Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52487 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Rijnreis Vooraf 1 2 3 4 5 6 7 www.lvoorl.nl Begrippenlijst Over dit lesmateriaal Pagina 1
Rijnreis Vooraf De Rijn is met 1233 km een van de langste rivieren van Europa. De Rijn stroomt door verschillende landen en taalgebieden. Een reisje langs de Rijn is een zeer populaire trip. In deze opdracht ga je als medewerker van het reisbureau 'Ontdek je plekje' een Rijnreis samenstellen. En je mag zelf als reisleider mee! Aan het eind van deze opdracht kun je: uitleggen dat er in een rivier vaak sprake is van de boven-, midden- en benedenloop. uitleggen dat je rivieren kunt onderverdelen in regenrivieren, gletsjerrivieren of gemengde rivieren. de begrippen stroomgebied, waterscheiding en delta omschrijven. de begrippen erosie, sedimentatie en verhang omschrijven. Eindproduct Je maakt voor een reisbureau een A3-poster waarop je een Rijnreis aanprijst. Op de poster wordt duidelijk: door welke landen de Rijn stroomt; hoe lang de Rijn is; dat de Rijn in verschillende landen een verschillende naam heeft; in welk gebergte de Rijn begint; dat er sprake is van een boven-, midden- en benedenloop; wat het stroomgebied van de Rijn is; dat er een waterscheiding is tussen de Rijn en de Maas; waar sedimentatie en waar erosie plaatsvindt; hoe groot het verhang is tussen Basel en een plaats in de middenloop; hoe groot het verhang is tussen Basel en een plaats in de benedenloop. Pagina 2
Daarnaast komen er op de poster foto's plus een korte omschrijving van twee of drie interessante plaatsen die langs de Rijn liggen. Natuurlijk vermeld je op de poster ook hoelang de reis duurt en hoe duur de reis is. Activiteiten Groepsgrootte Activiteit 1 Informatie verzamelen over de rivier de Rijn. 2 Bron van de Rijn opzoeken in de atlas. 3 Stroomgebied, deltagebied en waterscheiding van de Rijn opzoeken. 4 Informatie lezen en invulvraag over rivieren beantwoorden. 5 Video bekijken en vragen over bochten in de rivier beantwoorden. 6 Foto's van het verhang van de Rijn opzoeken. 7 Afwerken A3-poster voor een reisbureau met daarop een Rijnreis. Benodigdheden de Bosatlas materiaal voor het maken van het eindproduct Tijd Voor deze opdracht heb je 2 uur nodig. 1 Pagina 3
De Rijn Ga op internet en in je atlas op zoek naar informatie over de rivier de Rijn. Zorg dat je in ieder geval antwoord vindt op de volgende vragen: In welk land begint de Rijn? In welk gebergte begint de Rijn? Door welke landen stroomt de Rijn? Hoe lang is de Rijn? Hoe wordt de Rijn genoemd in de verschillende landen? Bij welke stad/dorp komt de Rijn Nederland binnen? Teken nu op een vel A3-papier heel precies de loop van de Rijn na. Het begin van de poster. Zet de antwoorden op de vragen hierboven op de poster. Schrijf ook de namen van een aantal steden die langs de Rijn liggen op de poster. De poster maak je af in de volgende stappen. 2 Pagina 4
Soorten rivieren Rivieren kun je onderverdelen in regenrivieren, gletsjerrivieren of gemengde rivieren. Een regenrivier krijgt zijn water van regenwater, een gletsjerrivier krijgt zijn water van gesmolten gletsjerijs en een gemengde rivier van allebei. Gletsjers vind je alleen in het hooggebergte en gebieden in de polen, zoals bijvoorbeeld IJsland, Groenland en Antarctica. Aan het einde van een gletsjer gaat hij smelten. Dit smeltwater is het begin van een gletsjerrivier. Zoek in je atlas de bron van de Rijn op en volg de rivier tot in Nederland. Wat voor soort rivier is de Rijn in Zwitserland? En wat voor soort rivier is de Rijn in Nederland? Hoe zie je dat? Probeer de antwoorden een plaatsje te geven op je poster. 3 Zijrivieren In de Kennisbank Aardrijkskunde vind je ook een onderdeel over rivieren. Bestudeer alleen pagina 4. KB: Rivieren Een rivier kan behalve regenwater en smeltwater van een gletsjer ook water uit zijrivieren krijgen. En Pagina 5
die zijrivieren krijgen op hun beurt ook weer water van zijriviertjes en die op hun beurt ook weer. Het hele gebied waar de hoofdrivier zijn water uit krijgt noem je het stroomgebied van de rivier. De scheiding tussen twee stroomgebieden noem je een waterscheiding. Een waterscheiding is vaak geen gebergte of een heuvelrug. Aan de ene kant van het gebergte stroomt het water in een ander stroomgebied dan aan de ander kant van het gebergte. In Nederland is iets geks aan de hand. Daar stromen geen nieuwe riviertjes in de Rijn, maar daar vertakt de Rijn zich in verschillende rivieren. Het gebied van de Rijn in Nederland noem je een delta. Geef op de poster het stroomgebied van de Rijn aan. Geef op de poster ook het deltagebied van de Rijn aan. Geef op de poster ook de waterscheiding tussen Maas en Rijn aan. 4 Boven-, midden- en onderloop Een rivier kun je in drie stukken verdelen: de bovenloop de middenloop de onderloop Lees de