Aan de slag met (F)ACT voor LVB?!

Transcriptie

1 Aan de sag met (F)ACT voor LVB?! Handreiking voor de impementatie van (F)ACT voor ciënten met een icht verstandeijke beperking en compexe probematiek Laura Neijmeijer - apri Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

2 Coofon Financier Antonia Wihemina Fonds Initiatiefnemers Amarant Groep, Ivo Vugs Kennispein Gehandicaptensector, Hiair Basters Uitvoering Trimbos-instituut, Laura Neijmeijer Met dank aan Deenemende VG- en GGZ-organisaties 2 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

3 Inhoudsopgave Voorwoord 2... Ineiding De basiseementen van ACT en FACT ACT en FACT ACT en FACT voor mensen met een LVB Onderscheidende kenmerken (F)ACT voor LVB Bejegening Teamsamensteing en deskundigheid Praktische, intensieve ondersteuning Systeemgerichte aanpak Behande- en trainingsaanbod Consutatie 8 2. De voorbereiding Wien we gaan starten met (F)ACT? De ideoogie achter (F)ACT De doegroep van (F)ACT De positionering van (F)ACT De financiering van (F)ACT Go or no go? In weke vorm gaan we starten met (F)ACT? Zefstandig of samengested? Bestaande teams omvormen of starten met nieuwe teams? ACT of FACT? Hoevee (F)ACT teams? Hoe gaan we starten met (F)ACT? Inrichten projectstructuur Opsteen van een werkpan Opsteen van een communicatiepan Ochtendovereg/briefing Behandepanbespreking Teambespreking Intervisie Samenwerking met interne en externe ketenpartners Deskundigheidsbevordering team Beeid maken en beschrijven Handboek (F)ACT LVB Jaarpan (F)ACT LVB Obstakes en risico's Onbekendheid met en weerstand tegen (F)ACT Onvodoende steun en faciiteiten vanuit het hoger management Shared caseoad Financiering Monitoren, verankeren en continu verbeteren Routine Outcome Measurement (ROM) Inhoud van de ROM-set ROM-werkwijze Monitoren en verbeteren van het teamfunctioneren Interne evauatie Certificering Education permanente Voor meer informatie Bijagen De operationee fase Het samensteen van een team Geeideijke opbouw Deskundigheden, competenties en opeidingsniveau Het opbouwen en verdeen van de caseoad Huisvesting en faciiteiten Het (F)ACT bord Afspraken over aanmeding en instroom Vormgeven van de overegstructuur 29 1 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

4 Voorwoord De aatste tijd is er in de media, de poitiek en de wetenschap steeds meer aandacht voor mensen met een icht verstandeijke beperking (LVB). Terecht, want mensen met een LVB vormen een kwetsbare groep. Een icht verstandeijke beperking heeft vaak grote gevogen. Mensen met een LVB hebben vee moeite om zichzef in het dageijks even staande te houden en komen eerder in de probemen. De aatste jaren krijgt de gehandicaptenzorg in toenemende mate te maken met acoho- en drugsprobematiek van ciënten met een LVB. Mensen met een LVB hebben een hogere kans op het ontwikkeen van psychiatrische en/of gedragsprobemen. Binnen de GGZ is de groep van mensen met een LVB oververtegenwoordigd en hetzefde gedt voor de maatschappeijke opvang en het gevangeniswezen. Mensen met een LVB en bijkomende compexe probematiek worden niet atijd (vodoende) bereikt door de hupverening. Daar zijn aerei factoren debet aan. Bijvoorbeed het nog vrij starre onderscheid tussen VG, GGZ en versavingszorg (o.a. door verschiende financieringswijzen). Maar ook de focus op het aanbod van vee organisaties. Zorgprogramma's en woonvoorzieningen zijn vaak toegespitst op een bepaade doegroep. Hierdoor vaen de ciënten buiten de boot die niet kunnen meekomen en/of niet vodoen aan de criteria. Het gaat dan vaak om ciënten met probematiek op diverse terreinen, die weinig tot geen motivatie en ziekte-inzicht hebben en grensoverschrijdend gedrag vertonen. Deze mensen komen noga eens op crisisafdeingen terecht en/of komen met poitie en justitie in aanraking. Een derde reden waarom deze groep onvodoende wordt bereikt door de hupverening, is het ontbreken van deskundigheid bij behandeaars en begeeiders, ofwe op het gebied van LVB, ofwe op het gebied van psychiatrie en/of versaving. (F)ACT voor LVB is een veebeovend organisatiemode voor de zorg aan deze groep ciënten die in het vereden onvodoende gehopen is en/of het risico oopt om tussen wa en schip te vaen. Voor ciënten met ernstige psychiatrische probematiek heeft (F)ACT zijn bestaansrecht a bewezen: (F)ACT eidt tot minder opnames, beter functioneren en meer participatie in de sameneving. Of (F)ACT voor de LVB-doegroep ook tot dergeijke resutaten eidt, kan nu nog niet gezegd worden, maar de eerste ervaringen die door enkee vooropers op dit gebied - i.c. de insteingen die aangesoten zijn bij De Borg en Idris (as onderdee van de Amarant Groep) - in de praktijk zijn opgedaan, zijn positief. Verder wetenschappeijk onderzoek naar de effectiviteit van (F)ACT voor mensen met een LVB en ernstige bijkomende probematiek is uiteraard zeer gewenst en van groot beang. Het initiatief van de Amarant Groep, het Trimbos-instituut en het Kennispein Gehandicaptensector om tot een handreiking voor impementatie van (F)ACT voor LVB te komen, ondersteunen wij van harte. Onze dank gaat uit naar het Antonia Wihemina Fonds die dit initiatief financiee mogeijk heeft gemaakt. Verder gaat onze dank uit naar ae professionas, deskundigen en (zorg)organisaties die een inhoudeijke bijdrage hebben geeverd aan de impementatiehandreiking, waaronder ook het Landeijk Kenniscentrum LVB. Met vee genoegen bieden wij u as bestuurder, manager of professiona in de VG of de GGZ, deze impementatiehandreiking (F)ACT voor LVB aan. De handreiking kan organisaties en teams hepen bij het maken van keuzes op zowe strategisch as operationee managementniveau en bij het zetten van de juiste stappen in de diverse fasen van het impementatieproces. Wij zijn ervan overtuigd dat deze impementatiehandreiking de (F)ACT ontwikkeing voor de doegroep van LVB in Nederand kracht bij za zetten. Ronad Heder, voorzitter bestuur Amarant Groep Jacques Martini, voorzitter bestuur Trajectum 2 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

