Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Gebundede resutaten Leernetwerk www.kennispeingehandicaptensector.n Programma Kennismarkt 2012 1
Inhoudsopgave Ineiding 3 Taant / De Swaai 4 Stichting Zuidwester 6 Koninkijke Visio 8 Siza 10 Pergamijn 12 De Noorderbrug 14 Trage Zorg 16 Daezicht 18 Sein 20 vormgeving: Studio 2 Programma Tween Kennismarkt 2012 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 1
Ineiding Verschiende organisaties werkten de afgeopen maanden intensief aan het verbeteren van de zorg rond seksuaiteit en preventie van misbruik. Deze organisaties maakten dee uit van het eernetwerk Seksuaiteit en Preventie seksuee misbruik, onderdee van het Verbeterprogramma Gehandicaptenzorg 1. Door de organisaties is enthousiast en hard gewerkt. Ze zorgden voor draagvak binnen hun organisaties en maakten tijd en middeen vrij voor deename aan het project. Ze betrokken ciënten actief door hen te vragen of ze zich a dan niet veiig voeen en weke vragen ze hebben op het gebied van seksuaiteit en voorkomen van grensoverschrijdend gedrag. Dit everde hee vee nieuwe, en vaak onverwachte, inzichten op. De ideeën van ciënten en medewerkers werden vervogens verwerkt in een sterkte zwakte anayse van hun eigen organisatie. Dit was de basis voor veranderingen, die op keine schaa werden uitgeprobeerd. En as deze veranderingen ook daadwerkeijk verbeteringen beken, werden ze op grotere schaa ingevoerd. Sommige organisaties werkten met één team, vee organisaties werkten met meerdere teams. Een aanta organisaties werkten organisatiebreed. A deze inspanningen hebben geeid tot mooie resutaten, die de moeite waard zijn om verted én geezen te worden! In dit boekje kun je zien weke boemen zijn gaan boeien: uitbundige boemen die je niet over het hoofd kan zien én boemetjes die kein en nauweijks zichtbaar zijn. Maar die, as je ze goed bekijkt, zo mooi zijn! Organisaties verteen hun inzichten, ervaringen en resutaten. Laat je inspireren én profiteer van de tips die zij voor jou hebben! Vee eespezier! Nynke Heeringa Projecteider eernetwerk Seksuaiteit en preventie seksuee misbruik n.heeringa@vians.n 030-7892376 Dit verbeterprogramma maakt op zijn beurt dee uit van Zorg voor Beter. Het eernetwerk wordt uitgevoerd door Vians, CBO/ TNO, RutgersWPF en MOVISIE, in nauwe samenwerking met de VGN. Andere onderwerpen in het verbeterprogramma zijn: ontwikkeingsgericht ondersteunen, zeggenschap en incusie, gezondheid, ouder wordende ciënten, probeemgedrag, LVB en versaving, ondersteuningspannen, handeingsgerichte diagnostiek en medicatieveiigheid. Voor meer informatie zie: (www.kennispeingehandicaptensector.n). Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 3
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Top 3 verbeteringen (of resutaten) Twee teams vogen succesvo het andeijk verbetertraject en reaiseren daadwerkeijk verbeteringen; 6 andere teams staan in de startbokken. Organisatie en team(s): Taant / De Swaai Janette Baauw-Laurens Annefrouk Kno Nienke Hoekstra Cyri van Zuidam Harmen Westra Joke Patenkamp Janny Schenke Seksuaiteit is onderdee geworden van het ondersteuningspan van Taant. Visie op seksuaiteit en handeingskader voor medewerkers is vrijwe kaar. (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Het onderwerp staat Taant-breed op de agenda; verbetering seksuaiteit en PSM is expiciet opgenomen in het bedrijfspan 2013, geaccordeerd door directie. Enthousiasme door verfrissende aanpak visie en handeingskader. Verbeteringen komen echt vanaf de werkvoer. We wien de omsag maken van een beheersmatige benadering naar een benadering waarin seksuaiteit gewoon is: Let s tak about sex!. Zorg voor daadwerkeijk draagvak bij ijnmanagement dat écht mee wi doen. Betrek begeeiders in het verbeterteam; zij kennen de praktijk nu eenmaa het beste. Bijf erover praten! Onze doesteingen waren: Van beheersing naar normaisering. Kennis nemen van effectieve instrumenten. Visie op seksuaiteit herzien en handeingskader voor medewerkers ontwikkeen. 4 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 5
