft geleid wordt de externe specialist betrokken. Er wordt een specifieke hulpvraag geformuleerd na evaluatie van de voorafgaande interventies uit het IHP. Verantwoordelijkheden: 18
De school betrekt een externe professional die op grond van eventueel onderzoek een analyse/ diagnose opstelt. In de externe leerlingbespreking worden vervolgstappen geformuleerd. De interventies en doelen worden beschreven in een IHP. ( LGF en OPP leerlingen zijn altijd fase 3) Positie van de ouders: De ouders worden geïnformeerd en geraadpleegd. Zij worden om toestemming gevraagd voor extern onderzoek. De ouders ondertekenen het IHP voor gezien. Met de ouders wordt het IHP geëvalueerd en de ouders zijn betrokken in de voortgang. Registratie: Het IHP beschrijft de beginsituatie, doelen, inhoud, organisatie en evaluatie. De uitwerking van fase 3 binnen SKBO: In fase 3 is sprake van het inschakelen van extern deskundigen. Het inschakelen van 2 e lijns zorg / extern deskundigen binnen fase 3 kan via twee kanalen lopen: 1. Direct vanuit de school. De school schakelt zelf de gewenste expertise in. Hierbij gaat de school uit van de eigen, interne deskundigheid. 2. De school schakelt externe expertise in op grond van de uitkomst van de besprekingen in het ZorgTeam-overleg. De school kiest er dan voor om i.s.m. de direct beschikbare deskundigen in het ZorgTeam het vervolgtraject af te spreken, In alle gevallen worden ouders expliciet betrokken bij de besluitvorming voor de te kiezen route en bij de resultaten van de besprekingen. Bij voorkeur wordt aan ouders gevraagd deel te nemen aan de besprekingen. Het ZorgTeam: Het ZorgTeam (ZT) wordt bemenst door: - de intern begeleider, de betrokken leerkracht - de schoolmaatschappelijk werker - de psycholoog, verbonden aan Psyplus (Indigo) - indien noodzakelijk kunnen andere instanties worden uitgenodigd 19 Het overleg ZorgTeam heeft een handelingsgericht karakter 1 : De onderwijs- en opvoedbehoeften staan centraal in het overleg: Wat heeft deze leerling nodig om een bepaald doel te bereiken. Het gaat om deze leerling in deze groep, bij deze leerkracht, op deze school en van deze ouders. Tijdens de bespreking richten we ons op de wisselwerking tussen de factoren. De leerkracht doet er toe! De vraag en het werkprobleem van de leerkracht staan centraal. De positieve aspecten van de leerkracht, leerling, groep, school en ouders krijgen expliciet aandacht. De aanwezigen reflecteren samen op de behoeften van de leerling en de aanpak van de leerkracht. Er wordt doelgericht gewerkt: er worden doelen geformuleerd voor de bespreking: wat willen we met deze bespreking bereiken? Wanneer zijn we tevreden? Het overleg is per definitie verkennend, consultatief. Wel met als doel om tot besluitvorming en afspraken te koen m.b.t. de voortgang. Uit dit overleg worden interventies afgesproken als - consulten SMW (systeembegeleiding) - psychologisch of didactisch onderzoek. - verwijzing naar 2 e lijns 2 hulpverlening / onderzoek. 1 Bron: Multidisciplinair overleg op school. Noëlle Pameijer 2 Nuldelijnszorg is de zorg die gegeven wordt door mantelzorgers, vrijwilligers en familie. Eerstelijnszorg is alle zorg die direct toegankelijk is voor de patiënt. Denk aan huisartsen, maatschappelijk werk en spoedeisende hulp in ziekenhuizen. Tweedelijnszorg is de zorg waarbij een verwijzing door een zorgaanbieder uit de eerste lijn, zoals een huisarts / schoolarts, noodzakelijk is 19
- aanvragen LGF - verwijzing naar sbo of so - een combinatie van meerdere interventies Van belang is dat de gemaakte afspraken worden vastgelegd en duidelijk is wie de regie over het geheel van maatregelen voert. De school bespreekt het resultaat van het overleg met de ouders van het kind. We stellen vast: Leerlingen met een gediagnosticeerde leer- of ontwikkelingsstoornis hebben altijd langlopende individuele toevoegingen op hetgeen in het groepsplan al genoemd staat. (Deze leerlingen hebben fase 3 al doorlopen.). Ouders maken in sommige gevallen zelf de keuze voor extern onderzoek, terwijl een leerling in de school nog niet fase 3 heeft doorlopen. Leerlingen met een o.p.p. voor Taal en Rekenen hebben het hiervoor in gebruik zijnde format / uitdraai digitaal programma. V.w.b. l.g.f. geldt een wettelijke verplichting tot het opstellen van een individueel handelingsplan, waarbij alleen het begeleidingsplan van de Ambulante Dienst niet voldoet. Documenten: - Beleid ontwikkelingsperspectieven (OPP). Spom-document. Bijlage 7. - Handelingsplan LGF-leerlingen. Bijlage III - Dyslexieprotocol SKBO. Bijlage 8. (evaluatie najaar 2015) - Leerlingenzorg door externen onder schooltijd. Bijlage IV (evaluatie najaar 2014) - Besteding noodfonds budget diagnostiek en begeleiding. Bijlage V.. (evaluatie najaar 2014) 20 20
