Wat betekent de neuwe geludwetgevng voor de nfra-sector? r. Jan Hooghwerff M+P raadgevende ngeneurs dr. r. Rob Hofman Rjkswaterstaat DVS r. Jan Knol ROW Samenvattng Voorjaar 2012 wjzgt de geludwetgevng n Nederland. De SWUNG-wet treedt n werkng: Samen Werken aan de Utvoerng van Neuw Geludbeled. Rjkswegen vallen onder een heel neuw regme. Gekoppeld daaraan wjzgt ook de methode zoals we de nu gebruken om geludreducte van wegdek te bepalen (wegdek). Deze wjzgng geldt voor alle wegstuates (rjks-, provncale en gemeenteljke wegen). De wegdekcorrecte wordt een levensduurgemddelde waarde, de utstekend aanslut bj de feteljke effecten van stlle wegdekken. De hudge wegdekcorrectes moeten geactualseerd worden. Dat geldt voor zowel de standaardcategoreën (ROW-publcate 200) als de product-wegdek-rapporten (www.stllerverkeer.nl). De veranderde defnte van wegdek heeft ook belangrjke consequentes voor de afspraken n bestekken en contracten. Gebrek aan kenns van deze wjzgngen zal zeker de nodge problemen en fouten opleveren bj afspraken tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Deze paper beschrjft de wjzgngen op hoofdljnen. Voorkomen moet worden dat een stroeve overgang naar de neuwe methode de toepassng van stlle wegdekken als effecteve bronmaatregel belemmert. 1
1. wegdek als maat voor effect van geludreducerende wegdekken Geludreducerende wegdekken worden nmddels al enkele decenna gebrukt om de leefomgevng van omwonenden te verbeteren. Vooral de stmulerngsregelng n 2002 van het mnstere van (destjds) VROM en de acteplannen n het kader van de EU-rchtljn Omgevngslawaa hebben voor een versnellng n de toepassng van stlle wegdekken gezorgd. Voor het utdrukken van het geludeffect van (stlle) wegdekken s de term wegdekcorrecte (wegdek) n het leven geroepen. Deze term s nmddels helemaal ngeburgerd en heeft ook (va de mnsterële regelng Reken- en meetvoorschrft geludhnder 2006, RMG2006) een wetteljke status gekregen. De wegdek-waarde wordt voor ten mnste twee doelen gebrukt: 1. Om het effect van wegdekken mee te nemen n wetteljke procedures (Wet geludhnder). In het akoestsch onderzoek wordt, meestal va een dgtaal geludmodel, het effect van het wegdek va de wegdekcorrecte verwerkt. De maner waarop dt moet gebeuren s wetteljk geregeld va het genoemde RMG2006. De concrete getallen (wegdekcorrectes) zjn beschkbaar va ROW-publcate 200, de webste www.stllerverkeer.nl of va de wegdek-rapportages van specfeke producten. 2. Om n een contract tussen een opdrachtgever (wegbeheerder) en opdrachtnemer (aannemer) verstandge esen op te nemen over de geludreducte. In besteks- en contractesen wordt vrjwel altjd verwezen naar een wegdek-waarde als es voor de geludreducte. Voor deze toepassng (de welswaar net één op één gekoppeld s aan wetteljke toepassng van wegdek) s het heel belangrjk dat de formulerng dudeljk en eendudg s. De herzenng van de geludwetgevng heeft voor bede toepassngsgebeden consequentes. Fguur 1 De bestaande methode voor de bepalng van de wegdekcorrecte en de getallen voor de standaardcategoreën zjn beschreven n ROW-publcate 200 en beschkbaar op www.stllerverkeer.nl 2
