rv 96 Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn BOW/2009.381 RIS 164033_090630 Gemeente Den Haag RIS164033_01-JUL-2009 Voorstel van het college inzake ontwikkelingen rond het Spuiplein: een nieuw dans- en muziekcentrum en een stedenbouwkundige visie. 0. Inleiding. * Transformatie Spuiplein tot Internationaal Cultuurforum Spui in 2018 Den Haag wil in 2018 Europese Culturele Hoofdstad zijn. Het Spuiplein en de omgeving van de Nieuwe Kerk en het Rabbijn Maarsenplein vormen dan het Internationaal Cultuurforum Spui. Dit deel van de binnenstad is het bruisende culturele hart van Den Haag met een veelzijdig aanbod op het gebied van dans, muziek, theater, film en literatuur. Het is een plek waar mensen elkaar ontmoeten en graag verblijven. Er zijn volop cafés en terrassen, zowel overdekt als in de openlucht, en er vinden naast evenementen ook spontane optredens plaats. Eye-catcher is het in 2017 gereedgekomen dans- en muziekcentrum, waar lokale, nationale en internationale artiesten graag spelen en het publiek graag komt. Dit gebouw is door de combinatie van culturele functies, programmering en architectuur wereldwijd uniek en trekt veel toeristen. Het heeft een open en toegankelijke uitstraling. De centrale publieksruimte is de gehele dag vrij toegankelijk en nodigt uit voor een bezoek aan talloze activiteiten. Het totaal vernieuwde Spuiplein loopt over het Spui door tot aan het Filmhuis, het Theater aan het Spui en de tuin van de Nieuwe Kerk. Door de vormgeving en inrichting van de bestrating, zitgelegenheden en groenvoorzieningen en door het transparant maken van de historische muur heeft de verblijfskwaliteit van het Spuiplein en de tuin van de Nieuwe Kerk een enorme impuls gekregen en is een brug geslagen met het Rabbijn Maarsenplein. Ook is in overleg met de eigenaren de uitstraling van enkele gebouwen die aan het gebied grenzen, verbeterd. Het geheel vormt een samenhangende culturele kern met een nieuwe openbare ruimte van hoge kwaliteit en een intensieve culturele programmering van festivals en evenementen, waardoor wereldwijd mensen naar Den Haag komen. Met de transformatie tot Internationaal Cultuurforum Spui wordt de binnenstad van Den Haag nog aantrekkelijker en meer bezocht. Met het Internationaal Cultuurforum Spui en het nieuwe dans- en muziekcentrum worden internationale ambities concreet gemaakt en laat Den Haag zien wat het stedenbouwkundig en cultureel is geworden: Wéreldstad aan Zee! Om tot realisatie hiervan te komen staat Den Haag aan de vooravond van belangrijke beslissingen. * Dit raadsvoorstel Dit raadsvoorstel is een vervolgstap in de realisatie van de boven geschetste ambities. Met het raadsbesluit van 22 mei 2008 (rv 94, RIS 153567) is het startsein gegeven voor het uitwerken van de startnotitie van 12 april 2008 (RIS 153567a) om te komen tot een nieuw dans- en muziekcentrum op het Spuiplein. Het afgelopen jaar is bestuurlijk, ambtelijk (DSO en OCW) en in samenspraak met de betrokken culturele instellingen hard gewerkt aan de planontwikkeling. Het resultaat van dit proces is beschreven in een drietal samenhangende documenten, te weten: a. een stedenbouwkundige visie op het plangebied (bijlage 1: Nota van Uitgangspunten Internationaal Cultuurforum Spui); b. een visie van de culturele instellingen op de artistieke programmering en organisatorische samenwerking in het nieuwe dans- en muziekcentrum (bijlage 2.a: dans- en muziek- centrum; een gezamenlijke artistieke en zakelijke visie); c. een gemeenschappelijke visie op de huisvesting in het nieuwe dans- en muziekcentrum (bijlage 2.b: functioneel-ruimtelijk programma van eisen). Voor het vervolgtraject is het noodzakelijk dat de gemeenteraad zich uitspreekt over de thans voorliggende visies en het aangehouden ambitieniveau. Op basis van het voorgestelde principebesluit kunnen de vervolgacties in gang worden gezet die nodig zijn om te komen tot een definitief besluit over de realisatie van het dans- en muziekcentrum. De planning is er op gericht dit besluit eind 2010 aan de raad voor te leggen, waarna het traject van ontwerp en uitvoering kan worden gestart. Ook zullen dan de projectdocumenten voor de plandelen van het Internationaal Cultuurforum Spui ter besluitvorming worden voorgelegd. Raadsvoorstellen 2009 1
1. Stedenbouwkundige visie op het plangebied (bijlage 1: Nota van Uitgangspunten Internationaal Cultuurforum Spui) De Haagse binnenstad is de afgelopen jaren versterkt en verbeterd. Dat proces is nog in volle gang. De ingrijpende vernieuwingen van Den Haag Nieuw Centraal en het Wijnhavenkwartier tot en met de Grote Marktstraat leiden tot een toenemende vitaliteit, meer voorzieningen voor verschillende doelgroepen en een hoogwaardige openbare ruimte. Een ingrijpende bijdrage aan deze verbetering van de binnenstad levert de ontwikkeling van de Turfmarktroute, een belangrijke aanlooproute van het Centraal Station naar de binnenstad. Deze route is de verbinding tussen het nieuwe en het oude centrum van Den Haag. Daar waar aan de Turfmarkt ooit een bloeiend