REKENBELEIDSPLAN SBO UNIVERSUM 2016-2017
Rekenbeleidsplan Universum 2016-2017 Inhoud 1 Voorwoord 4 2 Schoolprofiel 5 3 Noodzaak en aanleiding 6 4 Visie op rekenbeleid 7 5 Analyse van de situatie 8 6 Doelstelling 9 7 Voorwaarden 10 8 Implementatie en communicatie 11 9 Evaluatie 12 10 Financiering 13 11 Actieplannen en actiepunten 14 3
1 Voorwoord Het schoolplan als basis In ons Schoolplan 2015-2019 hebben we in het hoofdstuk Onderwijskundig beleid aandacht besteed aan het vak Rekenen en wiskunde. We beschrijven daar in het kort de betekenis van dit vak voor onze school en van welke methode we gebruik maken. Ook vermelden we dat we werken met groepsplannen en gebruik maken van methode gebonden toetsen en van Cito-toetsen. Dit Rekenbeleidsplan is een nadere uitwerking van het onderdeel Rekenen en wiskunde uit het Schoolplan. Met behulp van dit document zullen we niet alleen de praktijk van ons Rekenonderwijs toetsen maar het vormt ook een praktisch document voor alle leerkrachten. De directie is verantwoordelijk voor zowel de ontwikkeling als de uitvoering van het plan in nauw overleg met de leerkrachten en de Intern Begeleider. In de volgende hoofdstukken vindt u een nadere uitwerking van ons rekenbeleidsplan. Petra van den Tempel Directeur SBO Universum 4
2 Schoolprofiel SBO Universum Adres en ligging SBO Universum Th. Weeversweg 4 1025 AW Amsterdam 020-6361539 info.universum@openbaaronderwijsnoord.nl www.sbo-universum.nl Het schoolgebouw Onze school staat in een parkrijke omgeving en is ruim van opzet. In 2004 is er een nieuwe vleugel bijgebouwd. De school ziet er modern en verzorgd uit. Oudere buurtbewoners weten zich nog te herinneren dat we vroeger de naam Jan van Zutphenschool hanteerden. Na de samenvoeging met een andere school voor speciaal basisonderwijs, Het Kompas, gebruiken we Universum als onze schoolnaam. De grootte van de school Onze school telde in oktober 2015 143 leerlingen. De school heeft 11 groepen waardoor de gemiddelde groepsgrootte klein is. In de kleutergroepen zitten maximaal 12 leerlingen. Ons streven is om in de overige groepen niet meer dan 15 leerlingen te plaatsen. Hierdoor kunnen we veel individuele aandacht aan de leerlingen geven. Schoolprofiel Universum is een openbare school voor speciaal basisonderwijs. De leerlingen hebben een meervoudige problematiek op het gebied van cognitie, sociaal-emotionele problemen en er is vaak gedrags- en werkhoudingsproblematiek. Regelmatig is er sprake van problemen in de thuissituatie. Om die reden is opvoedingsondersteuning gewenst of is al in gang gezet. Kenmerken leerlingen Sbo Universum instroom 2014-2015 2015-2016 vanuit huis of VVE 6 5 vanuit het basisonderwijs 24 29 Vanuit het speciaal basisonderwijs 5 9 SO cluster 2 0 2 SO cluster 3 0 0 SO cluster 4 5 4 De grootste instroom was in het verleden vanuit het basisonderwijs. Opvallend is de groeiende instroom van leerlingen met een speciaal onderwijs indicatie. Bij de kleuters stromen vooral leerlingen in vanuit cluster 4 of vanuit huis. 5
3 Noodzaak en aanleiding De WPO De wet op het primair onderwijs bepaalt hoe het onderwijs in grote lijnen geregeld moet zijn. De wet geldt voor het reguliere en voor het speciale basisonderwijs. Een belangrijke verplichting voor scholen is het opstellen van een Schoolplan voor een periode van vier jaar. Wij hebben recent een nieuw schoolplan 2015-2019 samengesteld op basis van het model Werken met kwaliteit. Met behulp van dit plan verzorgen wij de cyclus planning-uitvoeringevaluatie en voldoen op die manier aan de wettelijke eisen. Het schoolplan is voor onze school het centrale beleidsstuk. Alle andere beleidsstukken zoals het rekenbeleidsplan zijn uitwerkingen van het schoolplan. We evalueren jaarlijks het schoolplan. Referentiekaders Voor het hele onderwijs is vastgelegd wat leerlingen moeten kennen en kunnen als het gaat om Nederlandse Taal en Rekenen/Wiskunde. Het gaat om basiskennis en vaardigheden die voor alle leerlingen van belang zijn. Voor Rekenen/Wiskunde zijn er