2. Herzenng geludwetgevng Voor het voorkomen en beperken van wegverkeersgelud zjn medo 2012 twee wetten van belang: de Wet mleubeheer (voor wegen de op de zogenaamde geludplafondkaart zjn aangegeven, rjkswegen); de Wet geludhnder (voor de overge wegen (provncale en gemeenteljke wegen)). De Wet mleubeheer bevat de regels voor wegen de op de zogenaamde geludplafondkaart zjn aangegeven. Dt zjn over het algemeen de rjkswegen. Deze wegen worden ook aangedud als plafond-wegen. De Wet geludhnder geldt voor de net-plafondwegen dat zjn over het algemeen de provncale en gemeenteljke wegen. Bede wetten vormen de bass voor een aantal regelngen en AMvB s waarn nadere regels zjn opgenomen. De Wet mleubeheer verwjst voor een aantal zaken n de utwerkng naar het Beslut gelud mleubeheer (Bgm) en de Regelng gelud mleubeheer (Rgm). Nadere regels omtrent de Wet geludhnder zjn opgenomen n het Beslut geludhnder. De maner waarop verkeersgelud moet worden berekend of gemeten voor toetsng aan de wetteljke normen s beschreven n het Reken- en meetvoorschrft geludhnder 2012. Tot slot bestaat er de Regelng Geludplafondkaart, de aangeeft welke wegen onder het regme van de Wet mleubeheer vallen. Een belangrjk verschl tussen de Wet geludhnder en de Wet mleubeheer s dat de Wet mleubeheer n essente gercht s op handhavng van gelud, n tegenstellng tot de Wet geludhnder. In de Wet geludhnder wordt de geludbelastng alleen aan de norm getoetst op het moment dat er een neuwe weg wordt aangelegd, er een wjzgng aan de weg s of als er neuwe geludgevoelge bestemmngen gebouwd worden. Dat betekent dat het bnnen de Wet geludhnder wel s toegestaan dat de geludbelastng toeneemt vanwege de autonome groe van het verkeer. In de Wet mleubeheer s er wel sprake van handhavng van verkeersgelud. Dt gebeurt va de zogenaamde geludproducteplafonds. In deze handledng worden de geludproducteplafonds aangedud met de afkortng GPP. Het GPP wordt vastgesteld op referentepunten de op 50 m afstand van de weg lggen met een onderlnge afstand van 100 m. De equvalente geludbelastng (n Lden) op deze punten wordt aangedud met de term geludproducte. Het GPP s de maxmale geludproducte de mag optreden op een referentepunt. Wanneer de geludproducte het GPP overschrjdt, of dregt te overschrjden, moet worden onderzocht of er maatregelen getroffen kunnen worden. Dt geldt zowel bj een toename van de geludproducte vanwege de utvoerng van wegprojecten als wanneer de geludproducte s toegenomen vanwege autonome groe van het verkeer. De nvoerng van dt systeem met GPP s vaak aangedud met de werkttel SWUNG. Deze afkortng staat voor Samen Werken aan de Utvoerng van Neuw Geludbeled. Let op: de geludproducte op de referentepunten worden steeds berekend, net daadwerkeljk gemeten. Onderstaande fguren geven een voorbeeld van de lggng van de referentepunten en het verloop van de geludproducte op één punt door groe van verkeersntenstet, wjzgng van wegdektype, etc. 3
GPP = 73,4 db GPP = 74,7 db GPP referentepunten: edere 100 m 50 m van de weg 4 m hoog Fguur 2 Voorbeeld van referentepunten waarop getoetst wordt of de (berekende) geludproducte nog onder het plafond bljft 75 74 73 72 g e lu d w a a rd e n d B 71 70 69 geludw aarde w erkrumte stuate 2008 plafond 68 67 66 65 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 jaar Fguur 3 Voorbeeld van het verloop van de geludproducte op één punt door groe van verkeersntenstet, wjzgng van wegdektype, etc. 4