en levendig havengebied was, dat door demping van de havens verpauperde en werd afgebroken, komt nu een stuk binnenstad weer tot bloei. * Den Haag Nieuw Centraal Aan het begin van deze route wordt de komende jaren de omgeving van Den Haag Nieuw Centraal omgevormd tot een representatieve entree van de stad. Het station zelf wordt verbouwd tot een moderne, internationale openbaar vervoerterminal. Daaromheen ontstaat een gebied waar het prettig wonen, werken en recreëren is. * Wijnhavenkwartier en ministeries Direct naast Den Haag Nieuw Centraal, richting binnenstad, ontstaat een forse concentratie van ministeries, direct aan of in de directe nabijheid van de Turfmarkt. Op dit moment is hier het nieuwe onderkomen voor de ministeries van Justitie en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in aanbouw (Wijnhavenkwartier fase 1). De publieksfuncties van deze ministeries worden gebundeld en komen zo veel mogelijk aan de Turfmarkt te liggen. In combinatie met de geplande renovatie van het ministerie van VROM en de intentie om alle kerndepartementen geconcentreerd te huisvesten, biedt dit de mogelijkheid tot een krachtig, herkenbaar gezicht van het Rijk in de Haagse binnenstad. Door de verhuizing van de ministeries van Justitie en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, komt verderop langs de Turfmarkt ruimte vrij voor een stedelijk programma met een mix van wonen, winkels, uitgaansgelegenheden, horeca en kantoren (Wijnhavenkwartier fase 2). Zo ontstaat aan deze belangrijke route tussen Den Haag Nieuw Centraal en de binnenstad een veelzijdig en intensief gebruikt centrumgebied, met uiteenlopende functies en een bijzondere uitstraling door hoogwaardige architectuur en openbare ruimte. De binnenstad krijgt een toegangspoort met een allure, die Den Haag als regeringsstad en internationaal ontmoetingspunt verdient. * Spuiplein Aan het einde van de Turfmarktroute ligt het Spuiplein. Dit plein is nu nadrukkelijk aan de beurt. Met de ontwikkeling van een nieuw dans- en muziekcentrum dat onderdak zal bieden aan het Nederlands Dans Theater (NDT), het Residentie Orkest (RO), de Gastprogrammering (GP) en het Koninklijk Conservatorium (KC) neemt het aantal activiteiten en bezoekers toe, waardoor veel meer levendigheid rond het Spuiplein ontstaat. Maar er is meer te verbeteren. Het Spuiplein moet worden verbonden met de overkant van het Spui. Daardoor ontstaat een betere verbinding tussen de verschillende sfeergebieden van de binnenstad en wordt het nieuwe centrum van Den Haag, rondom de Turfmarkt, verknoopt met het oude, historische centrum. De eerste aanzet daartoe wordt in 2009 al gegeven met de inwerkingtreding van het verkeerscirculatieplan centrumgebied, waardoor het Spui grotendeels autoluw zal worden. * Internationaal Cultuurforum Spui Het Spuiplein gaat in de toekomst een eenheid vormen met de omgeving van de Nieuwe Kerk en het Rabbijn Maarsenplein. Dit geheel wordt het culturele hart van Den Haag: het Internationaal Cultuurforum Spui. Het is een waardevolle aanvulling op Den Haag als attractieve stad, de entree tot vele culturele instellingen (dans, muziek, theater, film, literatuur en mogelijk ook beeldende kunst) en biedt plek aan activiteiten in de openbare ruimte, zoals culturele festivals en evenementen. Ook de aanwezige winkels en hoogwaardige horeca vinden aansluiting met het thema cultuur. Door een hoogwaardige ingerichte omgeving van architectuur en buitenruimte, wordt dit een plek waar het op alle tijden prettig is om te komen, te verblijven en te ontmoeten. De ontwikkeling van het Cultuurforum levert een belangrijke stimulans aan de doorontwikkeling van de Haagse binnenstad en de positie van Den Haag als Internationale Stad. Het Cultuurforum kan in 2018 het middelpunt van de Culturele Hoofdstad van Europa worden. Raadsvoorstellen 2009 2
* Drie plandelen Het plangebied van het Internationaal Cultuurforum Spui is onder te verdelen in drie plandelen. Plandeel 1 heeft betrekking op het Spuiplein en omvat de ontwikkeling van het dans- en muziekcentrum, de (her)ontwikkeling van de kavel met de trappen tussen het hotel en het Spuiplein, en de (her)ontwikkeling van de parkeergarage Spuiplein. Plandeel 2 heeft betrekking op de openbare ruimte van het Internationaal Cultuurforum Spui. De herinrichting van de openbare ruimte koppelt het Spuiplein aan de St. Jacobstraat, de tuin van de Nieuwe Kerk en het Rabbijn Maarsenplein. De Nieuwe Kerk krijgt een prominente positie in het midden van het Internationaal Cultuurforum Spui, tussen het Spuiplein en het Rabbijn Maarsenplein. Daarom moet de historische muur (rijksmonument) rond de Nieuwe Kerk transparanter worden en moet de tuin van de Nieuwe Kerk van alle zijden toegankelijker worden. De buitenruimte wordt van topkwaliteit en geeft gelegenheid voor intensieve culturele programmering van festivals en evenementen. Het verblijfsklimaat krijgt een stevige impuls. De tuin van de Nieuwe Kerk biedt een uitgelezen kans om een binnenstedelijke tuin te creëren. De toegankelijkheid