5 Ineiding Voor u igt de Impementatiehandreiking (F)ACT voor (vowassen) ciënten met een icht verstandeijke beperking en compexe bijkomende psychiatrische, gedrags- en/of versavingsprobematiek, hier verder aangeduid as de 'LVB+ doegroep'. (F)ACT staat voor (fexibe) assertive community treatment en is in de jaren zeventig van de vorige eeuw ontwikked in de Verenigde Staten (Stein en Test, 1980). (F)ACT teams bieden ambuante, intensieve en mutidiscipinaire zorg aan ciënten met ernstige en angdurende psychiatrische en versavingsprobematiek in combinatie met probematiek op andere evensgebieden. (F)ACT wordt inmiddes in de GGZ breed toegepast maar in toenemende mate wordt het mode ook in aanpaende sectoren geïntroduceerd. Deze handreiking is tot stand gebracht met financiering van het Antonia Wihemina Fonds en in samenwerking met professionas en organisaties die werkzaam zijn op het grensvak van de verstandeijk gehandicaptenzorg (VG) en de geesteijke gezondheidszorg (GGZ). Aaneiding en doe Met deze handreiking beogen we organisaties en teams die van start wien gaan met ACT of FACT voor de LVB+ doegroep, handvatten te verschaffen met betrekking tot de impementatie van deze organisatiemodeen. Er is de aatste jaren vanuit de VG vee beangsteing voor deze vormen van zorg, en inmiddes zijn diverse VG-organisaties van start gegaan met (F)ACT, of overwegen zij serieus om op korte termijn met (F)ACT van start te gaan. In de GGZ is (F)ACT inmiddes wijd verspreid waardoor dus ook de nodige kennis en ervaring aanwezig is over de impementatie. Deze kennis en ervaring is echter tot op heden nog niet goed gedocumenteerd, en is bovendien niet zonder meer één op één overdraagbaar op de VG-sector. Dit peit dan ook voor een handreiking die zich specifiek richt op organisaties en teams die werkzaam zijn op het grensvak van VG en GGZ, en die zich richten op ciënten met LVB+. Onderscheid met de modebeschrijving ACT voor LVB+ De handreiking is een gezamenijk initiatief van de Amarant Groep en het Kennispein Gehandicaptensector en is opgested door het Trimbos-instituut. Het Trimbos-instituut is nauw betrokken bij de impementatie van, en onderzoek naar (F)ACT, in zowe de GGZ as de VG. Eerder bracht het Trimbos-instituut de Modebeschrijving ACT voor LVB met compexe probematiek (Rijkaart en Neijmeijer, 2011) uit. In deze modebeschrijving wordt beschreven waarin (F)ACT voor ciënten met 'LVB+' probematiek zich onderscheidt van 'reguiere' (F)ACT voor ciënten met ernstige psychiatrische (veea psychotische) aandoeningen. Onderwerpen die in deze modebeschrijving onder andere aan bod komen zijn: de samensteing van het team, de bejegening, de werkwijze en de samenwerking met de ketenpartners. Waar in de modebeschrijving de inhoud en vormgeving van (F)ACT centraa staat (het wat), igt in deze Impementatiehandreiking de focus op de wijze waarop (F)ACT het beste geïmpementeerd kan worden, oftewe het hoe. Leeswijzer Deze impementatiehandreiking is qua inhoud en vormgeving praktisch opgezet en vogt de fasen die bij iedere kwaiteitsverbetering en impementatie van een innovatieve methodiek of interventie dooropen moeten worden: Pan (Voorbereiden), Do (Uitvoeren), Check (Monitoren) en Act (Borgen). Na een beknopte beschrijving van het (F) ACT mode met daarin specifieke aandacht voor de aanpassingen t.b.v. de LVB+ doegroep in hoofdstuk 1, staat in hoofdstuk 2 de fase van voorbereiding centraa. In dit hoofdstuk wordt duideijk dat iedere organisatie zijn eigen strategische keuzes za moeten maken, die uiteindeijk eiden tot een go / no go besissing. Dit hoofdstuk is met name bedoed voor het hogere c.q. het strategisch management: Raad van Bestuur, directies en custer- of sectormanagers. 3 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