3. Reken- en meetvoorschrft gelud 2012 In de wet (Wet mleubeheer, Wet geludhnder) s bepaald dat de mnster van Infrastructuur en Mleu regels stelt omtrent de wjze waarop een akoestsch onderzoek dent te worden utgevoerd. Deze regels zjn (vanaf medo 2012) vastgelegd n het Reken- en meetvoorschrft gelud 2012, RMG2012. Het RMG2012 kent een aantal artkelen, waarn de belangrjkste onderdelen geregeld zjn en daarnaast een aantal bjlagen: bjlage I (esen aan rapportages); bjlage II (ndustrelawaa); bjlage III (wegverkeer); bjlage IV (spoorverkeer); neuwe bjlage V voor regels voor het rekenen met geludproducteplafonds; neuwe bjlage VI voor regels voor geludsanerngsplannen; bjlage VII voor geludkarterngsvoorschrften. Bjlage III beschrjft de regels de gelden voor het doen van geludonderzoek voor wegverkeer. In hoofdstuk 4 van deze bjlage wordt de defnte van wegdek gegeven. Ze Fguur 4. Daarnaast wordt beschreven hoe een wegdek-waarde bepaald moet worden. Daarmee heeft de methode wegdek dus een wetteljke status. Fguur 4 Hoofdstukndelng van bjlage III (wegverkeer) van het RMG2012 Bjlage III geeft een beknopte omschrjvng van de wegdek-methode. Een utgebrede toelchtng en voorbeelden zjn te vnden n de bestaande ROW-publcate 200. Deze publcate bevat ook wegdekcorrectes (de getallen) van de standaardcategoreën. De zjn eveneens te vnden op de webste stllerverkeer.nl. De webste geeft ook de wegdekcorrectes van alle producten (merknamen) de een egen wegdek-rapport hebben. 5
Fguur 5 De methode voor de bepalng van de wegdekcorrecte en de getallen voor de standaardcategoreën zjn beschreven n de bestaande ROW-publcate 200 en beschkbaar op www.stllerverkeer.nl Overgangsregelng In de afgelopen jaren s de wegdek-methode geactualseerd. Deze gewjzgde methode treedt n werkng gekoppeld aan het n werkng treden van de neuwe geludwetgevng. Vanaf dat moment zjn de hudge wegdekcorrectes n neuwe procedures net meer brukbaar. Bj een wetswjzgng s er altjd overgangsrecht. Er zal een perode zjn (van msschen crca 1 á 1,5 jaar) waarn procedures lopen waarbj of het oude of het neuwe regme van kracht s. Het Reken- en meetvoorschrft gelud 2012 treedt op hetzelfde moment n werkng als de neuwe wet (Wet mleubeheer). De meeste besluten de op dat moment n procedure zjn, waarbj gebruk wordt gemaakt van het RMG 2006, kunnen op grond van het overgangsrecht n de Invoerngswet geludproducteplafonds op grond van het oude recht worden afgerond. Als het RMG2012 n werkng treedt, dan treedt op dat moment ook de neuwe wegdekmethode n werkng. Dt staat los van het fet of op dat moment ook al de neuwe ROWpublcate (de opvolger van publcate 200) beschkbaar s. De wetteljke methode van wegdek s nameljk (ook) n het RMG2012 beschreven. 6
4. Herzenng wegdek-methode Het reken- en meetvoorschrft bedt dus de mogeljkhed om de geludegenschappen van het wegdek mee te nemen n akoestsche onderzoeken voor wetteljke procedures. De mate waarn een wegdektype meer of mnder gelud maakt dan het referentewegdek s gedefneerd als de wegdekcorrecteterm (wegdek). Wat zjn de belangrjkste wjzgngen van de wegdek-methode? De emsse (geludproducte) van het verkeer s opneuw gemeten. Het bljkt dat de geludproducte van lchte motorvoertugen (personenauto s) n de afgelopen 10 tot 15 jaar gestegen s. Omdat de emsse van het verkeer ook gebrukt wordt als referentewaarde n de methode wegdek, zjn de referentewaarden n wegdek geactualseerd. Ze Fguur 6. Aanpassngen n de meetmethode (meethoogte naar 3 m n plaats van 5 m hoogte vanwege betere aanslutng op Europese ontwkkelngen) en n de analysemethode (eendudger en robuuster). Meenemen van het akoestsche gedrag van stlle wegdekken gedurende de gebruksperode (levensduurgemddelde geludreducte). 