en zichtbaarheid van de tuin moeten sterk verbeterd worden. De (verblijfs)kwaliteit van de openbare ruimte van het Spuiplein sluit op dit moment onvoldoende aan op de ambities van het Cultuurforum. In de verdere uitwerking van dit plandeel, na de vaststelling van de Nota van Uitgangspunten, zullen de oorzaken hiervan goed in beeld worden gebracht en oplossingen worden geformuleerd, zodat het Spuiplein in de toekomst een aantrekkelijke en hoogwaardige verblijfsruimte kan worden. Plandeel 3 heeft betrekking op een aantal kansrijke (her)ontwikkelingslocaties rondom de Nieuwe Kerk. De uitstraling van de wanden en het gebruik van de plinten van enkele gebouwen rond het Rabbijn Maarsenplein en de Nieuwe Kerk kan verbeteren. De plinten moeten een andere, meer culturele functie krijgen en transparanter worden. * Nota van Uitgangspunten De Nota van Uitgangspunten (bijlage 1) beschrijft de ruimtelijke en programmatische uitgangspunten voor de ontwikkeling van het Internationaal Cultuurforum Spui en geeft een visie op de openbare ruimte, parkeren en een aantal potentiële herontwikkelingslocaties. Deze nota is tot stand gekomen in samenhang met de visie op het nieuwe dans- en muziekcentrum. Het architectenbureau Office for Metropolitan Architecture (OMA) heeft in opdracht van de gemeente een advies over het Internationaal Cultuurforum Spui uitgebracht. Het beeldenkatern in de Nota van Uitgangspunten bevat een analyse en ideeën van OMA voor mogelijke uitwerkingsrichtingen van de ruimtelijke en programmatische uitgangspunten. Voor het nieuwe dans- en muziekcentrum zijn twee varianten geschetst: een brede variant (model A in de Nota van Uitgangspunten), waarbij de gehele kavel van het huidige DAPZ/LDT wordt bebouwd met een gebouw van ca. 50 m hoog, en een smalle (model B in de Nota van Uitgangspunten), waarbij ongeveer de helft van deze kavel wordt bebouwd met een gebouw van ca. 100 m hoog. Op basis van het functioneel-ruimtelijk programma van eisen voor de toekomstige huisvesting acht het college beide varianten reële opties. Het college geeft de voorkeur aan bebouwing van het dans- en muziekcentrum op ongeveer de helft van de kavel van het huidige DAPZ/LDT (de smalle variant). De voorkeur van het college gaat uit naar de smalle variant omdat het college van mening is dat deze variant meer kansen en mogelijkheden biedt voor het verbeteren van de kwaliteit en het functioneren van de openbare ruimte. Bovendien kan met een markant gebouw de attentiewaarde voor culturele activiteiten aanmerkelijk worden verhoogd. De smalle variant markeert niet alleen het dans- en muziekcentrum en daarmee de instellingen, maar ook de plek en daarmee het Internationaal Cultuurforum Spui. Maar er zijn bij de smalle variant ook bezwaren waarvoor een oplossing moet worden gezocht. Deze variant is duurder dan de brede variant. Ook moet bij de planontwikkeling Spuiplein goed worden nagedacht over de effecten van dit vernieuwende accent op de historische kwaliteit van de bestaande stad. De komende periode worden de gevolgen van beide varianten voor de openbare ruimte en de stad verder onderzocht, onder andere in het kader van een hoogbouweffectrapportage. Het functioneel-ruimtelijk programma van eisen voor de toekomstige huisvesting zal als uitgangspunt worden gehanteerd (hoofdstuk 2.b.). 2. Een nieuw dans- en muziekcentrum 2.a. Visie op artistieke programmering en organisatorische samenwerking (bijlage 2.a: dans- en muziekcentrum; een gezamenlijke artistieke en zakelijke visie) De directies van het NDT, het RO, de GP en het KC hebben een gezamenlijke visie ontwikkeld op de artistieke programmering en organisatorische samenwerking in het nieuwe dans- en muziekcentrum. Deze visie vormt een belangrijke basis voor het opgestelde functioneel-ruimtelijk programma van eisen voor de toekomstige huisvesting (hoofdstuk 2.b. en bijlage 2.b.). Raadsvoorstellen 2009 3
De instellingen zien enorme kansen en uitdagingen om het aanbod en de programmering naar een veel hoger niveau te brengen en verwachten ten minste 300.000 betalende bezoekers per jaar te trekken (nu circa 180.000). Door het onder één dak brengen van het KC, het NDT, het RO en de GP is het mogelijk om niet alleen thematische verbindingen te maken tussen dans en muziek, maar ook jonge talenten en internationaal gerenommeerde meesters veel meer dan nu met elkaar in contact te brengen. De beoogde programmering zal bestaan uit een uitgekiende mix van concerten en voorstellingen naast workshops, debatten, talkshows en educatieve programma s waarin zowel de high art als community art tot zijn recht komt. Deels zal dit aanbod gratis toegankelijk zijn. Het streven is om het publiek bij deze activiteiten te laten participeren, niet alleen als toeschouwer maar ook als deelnemer. Dat geldt in het bijzonder voor kinderen en jongeren. De leerroutes binnen de verschillende afdelingen van het KC kunnen veel betekenisvoller gemaakt worden doordat in het dans- en muziekcentrum verbindingen gelegd kunnen worden met de beroepspraktijk. Er