De LIST en LINT: nederlandstalige spraakaudimetrielijsten met zinnen en getallen Astrid van Wieringen en Jan Wuters Labratry fr Experimental ORL
Inhud presentatie Ontwikkeling nederlandstalige zinnentest Leuven Intelligibility Sentence Test (LIST) Bestaande Nederlandstalige zinnentesten bleken niet bruikbaar vr een aantal cchleair geïmplanteerden In 1997 begnnen met de pname en nrmering van een Vlaamse Zinnentest. Delgrep: cchleair geïmplanteerden en ernstig slechthrenden Ontwikkeling getallentest Leuven Intelligibility Number Test (LINT) bruikbaar vr nderzek met cchleair geïmplanteerden mwille van de eenvud, geslten antwrdentest. Geen uitgebreide taalkennis ndig. nauwelijks leereffect Geschikt vr mensen met laag schlingsniveau f licht mentaal gehand. Beide CDs uitgebracht in nvember 2005 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 2
Samenstelling van 730 zinnen representatief vr cnversatiespraak niet te redundant (geen spreekwrden f gezegden) een structuur en nderwerp die gemakkelijk te begrijpen zijn geen eigennamen Elke zin wrdt dr minstens twee kernwrden gekarakteriseerd, die naar betekenis lgisch aan elkaar gerelateerd zijn (bv. Op het feest werd gedanst). gevarieerde inhud beschrijven situaties die iedereen vertruwd vrkmen. De krtste zin telt 3 syllaben, de langste telt 19 syllaben, maar meer dan de helft van de zinnen telt 7, 8, 9, f 10 syllaben 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 3
Vrbeeld van een lijst 1. Zijn brek is gescheurd. 2. Het persneel kreeg pslag. 3. Veel vluchten zijn vlgebekt. 4. Het dak lekt als het erg regent. 5. In de praktijk werkt het anders. 6. De dkter schreef een medisch attest. 7. De cnducteur cntrleert de kaartjes. 8. De gemeenteraad vergadert elke week. 9. Bij de brand kwamen gevaarlijke gassen vrij. 10. De minister heeft steekpenningen aangenmen. Audidemnstratie vlgt aan het einde 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 4
Aantal 70 60 50 40 30 20 10 0 Verdeling naar aantal syllaben per zin 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Aantal syllaben 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 5
730 zinnen ingesprken dr 4 geefende sprekers, 2 mannen en 2 vruwen pnames werden gemaakt in de geluidsarme, echvrije kamer van het lab. vr Akestiek en Warmtegeleiding van het departement Fysica Rustig uitgesprken, gearticuleerd (als tegen een ernstig gehrgestrde) digitale pname, TASCAM DA-30, bemnsteringsfrequentie van 44100 Hz Zinnen ingelezen in PC en gevensterd m kliks te vrkmen Als wav-bestand pgeslagen. Evaluatie van 1 spreekster (WD) Spraakverstaanbaarheid in stilte en tegen een achtergrnd van ruis bepaald bij nrmaalhrenden (56 ttaal). Alle deelnemers hadden beiderzijds gehrdrempels lager dan 20 dbhl p alle ctaaffrequenties van 125 Hz tt 8000 Hz. 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 6
Spectra spraakmateriaal en ruis De ruis is spraakgewgen statinaire ruis, met een spectrum dat identiek is aan het spraakmateriaal. Tijdens de evaluatie was het ruisniveau 65 dbspl. 0-10 Average spectrum f the sentences (gaps are retained) The 350 sentences The calibratin nise (astrid_wm.wav) The calibratin nise (CD-track) -20 Magnitude (db) -30-40 -50-60 -70 10 1 10 2 10 3 10 4 10 5 Frequency (Hz) 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 7