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Top 3 verbeteringen (of resutaten) Het onderwerp wordt bespreekbaar binnen de woning en eidt tot gezamenijk (ciënten en medewerkers) gesprek. De openheid neemt toe. Organisatie en team(s): Stichting Zuidwester Gioia Abis Ise van Assen Anke Jansen Ed Kapwijk Marije Offringa Geke Westera Wouter de Wit. Het bijkt dat het onderwerp veiigheid in ruime zin een randvoorwaarde is. Het traject heeft geeid tot concrete acties rond het onderwerp veiigheid. (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Andere woningen/medewerkers wien nu a meedoen. Het eernetwerk heeft ons gehopen om een heder meerjaren werkpan/impementatiepan te formueren en in te dienen bij het MT. Een psychooog is gestart met de opeiding consuent seksuee gezondheid. Betrek van meet af aan het management. Hou ekaar warm door midde van deadines en tussentijdse evauaties. Probeer je grote ambities vodoende kein te maken in concrete acties en doeen, zodat je ook resutaten ziet. Met ondersteuning van het andeijk eernetwerk onze activiteiten op dit gebied een extra boost geven. Na beëindiging van het traject intern verder impementeren van de resutaten uit de drie regionae piots. Onze doesteingen waren: Het bevorderen van gezonde seksuaiteit, intimiteit en bejegening binnen de piotwoningen, waardoor seksuaiteit en intimiteit normae en bespreekbare onderwerpen worden en preventie van seksuee misbruik bereikt wordt. Met behup van de sterkte-zwakte anayse specifieke PDSA s ontwikkeen voor de piotwoningen. Op basis van de ervaringen in het traject een werkpan opsteen voor verdere impementatie binnen Zuidwester. 6 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 7
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Top 3 verbeteringen (of resutaten) Individuee seksuee ontwikkeing ciënt structuree op agenda MDO (Mutidiscipinair overeg) Traject tot aansteen aandachtsfunctionarissen in werking gezet Organisatie en team(s): Koninkijke Visio, vestiging Grave Leo Janssen Corina Peters Iris Schreurs Structuree metingen via Quick Scan (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Het onderwerp eeft meer binnen onze ocatie Inzicht gekregen in functioneren medewerkers t.a.v. Seksuaiteit binnen het hupvereningsproces en wat we daar nog in te doen hebben Inzicht gekregen in ciënten en hun ervaringen rondom seksuaiteit Keine stapjes zijn ook ontwikkeingen. Hoe zetten we het thema Seksuaiteit op juiste wijze weg binnen het behandeproces van onze ciënten en hoe borgen we het? Onze doesteingen waren: Hoe begeeiden wij jongeren met een visuee en/of icht verstandeijke beperking? Hoe kunnen wij zovee mogeijk preventief en proactief handeen? Waaruit moet goede voorichting bestaan voor zowe de doegroep, maar ook voor de medewerkers? Hoe zetten we het thema structuree in binnen het hupvereningsproces. 8 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 9
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Onze doesteingen waren: Wij uisteren, reageren en rapporteren vanuit een objectieve en neutrae houding naar de cient. Organisatie en team(s): Siza, team van ocatie Jan Menshof Top 3 verbeteringen (of resutaten) Bewustwording is groter geworden Eie vd Brink (teameider) Marion Janssen (begeeider) Joke Gerritsen (projecteider) We werken in duo s met de PDSA methodiek, resutaat keine concrete stappen Zoekgedrag is aangewakkerd Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: In de formee gesprekken is omgaan met seksuaiteit en preventie seksuee misbruik een structuree agendapunt. (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Werkwijze met de duo s en PDSA methodiek kan voor meerdere onderwerpen worden ingezet. Laat het team eigenaar worden van de doesteing(en). MEN aat het niet in de a verdwijnen, MEN kennen we niet. Het ervaren van handeingsveregenheid in praktijksituaties rondom seksuaiteit en preventie seksuee misbruik. 10 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Programma Preventie Kennismarkt Seksuee Misbruik 2012 13 11