worden carrièrepaden ontwikkeld vanaf de vroegste jeugd tot en met het professionele leven, zodat talenten zich optimaal kunnen ontwikkelen. Alle instellingen vervullen hierbij een belangrijke functie. De instellingen zien het dans- en muziekcentrum nadrukkelijk niet alleen als hun gebouw waar zij repeteren en concerten en voorstellingen geven, maar als een voorziening van én voor de stad, waar iedereen welkom is en waar altijd iets te doen is, van s morgens vroeg tot s avonds laat. Het dans- en muziekcentrum is niet alleen een gebouw vóór, maar vooral een samenwerkingsverband ván vier instellingen. En dit samenwerkingsverband wil verbindingen met de stad tot stand brengen, soms ook buiten het eigen gebouw, bijvoorbeeld door met de cultuurankers samen te werken in community artprojecten. Presentaties aan het publiek hiervan kunnen mogelijk weer in één van de zalen van het dans- en muziekcentrum aan het Spuiplein plaatsvinden. De gezamenlijke artistieke ambities van de vier instellingen vertalen zich tevens in het plan om ook op organisatorisch gebied de samenwerking verregaand te intensiveren. De instellingen behouden hun eigen identiteit, maar spreken in het visiedocument nadrukkelijk uit dat het gebouw, dat zij straks samen bewonen, als één geheel wordt gepresenteerd. Dat wil zeggen: één logo en huisstijl waarvan de logo s en huisstijlen van de instellingen een afgeleide zijn. Naast intensieve samenwerking bij programma s en projecten streven de instellingen volledige integratie na op het gebied van de exploitatie van zalen en andere verhuurbare ruimten, publieksmanagement, facilitaire zaken en beheer en onderhoud. De visie op de artistieke programmering en organisatorische samenwerking moet worden uitgewerkt in een bedrijfs- en marketingplan. Daarin worden de doelstellingen, resultaten en activiteiten geconcretiseerd en onderbouwd in aantallen en hoeveelheden, ook voor wat betreft het aantal betalende bezoekers. In relatie tot de exploitatie wordt aandacht besteed aan de culturele en commerciële programmering. Daarnaast komt het bestuur- en organisatiemodel voor de te integreren functies en taken aan de orde. De startversie van het integrale bedrijfsplan moet voor de definitieve besluitvorming door de raad over de realisatie van het dans- en muziekcentrum eind 2010 gereed zijn. Om dit mogelijk te maken wordt een kwartiermaker aangetrokken. 2.b. Visie op de huisvesting in het nieuwe dans- en muziekcentrum (bijlage 2.b: functioneel-ruimtelijk programma van eisen) De visie op de artistieke programmering en de organisatorische samenwerking van de vier instellingen is de basis om te komen tot gemeenschappelijke huisvesting in een nieuw gebouw aan het Spuiplein. Een belangrijke reden om te kiezen voor nieuwe gezamenlijke huisvesting is het feit dat de huidige huisvestingsituatie van de vier instellingen kwantitatief en kwalitatief niet meer voldoet. Deze biedt geen mogelijkheden invulling te geven aan de gewenste toekomstige programmering en organisatorische samenwerking. Op middellange tot lange termijn is daarom herhuisvesting dringend gewenst. In de startnotitie van 12 april 2008 is hier al op ingegaan. Het vastgestelde functioneelruimtelijk programma van eisen biedt zowel een oplossing voor de knelpunten in de huidige huisvesting als voor de gewenste toekomstgerichte samenwerking en speelt daarmee in op de trends en ontwikkelingen op artistiek, technisch en organisatorisch gebied. Het programma van eisen is ontwikkeld en geschreven vanuit het gezamenlijke perspectief van de instellingen. Zo is een groot deel van de ruimten bedoeld voor gezamenlijk en/of medegebruik door alle instellingen (met name het bedrijfsrestaurant en de foyers, zalen, artiestenfoyer, bibliotheek en oefenruimten). Verder vormen samenwerkingsrelaties tussen afdelingen/onderdelen van de instellingen een belangrijke basis voor het programma en de ruimtelijke configuratie. Raadsvoorstellen 2009 4
Zo wordt de dansvakopleiding van het KC nabij het NDT gepositioneerd en worden de kantoren van het personeel van de instellingen met elkaar verbonden. Zo kan de gewenste ontmoeting en samenwerking tussen de medewerkers van de instellingen op verschillende niveaus worden ondersteund. In totaal zullen er circa 550 personen werken (artistiek, onderwijs, kantoor, facilitair). Het dans- en muziekcentrum wordt dus alles behalve een bedrijfsverzamelgebouw, waar iedere bewoner op zichzelf staat. Het programma van eisen legt nadrukkelijk een verbinding met de omgeving (het Spuiplein). De openbare publieksruimten van het dans- en muziekcentrum, waar ook kleinschalige en min of meer spontane voorstellingen kunnen plaatsvinden, moeten op een natuurlijke wijze aansluiten op en/of vervlochten worden met de openbare buitenruimte, zodat veel sterker dan nu interactie en ontmoeting met het publiek mogelijk is. Het dans- en muziekcentrum wil veel meer dan het huidige DAPZ/LDT uitnodigen tot verblijf, dus meer dan alleen bezoek aan concerten en voorstellingen. Het programma van eisen kent een