Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 oktober 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/82648 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Herindeling stad Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Over dit lesmateriaal Pagina 1
Herindeling stad Vooraf Leerdoelen In deze opdracht ga je twee projecten voor herindeling van de ruimtelijke ordening in een stad met elkaar vergelijken. Het ene is in Stuttgart en het andere in Arnhem. In beide steden wordt het hoofdstation ingrijpend verbouwd. Jullie gaan ontdekken wat voor gevolgen de verbouwing heeft voor de leefbaarheid en de ruimtelijke kwaliteit in de stad en wat stadsbewoners en andere belanghebbenden erover denken. Aan het eind van deze opdracht: Kun je een voorbeeld van een groot stadsvernieuwingsproject in Nederland en van een groot stadvernieuwingsproject in Duitsland noemen. Kun je minimaal twee voorbeelden noemen van gevolgen van een stadvernieuwingsproject voor de inwoners van de stad. Kun je uitleggen waarom stadsvernieuwingsprojecten vaak weerstand oproepen bij een deel van de inwoners van de stad. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je samen met een klasgenoot een vergelijking tussen het herinrichtingsproject in Stuttgart met dat in Arnhem. Je gaat op zoek naar overeenkomsten tussen deze herinrichtingsprojecten of naar de verschillen. Over het resultaat van dit onderzoek houd je voor de klas een presentatie. Met het onderzoek en de presentatie laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald. Beoordeling Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent. Bij de beoordeling let de docent op: de inhoud: Laat de presentatie zien dat je het onderzoek degelijk hebt uitgevoerd en bevat de presentatie geen onjuistheden? Pagina 2
de vorm: is de presentatie helder en goed te volgen? Werkwijze Groepsgrootte Deze opdracht doe je samen met een klasgenoot. Benodigdheden Geen bijzonderheden. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 à 3 lesuren nodig. Stap1 Stuttgart 21 Vraag: 1. Zoek op waar Stuttgart ligt. Gebruik hiervoor Kaart Duitsland op pagina 102-103 in de 53e editie van de Bosatlas of Kaart Duitsland op pagina 98 van de 54e editie van de Bosatlas. Stuttgart ligt uitgespreid over enkele heuvels aan de rivier de Neckar. Het hoofdstation van de stad ligt in de binnenstad en in een smalle, door heuvels omringde vallei. Dit station is bovengronds, heeft zeventien sporen en treinen kunnen er maar aan één kant in- en uitrijden. Ook is een gedeelte van het station ingericht voor vrachttreinen. Het oude station wordt vervangen door een ondergronds station met acht sporen waar treinen aan beide kanten in en uit kunnen rijden. Om dat mogelijk te maken, moet 57 kilometer aan nieuwe spoorlijnen worden aangelegd. Hiervan loopt 30 kilometer ondergronds. Er moeten dus tunnels voor worden gemaakt. Op 25 kilometer nieuwe spoorlijn zullen hogesnelheidstreinen rijden. Het nieuwe station is alleen bedoeld als aankomst- en vertrekpunt voor passagierstreinen. Omdat het nieuwe station minder sporen heeft en geen gedeelte heeft om vrachttreinen af te handelen, zal het kleiner zijn dan het oude en zal dus minder plaats innemen in de binnenstad van Stuttgart. Een deel van het oude station zou worden gesloopt. Het project om het oude station te vervangen door het nieuwe heet Stuttgart 21. Naast dit project wordt nog een ander uitgevoerd dat van belang is voor Stuttgart, namelijk de aanleg van een nieuwe Pagina 3
verbinding voor hogesnelheidstreinen tussen het nieuwe station van Stuttgart en dat van Ulm. Door Stuttgart 21 moeten reizigers per trein vanuit Stuttgart makkelijker en sneller naar Augsburg, Wenen, Parijs, Straatsburg en Ulm kunnen reizen en moeten ook steden in de buurt van Stuttgart per trein makkelijker en sneller te bereiken zijn. En niet te vergeten het vliegveld van Stuttgart, een van de grootste van Duitsland. Omdat het nieuwe station minder ruimte inneemt dan het oude, komt er ruimte vrij. Die ruimte kan voor nieuwbouw of andere zaken worden gebruikt. De binnenstad kan op de schop. In april 1994 begon men plannen te maken voor Stuttgart 21. Toen ging men ervan uit dat het project in 2005 van start zou gaan en in 2012 klaar zou zijn. Het zou worden uitgevoerd in opdracht van Deutsche Bahn (Duitse