tekst over de verschillende onderdelen van de rivier in de Kennisbank Aardrijkskunde. KB: Rivieren De...1... is het eerste gedeelte van de rivier. Vaak is dit een gebied met veel...2.... De rivier vervoert nog niet zoveel water, maar stroomt wel erg snel. Dit komt door het sterke...3.... In de bovenloop vindt er...4... plaats: klei, zand en grind worden door de rivier meegenomen. Hierdoor worden de steile rivierdalen steeds dieper. Vanaf de...5... is de rivier breder en de stroomsnelheid zo laag dat er alleen nog fijn grind, zand en klei wordt meegenomen. Omdat de rivier nog steeds voor erosie zorgt stroomt de rivier nog steeds in een...6.... Vanaf de...7... stroomt de rivier zo langzaam door het geringe verval dat de rivier niet meer voor veel erosie zorgt, maar voor...8... : verweringsmateriaal bezinkt door de zwaartekracht. Hierdoor stroomt de rivier niet meer in een dal, maar moet de rivier bedijkt worden. Pagina 6
In de tekst ontbreken nog woorden. Die woorden zie je hieronder. Selecteer de tekst en plak de tekst in een Worddocument. Vul vervolgens de ontbrekende woorden in. a middenloop c bovenloop e reliëf g erosie b sedimentatie d dal f verval h benedenloop 5 Bochten in de rivier Bekijk het volgende SchoolTV filmpje: Beantwoord naar aanleiding van het filmpje de volgende vragen. Bochten in de rivier kn.nu/mro9f 1 Hoe worden de bochten in een rivier genoemd. a. meanders b. krommingen 2 Het water in een rivier stroomt in een bocht niet overal even snel. Wat klopt? a. In een binnenbocht stroomt het water langzamer dan in een buitenbocht. b. In een binnenbocht stroomt het water sneller dan in een buitenbocht. Pagina 7
3 Meanders veranderen door erosie en sedimentatie. Wat klopt? a. Erosie vindt plaats in de binnenbocht, sedimentatie in de buitenbocht. b. Erosie vindt plaats in de buitenbocht, sedimentatie in de binnenbocht. 4 Meanders veranderen door erosie en sedimentatie. Wat klopt? a. De binnenbocht slibt dicht, de buitenbocht wordt steeds ruimer. b. De buitenbocht slibt dicht, de binnenbocht wordt steeds ruimer. 5 Soms worden de meanders zo groot dat er een doorbraak kan ontstaan. a. De doorbraak zal bij de buitenbocht ontstaan. b. De doorbraak zal bij de binnenbocht ontstaan. 6 Hoe noem je het meer dat kan ontstaan na een doorbraak? a. Een meandermeer b. Een hoefijzermeer 6 Verhang Het verval van een rivier is het hoogteverschil tussen twee punten in een rivier. Als je het verval per kilometer uitrekent, spreek je van het verhang. Pagina 8
Kies twee of drie interessante plaatsen uit die langs de Rijn liggen. Zorg in ieder geval voor één stad in de middenloop en één stad in de benedenloop. Zoek een of enkele foto's van die plaats. Zorg dat op die foto's de Rijn duidelijk zichtbaar is. Probeer ook uit te zoeken hoe groot het verhang is tussen Basel en de steden die je hebt uitgekozen. Geef de foto's en het verhang een plaatsje op de poster. 7 Eindproduct Als het goed is ben je al bijna klaar met je eindproduct: een A3-poster voor een reisbureau waarop je een Rijnreis aanprijst. Kijk nog even onder het kopje Eindproduct' of je alle informatie die op de poster moet ook daadwerkelijk op je poster staat. Vermeld tenslotte op de poster: Hoelang de reis duurt. Hoe duur de reis is. Klaar en tevreden? Laat de poster beoordelen door je docent. Hij of zij kijkt of de inhoud van de poster conform de omschrijving van het eindproduct is. www.lvoorl.nl Pagina 9
Leerlingen voor leerlingen Op de website www.lvoorl.nl vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt. Hieronder een video die goed past bij deze opdracht. Bekijk de video. Verloop van rivieren Begrippenlijst Stroomgebied Het gebied waaruit een rivier (plus zijrivieren) het overtollige water afvoert. Rivierloop Beschrijft het verval van een rivier van de bron van de rivier tot de monding. Middenloop Dit is het deel van de rivier waar de stroomsnelheid afneemt. Het grind dat in de bovenloop is meegevoerd, wordt hier afgezet (sedimentatie). Waterscheiding Een grens tussen twee stroomgebieden. Bovenloop Dit is het deel van de rivier bij de bron dat meestal het verst van de kust afligt. Het verval is in de bovenloop het grootst en het water stroomt het snelst. Benedenloop Dit is het deel waarbij de rivier bij de monding aankomt. De benedenloop voert meestal door laagland. Rivierdelta Een stelsel van aftakkingen van de rivier voordat deze in een zee of in een groot meer uitmondt. Pagina 10
Pagina 11
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 16 December 2016 om 13:47 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VWO 2; HAVO 1; VWO 1; HAVO 2; Leerinhoud en Landschappen (en menselijke activiteit); Water; Aardrijkskunde; Werking van doelen exogene processen; Exogene processen; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 2 uur en 0 minuten Trefwoorden rearrangeerbare Pagina 12