Directie Grondgebied Ingekomen stuk D16 (PA 25 mei 2011) Projectbureau Projectleiding Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 91 11 Telefax (024) 329 90 19 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus 9105 6500 HG Nijmegen Datum 10 mei 2011 Ons kenmerk G760/11.0007676 Contactpersoon Leo Berkers Onderwerp Evaluatie project Rondje Heijendaal Datum uw brief - Direct telefoonnummer 06 53616348 Geachte leden van de raad, In deze brief informeren wij u over de stand van zaken van het project Rondje Heijendaal, specifiek over de evaluatie van de genomen maatregelen. Inleiding Het project Rondje Heijendaal betreft de herstructurering en de herinrichting van de vier wegen rondom de campus Heijendaal. Het betreft een project met een samenwerkingsverband van drie partijen, de Gemeente Nijmegen, het UMC St. Radboud en de Radboud Universiteit. Dit houdt in dat er gezamenlijk opgetrokken is in zowel de voorbereidingsfase als de ontwerp- en uitvoeringsfase. Het nu gerealiseerde werk is conform de gezamelijke uitgangspunten en wensen gerealiseerd. De looptijd van het project is van mei 2007 tot juli 2011. Met de uitvoering van de maatregelen is een budget van 7.850.000,- gemoeid, waarvan naar verwachting 4.000.000,- externe financiering middels subsidies. Ontwerp Een belangrijke keuze in het ontwerptraject is geweest dat de inrichting van de buitenruimte maximaal op de fietser wordt afgestemd. De fietser staat als zwakste schakel centraal en wordt maximaal bediend. Deze keuze is mede gebaseerd op het feit dat de Heiyendaalseweg de drukste fietsroute van de stad is, met 6000-8000 fietsbewegingen per dag. Deze keuze brengt met zich mee dat het gemotoriseerde verkeer ondergeschikt geworden is. Een tweede belangrijke keuze is geweest om de Erasmuslaan niet te knippen. In eerste instantie was dit wél het voornemen. Hierdoor zou er geen doorgaand gemotoriseerd verkeer meer mogelijk zijn tussen St Annastraat en Heyendaalseweg. Dit uitgangspunt is op verzoek van omwonenden en in overleg met de RU en het UMC uit het ontwerp gehaald. Dit heeft ondermeer geresulteerd in een fietspad aan één zijde van de weg in twee richtingen. Bezoek ook onze website www.nijmegen.nl Brief aan de raad.doc
Gemeente Nijmegen Directie Grondgebied Projectbureau Projectleiding Vervolgvel 1 Evaluatie Daar het Rondje Heijendaal een bijzondere verkeerssituatie is, met een specifiek voor deze situatie ontworpen projectstructuur en verkeerskundige oplossingen, is er vanuit het project ruimschoots aandacht geweest voor evaluatie van de genomen maatregelen. Dit is op de volgende manier gebeurd: - Binnen het projectteam en stuurgroep is het resultaat geëvalueerd; - Door Haskoning is een evaluatie opgemaakt voor specifiek de rotonde Heyendaalseweg / Erasmuslaan en de kruising St. Annastraat / Erasmuslaan en Ph. Van Leydenlaan; - Er is een evaluatie geweest met de hulpdiensten (brandweer, ambulance, politie ed) en het openbaar vervoer; - Er is een evaluatie geweest met overige gebruikers (studentenraad, fietsbond ed). Het resultaat van de evaluaties is verwoord in bijgaand evaluatierapport (bijlage 1). Dit rapport is door zowel projectgroep als stuurgroep akkoord bevonden. RU en UMC maken hier onderdeel van uit. Belangrijkste conclusies uit de evaluatie zijn: - het ontwerp voldoet aan de te stellen normen en veiligheidseisen; - het resultaat wordt in zijn algemeenheid als een grote verbetering ervaren door alle betrokken partijen inclusief de gebruikers; - ontmoetingssnelheid tussen gemotoriseerd verkeer en fietser is door de rotonde behoorlijk teruggelopen. Gemotoriseerd verkeer moet afremmen voor de rotonde en de fietser krijgt maximaal voorrang;. - er is een belangrijk verschil tussen feitelijk veilig en gevoelsmatig veilig. Dit laatste heeft veel te maken met gewenning aan de situatie. Brief van het college van bestuur van de RUN Middels een schrijven aan het college van Burgemeester en Wethouders vraagt het college van bestuur van de RU of wij de verkeersveiligheid van de rotonde Erasmuslaan / Heyendaalseweg nogmaals willen bezien. Wij zullen, gezien de evaluatie die er ligt, het college van bestuur antwoorden dat we aanpassing van de rotonde vooralsnog niet overwegen. Voor alle zorgvuldigheid zullen we dit aan de Verkeerscommissie voorleggen. Overigens wijst de evaluatie nadrukkelijk uit dat er geen sprake is van een aantoonbaar onveilige rotonde. De rotonde voldoet dan ook aan alle wettelijke eisen. Verder ervaren alle partijen de rotonde als een duidelijke verbetering t.o.v. de oude situatie. Tenslotte vergt aanpassing van de rotonde een behoorlijke investering: er moet dan een vrije rechtsafstrook voor de bus worden aangelegd. Bij de ontwerpfase is hier is gezamenlijk van afgezien in verband met het feit dat deze oplossing veel grond van de universiteit zou kosten en er parkeerplaatsen verloren zouden gaan. Bezoek ook onze website www.nijmegen.nl Brief aan de raad.doc
