Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/82640 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.
Inhoudsopgave Nieuwe koude oorlog Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Over dit lesmateriaal Pagina 1
Nieuwe koude oorlog Vooraf Leerdoelen Het Noordpoolgebied is een gigantische ijsvlakte op zee, rond de Noordpool van de aarde. Verschillende landen maken aanspraak op het gebied. In deze opdracht gaan we in op de vraag waarom die ijsmassa voor de verschillende landen zo van belang is. Aan het eind van deze opdracht: Kun je de begrippen territoriale wateren, fauna, zee-ijs een noordelijke doorvaart beschrijven. Kun je uitleggen waarom het Noordpoolgebied steeds toegankelijker wordt voor scheepvaart. Kun je benoemen dat er grondstoffen te winnen zijn en minimaal twee voorbeelden van deze grondstoffen opnoemen. Kun je uitleggen welke delen van het Noordpoolgebied door welke landen in bezit mogen worden genomen. Kun je uitleggen waarom er ruzie is ontstaan over de verdeling van het gebied en welke landen er ruzie maken. Kun je minimaal twee voor- en nadelen noemen van de ontginning van grondstoffen. Eindproduct Als eindproduct van deze opdracht maak je in kleine groepjes een pamflet gericht aan de landen die rond het Noordpoolgebied liggen. Met dit pamflet maak je duidelijk wat er volgens jullie met het Noordpoolgebied moet gebeuren. Elk groepje vertegenwoordigt daarbij een andere belangengroep. Een groep treedt op als regering van een land dat een stuk van het Noordpoolgebied wil. Een groep stelt zich op als directie van een scheepvaartbedrijf. Een groep stelt zich op als directie van een olie- en gasbedrijf. Een groep stelt zich op als vertegenwoordigers van een milieugroep. Pagina 2
Met dit pamflet laat je zien dat je de leerdoelen hebt behaald. Ga nu naar de volgende pagina en lees de beoordeling. Beoordeling Het pamflet laten jullie beoordelen door jullie docent. Bij de beoordeling let jullie docent op: de inhoud: maakt het pamflet duidelijk hoe volgens jou het Noordpoolgebied moet worden gebruikt en is jouw standpunt hierover goed onderbouwd met argumenten de vorm: is het pamflet zó gemaakt dat het andere mensen onmiddellijk uitnodigt om het goed door te lezen en is het overzichtelijk taalfouten: bevat het pamflet niet te veel taalfouten. Werkwijze Groepsgrootte Stap 1 en 2 doe je alleen. Het eindproduct (stap 3) maak je samen met enkele klasgenoten. Tijd Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig. Stap1 Flora en fauna in het Noordpoolgebied Eerst maak je kennis met het Noordpoolgebied. Hoe ziet dit gebied eruit? Welke planten (flora) en dieren (fauna) kom je er tegen? Een oceaan van zee-ijs en open water Het Noordpoolgebied is een oceaan met enkele eilanden. Op deze oceaan drijft altijd een laag zeeijs van enkele meters dik. Het is hobbelig met geulen en heuvels van opeengepakte ijsschotsen. s Zomers smelt een deel van het ijs af, vooral aan de randen. In september is het deel van de oceaan dat met ijs bedekt is, het kleinst. Van oktober tot het begin van de volgende zomer breidt het ijs zich weer uit. Vooral vanaf 2007 smelt er s zomers ongewoon veel weg, veel meer dan gemiddeld over de periode sinds 1979 (toen dat afsmelten voor het eerst goed werd bijgehouden). Daardoor ontstaan er brede stukken open water tussen de grens van het ijsgebied en de landmassa s van Europa, Azië en NoordAmerika. Hadden Barentsz en van Heemskerk nu geleefd, dan hadden ze s zomers kans gehad een Pagina 3
noordelijke doorvaart naar Indonesië te vinden. 1. Zee-ijs op de oceaan rond de Noordpool smelt s zomers vooral in het midden. 2. In september is het deel van de oceaan rond de Noordpool dat met ijs bedekt is, het kleinst. Leven op land en zee Op het zee-ijs, op eilanden als Svalbard en in landstreken die aan de oceaan liggen leven ijsberen, zeehonden en andere zoogdieren met een dikke speklaag en ook veel vogels. In de niet-bevroren delen van de oceaan, zwemmen ook walvissen. Planten groeien er niet op het zee-ijs, wel op eilanden in het gebied en op aangrenzende landstreken. Ook onder het oppervlak van de oceaan is er leven, zelfs onder het ijs. Sterker nog: het krioelt er van planten en dieren. Dat is te danken aan de kou. Het water is koud, zelfs beneden 0 graden. Toch blijft het vloeibaar omdat er zout in zit en zout het vriespunt van water verlaagt. En hoe kouder water is, hoe meer gassen en andere stoffen er in kunnen oplossen. Daarom is het water er zuurstofrijk en bevat het ook andere stoffen die planten en dieren nodig hebben. Onder het oceaanoppervlak groeien veel algen, zeewieren en andere waterplanten. Voedsel voor de dieren die in het water leven. 3. Zoogdieren in het Noordpoolgebied hebben allemaal een dikke speklaag. 4. Op het zee-ijs komen ook planten voor. 5. Zout water bevriest bij 0 graden Celsius. Onthoud de antwoorden. In Stap 4 krijg je een toets waarin deze vragen terugkomen. Stap2 Pagina 4