6 De hoofdstukken die vogen gaan over de operationee fase (hoofdstuk 3) en de fase van monitoring en borging (hoofdstuk 4). Deze hoofdstukken zijn meer geschreven voor degenen die daadwerkeijk aan de sag gaan met de impementatie van (F)ACT: het operationee management, de teameiders en de projecteiders. In deze hoofdstukken beschrijven we concreet weke stappen gezet moeten worden, wat beangrijke aandachtspunten zijn en waarover afspraken gemaakt moeten worden. Om organisaties en teams die gaan starten met (F)ACT te ondersteunen bij hun keuzes beschrijven we diverse voorbeeden en ervaringen uit de praktijk. We hebben ons daarbij toegespitst op voorbeeden uit de LVB vowassenenzorg, omdat met die doegroep tot op heden de meeste ervaring is opgedaan. Bovendien hebben we in de bijage enkee praktische hupmiddeen en formats opgenomen waarvan startende (F)ACT teams gebruik kunnen maken. Ook hebben we enkee inks opgenomen naar reevante websites. Work in progress (F)ACT voor de LVB+ doegroep is een (reatief) nieuwe tak van sport. (F)ACT wordt door vee professionas en deskundigen die werkzaam zijn op de grens van GGZ en VG gezien as een veebeovend mode voor een compexe doegroep die voorheen onvodoende werd bereikt. Of (F)ACT inderdaad het (of een) antwoord is, kunnen we op dit moment echter nog niet met zekerheid steen maar za uitgezocht moeten worden. Samen met de betrokken VG- en GGZ-organisaties is het Trimbos-instituut dan ook wetenschappeijk onderzoek opgestart. Beangrijke vragen die beantwoord moeten worden zijn bijvoorbeed of (F)ACT voor de LVB+ doegroep tot meer resutaten en minder kosten eidt dan andere vormen van intensieve (ambuante) zorg, weke LVB+ ciënten we of geen baat hebben bij (F) ACT en op weke manier (F)ACT voor de LVB+ doegroep het best georganiseerd kan worden: vanuit de VG, vanuit de GGZ of vanuit beide sectoren. De enige manier om op deze vragen een antwoord te krijgen, is door in de praktijk te experimenteren en de resutaten van deze experimenten zorgvudig en systematisch te monitoren. We nodigen de VG- en GGZ-organisaties die wien gaan starten met (F)ACT voor LVB+ van harte uit om hun ervaringen met ons te deen en te participeren in onderzoek. Voor vragen over, en reacties op deze impementatiehandreiking houden wij ons van harte aanbevoen. U kunt terecht bij Laura Neijmeijer, wetenschappeijk medewerker bij het Trimbos-instituut: neijmeijer@trimbos.n 4 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

