Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 juni 2017 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/63442 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Ontstaan landbouw Vooraf Activiteiten Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Begrippen Extra: LvoorL Over dit lesmateriaal Pagina 1
Ontstaan landbouw Vooraf Zoek op internet een afbeelding op over het leven van de eerste boeren. Wat zie je op deze afbeelding? Bespreek de afbeelding met een klasgenoot. Leerdoel Aan het eind van deze opdracht kun je: kunt het begrip nomade omschrijven. aangeven wanneer de eerste landbouwgemeenschappen ontstonden. aangeven waar de eerste landbouwgemeenschappen ontstonden. beschrijven hoe de agrarische revolutie verlopen is uitleggen wat het verschil is in levenswijze tussen jagers-verzamelaars en boeren. Eindproduct Je rondt deze opdracht af met het maken van een schema. In het schema maak je duidelijk wat het verschil in levenswijze is tussen jagers-verzamelaars en boeren. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Theorie Kennisbank bestuderen en vragen beantwoorden. Stap 2 Alleen Bron over ontstaan landbouwgemeenschap bestuderen en sleepoefening maken. Stap 3 Alleen Informatie over het houden van dieren lezen en sleepoefening maken. Stap 4 Alleen + samen Verschillen in levensstijlen tussen boeren en jagers-verzamelaars bespreken met klasgenoot. Schema in Word maken. Pagina 2
Stap 5 Alleen + samen Informatie over levensstijlen boeren en jagers-verzamelaars in een schema plaatsen. Benodigdheden Geen bijzonderheden. Tijd Voor deze opdracht hebben jullie ongeveer 2 lesuren nodig. Stap 1 Kennisbank Geschiedenis Mensen hebben miljoenen jaren geleefd als jagers en verzamelaars. De ontwikkeling van de landbouw is pas heel laat op gang gekomen. Voor deze opdracht maak je gebruik van het onderdeel Landbouw en landbouwsamenlevingen uit de Kennisbank Geschiedenis: KB: Ontstaan landbouw Lees de informatie door en beantwoord de volgende vragen: Kennisbank Geschiedenis kn.nu/lpd6b 1 Waar ontstonden de eerste landbouwnederzettingen? Pagina 3
a. Midden-Oosten b. Afrika 2 De eerste landbouwsamenlevingen ontstonden op de oevers van rivieren. Welke rivieren? a. de Rijn, de Maas en de IJssel. b. de Eufraat, de Tigris en de Nijl. 3 De eerste landbouwers in het Midden-Oosten verbouwden vooral... a. aardappelen en groenten. b. graangewassen, zoals tarwe, gerst en haver. 4 De jagers-verzamelaars hadden een nomadische levenswijze. Wat betekent dat? a. Jagers-verzamelaars leefden in kleine groepen. b. Jagers-verzamelaars leefden nooit lang op één plek. 5 Vergelijk de leefstijl van een nomade en een boer. Wat is het verschil tussen de leeftijl van een nomade en een boer? a. Een boer heeft een vaste woonplaats een nomade trekt rond. b. Een boer houdt dieren. Een nomade houdt geen dieren. Stap 2 Ontstaan landbouwgemeenschappen De eerste landbouwnederzettingen ontstonden in het Midden-Oosten. In de Kennisbank heb je gezien dat er ook op andere plaatsen landbouwnederzettingen ontstonden. De bron hieronder komt uit de Kennisbank. Bekijk de bron. Gebruik de bron voor het maken van de sleepoefening. Pagina 4
Ontstaan landbouwgemeenschappen kn.nu/kb2mp 1 1. 11000-9500 v. Chr. 2. 9500-8000 v. Chr. 3. 8000-6400 v. Chr. 4. 6400-5000 v. Chr. 5. 5000-3000 v. Chr. a. Oranje b. Geel c. Groen d. Blauw e. Donker rood Stap 3 Pagina 5
Het houden van dieren In de kennisbank heb je een stukje kunnen lezen over het houden van dieren. Dat stukje staat hieronder nogmaals. Maak de toets (sleepoefening) hieronder. Het houden van dieren kn.nu/v50z2 1 Het houden van dieren Bij het boerenbedrijf hoort ook het houden van. De eerste dieren die door mensen worden gehouden waren de wolf, schapen, geiten en. Het houden van dieren had veel voordelen. Er was voedsel binnen handbereik in de vorm van vlees en melk. werd een belangrijke stof voor het maken van kleding. En dieren konden nuttig in de landbouw verzetten. Rond 4000 voor Chr. werd het wiel gebruikt. Door het wiel en de inzet van dieren werd mogelijk. Door te ploegen kon men grote stukken grond bewerken. De opbrengsten in de landbouw werden daardoor groter. Meer voedsel had tot gevolg dat de toenam. Pagina 6
Beschikbare keuzes: Wol, varkens, dieren, bevolking, werk, ploegen Stap 4 Nieuwe levensstijl Boeren hebben een andere levensstijl dan jagers-verzamelaars. Bespreek de verschillen met een klasgenoot. Maak in Word een schema zoals hieronder. Zet in het schema de verschillen in levensstijl. Jagers-verzamelaars Boeren Hoe komen ze aan hun eten? Hoe wonen ze? Stap 5 Pagina 7
Afronden Je gaat de de opdracht afronden. Open het Worddocument met het schema uit stap 4. Geef onder het schema antwoord op de volgende twee vragen: Wanneer ontstonden de eerste landbouwgemeenschappen? Waar ontstonden de eerste landbouwgemeenschappen? Bespreek het schema en de antwoorden op de vragen met een klasgenoot. Vraag om commentaar. Geef zelf ook commentaar op het werk van je klasgenoot. Pas het schema eventueel nog iets aan. Klaar? Laat het schema en de antwoorden op de vragen beoordelen door je docent. Begrippen Agrarische Revolutie De Agrarische Revolutie is de overgang van het nomadisch bestaan van jagers-verzamelaars naar het boerenbestaan. Aardewerk Wonen op één plaats in een boerderij roept de behoefte op aan aardewerk: potten, bekers, schalen en kommen gemaakt van klei of leem. Bandkeramiekers De eerste boeren in de Lage Landen waren de Bandkeramiekers (5300-4900 v.c.) Zij vestigden zich op de lössgronden in Limburg. Hun aardewerk was versierd met banden. Pagina 8 Landbouw/veeteelt Mensen gaan hun eigen voedsel produceren: het verbouwen van granen (landbouw) en het temmen van vee (veeteelt). Grafgiften/Hiernamaals De doden krijgen in hun graf giften mee: grafgiften. Dat wijst op een geloof in een leven na de dood in een soort hemel, het hiernamaals. Trechterbekercultuur Een kenmerkende, veel voorkomende pot bij de Hunebedbouwers is de Trechterbeker. Daarom heet hun cultuur ook wel de Trechterbekercultuur.
Extra: LvoorL Leerlingen voor leerlingen Op de website www.lvoorl.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt. Hieronder staat een video die goed past bij dit thema. Bekijk de video. Kun je de video goed volgen? Bespreek de inhoud van de video met een klasgenoot. Video: Landbouwoverschot Let op: Als je de video wilt stoppen, druk dan eerst op de stopknop en klik dan de popup weg. Pagina 9
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 20 juni 2017 om 14:44 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 2; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 1; VMBO gemengde leerweg, 1; VMBO theoretische leerweg, 2; VMBO basisberoepsgerichte leerweg, 2; Leerinhoud en Mens en maatschappij; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rearrangeerbare Pagina 10