Gemeente Nijmegen Directie Grondgebied Projectbureau Projectleiding Vervolgvel 2 Voorstel is om de huidige situatie de tijd te gunnen; bij dit soort veranderingen is er altijd sprake van een gewenningsperiode door de gebruikers. Wel zullen wij de komende tijd de situatie regelmatig monitoren en periodiek overleg blijven voeren met de universiteit over dit onderwerp, om zodoende een actueel beeld van de situatie te behouden en eventuele knelpunten vroegtijdig te kunnen oplossen. Wij gaan er van uit u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, mr. Th.C. de Graaf B. van der Ploeg Bezoek ook onze website www.nijmegen.nl Brief aan de raad.doc
Evaluatierapport Rondje Heijendaal. 4 februari 2011 Inleiding Het project Rondje Heijendaal, de herstructurering en de herinrichting van de 4 wegen rondom campus Heijendaal is afgerond. Het betrof een project in een samenwerkingsverband van 3 partijen, de Gemeente Nijmegen, het UMC St. Radboud en de Radboud Universiteit. Om de veiligheid van de nieuwe infrastructuur te toetsen heeft een extern bureau (Royal Haskoning) op respectievelijk 11 en 17 mrt 2010 een audit geschreven t.a.v. de kruising Heyendaalseweg Erasmuslaan en de kruising Erasmuslaan Philips v. Leydenlaan St Annastraat. Tevens is eind 2010 besloten om een evaluatie te houden met (professionele) gebruikers om het proces, de communicatie en de infrastructurele aanpassingen en consequenties te bespreken. In onderstaand memo vindt u de samengevoegde resultaten van deze evaluatie. Om de resultaten van deze evaluatie in een goede context te plaatsen is het van belang eerst even terug te pakken op het voorafgaande proces. Hieronder vindt u kort samengevat de probleemstelling op basis waarvan het project is opgestart, de doelstelling van het project en een korte omschrijving van de samenwerkingsovereenkomst die in 2008 gesloten is. Probleemstelling Het UMC. St. Radboud (UMC) en de Radboud Universiteit Nijmegen (RU) zullen als topkenniscentrum binnen de gemeente Nijmegen en Nederland de komende jaren verder ontwikkelen en groeien. De herontwikkeling van het campusterrein Heijendaal zal nog meerdere jaren voortduren. Daarbij groeien ook omliggende partijen, zoals bijvoorbeeld de HAN. Het gebied Heijendaal vraagt om een optimale bereikbaarheid voor bezoekers, werknemers en studenten. Met het oog op de toekomst dienen er ook verbeteringen in de infrastructuur op de campus zelf plaats te vinden, opdat de ontwikkeling van onder andere het UMC St. Radboud en de Radboud Universiteit onverstoord kan continueren. Samenwerkingsovereenkomst Drie partijen kiezen voor een gezamenlijke aanpak waarmee de realisatie van het project Rondje Heijendaal een gezamenlijke inspanning wordt van RU, UMC St. Radboud en de Gemeente Nijmegen. We kunnen concluderen dat de projectresultaten hebben geleid tot een kwalitatief sterke verbetering van de ruimtelijke structuur. In de samenwerkingsovereenkomst is de volgende doelstelling omschreven: Het hoofddoel van het project Rondje Heijendaal is: het creëren van een meer verbindende ruimtelijke structuur die bijdraagt aan de netwerk- en clustervorming van kennisinstellingen, onderwijsinstellingen, patiëntenzorg en bedrijfsleven in het gebied. Het omvat daarbij de straten Heyendaalseweg, Erasmuslaan, Philips van Leydenlaan en Kapittelweg. In algemenere bewoordingen kan daar de volgende doelstelling worden toegevoegd: De algemene projectdoelstelling betreft het om met zo min mogelijk overlast voor gebruikers en omwonenden het project Rondje Heijendaal op een veilige, gestructureerde en gecontroleerde wijze binnen het wettelijk kader en de randvoorwaarden van de samenwerkingovereenkomst te realiseren, op de geplande datum in dienst te stellen en de nieuwe infrastructuur overeenkomstig de afspraken over te dragen aan de beheerder(s).