Ruzie over een gebied dat van niemand is Van wie zijn de zeeën en oceanen op aarde? Om te voorkomen dat er voortdurend oorlogen uitbreken over de zeggenschap van de zee hebben landen daarvoor regels opgesteld. Die regels vormen het internationale zeerecht. Een van die regels luidt dat elk land dat aan zee ligt, zeggenschap heeft over een strook zee tot 12 zeemijl (ruim 22,2 kilometer) uit de kust. Binnen deze strook gelden de wetten van dat land. Deze strook heet de territoriale zone. Een andere regel is dat landen die aan zee liggen, een strook zee tot 370 kilometer uit de kust af mogen grenzen. Ze mogen het gebruiken om grondstoffen uit de zeebodem (olie, gas of ertsen) te winnen. Heeft een land een stuk zee afgegrensd, dan mogen andere landen niet zomaar in dat stuk zee grondstoffen winnen. Een stuk zee dat door een land is afgegrensd heet exclusieve economische zone van dat land. Maar hoe zit het met het Noordpoolgebied? Mag een land zomaar een vlag precies op de Noordpool planten zoals Rusland op 2 augustus 2007 deed? Kijk naar de film Strijd om Noordpool Of naar de animatiefilm: De strijd om de polen Pagina 5
Waar of niet waar 1. Door klimaatveranderingen ligt er steeds minder ijs in het Noordpoolgebied. 2. Elk land dat bij het Noordpoolgebied ligt, mag een stuk ervan opeisen tot aan de Noordpool toe. Kijk naar het videofragmen t 'Chinees vrachtschip via Noordpool naar Rotterdam' Chinees vrachtschip via Noordpool naar Rotterdam Kijk nu naar het videofragment Losgeslagen boorplatform gestrand voor Alaska Waar of niet waar 3. Wie s zomers door het Noordpoolgebied wil varen, heeft geen hulp van een ijsbreker nodig. 4. De bodemschatten van het Noordpoolgebied bestaan uit olie en aardgas. 5. Oliewinning in het Noordpoolgebied is veilig genoeg. Onthoud de antwoorden. In Stap 4 krijg je een toets waarin deze vragen terugkomen. Stap3 Pagina 6
Eindproduct Pamflet over de toekomst van het noordpoolgebied Je hebt een heleboel geleerd over het noordpoolgebied. Je weet welke belangen er spelen en waarom verschillende landen een deel van het gebied claimen. Je weet dat het gebied een belangrijk natuurgebied is. Je hebt ook gezien welke risico s de natuur in het gebied bedreigen als er grondstoffen worden gewonnen en er scheepvaart komt. Het gaat er bij het opstellen van je pamflet niet om wat je zelf vindt. Misschien vind je het belangrijk dat de natuur onaangeroerd en schoon blijft? Of je vindt het een mooie kans om de welvaart op de wereld te verbeteren? Misschien denk je wel dat het beiden kan, ontginnen en de natuur ontzien? Het gaat er om dat jullie je verplaatsen in één van de volgende partijen. Want welke antwoorden je krijgt op de vragen, hangt af van wie de vragen stelt. Elk groepje leeft zich dus in één van de onderstaande rollen in: Een groep treedt op als regering van een land dat een stuk van het Noordpoolgebied wil. Een groep stelt zich op als directie van een scheepvaartbedrijf. Een groep stelt zich op als directie van een olie- en gasbedrijf. Een groep stelt zich op als vertegenwoordigers van een milieugroep. Misschien kan een van die groepen zich opstellen als de regering van Rusland. Vooral dat land laat zich gelden als het om de Noordpool gaat. Schets in een kort pamflet hoe jullie de toekomst van het gebied zien. Geef ook met een kaart aan hoe het Noordpoolgebied volgens jullie moet worden opgedeeld (of juist niet moet worden opgedeeld). Klaar? Laat je pamflet beoordelen door jullie docent. Stap4 Pagina 7
Toets In stap 1 en 2 heb je een aantal vragen beantwoord. In onderstaande toets vind je die vragen nogmaals. Beantwoord de vragen en vergelijk na afloop van de toets jouw antwoorden met de goede antwoorden. Succes. De nieuwe koude oorlog kn.nu/6uj8b 1 Zee-ijs op de oceaan rond de Noordpool smelt in de zomer vooral in het midden. 2 In september is het deel van de oceaan rond de Noordpool dat met ijs bedekt is, het kleinst. 3 Pagina 8
Zoogdieren in het Noordpoolgebied hebben allemaal een dikke speklaag. 4 Op het zee-ijs komen ook planten voor. 5 Zout water bevriest bij 0 graden Celsius. 6 Door klimaatveranderingen ligt er steeds minder ijs in het Noordpoolgebied. 7 Elk land dat bij het Noordpoolgebied ligt, mag een stuk ervan opeisen tot aan de Noordpool toe. 8 Waar of niet waar Wie in de zomer door het Noordpoolgebied wil varen, heeft geen hulp van een ijsbreker nodig. 9 De bodemschatten van het Noordpoolgebied bestaan uit olie en aardgas. Pagina 9
10 Oliewinning in het Noordpoolgebied is veilig genoeg. Pagina 10
Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 October 2016 om 12:45 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3; Leerinhoud en Energie; Aardrijkskunde; Grenzen en identiteit; Duurzaamheid; Grenzen doelen afbakenen; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting Pagina 11 2 uur en 0 minuten