85 80 Referentewaarden pub 200 Neuwe referentewaarden lv 75 70 65 60 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 Fguur 6 Hudge (onderste ljn, paars) en neuwe (bovenste ljn, blauw) referentewaarden voor lchte motorvoertugen Gedrag gedurende gebruksperode Bj het ontwkkelen van (de eerste verse) van de methode wegdek (rum 15 jaar geleden) bestonden er geen concrete nzchten over het leeftjdgedrag van de geludarme deklagen. De aanname s gedaan dat alle wegdektypen een ongeveer geljk gedrag tjdens de gebruksperode zouden vertonen als het referentewegdek (dcht asfaltbeton). Nu we meer dan 15 jaar ervarng hebben met stlle wegdekken s nmddels bekend dat poreuze en semdchte wegdekken akoestsch een sgnfcant ander gedrag over de leeftjd hebben dan dchte deklagen. Voor het nzcht n dat gedrag zjn vooral de grote hoeveelhed montorngsgegevens ut projecten als het InnovateProgramma Gelud (IPG) en de Stmulerngsregelng Stlle Wegdekken (SSW) erg belangrjk. rca 2000 was er voldoende nzcht en draagvlak om de leeftjdeffecten n de methode wegdek te verwerken. 7
Vóór 2012 was een wegdek representatef voor het geludeffect van het neuwe wegdek n vergeljkng tot een neuw dcht asfaltbeton. In de geactualseerde wegdek-methode s een factor tjd geïntroduceerd. De term wegdek s opgebouwd gedacht als de som van de ntële reducte nteel en tjd. Deze laatste beschrjft de gemddelde achterutgang van de geludtechnsche wegdekprestate ten opzchte van de neuwe stuate. De term nteel s gedefneerd als de reducte van het betreffende wegdek n neuwstaat ten opzchte van de referentewaarde de betrekkng heeft op een mx van DAB-wegdekken van een gemddelde leeftjd. wegdek = m nteel +, m, tjd m, De totale wegdek s nu dus de som van de reducte n neuwstaat, nteel, en de gemddelde achterutgang gedurende de levensduur, tjd. Dt s een belangrjke wjzgng van de defnte. Voor het typsche gedrag van bjvoorbeeld een dunne geludreducerende deklaag. Ze Fguur 7. geludnveau (SPB-wwarde @ 50 km/h) [db] 72 71 70 69 68 67 66 65 64 wegdek = m nteel +, m, tjd m, referente (levensduurgemddelde waarde DAB) dunne geludreducerende deklagen neuwwaarde SMA-NL5 levensduurgemddelde waarde dgd wegdek = m nteel +, m, tjd m, nteel 63 62 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 tjd [jaren] wegdek Fguur 7 Voorbeeld van relate tussen ntële geludreducte en de levensduur gemddelde geludreducte 8
5. Neuwe wegdekcorrecte getallen De neuwe wegdek-methode zal tot andere wegdekcorrectes leden. Immers, er zjn twee belangrjke wjzgngen: 1. de referentewaarden zjn gewjzgd (de hogere referentewaarden leden voor stlle geludreducerende wegdekken over het algemeen tot hogere (ntële) geludreductes); 2. de overgang naar levensduurgemddelde geludreducte (wat over het algemeen tot afwaarderng van de geludreducte ledt). De combnate van deze twee factoren ledt voor de meeste wegdekcategoreën tot (sgnfcant) lagere geludreductes. Hoe kom je aan neuwe wegdekcorrectes? Hoe kom je aan nformate over tjd? We maken ondersched tussen twee groepen: 1. de standaardcategoreën (ZOAB, Tweelaags ZOAB, DGD A en B elementenverhardngen, etc.) zoals de nu n publcate 200 zjn beschreven; 2. de wegdek-getallen zoals de voor producten (merknamen) va de webste stllerverkeer.nl beschkbaar zjn. Standaard wegdekcategoreën In 2012 komt er een neuwe ROW-publcate, de opvolger van ROW-publcate 200. Deze neuwe publcate levert voor alle (nu reeds bekende) standaardcategoreën wegdekcorrectes. Behalve de utendeljke wegdekcorrectes (leeftjdgemddelde geludreductes) bevat de publcate ook de achterlggende nformate over de ntële geludreducte en de gebrukte tjd van elke standaardcategore. Deze wegdekcorrectes zjn gebaseerd op een n 2010 utgevoerde analyse van (voldoende) recente meetgegevens en zjn tot stand gekomen volgens de neuwe methode