De drie partijen hebben gezamenlijk de infrastructuur van de vier wegen rond het universiteitsterrein en het ziekenhuis aangepakt, zowel qua ontwerp als qua uitvoering. Dit heeft geresulteerd in een gezamenlijk gedragen ontwerp en bestek, waarvoor na aanbesteding de BAM opdracht heeft gekregen het uit te voeren. Evaluatie infrastructuur en informatievoorziening 2010 In december 2010 heeft een evaluatie plaatsgevonden met zowel de particuliere gebruikers (de Wijkraad Brakkenstein, de Fietsersbond, de Ondernemingsraad Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu RU, de studentenvakbond AKKU en de Universitaire Studentenraad) als de professionele gebruikers (brandweer, ambulancedienst en busmaatschappijen). In de zomer 2010 heeft een verkeersveiligheid audit plaatsgevonden voor zowel de rotonde Heyendaalseweg / Erasmuslaan en voor het kruispunt St. Annastraat / Erasmuslaan / Philips van Leydenlaan. In onderstaande uiteenzetting een weergave van de eindresultaten. Een belangrijk onderscheid hierin zijn de wettelijke normen waar aan voldaan wordt en de ervaring/het gevoel die gebruikers ervaren bij een aantal nieuwe verkeerssituaties. Dit is vertaald in aantoonbaar gevaarlijk en als gevaarlijk ervaren. 1. Alle betrokken partijen geven aan dat kwaliteit, het gebruik en de veiligheid in het project gebied enorm verbeterd is t.o.v. de oude situatie. 2. Het ontwerp en de uitvoering ervan voldoen aan alle te stellen wettelijke eisen. Vanuit de gebruikers worden daarnaast ook geen aantoonbaar gevaarlijke situaties gemeld. Naast aantoonbaar gevaarlijke situaties worden wel een aantal als gevaarlijk ervaren situaties weergegeven. Deze zijn puntsgewijs opgenoemd: 1. Rotonde Heyendaalseweg-Erasmuslaan - Breng en Brandweer geven aan dat de rotonde de nodige problemen oplevert omdat fietsers van alle kanten komen en nergens rekening mee houden (ook niet met een voorrangsvoertuig). Met name rechtsaf slaan naar de Erasmuslaan ervaart men als gevaarlijk. Het zicht op de fietsers is slecht. - De Politie heeft over deze rotonde geen opmerkingen. Er zijn bij hen geen klachten en ongelukken bekend. - Ook de medezeggenschap, cie. VGWM van de RU ervaart het 2-richtingen verkeer als gevaarlijk, zowel voor fiets als voor de auto. - Breng vraagt of er geen aparte busbaan gemaakt kan worden buiten de rotonde om. - De Studentenraad geeft aan de situatie t.a.v. de fietsers te waarderen. Wel wordt aangegeven dat daarmee de doorstroming van het autoverkeer vaak veel minder is. Reactie Gemeente 2-richtingenverkeer In het ontwerp van het gehele gebied is nadrukkelijk uitgegaan van de fietser, daar waar de fietser (als hoofdgebruiker) zou willen fietsen is hier maximaal in voorzien. Dit om zoveel mogelijk te voorkomen dat de fietser alsnog een eigenzinnige route gaat volgen (vaak tegen
de regels in). Onderdeel daarvan is ook om de fietser daar waar mogelijk is zoveel mogelijk voorrang te geven. De Erasmuslaan is een doorgaande weg gebleven waardoor er slechts aan 1 zijde een dubbel vrijliggend fietspad gerealiseerd kon worden (oorspronkelijk was het uitgangspunt de Erasmuslaan te knippen, waardoor doorgaand verkeer niet meer mogelijk zou zijn). In aansluiting op de Erasmuslaan waar een fietspad ligt in twee richtingen is ook de aansluiting en het vervolg van het fietspad richting de Heyendaalseweg doorgetrokken. Dit vormt de ontworpen hoofdroute. Dit sluit aan op een zo veel mogelijk ontzien van een kruising tussen fietsers en autoverkeer bij de afslag Heyendaalseweg Erasmuslaan. Een aanpassing in het al dan niet in twee richtingen rijden van de fietsers over de rotonde zal niet per definitie leiden tot een betere of veiligere rotonde. Wat het wel doet is afbreuk doen aan de uitgangspunten, welke nu heel duidelijk zijn. De huidige situatie is regelmatig erg druk met fietsers, echter de huidige inrichting geeft nadrukkelijk weer dat de fietser voorrang heeft. We verwachten van het gemotoriseerde verkeer dat het zich houdt aan de verkeersregels. Daarbij kun je niet alleen de rotonde aanpassen, je