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Top 3 verbeteringen (of resutaten) Het bewustzijn binnen de 5 teams is toegenomen. Het is een thema geworden op de beeidsagenda van het management. Organisatie en team(s): Pergamijn, centraa expertiseteam en 5 teams Desiree van de Gaar Harrie Houben Marc van Ingen Cara Lamers Anja Lipperts Susanne Lumens Connie Meuwissen Frans Timann Saskia Wieders We beseffen dat we nog maar net zijn begonnen en nog vee hebben te doen. De focus is er en breder dan eerst. (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) De aanpak kan mode staan voor andere expertiseteams binnen onze organisatie, m.b.t. andere thema s. Gaan zien dat je niet aeen met dit thema van hoog tot aag bezig moet zijn wi het effect hebben. Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Directe betrokkenheid centrae ciëntenraad hept. Is het momentum in het team of organisatie goed? Kein (in één team) gaat sne. Een aanpak op organisatieniveau eist projectmatige aanpak en vodoende verbinding tussen verschiende niveaus. Houd rekening met de impact van het onderwerp. Hoe breder de aanpak hoe moeiijker reacties beïnvoedbaar zijn. We vinden dat ons beeid een update nodig heeft. We zien aan casuïstiek, dat een nieuwe boost we nodig is. De borging van beeid en de vertaing in de praktijk van onze teams is onvodoende. Onze doesteingen waren: Door deename aan het eernetwerk met vijf teams op basis van de methode van Vians teams zef eigenaar aten zijn van hun eigen verbetertraject. Het thema seksuaiteit en PSM structuree aandacht geven, binnen teams en in de beeidscycus van onze organisatie. 12 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 13
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Top 3 verbeteringen (of resutaten) Het thema seksuaiteit en preventie seksuee misbruik is bespreekbaar gemaakt bij zowe medewerkers as ciënten van de piot-ocaties. Organisatie en team(s): De Noorderbrug Gea Kunder Anko de Hoop Aie Jorna Pietie Kamer-Vrieing Sanna Rempt Jeanet Mager We hebben een opzet voor een eerste schoingsbijeenkomst voor medewerkers op de piot-ocaties. We hebben een opzet voor een bijeenkomst over het thema seksuaiteit voor ciënten. (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Het thema seksuaiteit en preventie seksuee misbruik heeft de aandacht op de piot-ocaties. We hebben handvatten om dit project verder uit te roen binnen de Noorderbrug. We hebben concrete aanknopingspunten voor verdere verbetering. Ste een team samen dat divers (verschiende functies), gemotiveerd en actief is. Zorg voor een goede voorbereiding voor zowe de medewerkers van de (piot-) ocaties as voor het verbeterteam zef. Maak gebruik van de expertise en middeen van andere organisaties rondom het thema seksuaiteit en preventie seksuee misbruik. Omdat de Noorderbrug onvodoende grip heeft op het thema seksuaiteit en preventie seksuee misbruik, vragen we om ondersteuning bij de opzet van een pan van aanpak en hoe we dit vervogens binnen de gehee Noorderbrug kunnen impementeren. Onze doesteingen waren: De sturing rondom het thema seksuaiteit en preventie seksuee misbruik op de piot-ocaties beter wegzetten. De kennis en vaardigheden van medewerkers rondom het thema seksuaiteit en preventie seksuee misbruik op de piot-ocaties vergroten. Het thema seksuaiteit en preventie seksuee misbruik bespreekbaar maken bij ciënten van de piot-ocaties. 14 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 15
