Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Soorten bronnen Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Over dit lesmateriaal Pagina 1
Soorten bronnen Vooraf Waar komt onze informatie over vroeger eigenlijk vandaan? Er zijn veel soorten bronnen die ons iets vertellen of laten zien van het verleden. Van oeroude voorwerpen tot pasgeschreven boeken. Zonder bronnen is er geen bewijs voor al die mooie verhalen! Aan het eind van deze opdracht kun je vertellen welke soorten bronnen er zijn voor onze kennis over vroeger. uitleggen waarom het belangrijk is om bronnen goed en kritisch te onderzoeken. zelf voorbeelden van bronnen zoeken voor een werkstuk over het verleden. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je een document met afbeeldingen (foto's) van belangrijke bronnen bij een zelfgekozen historisch onderwerp. Beoordeling Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als: de bronnen goed passen bij het onderwerp. de herkomst van de bronnen is opgegeven. bij elke bron wordt verteld welke informatie deze geeft over het onderwerp. de bronnen duidelijk en overzichtelijk zijn afgebeeld. de toelichting is geschreven in goed Nederlands, zonder spelfouten. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Samen met een klasgenoot Tekst lezen over hiërogliefen en soorten bronnen. Stap 2 Samen met een klasgenoot Soorten bronnen benoemen aan de hand van foto's. Pagina 2
Stap 3 Alleen Toets 'Soorten bronnen' maken. Stap 4 Samen met een klasgenoot Eindproduct maken: verschillende soorten bronnen in een werkdocument zetten en beschrijven. Benodigdheden Geen bijzonderheden. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. Stap1 Hiërogliefen We beginnen met een voorbeeld van een beroemde bron, die ons veel nieuwe informatie gaf over het oude Egypte. Napoleons leger was in 1799 in Egypte. Toen zijn soldaten aan het werk waren bij een oud fort, ontdekten ze onder het zand een oeroude, zwarte steen van graniet. De steen was van boven naar onder bedekt met drie verschillende stukken tekst. De bovenste twee teksten kon niemand lezen: het waren twee soorten oud-egyptisch schrift dat je ook in de grafkamers en tempels kon vinden. Tot nu toe was niemand er ooit in geslaagd hiërogliefen te vertalen. Maar de derde tekst was goed leesbaar. Deze was in oud-grieks geschreven. De Franse professor Champollion ging de drie teksten vergelijken. Er moest toch ongeveer hetzelfde staan! Na heel veel studie en hulp van anderen kon hij met behulp van de Griekse tekst de oude hiërogliefen vertalen. Voor het eerst konden mensen echt lezen wat de oude Egyptenaren hadden geschreven! Soorten bronnen Tegenwoordig weten we heel veel over het leven van de oude Egyptenaren, dankzij de ontdekking van de steen van Rosetta. Deze steen is nu nog te zien in het British Museum in Londen. Pagina 3
De steen van Rosetta is een geschreven bron: hij is bedekt met tekst. Uit het oude Egypte kennen we ook veel ongeschreven bronnen, zoals piramides, mummies, stenen messen enz. Deze geven ons ook informatie, maar lang niet zoveel als geschriften. De steen van Rosetta is ook een primaire bron: hij komt uit de tijd zelf waar de tekst over gaat. Primair betekent: eerste. Er zijn ook veel secundaire bronnen over Egypte: dat zijn bronnen die later zijn geschreven, zoals een boek over Egypte uit 2002. Dat boek gaat wel over het oude Egypte, maar is niet in die tijd gemaakt zoals de steen van Rosetta. Secundair betekent: tweede. Stap2 Bekijk de volgende foto's van historische bronnen goed. Vraag je bij elke bron af: is dit een primaire of een secundaire bron? Is dit een geschreven of een ongeschreven bron? Een geraamte. on on Pagina 4
Een bladzijde uit Darwin s boek over o.a. het ontstaan van de mens door evolutie. on on Een pot uit de tijd van de hunebedbouwers. on on Pagina 5
Foto van een vrouw die het leven van prehistorische mensen naspeelt. on on Een hunebed in Drenthe. on on Pagina 6
Met runenschrift beschreven steen uit de Middeleeuwen. on on Informatie op Wikipedia over de Vikingen. on on Pagina 7
Reconstructie van het meisje van Yde, dat is gestorven omstreeks het begin van onze jaartelling en waarvan in 1897 het veenlijk werd gevonden in Drenthe. on on Bespreek je antwoorden met een klasgenoot. Hebben jullie alle bronnen hetzelfde ingedeeld? Stap3 Toets Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Soorten bronnen'. De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen. Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score. Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien. Klik op de knop 'Start' om te beginnen: Pagina 8
Soorten bronnen kn.nu/jome9 1 Bronnen kun je onderverdelen in primaire bronnen en secundaire bronnen. Hieronder worden drie bronnen genoemd. 1. Een in 1897 gevonden veenlijk in Drenthe. 2. Artikel op internet over Egypte. 3. Met runenschrift beschreven steen uit de Middeleeuwen. Welke bronnen zijn primaire bronnen? a. 1 en 2 b. 1 en 3 c. 2 en 3 2 Bekijk de bron. Je ziet een hunebed in Drenthe. Wat voor soort bron zijn de hunebedden in Drenthe? a. een on b. een c. een on d. een 3 Over de vikingen vind je veel informatie op Wikipedia. Pagina 9
Wat voor soort bron is de informatie op Wikipedia? a. een on b. een c. een on d. een 4 Bekijk de bron. Op de foto zie je een vrouw in prehistorische kleding in het Archeon. Wat voor soort bron is de foto? a. een on b. een c. een on d. een Stap4 Pagina 10
Eindproduct Kies samen een onderwerp uit het tijdvak van jagers en boeren. Denk bijvoorbeeld aan: Rendierjagers: hoe leefden ze? Hunebedbouwers in Drenthe. Leven na de dood in het oude Egypte. Grotschilderingen in Spanje en Frankrijk. Stonehenge, de geheimen van een monument uit de steentijd. Raadpleeg je boek en je docent voor meer ideeën! Ga nu aan de slag om bronnen te zoeken bij dit onderwerp. Zoek er minstens 12, die je kunt verdelen in geschreven en ongeschreven bronnen, en in primaire en secundaire bronnen. Van elke bron plak je een kopie in je werkdocument. Gebruik 1 bladzijde per bron. Schrijf bij de kopie in je werkdocument steeds: waar je deze bron gevonden hebt. wat er is te zien of te lezen (korte omschrijving). wanneer en waar de bron is gemaakt. wie de maker is (of wat we daarover weten). welke informatie deze bron ons geeft over het onderwerp (ongeveer tien regels maximaal). waarom je denkt dat deze bron betrouwbaar is (max. drie zinnen). Klaar? Check de beoordeling. Lever daarna je document ondertekend met jullie namen in bij je docent. Pagina 11
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 October 2016 om 11:25 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 2; Leerinhoud en Levenswijze van jagers en verzamelaars; Geschreven bronnen ontbreken; De doelen tijd van jagers en boeren (tot 3000 v C); Geschiedenis; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 12