Selectie spraakmateriaal Eerste fase met 730 zinnen en 26 NH prefpersnen: 2 signaal-ruisverhudingen -8 db en -10 db resulteerden in discriminatiescres rnd de 50% scre; helling van de discriminatiecurve rnd de 15%/dB.! selectie van 355 zinnen met een gelijke helling en een gelijke discriminatiescre (bij eenzelfde signaal-ruisverhuding). Z ntstnd een hmgene zinnentest met zinnen die elk een quasi gelijke spraakverstaanbaarheid hadden. Tweede fase: 350 van de 355 zinnen weerhuden: 35 lijsten van 10 zinnen, waarvan het ttaal aantal syllaben per lijst gelijk is aan 90. Ok een quasi gelijke verdeling van het aantal kernwrden: 23 lijsten van 32 kernwrden en 12 met een ttaal van 33 kernwrden. Per lijst wrden de zinnen vlgens plpend aantal syllaben gerangschikt: van krte naar langere zinnen znder abrupte en makkelijk merkbare vergangen. 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 8
LIST Nrmering evaluatie van zinnen in ruis: adaptieve en klassieke wijze evaluatie van zinnen in stilte Klassieke spraakaudimetrie in ruis ruisniveau cnstant p 65 dbspl. 7 signaal-ruisverhudingen 5 db SNR (signal-t-nise rati) tt 11 db SN in stappen van 1 db 7 NH luisteraars (vlgens drschuifsysteem) Subject 35 dbspl 33 db SPL 31 dbspl 29 db SPL 27 db SPL 25 db SPL 23 db SPL 1 2 3 4 5 6 7 1 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 7 1 2 3 4 5 6 2 14 8 9 10 11 12 13 21 15 16 17 18 19 20 28 35 22 29 23 30 24 31 25 32 26 33 27 34 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 9
Nrmering Adaptieve spraakaudimetrie in ruis ruis p een cnstant niveau van 65 db SPL beginniveau: 55 db SPL De eerste zin van elke lijst wrdt aangebden tt een niveau bereikt is waarp de zin crrect herhaald wrdt. Vervlgens wrdt in stappen van 2 db de signaal-ruisverhuding gevarieerd, naargelang de respns van de luisterpersn. SRT= gemiddelde van de intensiteit van de laatste 6 aangebden zinnen + vlgende fictieve zin mnauraal aangebden aan 10 NH luisteraars. Klassieke spraakaudimetrie in stilte 7 niveaus gekzen tussen 35 dbspl en 23 dbspl in stappen van 2 db. 7 NH luisteraars, mnauraal, in verschillende vlgrde. Drschuifsysteem: per pp wrdt elke lijst 1x p een bepaalde niveau aangebden 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 10
Scringswijze Zinsniveau Niet fut Futief herhaalde wrden die geen kernwrd zijn. Persnlijke, wederkerende, bezittelijke, aanwijzende, vragende, betrekkelijke, nbepaalde en uitrepende vrnaamwrden die anders herhaald wrden (bv hij/ zij, we/ze, mijn/zijn, die/dat,...) Vervegingen, ntbreken, f vervangen van hulpwerkwrden Vervangen van een lidwrd dr een ander lidwrd Vervangen van een vrzetsel dr een ander vrzetsel Fut (zinscre 0) Elke afwijking van het testitem met uitzndering van de bvengenemde lijst Afkrtingen van kernwrden (bv TV in plaats van televisie) Vervegingen van werkwrden indien het werkwrd tt een kernwrd van de zin behrt Niet herhalen van het tweede deel van een scheidbaar samengesteld werkwrd 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 11
Scringswijze Syllabeniveau Eén fut in een kernwrd: zinscre 0 Per zin wrdt dan k het aantal syllaben geteld dat crrect herhaald wrdt in de testsituatie. De aantallen wrden per lijst samengeteld, dit geeft een scre p 90. Kernwrdniveau Per zin het aantal kernwrden dat crrect herhaald wrdt in de testsituatie Per lijst geeft dit een scre p 32 f 33 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 12
Zinnen in ruis (vast p 65 db SPL, klassieke methde SRT en Helling (in 50% -punt) zijn gebaseerd p een niet-lineaire regressiefit van elke prefpersn afznderlijk en dan middelen 100 LIST in ruis 90 Scre in prcenten 80 70 60 50 40 30 20 10 0-12 -11-10 -9-8 -7-6 -5 Signaal-ruisverhuding (db) SRT=-7.8 +/- 0.2 db Helling in 50%= 17.5 +/- 2.0 %/db 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 13
Zinnen in ruis, klassieke methde In funktie van 35 verschillende lijsten (gewgen SRT en SE, gem. ver 7 ppn) -10 Zinnen in ruis, klassiek -9-8 -7 SNR db -6-5 -4-3 -2-1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Lijsten 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 14