drie niveaus beschreven. Het gaat om de domeinen Getallen, Verhoudingen, Meten en Meetkunde en Verbanden. Er is een onderscheid tussen een fundamenteel niveau F en een streefniveau S. Het doel van de invoering van de referentiekaders, is een algemene niveauverhoging. Voor onze leerlingen op het SBO is het essentieel dat zij goed voorbereid zijn op de volgende fase van hun schoolloopbaan. Maatschappelijke aandacht voor Rekenen/Wiskunde Er is zowel in de media als in de politiek meer aandacht dan vroeger voor de kwaliteit van het onderwijs. Ook is er steeds meer aandacht voor ernstige rekenproblemen en dyscalculie. Opbrengstgericht werken Vanuit de Gemeente Amsterdam zijn enige jaren geleden de Amsterdamse scholen intensief begeleid waarbij het onderwijs leerproces onder de loep werd genomen. Nieuwe werkwijzen werden ingevoerd en geëvalueerd zoals het ADI-model. Op Universum zijn we ons meer gaan richten op opbrengstgericht werken. We hebben streefdoelen op individueel en op groepsniveau vastgesteld. We maken gebruik van het activerende directe instructiemodel bij onze rekenlessen. In ons schoolplan zijn deze onderdelen terug te vinden. Traditioneel of realistisch rekenen In het recente verleden is er een maatschappelijke discussie geweest omtrent traditioneel of realistisch rekenen. Wij kozen in 2010 voor Reken zeker, een traditionele methode waarin gewerkt wordt vanuit convergente differentiatie. Dat betekent dat je uitgaat van een groepsinstructie maar daarna gaat differentiëren op niveau. Belangrijke kenmerken van deze methode zijn aanleren van basisvaardigheden, één rekenstrategie, veel inoefenen en herhalen en indien nodig werken met concreet materiaal. 6
4 Visie op rekenbeleid Onze visie is verwoord in het schoolplan hoofdstuk 3. Rekenen en wiskunde vinden we een belangrijk vak. Het rooster borgt dat we expliciet aandacht besteden aan rekenen en wiskunde en aan het automatiseren van het geleerde. Het automatiseren richt zich op kale sommen om de basisvaardigheden goed in te slijpen. We beschikken over een moderne, eigentijdse rekenmethode die één oplossingsstrategie aanbiedt. Voor onze leerlingen is het belangrijk dat de basisvaardigheden op een eenduidige manier worden aangeboden en geoefend. We constateren dat rekenen in toenemende mate taliger is geworden en dat dit bij steeds meer leerlingen leidt tot problemen. Dit komt tot uiting bij het aanleren van redactiesommen. Hiervoor gebruiken we een afzonderlijke methode. We gebruiken de methodetoetsen systematisch en de Cito-toetsen om de ontwikkeling van de leerlingen te volgen. Per groep hebben we de normen voor de Cito-toetsen in streefdoelen geformuleerd. De leraren werken bij rekenen en wiskunde met groepsplannen (HGW) In groep 1 wordt er les gegeven aan de hand van leerlijnen van Puk en KO en in groep 2 van Ik en Ko. 7
5 Analyse van de situatie Kenmerken van onze leerlingen Ons huidige schoolplan 2015-2019, is gemaakt als onderdeel van Werken met kwaliteit (WMK) van Cees Bos. Dit is ons kerndocument waar ook de in het vorige hoofdstuk beschreven visie in staat. We hebben op onze school voor speciaal basisonderwijs te maken met leerlingen die één of meer van de volgende kenmerken vertonen: een zwakke taalontwikkeling of een spraaktaalstoornis voor ongeveer 50% afkomstig uit gezinnen waar Nederlands niet de moedertaal is beperkte cognitieve mogelijkheden en een IQ variërend van 55-115 een gemiddeld IQ van 75 een disharmonisch profiel specifieke leerstoornissen zoals dyslexie of dyscalculie in combinatie met andere problematiek kinderen met psychiatrische stoornissen zoals ADHD, PDD-NOS en autisme Consequenties voor het rekenonderwijs Dit brengt met zich mee dat het onderwijs afgestemd moet zijn op deze doelgroep. In het algemeen betekent het dat we bij het aanbieden van de leerstof de rekenlessen gestructureerd aanbieden. De directe instructie bestaat uit uitleggen, voordoen en hardop denken ( modelen ). Toetsen voor rekenen en wiskunde We maken gebruik van methoden gebonden toetsen en van Cito LVS toetsen. De resultaten zijn terug te vinden in het leerlingvolgsysteem ParnasSys. Vanuit ParnasSys maken we leerling overzichten en groepsoverzichten. Voor de conclusies verwijzen we naar hoofdstuk 9 Evaluatie. 8