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Top 3 verbeteringen (of resutaten) Organisatie en team(s): Trage Zorg, ocaties (teams): Assestraat en Staneystraat Bewustwording van het onderwerp in tweevoud onder de professionas; seksuaiteit en veiigheid. (de verbinding tussen beide begrippen!) Een tot in detai uitgewerkt protoco seksuaiteit en seksuee misbruik Bewustwording/confrontatie van/met de huidige veranderhouding en het verantwoordeijkheidsgevoe. Marijke van Imschoot (gedragsdeskundige, projecteider eerste heft) Renee Fokkema (eerste begeeider Staneystraat) Fory Pentury (Adviseur kwaiteit en projecteider tweede heft) Marike Hoorman (eerste begeeider Assestraat) Tamara van Puijvede (gedragsdeskundige) (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Bewustwording bij de kennisgroep: doorvoeren van eenvoudige maar zeer wenseijke wijzigingen. Keine stapjes met groot positief effect! Door het starten met de refectie-opdracht wordt de bewustwording direct aangewakkerd. Ondanks verschiende knepunten/obstakes doorzien de begeeiders we degeijk de noodzaak. Neem keine stapjes! Let op het verantwoordeijkheidsgevoe op ae niveaus (voor draagkracht)! Benadruk het beang voor zowe medewerkers as ciënten. De kennisgroep Seksuaiteit wi de visie van Trage Zorg meer draagkracht geven opdat medewerkers een goede basis vormen voor het uitdragen van de visie in hun werk, waardoor voor ciënten en begeeiders een veiige omgeving wordt gecreëerd. In de visie van Trage Zorg staat de cient centraa. Dat houdt in dat de verwachtingen, wensen of behoeften van de ciënt ons uitgangspunt zijn voor de zorg en begeeiding, ook op het punt van seksuaiteit en preventie van seksuee misbruik. Trage Zorg wi hier aandacht aan besteden, om te voorkomen dat ciënten onnodig in hun seksuaiteit worden beperkt door normen en waarden die niet van henzef zijn, maar van anderen, bijvoorbeed begeeiders, behandeaars, management, ouders en vertegenwoordigers. Onze doesteingen waren: Protoco (door)ontwikkeing Beroepshouding tav het onderwerp seksuaiteit en seksuee misbruik verbeteren. Hierdoor de eefsfeer voor ciënten verbeteren, een veiige omgeving bieden voor het bespreekbaar maken van het onderwerp. 16 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik 17
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Onze doesteingen waren: Organisatie en team(s): Daezicht, RVE Kind & jeugd: team bosrank t Raayke, RVE begeeid wonen in de wijk: team Sevenum. Het creëren van een veiige omgeving voor ciënten, ciëntvertegenwoordigers en medewerkers om vermoedens van seksuee grensoverschrijdend gedrag te bespreken en eventuee te meden. Het bespreekbaar maken van het onderwerp seksuaiteit in de triaoog (ouder/ciënt/professiona). Het onderwerp seksuaiteit positioneren binnen het kwaiteit managementsysteem van Daezicht. De handeingsbekwaamheid van medewerkers ten aanzien van het begeeiden van ciënten m.b.t. het onderwerp seksuaiteit optimaiseren. Wim Ringens (projecteider) Loes Peeters Ria Knapen Chris Heuvemans Marrit van der Pas Juiette Soute Marja Smeets Pauette van Lierop Top 3 verbeteringen (of resutaten) Het schoingsprogramma seksuaiteit voor medewerkers is geëvaueerd en op basis van schoingsbehoefte uitgebreid met een voorichtingsprogramma voor medewerkers. Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Er is een too ontwikked om in de triaoog te werken aan een veiige eefomgeving voor ciënten, zowe binnen as buiten Daezicht. Deze too bestaat uit meerdere themadozen en methodes om voorichting te geven aan ciënten en indien wenseijk verwanten. Het onderwerp seksuaiteit is een vast onderdee van de kwartaarapportage van managers. Seksuee grensoverschrijdend gedrag en seksuee misbruik is een gespreksonderwerp tijdens de performance gesprekken tussen manager en Raad van bestuur. (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Door ae uitgezette acties binnen het verbetertraject is er op de piotocaties meer aandacht besteed aan het onderwerp seksuaiteit, dit