basisprogramma van circa 44.000 m2 bvo en een surplusprogramma van circa 4.000 m2 bvo extra voor aanvullende functies waaronder een jazzzaal, twee extra zijtonelen voor de grote theaterzaal, ruimte en faciliteiten voor de presentatie van muziekinstrumenten uit de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag en enkele andere extra faciliteiten en ruimten. Het aantal uitvoeringszalen in het basisprogramma bestaat uit een theaterzaal met 1.000 zitplaatsen voor dans, opera en (muziek)theater en een concertzaal met 1.500 zitplaatsen voor (symfonische) muziek, vergelijkbaar met respectievelijk het huidige LDT en de huidige DAPZ. Daarnaast een theaterzaal met 350 zitplaatsen voor dans-, opera- en muziekvoorstellingen en een kleine concertzaal met 500 zitplaatsen, vergelijkbaar met de beide huidige zalen van het KC. Deze opzet van vier verschillende zalen is minimaal vereist om de huidige onderwijs- en culturele programmering te kunnen continueren. En door het samenbrengen van deze zalen onder één dak zal de flexibiliteit voor het (commercieel) programmeren van concerten en voorstellingen enorm worden vergroot. Hoewel de verschillende zalen een duidelijke primaire functie hebben, is multifunctioneel gebruik in de nieuwe opzet een belangrijk uitgangspunt. De ruimtelijke en technische configuratie van de zalen, tonelen en foyers wordt zo dat meerdere voorstellingen en activiteiten tegelijk of snel na elkaar kunnen plaatsvinden. Een effectievere programmering dan nu is daardoor mogelijk. Repetities van het RO kunnen bijvoorbeeld plaatsvinden in de kleine concertzaal, zodat er bijvoorbeeld in de grote concertzaal meer ruimte komt voor onder andere (commerciële) activiteiten. Het functioneel-ruimtelijk programma van eisen vormt samen met de stedenbouwkundige visie een belangrijke basis voor de volgende fase van het project. Na het principebesluit van de gemeenteraad wordt op basis van een Europese aanbestedingsprocedure een architect geselecteerd. Deze krijgt als eerste opdracht het maken van een structuurontwerp voor het nieuwe dans- en muziekcentrum binnen de huidige kavel DAPZ/LDT met het programma van eisen als uitgangspunt. Het structuurontwerp heeft betrekking op zowel het gebouw als de inpassing van het gebouw in de omgeving (plandeel 1). Vanuit een samenhangende visie en regie op het nieuwe dans- en muziekcentrum in relatie tot de directe omgeving moeten de functionele en ruimtelijke uitgangspunten uit het programma van eisen vertaald worden in een aansprekend en werkbaar ontwerp voor het gebouw en de directe omgeving. Bij de opdracht wordt meegegeven dat, met als uitgangspunt het functioneel-ruimtelijk programma van eisen voor de toekomstige huisvesting, de voorkeur van het college uitgaat naar bebouwing van het dans- en muziekcentrum op ongeveer de helft van de kavel van het huidige DAPZ/LDT, met als resultaat een gebouw van ca. 100 m hoog (de smalle variant). Het structuurontwerp moet medio 2010 gereed zijn. Over de opzet van de aanbestedingsprocedure zal het college de raad nog nader informeren. 3. Financiën 3.1 Investeringen (stichtingskosten) dans- en muziekcentrum Op basis van het programma van eisen is een raming opgesteld van de investeringen die de stichting van het dans- en muziekcentrum met zich zal brengen. Het betreft een raming van de stichtingskosten inclusief BTW en op prijspeil 2009. Hierin zijn tevens de grondkosten van het dans- en muziekcentrum meegenomen, maar niet de losse inrichtingskosten; deze zullen in het op te stellen bedrijfsplan worden meegenomen. Ook zijn de kosten van tijdelijke huisvesting niet ingecalculeerd. Raadsvoorstellen 2009 5
Voor de grondexploitatie van het totale plangebied en het parkeren zijn separate ramingen opgesteld (hoofdstuk 3.3). De raming van de stichtingskosten levert voor een smalle variant het volgende indicatieve beeld op: Investeringen basisprogramma KC NDT, RO en GP Totaal (44.000 m2 bvo) in miljoenen euro s (inclusief BTW en prijspeil 2009) Stichtingskosten 100 140 240 Dekking 22 10 32 Restant te dekken 78 130 208 Indien uitgegaan wordt van het surplusprogramma komen de investeringen circa 10% hoger uit dan voor het basisprogramma. En indien uitgegaan wordt van een brede variant komen de investeringen, zowel voor het basis- als surplusprogramma, circa 15% lager uit dan bij een smalle variant. Het gedekte deel van de investering voor het KC ( 22 miljoen) bestaat uit een eigen bijdrage van het KC van 10 miljoen en een geraamde opbrengst van 12 miljoen uit de herontwikkeling van de huidige locatie in het Beatrixkwartier. Het KC is niet in staat vanuit de huidige reguliere exploitatie en de financieringsstructuur van het rijk meer uit eigen middelen bij te dragen. Het restant te dekken bedrag voor het KC-deel bedraagt circa 78 miljoen (uitgaande van het basisprogramma en een smalle variant). Het gedekte deel van de investering voor het NDT, RO en GP betreft de in 2008 in de meerjarenbegroting gereserveerde middelen ad 10 miljoen (Reserve Grote Projecten/Spuiplein). Het restant