Vervolgens komen achter dit theoretisch deel tabbladen waarachter alle genoemde bijlagen integraal zijn opgenomen. Tot nu toe dus bijlage 1 t/m 10 (Handboek Zorg en Begeleiding SKBO): 1. groepsfoto SKBO 2. notitie groepsplannen SKBO 3. het gebruik van hulpmiddelen bij cito-toetsen 4. cito-toetsen technisch lezen 5. overzicht ondergrenzen vaardigheidsscores 6. voorbeeld i.h.p. 7. beleid o.p.p. 8. IHP lgf-leerlingen 9. Protocol dyslexie SKBO 10. Format Zorgplan Bijlage 11 t/m 14 (PDF bijlagen van In Balans): 11. Zorgmap Daltonschool In Balans 12. Opzet Groepsbespreking 13. Protocol Dyslexie Daltonschool In Balans 14. Protocol Cognitieve ontwikkelingsvoorsprong In Balans Bijlage I. t/m V. m.b.t. extra ondersteuning (Handboek Zorg en Begeleiding SKBO): I. Beleidskader aanname LGF leerlingen II. Taakbeschrijving LGF leerkracht III. Individueel hp LGF leerlingen IV. Leerlingenzorg door externen onder schooltijd V. Besteding noodfonds 21 21
Bijlage. FORMAT ZORGPLAN 2012-2013. In het zorgplan van de scholen van SKBO worden de volgende onderdelen schoolspecifiek ingevuld, maar niet in strijd zijnde met het Handboek zorg en begeleiding : Visie op zorg en begeleiding binnen het onderwijsconcept van de school. Vormgeving fase 1: de begeleiding binnen de groep. De inrichting van fase 1 Rollen en verantwoordelijkheden Opzet groepsbespreking Het benoemen van de sterke punten vanuit het s.o.p. Het benoemen van de ontwikkelpunten vanuit het s.o.p. Vormgeving fase 2: de interne, ondersteunende structuur rond zorg en begeleiding. Rollen en verantwoordelijkheden Opzet leerlingbespreking Het benoemen van de sterke punten vanuit het s.o.p. Het benoemen van de ontwikkelpunten vanuit het s.o.p. Vormgeving fase 3: de externe ondersteuners. Rollen en verantwoordelijkheden Opzet ZAT-bespreking Het benoemen van de sterke punten vanuit het s.o.p. Het benoemen van de ontwikkelpunten vanuit het s.o.p. Schoolspecifieke procedures, afspraken. Schoolspecifieke formats. Schooleigen beleid m.b.t. (bijv.): o Doubleren en versnellen o Dyslexie / dyscalculie o Meer- en hoogbegaafde leerlingen o Toetskalender en bijbehorende afspraken o Rapportages o Eigen leerlijnen / O.P.P. o Verwijzing naar beleidsstukken Spom en/of SKBO 22 22
Bijlage 11 Inhoudsopgave Zorgmap 1) Groepsfoto Groepsplannen (minimaal 4) Handelingsplannen OPP (Ontwikkelingsperspectief) 2) Protocol en rooster groepsbespreking 3) Handboek Zorg en Begeleiding Formulieren Psyplus (Indigo) Aanmeldingsformulier SchoolMaatschappelijk Werk 4) Beginsituatie groep m.b.t. vaardigheidsscore + normen vaardigheidsscores Toetskalender Cito uitslagen LOVS op groepsniveau 5) Sociogram 6) Protocol Dyslexie inclusief beleid door externe onder schooltijd Beleid omtrent gebruik van Claroread Normering/tips voor spelling/schrijven bij leerlingen met dyslexie 7) Beleid omtrent gebruik van hulpmiddelen bij citotoetsen 8) Niveaubepaling rekenonderwijs Stappenplan dyscalculie 9) Protocol Dotcomschool 10) Informatie computerprogramma LOVS Analyses maken via LOVS 23 11) Protocol hoogbegaafdheid Criteria Intelligentieonderzoek WISC-III Toestemmingsformulier IQ-onderzoek 12) Versnellingswenselijkheidslijst besliswijzer doubleren en versnellen vanuit het SPOM 13) Handelingsadviezen: Dyslexie Dyscalculie ADHD PPD-NOS Faalangst (Hoog)begaafdheid NLD DCD 14) Uitleg LGF 15) SEO-training Effectief omgaan met pestproblematiek in de klas. De No-Blame aanpak ps. Alle onderzoeksverslagen worden in de dossiers bij de intern begeleider bewaard. Er wordt een kopie gemaakt van ingevulde lijsten richting onderzoek voor externe bureaus. 23
Bijlage 12 : PDF- bestand opzet groepsbespreking Bijlage 13: PDF bestand Protocol Dyslexie In Balans Bijlage 14: PDF bestand Protocol Hoogbegaafdheid In Balans 24 24