6 Doelstelling In de voorgaande hoofdstukken hebben we vastgesteld wat de kenmerken zijn van onze leerling populatie, aan welke wettelijke eisen we moeten voldoen en wat onze visie op rekenonderwijs is. Uit dit geheel formuleren wij onze doelstelling voor rekenen en wiskunde. Bij het leren rekenen op Universum willen we laten inzien dat er een link is met de dagelijkse dingen. We vinden het motiveren van onze leerlingen belangrijk door te laten ervaren dat rekenen heel praktisch is. De methode Reken zeker zal daarbij leidend zijn. Praktische leerstroom De meeste leerlingen die in de praktische stroom zitten, gaan naar het Praktijkonderwijs. Het streefniveau is midden groep 5 niveau voor rekenen. We besteden veel tijd aan automatiseren en het aanleren van de basisvaardigheden. Denk daarbij aan vaardigheden als omgaan met geld, kunnen meten en klokkijken. Vaardigheden die nodig zijn voor het dagelijks leven. Theoretische leerstroom Leerlingen die in de theoretische stroom zitten, stromen in de meeste gevallen uit op VMBO basis en soms op kaderniveau. Streefniveau is midden/eind groep 6. Dit laatste niveau is nodig voor een goede overgang PO-VO. 9
7 Voorwaarden Als we onze doelstellingen willen bereiken, moeten we aan een aantal voorwaarden voldoen. Leermiddelen Alle benodigde leermiddelen van de methode Reken zeker zijn nu aangeschaft inclusief de bijbehorende handleidingen. Alle rekenmaterialen zijn nu op orde. We gebruiken de interactieve software Dr. Digi die bij onze methode hoort en voor het automatiseren de software van Ambrasoft. Naast de materialen die bij de methode horen, hebben we ook veel additionele materialen. Daarmee willen we de opgaven inzichtelijk maken. Medewerkers en taken Het leerteam rekenen dat bestaat uit de Intern begeleider en drie leerkrachten. hield zich aanvankelijk bezig met de invoering van de nieuwe rekenmethode. De leerkrachten zijn inmiddels geschoold in het gebruik. Nieuwe taken voor het leerteam zijn o.a. de aanschaf van additioneel materiaal. Daarnaast zorgt het leerteam voor het borgen van de gemaakte afspraken. Overleg en afspraken Het leerteam taal komt 6x per jaar bijeen en brengt verslag uit aan het team. We leggen bijvoorbeeld de doorgaande leerlijn vast voor de praktische en de theoretische stroom. We spreken daarbij af welke boeken en materialen gebruikt worden. Scholing De scholing voor Reken zeker heeft vorig jaar plaatsgevonden. We volgen de website van Reken zeker voor nieuwe informatie. Een collega uit het leerteam Rekenen gaat de cursus rekencoördinator volgen. Het leerteam gaat een cursus dyscalculie volgen. Toets- en meetinstrumenten Voor rekenen gebruiken we de methoden gebonden toetsen en de Cito LVS toetsen. Draagvlak De zoektocht naar een nieuwe rekenmethode die aan onze wensen voldeed was een actie waarbij het hele team betrokken was. Er is dan ook voldoende draagvlak. Tijd en tijdpad Nadat we in het schooljaar 2013-2014 tot een keuze van de methode zijn gekomen, hebben we in schooljaar 2014-2015 de leerlijnen uitgewerkt. In het schooljaar 2016-2017 gaan we voor de praktische leerstroom leerroute 3 uitwerken en Nieuwsrekenen verder ontwikkelen. 10
8 Implementatie en communicatie Implementatie De methode Reken zeker is nu volledig geïmplementeerd. Op de algemene ouderavond is rekenen één van de onderwerpen die we aanbieden. Communicatie Het rekenbeleidsplan is voor meerdere doelgroepen bedoeld. In de eerste plaats voor het team van Universum. Andere groepen die van dit document kennis zullen nemen en er kritisch naar zullen kijken zijn de Inspectie van het onderwijs en de leden van de MR, zowel de personeelsgeleding als de oudergeleding. Dit beleidsplan publiceren we net zo als ons schoolplan op onze website ten behoeve van de ouders en stellen het ook beschikbaar voor Inspectie en MR. 11
