Hoe stierf Ötzi? hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 January 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Hoe stierf Ötzi? Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Hoe stierf Ötzi? Vooraf Ötzi is de naam van een beroemde mummie. Hoe hij werkelijk heette, weet niemand. Het lijk van deze prehistorische jager werd in de Alpen duizenden jaren in ijs geconserveerd, tot men hem vond in onze tijd. Aan jou de opdracht te achterhalen, hoe deze jager stierf. Aan het eind van deze les kun je vertellen dat de vondst van Ötzi een buitengewoon belangrijke en interessante archeologische vondst is. uitleggen welke problemen er komen kijken bij onderzoek naar de prehistorie. zelf conclusies trekken uit onderzoek van verschillende soorten bronnen. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je een onderzoeksverslag en een presentatie met zeven dia's over de dood van de ijsmummie Ötzi. Beoordeling Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als: je alle vragen in je Eindrapport hebt beantwoord met behulp van de bronnen. je zelf met goede argumenten een conclusie hebt getrokken over de doodsoorzaak van Ötzi. je zelf een presentatie kunt geven over de dood van Ötzi met zeven dia's waarin de belangrijkste omstandigheden waarin hij stierf, naar voren komen. Activiteiten Stap Groepsgrootte Activiteit Stap 1 Alleen Tekst lezen en video bekijken over de vondst van Ötzi. Stap 2 Alleen Bron 'Geen gewone dood' lezen en vragen beantwoorden. Pagina 2

4 Stap 3 Alleen In de rol van rechercheur een eindrapport schrijven en een presentatie houden over de doodsoorzaken van Ötzi. Benodigdheden Geen bijzonderheden Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. Stap1 Stap1 Je doet onderzoek naar een unieke vondst in Italië. In de bergen op de grens van Oostenrijk en Italië vonden wandelaars een ijsmummie die duizenden jaren goed bewaard bleef onder het ijs. Van deze mummie kunnen onderzoekers veel leren over het leven in de prehistorie. Bekijk eerst de onderstaande video en lees daarna het verhaal over de vondst van Ötzi. Pagina 3

5 In de zomer van 1991 doen twee Duitse wandelaars in de bergen in Italië een griezelige ontdekking. Ze zien iets uit het ijs steken: een lichaam! De politie komt erbij en een bergingsploeg haalt het lichaam uit het ijs. Het is het lichaam van een man. Ze brengen het naar een laboratorium. Er zijn veel vragen. Wie is deze man? Hoe was hij gestorven? En waaraan? Al snel komen geleerden erachter, dat dit het lichaam is van iemand die hier meer dan 5000 jaar geleden heeft geleefd. Toen de man stierf bevroor zijn lichaam in het ijs en werd daardoor al die tijd goed bewaard.. De ijsmummie wordt Ötzi genoemd. Omdat hij is gevonden in het Ötzdal in de Alpen. Jarenlang hebben de onderzoekers geloofd dat Ötzi een herder was. Tijdens een tocht door de bergen is hij in een sneeuwstorm terecht gekomen. Hij viel, raakte uitgeput en stierf tenslotte van de kou. Hij was toen 46 jaar oud. Stap2 Stap2 Je hebt gehoord, dat de onderzoekers aanvankelijk dachten dat Ötzi een herder was die van kou is gestorven. Maar tegenwoordig denkt men daar anders over. Waarom? Lees de onderstaande bron over het onderzoek naar Ötzi's dood. Pagina 4

6 In de zomer van 1991 ontdekken twee Duitse wandelaars in de bergen van Italië een lichaam. Het blijkt het lichaam van een man te zijn. Die was hier 5300 jaar geleden gestorven. Het ijs heeft het lichaam al die tijd ingevroren. De ijsmummie werd Ötzi genoemd. Omdat hij is gestorven in het Ötzdal in de Alpen. Bij zijn lichaam vinden de bergers ook allerlei spulletjes, zoals gereedschap en kleding. Het lichaam van Ötzi en alle spullen die hij bij zich had, worden in het laboratorium nauwkeurig onderzocht. Tien jaar na zijn vondst gaat Ötzi in een scan. Met dat apparaat kunnen de geleerden nog beter in zijn lichaam kijken. Wat blijkt? In zijn schouder zit een pijlpunt. En op zijn huid zien de onderzoekers een wond, veroorzaakt door de pijlpunt. Ötzi is dus in zijn rug geschoten! Zou hij aan die schotwond gestorven zijn? Maar waarom is hij beschoten en door wie? De onderzoekers gaan verder en vinden nu ook een diepe snijwond in zijn hand. Waarschijnlijk opgelopen tijdens een gevecht. En later ontdekken ze ook nog eens het bloed van vier verschillende mensen op zijn pijlen en jas. Ötzi heeft dus gevochten met vier mensen. Waarschijnlijk is zijn dorp aangevallen door een vijandige stam. Er waren gevechten, er vielen doden. De overlevenden vluchtten de bergen in. Het was lente, maar het weer sloeg plotseling om. Het werd steeds kouder en begon te sneeuwen. Zonder warme kleding en een goede uitrusting kun je niet overleven in die kou. En dat wist Ötzi. Hij keerde waarschijnlijk terug naar het dorp om zijn spullen op te halen. Zoals de kostbare bijl, speren en warme kleding. Misschien is hij vlak daarna in zijn schouder geschoten. Maar hij kon vluchten. Het werd steeds kouder. Ötzi was zwaargewond, viel neer en stierf uiteindelijk van uitputting en kou. Maar of het zo gebeurd is? Helemaal zeker weten we het nooit jaar later werd zijn lichaam gevonden. Pagina 5

7 Welke aanwijzingen zijn er voor een gewelddadige dood? Meerdere antwoorden mogelijk. 1. Een gat in zijn hoofd. 2. Een pijlwond in zijn schouder. 3. Verschillende soorten bloed op zijn lichaam. 4. Een snijwond in zijn been. 5. Een verwonding aan zijn hand. 6. De pijnlijke uitdrukking op zijn gezicht. Vergelijk je antwoorden met de antwoorden van een klasgenoot. Bespreek eventuele verschillen. Stap3 Eindproduct Stel je voor: jij wordt als politieofficier van een Cold Case-team ingeschakeld bij het onderzoek naar Ötzi's dood. Je opdracht is: schrijf een rapport over de doodsoorzaken. Open hier het Eindrapport dat je volledig moet invullen en tijdig moet inleveren. Natuurlijk kun je op internet zelf bronnen vinden over Ötzi's einde. Maar je hebt ook de beschikking over dit Onderzoeksdossier met enkele verslagen en bronnen. Gebruik ook die voor je eindverslag. Bewaar zeven afbeeldingen die je belangrijk vond voor je onderzoek. Maak met deze afbeeldingen een presentatie in Powerpoint of een ander presentatieprogramma en zorg dat je met behulp van deze afbeeldingen het verhaal over Ötzi's dood kunt vertellen. Lever je Eindrapport en je presentatie in bij je docent. Pagina 6

8 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 January 2017 om 16:38 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 3; VWO 3; HAVO 2; Leerinhoud en Levenswijze van jagers en verzamelaars; Geschreven bronnen ontbreken; De doelen tijd van jagers en boeren (tot 3000 v C); Geschiedenis; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 7