Zinnen in stilte, klassieke methde Scre in prcenten 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 LIST in stilte 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Geluidsniveau (db SPL) SRT= 27.1 +/- 0.9 dbspl Helling in 50%= 12.5 +/- 1.7 %/db 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 15
SRT en Helling aan de hand van adaptieve afnames van LIST in stilte en ruis vergelijkbaar met gegevens van klassieke methde Demnstratie van adaptieve afname, met APEX 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 16
Algemene cnclusies 350 zinnen met hmgene verstaanbaarheid Steilheid helling ng. 17%/dB vr spraakverstaantests in ruis Statistische analyses: geen significante afwijkingen tussen de verschillende lijsten: hmgene zinnentest Spreeksnelheid veel lager dan VU zinnen: gemiddelde van 10 zinnen: 2.5 syll/s versus 4.7 syll/s (VU), maar wel realistisch vr delgrep (cf Bradlw en cllega s). clear speech vs cnversatinal speech Test-hertestbetruwbaarheid (ng. 1 db): klassieke methde: lage standaardafwijking (gede reprduc.) adaptieve methde: hanteerde methde van 7 stappen: lage en cnstante standaardafwijking 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 17
Testresultaten CI gebruikers 120% n CI= 10, 5 Lists in quiet and 5 in nise (fixed 65 db SPL) Percentage crrect in quiet 100% 80% 60% 40% 20% 0% 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 SNR (db) 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 18
LINT Selectie, pname en eerste evaluatie Getallen van 1 t/m 100 Vier geefende sprekers, 2 mannelijke en 2 vruwelijke Opname in Lab vr Akestiek en Warmtegeleiding van het Departement Fysica. Digitaal pgeslagen, wav-files, gevensterd Het RMS-niveau van elk getal afznderlijk is aangepast aan het gemiddelde RMS-niveau De niveaus van de 100 getallen zijn in vier peenvlgende perceptieve evaluaties aangepast m een gelijke spraakverstaanbaarheid-in-ruis te verkrijgen spraakruis is samengesteld uit gemiddelde van 400 getallen met gelijk RMSniveau 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 19
LINT 4 sprekers: 10 sublijsten per spreker. Elk tiental kmt slechts eenmaal vr per lijst (bv 21 en 23 niet samen). Ok per eenheid niet meer dan 1x per lijst: 56 niet samen met 86, 7 niet samen met 4 Klassieke methde in stilte 40 lijsten mnauraal aangebden p 10 niveaus: 40, 38, 36, 34, 33, 32, 31, 30, 29, 28 db SPL aan 10 NH luisteraars Klassieke methde in ruis ruisniveau cnstant p 65 dbspl getallen p 10 signaal-ruisverhudingen werden aangebden, van -14 tt 5 SNR, in stappen van 1 db. 40 lijsten aangebden aan 10 NH luisteraars 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 20
LINT Scringswijze Adaptieve methde in ruis ruisniveau cnstant p 65 dbspl beginwaarde van de getallen p 55 dbspl Intensiteitsniveau varieert in stappen van 2 db naargelang het antwrd van de luisterpersn 40 lijsten aangebden aan 10 NH luisteraars. Scren van getallen in stilte en in ruis na klassieke afname scre 1 indien het getal crrect herhaald is en scre 0 indien een fute respns Scren van getallen in ruis na adaptieve afname SRT= gemiddelde van de intensiteit van de laatste 6 aangebden getallen + vlgende fictieve getal 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 21
LINT Nrmaalcurve in ruis (klassieke methde) Scre in prcenten 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 LINT in ruis SRT= -10.0 +/- 0.5 db Helling in 50% = 15.2 +/- 3.6 %/db -15-14 -13-12 -11-10 -9-8 -7-6 -5-4 Signaal-ruisverhuding (db) 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 22
LINT Nrmaalcurve in stilte 100 90 80 LINT in stilte Scre in prcenten 70 60 50 40 30 20 10 SRT = 30.7 +/- 0.9 dbspl Helling in 50% = 8.5 +/- 2.5 0 %/ 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 Geluidsniveau (db SPL) 27 januari 2006 LIST en LINT Astrid van Wieringen 23