9 Evaluatie Evaluatie van het rekenonderwijs In het midden en aan het eind van het schooljaar, evalueren wij onze leerresultaten met het hele team. De intern begeleider stelt samen met de directie de overzichten op uit het leerlingvolgsysteem. Deze worden in het team besproken. Dan komen ook de ambities en verbeterpunten uit het schoolplan aan de orde naar aanleiding van de geplande evaluatie van Mijn schoolplan. Tenslotte worden er nieuwe ambities en verbeterpunten geformuleerd en eventueel plannen gemaakt voor aanvullende scholing. Onze huidige ambities Bij het ontwikkelen van het Schoolplan hebben we onze ambities geformuleerd. Onze ambities zijn: 1. Wij maken bewuste keuzes voor het lesstof aanbod en gebruiken de doelen die geformuleerd zijn in de 3 leerroutes van SLO 2. Het rooster vermeldt de aandacht die besteed wordt aan automatiseren 3. De leraren beschikken over voldoende kennis en vaardigheden t.a.v. de moderne rekendidactiek (ze zijn op de hoogte van de nieuwste inzichten) 4. De leerkrachten hebben voldoende kennis van de leerlijnen zowel voor de theoretisch stroom als de praktische stroom binnen de school. 5. We hebben voldoende uitdagende materialen die het rekenen voor de leerlingen inzichtelijk maken Onze huidige verbeterpunten Tenslotte beoordelen we ieder jaar onze ambities m.b.v. de Quick Scan van het programma Werken Met Kwaliteit (WMK). In het Schoolplan komen we dan tot de volgende verbeterpunten: 1. De school heeft een lesstof aanbod voor Leerroute 3 uitgezet. 2. De school gebruikt bij Leerroute 3 uitdagende materialen. 3. De school werkt in blokken waarbij structureel praktische rekenonderdelen worden aangeboden en ingeoefend. 4. De leerkracht heeft in elke rekenles tien minuten automatiseren voorbereid. 12
10 Financiering Inzet van mensen Het leerteam Rekenen heeft in eerste instantie het voorwerk verricht om tot een keuze te komen van een nieuwe rekenmethode. Daarna is het team gaan proefdraaien met twee methodes. Vervolgens heeft men met overtuiging de keuze kunnen maken voor Reken zeker. Inzet van middelen De aanschaf van de nieuwe methode is gefinancierd uit het schoolbudget voor leermiddelen. We hebben middelen beschikbaar voor de scholing van de rekencoördinator en voor de aanschaf van additionele rekenmaterialen. 13
11 Actieplannen en actiepunten Het team analyseert twee keer per jaar de resultaten van de Cito LVS toetsen. Dit gebeurt op basis van het groepsgemiddelde uitgedrukt in DLE. In onderstaande tabellen en grafieken, staan de resultaten van deze analyse. Wat zie je op schoolniveau aan het gemiddelde DLE? Rekenen en wiskunde Analyse van de resultaten januari 2016 Verklaring vanuit analyses Cito Wat is er gedaan? Wat werkt en methode toetsen? wel, wat werkt niet? Welke acties moeten er worden ondernomen? Bij alle groepen zie je vooruitgang Streefdoelen zijn te hoog Dagelijks rekenen Doorgaande lijn voor het oefenen van de contextsommen. De minste vooruitgang bij Zon, althans niet meetbaar met de Cito op dle s Methodetoetsen zijn wel voldoende gemaakt. Dagelijks/wekelijks contextsommen oefenen Met elkaar afspreken wat je wel en niet laat opschrijven Neptunus haalt gestelde streefdoelen, evenals Jupiter Zon hele zwakke groep Extra ondersteuning op hiaten Toch meer accent nog op automatiseren, elke les 5-10 minuten aan besteden Komeet leerjaar 4 komt aardig in de buurt van gesteld streefdoel. Citotoets is te talig (meer begrijpend lezen) Sommen van een zelfde categorie clusteren en die goed en veelvuldig oefenen Goed blijven kijken naar de methodetoetsen. Daar goede acties op zetten. Methodetoetsen gaan wel voor een groot deel voldoende Pas overgaan naar een nieuwe categorie als er voldoende geoefend is Nieuwsbegrip structureel inzetten voor redactiesommen Veel herhalen Tempo toets rekenen weer gaan afnemen 14
Rekenen en Wiskunde 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 Gem DLE 25,0 20,0 15-06-15 15-01-16 15-06-16 15,0 10,0 5,0 0,0 15