had een positief effect op de handeingsbekwaamheid, de kennis en de voorwaarden om het onderwerp bespreekbaar te maken. Op basis van ervaringen vanuit het verbetertraject iggen er pannen om het schoingsprogramma seksuaiteit verder te ontwikkeen met o.a. onderwerpen zoas signaering grensoverschrijdend gedrag. De aandachtsfunctionaris seksuaiteit van Daezicht heeft gesignaeerd dat bestaande kennis op het gebied van seksuaiteit en preventie seksuee misbruik binnen Daezicht onvodoende wordt verspreid. Niet iedereen is bekend met het gedend beeid, protocoen en toos die medewerkers kunnen ondersteunen om het onderwerp bespreekbaar te maken bij ciënten, ciëntvertegenwoordigers en medewerkers. Ook is het onderwerp seksuaiteit niet voor iedere ciënt, ciëntvertegenwoordiger en medewerker even gemakkeijk bespreekbaar. Bovengenoemde onderwerpen komen overeen met de aandachtsgebieden uit de sterkte zwakte anayse. Uit de sterkte/zwakte anayse bijkt verder dat medewerkers registratie van de medingen van vermoeden van seksuee misbruik van een ciënt, jaarijkse evauatie met aanbeveingen en een actiepan voor verbeteringen in de organisatie missen. Seksuaiteit as vast agendapunt binnen teamvergaderingen, begeeidingsteam en werkbesprekingen. Schoingsprogramma seksuaiteit voor medewerkers. Het betrekken van verwanten bij het onderwerp seksuaiteit en het geven van voorichting. 18 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Programma Preventie Kennismarkt Seksuee Misbruik 2012 21 19
Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik (wat heeft het project juie nog meer opgeeverd?) Organisatie en team(s): Sein Onze schoing over voorichting seksuaiteit komt vanaf vogend jaar terug as onderdee van de cycische schoing binnen onze organisatie. Er wordt een foder ontwikked voor ciënten om seksuaiteit bespreekbaar te maken. De reaisatie dat er eerst een goede anayse moet worden gemaakt waar teams en ciënten behoefte aan hebben as het gaat om een verbetertraject gericht op seksuaiteit. Hetty van Gaen Loes Kramer Monique van der Kuijp Andrea Voorhuijzen Yvonne Ujee Johanneke Hoogen Stoevenbed Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik in beed: Zorg dat het management van je organisatie enthousiast is over je beeid seksuaiteit en preventie seksuee misbruik, zodat dit op de agenda bijft staan. Zorg dat er een centraa medteam is waar ae vermoedens van seksuee misbruik gemed worden zodat de kennis wat betreft het omgaan met meding geborgd is. De materiaenmarkt was erg informatief. Hierdoor kregen wij nieuwe ideeën om het onderwerp met ciënten bespreekbaar te maken. Leren hoe je as werkgroep een beeid op seksuaiteit en preventie seksuee misbruik opzet en impementeert binnen je organisatie. Onze doesteingen waren: Manieren vinden om het management meer te betrekking bij de ontwikkeing van beeid op het gebied van seksuaiteit. Van andere organisaties horen hoe zij het beeid hebben geïmpementeerd en geborgd. Concreter maken wat binnen onze organisatie nodig is om seksuee misbruik te voorkomen. Top 3 verbeteringen (of resutaten) Medingen rondom seksuee overschrijdend gedrag moeten centraa gemed worden, om hier effectief mee aan de sag te kunnen. Vervogopdracht vanuit het management om preventie van seksuee misbruik concreter te maken. Wij wien in ons voorste de sterkte/zwakte anayse mee gaan nemen. Tips en kennis van andere organisaties omtrent de impementatie van je beeid, maar ook hoe je het management enthousiast kan krijgen hierover. 20 Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik Seksuaiteit en Programma Preventie Kennismarkt Seksuee Misbruik 2012 23 21
Het eernetwerk Seksuaiteit en Preventie Seksuee Misbruik is uitgevoerd door: Tot ziens! Kennispein Gehandicaptensector www.kennispeingehandicaptensector.n info@kennispeingehandicaptensector.n @peinpraat Forum Gehandicaptenzorg 24 Programma Kennismarkt 2012