te dekken bedrag voor dit deel bedraagt circa 130 miljoen (uitgaande van het basisprogramma en een smalle variant). Voor de restant te dekken bedragen zullen de Rijksoverheid en externe fondsen en regelingen worden benaderd voor bijdragen, maar deze zijn alleen realistisch als de gemeente zelf substantieel investeert. Met het principebesluit van de gemeenteraad en het commitment van de instellingen zullen het college en de instellingen gezamenlijk een lobby inzetten. Wanneer het definitieve besluit over de realisatie van het dans- en muziekcentrum en de uitwerking van de drie plandelen van het Internationaal Cultuurforum Spui in projectdocumenten eind 2010 aan uw raad wordt voorgelegd, zal een Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA) beschikbaar zijn. Een MKBA geeft het rendement van een investering voor de gehele maatschappij weer. 3.2 Exploitatielasten dans- en muziekcentrum Voor de realisatie van het programma van eisen is een raming opgesteld van de jaarlijkse exploitatielasten en de dekking via de huidige huisvestingsbudgetten bij de instellingen. Het betreft een raming van de exploitatielasten die samenhangen met instandhouding, beheer, onderhoud en gebruik van het gebouw. Dit levert voor een smalle variant het volgende indicatieve beeld op: Exploitatielasten basisprogramma KC NDT, RO en GP Totaal (44.000 m2 bvo) in miljoenen euro s (prijspeil 2009) Toekomstige exploitatielasten 1,4 2,5 3,9 Huidige huisvestingsbudgetten 1,0 1,7 2,7 Restant te dekken 0,4 0,8 1,2 Indien gekozen wordt voor het surplusprogramma zullen de jaarlijkse lasten en het restant te dekken bedrag circa 10% hoger uitkomen. De exploitatielasten bij een brede variant zijn ruim 10% lager. Geconstateerd kan worden dat na aftrek van de huidige huisvestingsbudgetten van de instellingen er een nog te dekken bedrag resteert van circa 1,2 miljoen per jaar. In het op te stellen bedrijfsplan zal de culturele en commerciële programmering nader uitgewerkt worden en inzicht worden gegeven in de totale exploitatie. Door aanvullende commerciële programmering zou het restant te dekken bedrag kunnen worden verkleind, maar de mogelijkheden hiervoor worden bepaald en begrensd door het wenselijke en haalbare volume aan culturele programmering. Dit zal in het op te stellen bedrijfsplan duidelijk moeten worden. De startversie van het bedrijfsplan zal onderdeel uitmaken van de definitieve besluitvorming. 3.3 Haalbaarheidsstudie Internationaal Cultuurforum Spui (ligt voor raadsleden vertrouwelijk ter inzage in de leeskamer griffie B03.17 (mapno. 35)) Raadsvoorstellen 2009 6
Met de vaststelling van de uitgangspunten uit de Nota van Uitgangspunten Internationaal Cultuurforum Spui wordt geen financieel besluit over de planvorming genomen. Dat gebeurt bij de vaststelling van de projectdocumenten (eind 2010). In een (vertrouwelijke) haalbaarheidsstudie is een globale grondexploitatieberekening van plandeel 1 (Spuiplein/dans- en muziekcentrum) en een investeringsraming van plandeel 2 (Herinrichting openbare ruimte) opgenomen. Voor plandeel 3 (Rondom de Nieuwe Kerk) wordt omschreven hoe de ontwikkeling van de verschillende locaties in dit plandeel het Cultuurforum kunnen versterken en is een raming gemaakt van de daarbij benodigde kosten. Deze locaties worden uitgewerkt in het kader van het Strategisch Locatiebeleid Haagse Binnenstad. Voor de drie plandelen is een totale gemeentelijke investering benodigd van ca. 17,8 miljoen exclusief BTW (op netto contante waarde per 01-01-09). Deze investering zal uit verschillende bronnen worden gedekt. De haalbaarheidsstudie ligt voor raadsleden vertrouwelijk bij de griffie ter inzage leeskamer B03.17. 4. Overige relevante aspecten 4.1 Handhaving of afstoting LDT In opdracht van de gemeente is een analyse gedaan naar de voor- en nadelen van handhaving dan wel afstoting van het LDT. Deze analyse heeft uitgewezen dat het niet mogelijk is een goed functionerend dans- en muziekcentrum te realiseren bij een gehele of gedeeltelijke handhaving van dit theater. Dit heeft verschillende oorzaken. Ten eerste vereist de beoogde functionaliteit van een nieuw dans- en muziekcentrum zoals vastgelegd in het programma van eisen een compact model waarin de culturele en onderwijsprogrammering wordt geaccommodeerd en waarin de gewenste samenwerking en synergie kan worden gerealiseerd. Met alleen aanpassingen van het LDT kan niet voldaan worden aan het programma van eisen en kan het ambitieniveau dientengevolge niet worden gehaald. Voorts legt handhaving van de zaal grote beperkingen op aan zowel het ontwerp van een efficiënte logistiek, waaronder die van de expeditie, als aan de realisatie van zijtonelen. Verder zijn de fundering en de ondergrondse constructies onder het LDT ontoereikend om het benodigde extra volume te kunnen dragen. En tot slot brengt het totale volume (circa 44.000 m2 bvo) en de ruimte voor 250 benodigde parkeerplaatsen, het stallen van fietsen en opslag die gerealiseerd moeten worden, met zich dat er ondergronds twee bouwlagen nodig zijn onder de gehele huidige kavel en onder het Spuiplein, waardoor de huidige ondergrondse parkeergarage van één bouwlaag afgebroken moet worden. Dit kan alleen als alle bovengrondse voorzieningen worden gesloopt. Geconcludeerd moet worden dat handhaving van de zaal niet mogelijk is. De nieuw te realiseren zaal krijgt alle sterke en gewaardeerde kwaliteiten van het LDT. Daarmee is in het programma van eisen rekening gehouden. 