spoorwegen) en worden betaald door de gemeente Stuttgart, de deelstaat Baden-Württemberg, de Bondsregering en door Deutsche Bahn zelf. Het maken van de plannen kostte al meer tijd. Pas in 2007 besloten de Bondsregering van Duitsland, de regering van Baden-Württemberg en Deutsche Bahn samen 2,8 miljard euro opzij te leggen voor het project. Ze zeiden bereid te zijn er nog eens een miljard euro extra aan uit te geven indien nodig. Daarnaast zouden ze twee miljard euro uitgeven aan de nieuwe hogesnelheidslijn Stuttgart-Ulm. Het bleek niet genoeg: de kosten voor Stuttgart 21 waren in 2009 al opgelopen tot 4,5 miljard euro en in 2013 tot 6,5 miljard. Daar waren inwoners van Stuttgart, Baden-Württemberg en ook andere Duitsers niet blij mee. Zij vroegen zich af of dat belastinggeld niet beter kon worden uitgegeven. Bijvoorbeeld aan de Duitse infrastructuur, met name aan de vele bruggen en wegen die in slechte staat verkeerden. Daar zou het verkeer in Duitsland bij gebaat zijn. Bovendien liep het project steeds meer vertraging op. Uiteindelijk begonnen de werkzaamheden pas in februari 2010. Men hoopt nu dat alles in 2020 klaar is. Naast oplopende kosten en vertragingen rezen ook andere bezwaren tegen het project. Lees in de onderstaande tekst de bezwaren tegen het project. Bezwaren tegen het project Geologen (aardkundigen) brachten in 2003 het bericht dat de bodem onder Stuttgart niet stabiel genoeg is om er tunnels in aan te leggen. In tunnelwanden zouden scheuren en gaten kunnen ontstaan. Otto Frei, een van de architecten van het project, riep in 2010 op om te stoppen met het project. Hij had het rapport 2003 ingezien en meende dat het niet verantwoord was om nieuwe tunnels te maken. Stuttgart en omgeving zijn bekend vanwege de vele kuuroorden. Het grondwater bevat allerlei geneeskrachtige mineralen. Daar komen jaarlijks vele toeristen op af en die brengen veel geld mee. De nieuwe tunnels gaan door dwars door de steenlagen met dat water. Men is bang dat de bouw de kwaliteit van het water aantast en dat zou de stad veel geld gaan kosten. Omdat het nieuwe station minder sporen zal hebben dan het oude, zouden er volgens Pagina 4
kritische treinreizigers per uur minder treinen van en naar Stuttgart kunnen rijden. Veel stadsbewoners beschouwen het als een aanslag op de ruimtelijke kwaliteit van hun stad dat een deel van het bestaande, door de beroemde Duitse architect Paul Bonatz ontworpen stationsgebouw wordt gesloopt. Voor hen heeft het gebouw grote historische en culturele waarde. Milieu- en natuurbeschermers zijn tegen het project omdat in de Schlossgarten, een park bij het oude station, honderden bomen moeten worden gekapt. Stadsbewoners hebben vanaf 2007, toen de financiering van het project rond was, met regelmaat gedemonstreerd tegen de plannen. Men heeft geprobeerd het stadsbestuur tot een referendum voor of tegen het project te dwingen, maar dat referendum is er in Stuttgart niet gekomen. Wel op het niveau van de deelstaat: in 2011 vond er in Baden-Württemberg een referendum plaats over doorgaan of niet. Binnen de deelstaat was een meerderheid voor doorgaan en dat maakte de weg vrij om het project uit te voeren. Vragen: 2. Waarom moeten voor het aanleggen van spoorlijnen naar het nieuwe station tunnels worden geboord? 3. Wat zijn de beoogde positieve gevolgen van het project Stuttgart 21? 4. Welke bezwaren zijn er tegen het project en door wie worden ze kenbaar gemaakt? 5. Met wat voor protestacties werden deze bezwaren kenbaar gemaakt? Stap2 Arnhem Centraal Arnhem ligt aan de Rijn, niet ver van de Duitse grens. Het hoofdstation van Arnhem ligt in het stadsdeel aan de rechteroever van de Rijn. Vanuit dit station kun je per trein naar de Randstad en andere delen van Nederland en via Duitsland naar Zwitserland, Oostenrijk en Italië. In 1988 begon de gemeenteraad van Arnhem met plannen om het bestaande stationsgebouw uit 1954 te vervangen door een nieuw en groter gebouw. De verwachting was immers dat het aantal treinreizigers zou toenemen. Het nieuwe station moest vier perrons krijgen, één meer dan het oude. De bereikbaarheid vanuit Duitsland moest verbeteren en hogesnelheidstreinen moesten het nieuwe stationsgebouw kunnen aandoen. Ten slotte wilden veel inwoners van Arnhem van het oude stationsgebouw af omdat ze het lelijk vonden. De ruimtelijke kwaliteit van de binnenstad van Arnhem zou erop vooruitgaan als het oude stationsgebouw vervangen zou zijn door een nieuw. Omdat het Pagina 5