moet dan het gehele omliggende netwerk meenemen. Aparte busbaan In de uitgangspunten zat tevens opgenomen dat er een vrije rechtsaf voor de bus zou komen. Hier is gezamenlijk van afgezien i.v.m. de beschikbare ruimte en het moeten voeren van een bestemmingsplan wijziging. Het niet realiseren van een separate afslag voor openbaar vervoer is een bewuste keuze geweest. In de toekomst zou je indien daar budget en ruimte voor is een nadere studie van kunnen maken. Er blijft dan sprake van een kruising van openbaar vervoer en fietsers, alleen wordt die kruising weggehaald van de rotonde. Of dit voor de vervoersbedrijven voordeel oplevert, is op voorhand niet te zeggen. Audit rotonde Uit de audit is naar voren gekomen dat er verkeerstechnisch geen problemen zijn. Wel zijn er een aantal verbeterpunten genoemd. Hierop zijn diverse maatregelen genomen t.a.v. betere aanduiding en belijning. Nog meer aanduidingen c.q. waarschuwingsborden dragen niet bij aan een nog veiligere rotonde. (dit is door verkeerskundigen nadrukkelijk onderzocht) In de huidige situatie is eventuele ontmoetingssnelheid tussen auto en fietser behoorlijk teruggenomen, hetgeen tot gevolg heeft dat het risico van een ernstig incident aanmerkelijk minder is geworden t.o.v. een reguliere kruising. De politie geeft ook aan dat er in de afgelopen periode geen ernstige incidenten hebben plaatsgevonden. Standpunt in deze is dan ook nu vanuit het project geen extra maatregelen te nemen. 2. Rotonde Heijendaalseweg Houtlaan Kwekerijweg - Wijkraad geeft aan ook een rotonde te willen op de kruising Heijendaalseweg Houtlaan Kwekerijweg. Reactie Gemeente: Betreffende locatie ligt niet binnen het plangebied. Opmerking wordt in ieder geval meegenomen in verdere ontwikkelingen ter plaatse.
3. Oversteek fietsers tussen Toernooiveld en Heyendaalseweg - Fietsersbond geeft aan dat er nog een onduidelijke routing is vanuit het Toernooiveld richting station NS. Ga je vanuit het Toernooiveld rechtsaf de Heyendaalseweg op dan volgt een onduidelijke oversteek richting het station. - Studentenraad geeft aan dat dit ook van toepassing is voor fietsers die al op de Heyendaalseweg fietsen. Reactie Gemeente: De situatie ligt in de basis buiten het project. Voor de fietsers die vanuit de richting van de rotonde komen is daarvoor een speciale oversteek gerealiseerd. Deze oversteek wordt relatief weinig gebruikt. Beide situaties zouden binnen het project nog opgelost kunnen worden door de fietsers te wijzen op de kortste en veiligste route richting het station middels bebording. 4. Oversteek fietsers Heyendaalseweg - De Wijkraad geeft aan dat de oversteek voor het Huijgensgebouw als onlogisch ervaren wordt. Reactie Gemeente: Zie vorige reactie. De oversteek is noodzakelijk als goede overgang van het 2 richtingen fietspad naar het 1 richting fietspad en als aansluiting op de doorgaande route naar het station NS. 5. Voetpad Heyendaalseweg - OR VGWM geeft aan dat veel voetgangers op het fietspad gaan lopen tussen het Geert Groteplein en de rotonde Heijendaalseweg. Reactie Gemeente: In het ontwerp gaat het betegelde voetpad tussen het Geert Groteplein en de rotonde over in het bestaande semi verharde pad door het groen. Voor deze oplossing is gekozen om daarmee maximaal het bestaande groen te sparen. Vanuit het team wordt de logica van het doortrekken echter onderkend en is inmiddels opdracht gegeven het voetpad geheel in betegelde vorm door te zetten en het groen daarop te laten aansluiten. 6. Vrijliggend fietspad tussen Gymnasion en Houtlaan - De Fietsersbond vraagt zich af waarom er tussen het Gymnasion en de Houtlaan geen vrijliggend fietspad is gerealiseerd. Reactie Gemeente: Vrijliggende fietspaden zijn vanwege de beperkte breedte niet mogelijk. Vanwege het smalle fietsgedeelte is er voor gekozen geen obstakels te maken, zodat fietsers elkaar nog wel kunnen passeren. 7. Uitrit Huijgensgebouw - De Fietsersbond geeft aan dat er gemakkelijk een conflict kan optreden tussen auto s en fietser ter hoogte van de uitrit van het Heijgensgebouw.