wegdek. Wetteljke procedures De wegdekcorrectes van de standaardcategoreën zullen n de praktjk vooral gebrukt worden voor de akoestsche onderzoeken (wetteljke procedures). In de meest gangbare rekensoftware (de gebaseerd s op het RMG2012) zjn deze wegdekcorrectes al opgenomen en wordt, bjvoorbeeld door DGD B als wegdektype aan te vnken, automatsch gerekend met de wegdekcorrectes van de standaardcategore DGD B. Gebruk n bestekken en contracten De wegdekcorrectes van de standaardcategoreën zullen ook gebrukt worden om esen op te nemen n bjvoorbeeld contracten en bestekken. Er kan dan bjvoorbeeld geëst worden dat voor lchte motorvoertugen bj 50 km/h de wegdekcorrecte moet voldoen aan de wegdek van DGD B, met verwjzng naar het vgerende reken- en meetvoorschrft en ROWpublcate. Vaak wordt dt gekoppeld aan een verplchtng om achteraf va metngen aan te tonen dat aan de es wordt voldaan. Een dergeljke es vraagt aanvullende nformate hoe dt aangetoond moet worden en wanneer voldaan wordt. Bedacht moet worden dat de wegdekcorrecte een gemddelde waarde s van een aantal wegvakken. Door één op één dt gemddelde als es over te nemen, s de verwachtng dat (statstsch gezen) n 50% van de stuates net aan de es wordt voldaan. In de praktjk wordt dt meestal opgelost door een onzekerhedsmarge op te nemen voor de controlemetng. 9
Bj de neuwe wegdek-methode moet bedacht worden dat de wegdekcorrecte een levensduurgemddelde geludreducte betreft. Deze waarde kan dus net één op één gebrukt worden als (ntële) es, de na aanleg van het wegdek va een metng te controleren s. Product-wegdek-getallen De hudge wegdek-rapporten van producten zjn n combnate met het neuwe reken- en meetvoorschrft (RMG2012) net meer brukbaar en geldg. Door de belangrjke wjzgngen n de wegdek-methode zouden grote fouten gemaakt worden als deze oude wegdekcorrectes gebrukt worden n combnate met het neuwe reken- en meetvoorschrft. In veel stuates zal het mogeljk zjn om zonder het utvoeren van neuwe metngen een actualsate te maken van de wegdekcorrectes naar de neuwe wegdek-methode. Voor het toetsen of het mogeljk s, spelen bjvoorbeeld de volgende punten een rol: de gebrukte metngen mogen net ouder zjn dan 10 jaar, aan elke afzonderljke geludmetng zjn esen gesteld aan de betrouwbaarhed van een metng; zjn er al recentere metngen beschkbaar de ook gebrukt kunnen worden (bjvoorbeeld ut montorngsprogramma s, of vanut controlemetngen n het kader van een contract). Voor de meeste producten zullen nog onvoldoende meetgegevens beschkbaar zjn over het tjdsgedrag van de geludreducte gedurende de gebruksperode. De neuwe wegdekmethode beschrjft dre maneren om aan een tjd te komen: door de tjd af te leden ut metngen aan ten mnste 5 oudere wegvakken (ouder dan 75% van de cveltechnsche levensduur); door de tjd af te leden ut de extrapolate van metngen aan ten mnste 5 wegvakken de 4 jaar of ouder zjn; door de tjd te gebruken van de standaardcategore, de past bj het product. Voor een actualsate van de product wegdek-rapporten zal n de meeste gevallen de eerstgenoemde methode voor de hand lggen en tot een werkbaar resultaat leden. 10