7 1 De basiseementen van ACT en FACT 1 In dit hoofdstuk beschrijven we de essenties van het (F)ACT mode en gaan we in op de beangrijkste punten waarop (F)ACT voor de LVB+ doegroep anders is dan (F)ACT voor de 'reguiere' doegroep. De mensen met LVB+ hebben nameijk ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA). Managers en professionas die meer wien weten over (F) ACT in het agemeen verwijzen we naar de website van de Stichting CCAF ( of van het Trimbos-instituut ( Op de website van het CCAF kunt u ook de normen en criteria vinden die aan (F)ACT-teams gested worden. Meer uitgebreide, specifieke informatie over de inhoud en invuing van (F)ACT voor LVB+ vindt u in de Modebeschrijving ACT voor LVB met compexe probematiek (Rijkaart en Neijmeijer, 2011). 1.1 ACT en FACT ACT (Assertive Community Treatment) is een organisatiemode voor de behandeing, begeeiding en rehabiitatie van mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA), in combinatie met probematiek op andere evensgebieden. ACT is gebaseerd op het door Stein, Marx en Test begin jaren zeventig ontwikkede Training in Community Living program (Stein en Test, 1980) as opossing voor het fenomeen draaideurpatiënt. Zij zagen dat patiënten met ernstige psychiatrische (met name psychotische) stoornissen opknapten van de kinische behandeing, maar weer versechterden as zij het thuis zonder de intensieve behandeing moesten doen. Zij ontwikkeden daarom het idee om patiënten ambuant bijna net zuke intensieve zorg te geven as binnen het ziekenhuis. Doe van het Training in community iving program, ater ACT genoemd, was om mensen buiten het ziekenhuis te houden en vaardigheden aan te reiken om zo zefstandig mogeijk in de sameneving te even (Muder en Kroon, 2009). Eind jaren negentig van de vorige eeuw ontstonden ook in Nederand in de grote steden de eerste ACT-teams. Net as in de VS werden deze teams opgericht om de grote koof tussen kinische en poikinische zorg te overbruggen, en ciënten intensief te ondersteunen in hun eigen omgeving. ACT-teams richten zich op de meest compexe, zorgmijdende ciëntengroep met ernstige psychiatrische probematiek, vaak in combinatie met versaving en forse probemen op het gebied van huisvesting (dakoosheid), financiën, dagbesteding/werk en sociae reaties. Inmiddes is ACT niet meer weg te denken uit het Nederandse zorgstese. De beangrijkste kenmerken van ACT zijn: Een mutidiscipinair zorgaanbod; een kein aanta ciënten per hupverener; actieve benadering in de eefomgeving van de ciënt (assertive outreach), een gedeede caseoad en intensieve zorg voor onbeperkte tijd. (Bond e.a., 2001) ACT is een goed omschreven mode en veevudig op effectiviteit onderzocht met, in met name de Verenigde Staten, positieve uitkomsten. ACT is daarmee een evidence based practice voor mensen met ernstige psychiatrische stoornissen (Torrey e.a., 2001) en is opgenomen in de Mutidiscipinaire Richtijn Schizofrenie. ACT modegetrouwheid kan gemeten worden met behup van de Dartmouth Assertive Community Treatment Scae (DACTS) (Teague e.a., 1998; Bond en Sayers, 2004). Studies hebben aangetoond dat modegetrouwheid geassocieerd is met betere uitkomsten op ciëntniveau (McGrew e.a., 1994; McHugo e.a., 1990; Latimer, 1999; Vugt e.a., 2011). Naast het ACT-mode is in Nederand vanaf 2004 functie ACT (FACT) geïntroduceerd (Vedhuizen e.a., 2006). Dit is een mode voor zorg voor de gehee groep ciënten met ernstige psychiatrische aandoeningen, waarbij men de principes van casemanagement met ACT combineert. ACT-zorg wordt ingezet wanneer het sechter gaat met een ciënt. Aan de ciënten die stabie functioneren, biedt men individuee behandeing vanuit een breed mutidiscipinair team met een casemanager, een psychiater en vertegenwoordigers van andere discipines (Vedhuizen e.a., 2008; Vugt e.a., 2011). Ook voor het FACT-mode is een instrument ontwikked om de getrouwheid aan de standaard te meten, de FACTS (Vugt e.a., 2011). 1 In dit hoofdstuk worden verschiende bronnen genoemd. De voedige referenties zijn te vinden in Rijkaart en Neijmeijer, Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