Reactie Gemeente: Op dit moment ligt er al een drempel. De uitrit is achteraf ongelukkig gekozen. De uitrit verplaatsen naar de Driehuizerweg zou de conflictsituatie met voetgangers en fietsers oplossen. 8. Busverkeer Kapittelweg linksaf richting Heyendaalseweg - AKKU geeft aan dat het busverkeer op de Kapittelweg linksaf richting Heyendaalseweg (station) via de Heyendaalseweg regelmatig vast staat in de spits. Reactie Gemeente: Deze constatering is teruggelegd bij de afdeling beheer om te onderzoeken of dit middels het aanpassen van de instelling van de VRI s verbeterd kan worden. 9. Ruimte fietsers rechtsaf Heyendaalseweg richting Kapittelweg - De Fietsersbond geeft aan dat als er fietsers voor rechtdoor op de Heyendaalseweg staan te wachten voor het stoplicht, ook de fietsers die rechtsaf willen (vrije doorgang) moeten wachten. Reactie Gemeente: Ook deze vraag wordt teruggelegd bij de afdeling beheer om te onderzoeken of dit middels het aanpassen van de instelling van de VRI s verbeterd kan worden. 10. Voorrang fietsers op kruising Erasmuslaan Van Leijdenlaan - Fietsersbond constateert dat de fietsers op de kruising Erasmuslaan Van Leijdenlaan geen voorrang hebben. Verzoek is om fietsers ook hier voorrang te verstrekken. Reactie: Dit is in het ontwerpproces nadrukkelijk aan de orde geweest. Voorrang om de bocht heeft uit verkeerskundig oogpunt zeker geen voorkeur. Tevens is dit ook te nadelig voor de busafwikkeling. 11. Knip Erasmuslaan - Wijkraad geeft aan zeer blij te zijn met de beslissing de Erasmuslaan in afwijking van de oorspronkelijke plannen niet te knippen Reactie Gemeente: Geen opmerking. 12. Bestrating nabij bushalte aula Erasmuslaan - OR VGWM geeft aan dat bij de bushalte Erasmuslaan nabij de aula er een kortste route paadje is ontstaan. Verzoek dit te verharden en te verbeteren. Reactie Gemeente: Situatie wordt onderkend. Na het in beeld brengen van de consequenties, de benodigde voorzieningen en kosten is dit mogelijk alsnog binnen het project uit te voeren. 13. Bushalte Erasmuslaan, bibliotheek - AKKU vraagt waarom er geen bushalte bij de bibliotheek is.