oude stationsgebouw gesloopt zou worden voordat het nieuwe klaar was, zou er een tijdelijk station worden gebouwd op een paar honderd meter ten oosten van het oude gebouw. De gemeenteraad wilde ook een nieuw busstation bij het nieuwe station laten bouwen, een fietsenkelder, een ondergrondse parkeergarage waar duizend auto s in kunnen, enkele kantoortorens, winkels en woningen. Ook in Arnhem ging het stadscentrum flink op de schop. In 1997 ging het project van start. Het zou in 2009 klaar zijn. De kosten van het project, 65 miljoen euro, worden betaald door de gemeente Arnhem, de provincie Gelderland, het ministerie van Verkeer en Waterstaat (nu omgedoopt tot ministerie van Infrastructuur en Milieu) en de stadsregio Arnhem-Nijmegen. De opdrachtgevers van het project zijn de Nederlandse Spoorwegen en de gemeente Arnhem. In 2003 kwam daar nog ProRail bij, het bedrijf dat de spoorlijnen in Nederland onderhoudt. De architecten van UN Studio ontwierpen het nieuwe stationsgebouw, dat inmiddels de naam OV Terminal had gekregen (zie afbeelding). Het ontwerp bleek voor veel bouwers te lastig. Er meldde zich maar één bouwbedrijf voor de opdracht aan. En het bouwen van het station zou meer kosten dan de opdrachtgevers ervoor wilden uitgeven. De zoektocht naar een aannemer leverde grote vertraging op. Bovendien ging het meer geld kosten dan in 1997 was voorzien. In 2008 was de begroting al gestegen tot 90 miljoen euro. Uiteindelijk is de bouw in fasen uitgevoerd en de laatste fase is in 2015 afgerond. Veel Arnhemmers waren blij dat het oude stationsgebouw plaats zou maken voor een nieuw, maar bezwaren tegen het project waren er ook. Bezwaren tegen het project Winkeliers en andere ondernemers in de binnenstad van Arnhem vonden de parkeergarage te klein om ook een winkelend publiek te kunnen laten parkeren. De jarenlange bouwwerkzaamheden zouden de binnenstad moeilijk of helemaal niet bereikbaar maken. Winkels en horeca zouden er zwaar onder te lijden hebben. Voor middenstanders in de binnenstad betekent dat minder omzet, minder inkomsten en ook minder werk voor personeel. Middenstanders in de binnenstad kregen van de gemeente een vergoeding voor het verlies aan klanten. Ook voor treinreizigers leverde het project Arnhem Centraal overlast op. Het tijdelijke station, dat tussen 2006 en 2011 in gebruik was, lag een paar honderd meter van de perrons van het oude station af. Maar afgezien van de klachten van middenstanders en treinpassagiers is er in Arnhem geen grootschalig verzet geweest tegen het project Arnhem Centraal. De bevolking heeft zich niet in demonstraties en dergelijke laten zien. Zoek op Wikipedia: Station Arnhem op welke Pagina 6
treinverbindingen er zijn met het hoofdstation van Arnhem. Vragen: 1. Waarom zou het centraal station van Arnhem een van de drukste van Nederland zijn? 2. Wat zijn de beoogde positieve gevolgen van het project Arnhem Centraal? 3. Welke bezwaren zijn er tegen het project en door wie worden ze kenbaar gemaakt? 4. Met wat voor protestacties werden deze bezwaren kenbaar gemaakt? Stap3 Eindproduct Je wordt voor het maken van deze opdracht gekoppeld aan een klasgenoot. Jullie gebruiken de informatie uit de twee voorgaande stappen voor de presentatie. Je krijgt van de docent te horen of je moet zoeken naar overeenkomsten of naar verschillen tussen de twee herinrichtingsprojecten. Een van jullie doet Stap 1 doet en de bijbehorende vragen en de ander neemt Stap 2 voor zijn rekening. Als jullie hiermee klaar zijn, leg je de antwoorden op de vragen van Stap 1 en 2 bij elkaar. Zoek aan de hand van die antwoorden naar de overeenkomsten/verschillen tussen deze twee projecten. Bereid aan de hand van die overeenkomsten/verschillen je presentatie voor. Spreek af wie de presentatie doet. Klaar? Houd je presentatie voor de klas. Jullie docent zal je presentatie beoordelen. Pagina 7
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 oktober 2016 om 11:04 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Aardrijkskunde; Bevolking en ruimte; Ruimtelijke ontwikkeling; doelen Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden leerlijn, rerrangeerbare Pagina 8