4.2 Tijdelijke huisvesting Ontwikkeling en realisatie van het dans- en muziekcentrum heeft tot gevolg dat het NDT, het RO en de GP tijdelijk elders gehuisvest moeten worden. Het is van belang dat de instellingen in de overgangsfase naar de nieuwe situatie kunnen doorfunctioneren en het culturele aanbod in de stad zo veel als mogelijk gecontinueerd wordt. Er zullen voor de verschillende aspecten in het functioneren van de instellingen (repeteren, concerten en voorstellingen, kantoorhuisvesting) relevante oplossingen gevonden moeten worden. Er heeft een inventarisatie van mogelijke gebouwen en locaties plaatsgevonden. Hieruit is naar voren gekomen dat het World Forum over de beste mogelijkheden beschikt om de instellingen, althans gedeeltelijk, te huisvesten. Niet alle activiteiten en programmering van het NDT, het RO en de GP kunnen er evenwel plaatsvinden en ook voor de kantoorhuisvesting zal mogelijk een andere oplossing moeten worden gevonden. De inventarisatie biedt aanknopingspunten, maar de komende maanden zullen de mogelijkheden voor de tijdelijke huisvesting verder geconcretiseerd moeten worden en zullen de financiële aspecten in kaart gebracht moeten worden. Het aangaan van definitieve overeenkomsten over huur van ruimten en panden voor de tijdelijke huisvesting is aan de orde als er eind 2010 een definitief besluit over de realisatie van het dans- en muziekcentrum is genomen. 4.3 Besluitvorming en planning Na dit principebesluit over het dans- en muziekcentrum zal de architectenselectie worden voorbereid. In november 2009 zal deze selectie afgerond zijn en kan de architect bekend worden gemaakt. De eerste opdracht betreft het maken van een zogenaamd structuurontwerp binnen de huidige kavel en met het programma van eisen als uitgangspunt. Dit structuurontwerp zal tezamen met de startversie van het bedrijfsplan en het financieringsplan de basis vormen voor de definitieve besluitvorming. Een definitief besluit over de realisatie van het dans- en muziekcentrum zal eind 2010 worden genomen. In de periode tussen het principebesluit en het definitieve besluit over de realisatie van het dans- en muziekcentrum zal de bestuurlijke lobby plaatsvinden. Raadsvoorstellen 2009 7
Parallel met de behandeling van de Nota van Uitgangspunten Internationaal Cultuurforum Spui en het principebesluit over de ontwikkeling van het dans- en muziekcentrum in de raadscommissies SRO en JB en in de gemeenteraad, vinden consultaties plaats met onder andere belanghebbenden uit de omgeving, het monumentenplatform en specialisten op het terrein van cultuur, stedenbouw en architectuur. Op dit moment loopt al overleg met de verschillende vastgoedeigenaren en huurders rondom het Spuiplein. Met de eigenaren rondom de Nieuwe Kerk zal ook overleg plaatsvinden. De opmerkingen uit de gemeenteraad, uit de consultaties en uit het overleg met de vastgoedeigenaren worden verwerkt in een stedenbouwkundig plan Internationaal Cultuurforum Spui. Het college zal in het najaar van 2009 het (concept) stedenbouwkundig plan dat dan is uitgewerkt in de drie genoemde deelplannen voor inspraak vrijgegeven. Na verwerking van de inspraak op het stedenbouwkundig plan, worden de drie deelprojecten elk afzonderlijk uitgewerkt in een projectdocument. Naar verwachting kan eind 2010 bestuurlijke besluitvorming over deze stukken plaatsvinden. Voor plandeel 1 (locaties Spuiplein) zal het projectdocument uiteraard nauw afgestemd worden op de definitieve besluitvorming over de realisatie van het dans- en muziekcentrum zelf. Vanaf de definitieve besluitvorming eind 2010 duren de bouwplanontwikkeling en de juridischplanologische procedures voor het nieuwe dans- en muziekcentrum naar verwachting tot en met 2012. In 2013 kan dan met de sloop en bouw begonnen worden. De bespelers van de theaters moeten in de periode van sloop en bouw tijdelijk elders optreden. Het nieuwe dans- en muziekcentrum kan medio 2017 gereed zijn, dus voor 2018, het jaar waarin Den Haag Europese Culturele Hoofdstad wil zijn. Het streven is om in 2017 de gehele gebiedsontwikkeling Internationaal Cultuurforum Spui gereed te hebben. 