Reactie Gemeente: Gebrek aan ruimte ligt hier aan ten grondslag. Nu het geheel gereed is worden er alsnog mogelijkheden gezien. Vanuit het project wordt nu in overleg met Breng onderzocht wat alsnog de mogelijkheden zijn. 14. Bereikbaarheid van het Huijgensgebouw - De brandweer geeft aan dat de bereikbaarheid van het Huijgensgebouw niet goed is. De verharde rijbaan in het groen is niet goed zichtbaar. Reactie Gemeente: De RU zal dit in overleg met de Brandweer oplossen 15. Bereikbaarheid gebouwen Karakter en AMD - De Brandweer geeft aan dat de middengeleider de toegang tot de inrit van de gebouwen Karakter en AMB bemoeilijkt. Verder is er sprake van een steile hellingbaan, geen keermogelijkheid en er staat een lantaarnpaal in de weg. Reactie Gemeente: Ook hier zal de RU in overleg met de Brandweer tot een oplossing moeten komen. Evaluatie informatievoorziening Naast de evaluatie van de infrastructuur hebben we tevens de betrokken partijen tevens gevraagd naar hun ervaring t.a.v. de informatievoorziening. Wijkraad Brakkenstein De communicatie met de wijk verliep goed, men werd tijdig geïnformeerd. Men had wel zo z n twijfels of tijdens de uitvoering alles wel volgens V&G-plan verliep, zoals bijvoorbeeld de afzetting van de Kapittelweg. Ook de tijdelijke VRI op de kruising Heyendaalseweg-Houtlaan-Kwekerijweg was prettig. De discussie over het groenkwaliteitsplan van de Heyendaalseweg loopt. Men wil hierover goed geïnformeerd worden en blijven. Fietsersbond Communicatie verliep goed. Plannen werden over en weer uitgewisseld, er was goede interactie. Ook voorstellen van de fietsersbond zijn in de uiteindelijke plannen opgenomen. OR VGWM Radboud Universiteit Het teruggeplaatste groen vindt men voor het gehele Rondje Heijendaal erg minimaal, hoewel er sprake was van terugplaatsing van kwaliteitsbomen. De beleving van leken is hierover anders, zij stellen zich heel iets anders voor bij dit begrip. Op tekeningen worden ook altijd bomen in volle wasdom aangegeven maar in de praktijk ziet men nu alleen jonge boompjes. De vooraf afgesproken directe communicatielijn met de directievoerder bleek in de praktijk niet te werken, medewerkers van de universiteit moesten intern eerst een hele keten aflopen. Veranderingen en acute situaties konden zo niet snel aangepakt worden. Er zijn opmerkingen binnengekomen over onveilige situaties tijdens de uitvoering van het werk. Er zijn ook enkele aanrijdingen gemeld (2). Bewegwijzering liet zo nu en dan te wensen over.
Wellicht is het een optie om dergelijke lokale werkzaamheden te koppelen aan Van A naar Beter. Dan is het ook voor mensen van buiten Nijmegen duidelijk hoe ze hun bestemming kunnen bereiken. Studentenvakbond AKKU Informatievoorziening via diverse sites en studentenbladen was goed en voldoende. Voorlichting specifiek gericht op de student is onnodig. Studenten weten welke kanalen te bewandelen, wel of niet geïnformeerd te zijn is hun eigen keuze en verantwoordelijkheid. Universitaire Studentenraad Is het eens met de opmerkingen van de Studentenvakbond AKKU. In geval van omleidingen zoeken fietsers tijdens werk-in-uitvoering zelf hun (kortste) weg. Misschien is het een idee te folderen op plekken waar fietsers de fout ingaan om ze zo te wijzen op alternatieven. Ambulance Bebording en omleidingen goed. Brandweer Men had graag eerder in het proces en bij het ontwerp betrokken willen worden. Het is zinnig dat bij een volgend project alle disciplines van tevoren met elkaar om tafel gaan en het ontwerp doorspreken. Ontwerpers houden te weinig rekening met brandweer- en ambulanceingangen en bereikbaarheid. Afspraken verliepen over het algemeen goed. Wijzigingen werden soms niet of te laat gecommuniceerd. Brandweer dient wijzigingen vóórdat deze worden ingevoerd te verwerken in de navigatiesystemen, dit kost enige maanden. Spoed systeemaanpassingen gaan dan wel sneller maar brengen weer onnodig kosten met zich mee. Dit wil men liever vermijden. Bus Qua uitvoering geen bijzonderheden, dit is goed verlopen. Ook busmaatschappijen hebben tijd nodig om systemen aan te passen. De einddatum van het project is derhalve belangrijk. Routes moeten daarop aangepast worden. Het is daarom niet handig wanneer de opleverdatum (steeds) verschuift, ook gezien vanuit meerkostenperspectief. Reactie: Ook vanuit het project is de aannemer regelmatig aangesproken op het veilig uitvoeren van het werk. In de 2 e fase is mede daarom ook voor een andere werkwijze gekozen. Te vaak hebben we de aannemer moeten wijzen op zijn verplichtingen. Dit heeft uiteindelijk ook geresulteerd in een negatieve beoordeling van de aannemer. De brandweer zal bij volgende projecten nadrukkelijker betrokken worden in de ontwerpfase zodat er nog beter rekening gehouden kan worden met hun wensen.