6. Werken met een levensduurgemddelde waarde n contracten In de vorge paragraaf s al genoemd dat bj de neuwe wegdek-methode bedacht moet worden dat de wegdekcorrecte een levensduurgemddelde geludreducte betreft. Deze waarde kan dus net één op één gebrukt worden als (ntële) es, de na aanleg van het wegdek va een metng te controleren s. Dt heeft belangrjke consequentes voor de hudge praktjk waarbj de wegdekcorrecte n één of andere vorm gebrukt wordt n bestekken en contracten. Het s zeer belangrjk dat zowel wegbeheerders (de bestekken en contracten opstellen) als aannemers (de nschrjven en utvoeren) de consequentes van de beschreven wjzgngen n hun praktjk verwerken. Er zjn (momenteel nog) geen unforme voorbeeldbestekken en contracten. Wel kan vanut de eerder beschreven wjzgngen een aantal handvatten gegeven worden om n de praktjk te gebruken: 1. Komende tjd kunnen en zullen (voor het gebruk n bestekken en contracten) zowel de oude als de neuwe methode naast elkaar gebrukt worden. Lopende contracten hoeven net herzen te worden. Essenteel s dat utdrukkeljk gedefneerd wordt wat bedoeld wordt met esen (defnte wegdek). Dt kan door explcet te verwjzen naar de achterlggende verses van het reken- en meetvoorschrft en de ROW-publcate. Voor de oude methode wordt verwezen naar bjlage III van het Reken- en meetvoorschrft geludhnder 2006 en de ROW-publcate 200. Voor de neuwe methode wordt verwezen naar bjlage III van het Reken- en meetvoorschrft gelud 2012 en de neuwe ROWpublcate. 2. Op het moment dat de neuwe regelgevng n werkng s getreden, wordt geadvseerd om bj het maken van contracten en bestekken ut te gaan van de neuwe methode. 3. Bj de neuwe methode krjgt (ook n contracten!) de wegdek de neuwe defnte, dus een levensduurgemddelde waarde. 4. In de neuwe stuate wordt geadvseerd om n een bestek zowel een wegdek te noemen (bjvoorbeeld levensduurgemddelde waarde van 4,0 db) als de verplchtng om nformate te geven over de gebrukte tjd, waardoor eenvoudg de ntële geludreducte nteel, af te leden s. Bj een verplchtng om achteraf door een metng aan te tonen dat voldaan s aan de es, wordt deze gekoppeld aan de ntële geludreducte. Ze Fguur 8. Bjvoorbeeld: tjd s 2,0 db, zodat de ntële geludreducte 6,0 db s. Aanbevolen wordt dat opdrachtgevers en opdrachtnemers gezamenljk tot unforme voorbeeldbestekken en contracten komen. 11
geludnveau (SPB-wwarde @ 50 km/h) [db] 72 71 70 69 68 67 66 65 64 wegdek = m nteel +, m, tjd m, referente (levensduurgemddelde waarde DAB) dunne geludreducerende deklagen neuwwaarde SMA-NL5 levensduurgemddelde waarde dgd wegdek = m nteel +, m, tjd m, nteel 63 62 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 tjd [jaren] wegdek Fguur 8 Voor contracten s zowel de levensduurgemddelde wegdekcorrecte (wegdek) als de ntële geludreducte van belang 7. Resumerend Voorjaar 2012 wjzgt de geludwetgevng n Nederland. Gekoppeld aan deze wetswjzgng wjzgt ook de methode zoals we de nu gebruken om geludreducte van wegdek te bepalen (wegdek). Deze wjzgng geldt voor alle wegstuates (rjks-, provncale en gemeenteljke wegen). De wegdekcorrecte wordt een levensduurgemddelde waarde, de utstekend aanslut bj de feteljke effecten van stlle wegdekken. De hudge wegdekdekcorrectes moeten geactualseerd worden. Dat geldt zowel de standaardcategoreën (n de bestaande ROWpublcate 200) als de product-wegdek-rapporten (www.stllerverkeer.nl). De veranderde defnte van wegdek heeft ook belangrjke consequentes voor de afspraken n bestekken en contracten. Gebrek aan kenns van deze wjzgngen zal zeker de nodge problemen en fouten opleveren bj afspraken tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. Voorkomen moet worden dat een stroeve overgang naar de neuwe methode de toepassng van stlle wegdekken als effecteve bronmaatregel belemmert. Aanbevolen wordt dat opdrachtgevers en opdrachtnemers gezamenljk tot unforme voorbeeldbestekken en contracten komen. 12