5. Conclusie Den Haag staat aan de vooravond van belangrijke beslissingen over de toekomst van de (culturele) infrastructuur in de binnenstad. De herontwikkeling van het in dit voorstel beschreven gebied tot Internationaal Cultuurforum Spui, met daarbinnen de realisatie van een architectonisch en functioneel spraakmakend dans- en muziekcentrum, draagt bij aan een aantal ambities en doelstellingen van de gemeente: - het gebied krijgt een enorme stedenbouwkundige kwaliteitsimpuls, alsmede een belangrijke functie in de verbinding van het Centraal Station/Wijnhavenkwartier met de oude binnenstad; - Den Haag kan zichzelf nadrukkelijker positioneren als internationale stad. Gerichte investeringen in hoogwaardige stedenbouw, architectuur en culturele infrastructuur als voorgesteld kunnen de kandidatuur voor Europese Culturele Hoofdstad dichterbij brengen; - het functioneren en het verblijfsklimaat van het Spuiplein krijgt een enorme impuls door de toevoeging van diverse functies, hoogwaardige architectuur, een buitenruimte van topkwaliteit met zitgelegenheden en groen en een intensieve culturele programmering van festivals en evenementen; - de locale economie krijgt een impuls omdat de binnenstad van Den Haag nog aantrekkelijker wordt voor bezoekers, zowel uit de regio als van daarbuiten; - de samenwerking en programmering van internationaal opererende gezelschappen en instellingen op het terrein van dans, muziek(theater) en onderwijs wordt versterkt, waardoor het publieksbereik zal toenemen; - de knelpunten en noden in de huidige huisvesting van zowel het NDT, het RO en de GP worden tegelijk met die van het KC structureel en voor de lange termijn opgelost. Om een definitief besluit in het vierde kwartaal van 2010 te kunnen nemen, moet voortvarend een aantal stappen worden gezet. Voor de architectenselectie en het structuurontwerp, de kwartiermaker en het bedrijfs- en financieringsplan, de selectie van overige adviseurs en projectmanagement alsmede de communicatie en lobby is een voorbereidingskrediet vereist van 1 miljoen. Dit bedrag kan gedekt worden uit de in 2008 in de meerjarenbegroting gereserveerde middelen ad 10 miljoen (Reserve Grote Projecten/Spuiplein). 6. Besluit Om invulling te geven aan de internationale ambities van Den Haag en in 2018 Europese Culturele Hoofdstad te kunnen worden, is besluitvorming over vervolgstappen nodig om het Internationaal Cultuurforum Spui en het nieuwe dans- en muziekcentrum op tijd te kunnen realiseren. Raadsvoorstellen 2009 8
Gezien het vorenstaande stelt het college de raad voor het volgende besluit te nemen; De raad van de gemeente Den Haag, Gezien het voorstel van het college van 26 mei 2009, I. In te stemmen met de stedenbouwkundige visie waarin het gebied van de huidige theaters/spuiplein, de Nieuwe Kerk met de tuin tot en met het Rabbijn Maarsenplein zich ontwikkelt tot het Internationaal Cultuurforum Spui, het culturele hart van de stad met daarin: a. samenhang in programma en functies: voorzieningen op het gebied van cultuur, uitgaan en horeca en een intensieve culturele programmering van festivals en evenementen; b. hoge verblijfskwaliteit en ruimtelijke eenheid in de openbare buitenruimte; c. heldere rooilijnen en wanden die de ruimte van het Internationaal Cultuurforum Spui duidelijk begrenzen, met aantrekkelijke en uitnodigende plinten. II. III. IV. In te stemmen met de keuze om op het Internationaal Cultuurforum Spui en binnen de huidige kavel van het zalencomplex DAPZ/LDT een nieuw dans- en muziekcentrum te realiseren en over de realisatie eind 2010 een definitief besluit te nemen. In te stemmen met de start van de volgende fase in de planontwikkeling, te weten: a. de uitwerking van de stedenbouwkundige visie in een stedenbouwkundig plan Internationaal Cultuurforum Spui met daarin de drie deelprojecten: de (her)ontwikkeling van de locaties rondom het Spuiplein (plandeel 1), de herinrichting van de openbare ruimte van het Internationaal Cultuurforum Spui (plandeel 2) waarbij in de uitwerking nadrukkelijk aandacht zal zijn voor de ontwikkeling van het Spuiplein naar een aantrekkelijke en hoogwaardige verblijfsruimte en de (her)ontwikkeling van de locaties rondom de Nieuwe Kerk (plandeel 3); b. de uitwerking van het plan voor een nieuw dans- en muziekcentrum in een structuurontwerp en een bedrijfs- en financieringsplan. In te stemmen met een voorbereidingskrediet van 1 miljoen ten behoeve van de volgende fase in de ontwikkeling van een nieuw dans- en muziekcentrum, zodat eind 2010 een definitief besluit kan worden genomen en ermee in te stemmen om dit krediet ten laste te brengen van de in de meerjarenbegroting gereserveerde middelen ad 10 miljoen (Reserve Grote Projecten/Spuiplein; rv 192/2008, BSD/2008.3853). V. In te stemmen met een overheveling van 1 miljoen Investeringsvolume Spuiplein uit de lijst Grote Projecten, Programma Financiën, naar het Meerjaren Investeringsprogramma, Programma Cultuur, dans- en muziekcentrum Spuiplein. VI. VII. Dit investeringsbedrag ad 1 miljoen te doteren aan de financieringsreserve cultuuraccommodaties conform bijgevoegde begrotingwijziging nummer 31892. In te stemmen met aanpassing van de benaming Spuiplein op de lijst Grote Projecten in dans- en muziekcentrum Spuiplein. Aldus besloten in de openbare raadsvergadering van De griffier. De voorzitter. De verschillende bijlagen + de vertrouwelijke Haalbaarheidsstudie Internationaal Cultuurforum Spui liggen voor de raadsleden ter inzage leeskamer Griffie B03.17. Raadsvoorstellen 2009 9