8 Inmiddes zijn er zo n 40 ACT-teams en 150 FACT-teams in Nederand ( De snee opkomst van ACT en FACT geeft aan dat er in Nederand vee enthousiasme bestaat voor de twee zorgmodeen. Met de groei van het aanta teams rees ook het besef dat de kwaiteit van de impementatie gewaarborgd moet zijn en ook voor zorginkopers herkenbaar moet zijn (Vedhuizen e.a., 2008). Daartoe is in 2008 de stichting Centrum Certificering ACT en FACT (CCAF) opgericht. Het CCAF beoogt kwaiteitsverbetering van (F)ACT-teams door certificering met behup van modegetrouwheidsschaen. Modegetrouwheidsschaen bijken een aansprekend en concreet midde om ACT- en FACT-teams in de GGZ handvatten te bieden voor de organisatie en inhoud van de zorg. 1.2 ACT en FACT voor mensen met een LVB De aatste jaren wordt (F)ACT ook steeds meer toegepast op betrekkeijk nieuwe doegroepen, zoas forensisch psychiatrische patiënten, versaafden en jeugd. Ook vanuit de sector van de (icht) verstandeijk gehandicaptenzorg is een toenemende beangsteing voor ACT en FACT te bespeuren. Hoewe in de bestaande ACT- en FACT-teams in de GGZ (asmede in de versavingszorg, de forensische zorg en de jeugdzorg) ook a ciënten met een LVB worden begeeid en behanded, geven deskundigen vanuit zowe de VG as de GGZ aan dat met name de compexere LVBdoegroep vee meer zou kunnen profiteren van ACT en FACT dan nu feiteijk het geva is 2. Deze deskundigen geven aan dat het huidige (ambuante) zorgaanbod in de VG weiswaar voor het merendee van de mensen met een LVB ijkt te vostaan, maar voor een specifieke subgroep van mensen met een LVB nameijk degenen met (compexe) psychiatrische en/of gedragsprobematiek ontoereikend is. Om dit hiaat op te vuen zijn de aatste jaren op verschiende paatsen in Nederand initiatieven ontstaan om een aanbod van intensieve ambuante zorg te creëren voor mensen met een LVB en compexe probematiek. Daarbij nemen zij het (F)ACT mode as richtijn. Hoewe op dit moment het aanta operationee (F)ACT teams dat zich specifiek richt op de LVB-doegroep nog beperkt is tot enkee pioniers 3, en de effectiviteit van dit mode voor de specifieke doegroep van mensen met een LVB nog niet wetenschappeijk is aangetoond, is er vee enthousiasme en draagvak voor bredere impementatie van het (F)ACT mode ten behoeve van de LVB+ doegroep. Diverse (met name speciaistische) VG- en GGZ-organisaties vogen de ontwikkeingen met beangsteing, en overwegen hun huidige ambuante aanbod binnen afzienbare termijn aan te vuen met of om te vormen naar (F)ACT. 1.3 Onderscheidende kenmerken (F)ACT voor LVB In de Modebeschrijving ACT voor LVB met compexe probematiek wordt uitgebreid ingegaan op de punten waarop het reguiere (F)ACT mode aanpassing behoeft om zo goed mogeijk tegemoet te komen aan de specifieke kenmerken en zorgbehoeftes van de LVB+ doegroep. We vostaan hier met een korte beschrijving van de beangrijkste verschien ten opzichte van het reguiere mode. 2 Hoewe exacte cijfers over het percentage mensen met een LVB in de GGZ (waaronder (F)ACT-teams) ontbreken, gaat het waarschijnijk om een substantiëe doegroep (Neijmeijer e.a., 2010). Mensen met een LVB worden echter vaak niet as zodanig herkend en/of gediagnosticeerd. Onangs is een screeningsinstrument ontwikked voor het herkennen van LVB: de SCIL (Kaa, Nijman en Moonen, 2013). Voor meer informatie: tests-vragenijsten/producten-singe/screener-vb.htm 3 Tot de groep van vooropers kunnen worden gerekend: Trajectum (forensisch ACT voor LVB in Zutphen), Atrecht (forensisch FACT voor LVB in Utrecht), Amarant / Idris (FACT voor LVB in Tiburg, Breda en Hemond), Paier (forensisch FACT voor LVB in Leiden). Deze teams worden ondersteund door het Trimbos-instituut. 6 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

9 1.3.1 Bejegening De meest essentiëe aanpassing in het mode betreft de bejegening van en de communicatie met de LVB-doegroep. Aereerst is het beangrijk met de begeeiding aan te suiten bij zowe het cognitieve as het sociaa-emotionee ontwikkeingsniveau van de ciënt, en bij zijn beevingswered en interesses (Neijmeijer e.a., 2010). De afstemming uistert nauw en in de praktijk betekent dit dat aanpassingen in het tempo, taagebruik (kort en bondig, vee herhaing) en de houding van de hupverener noodzakeijk zijn. Mensen met LVB wien net as een ieder ander serieus genomen worden en zovee mogeijk hun eigen keuzes maken. Tegeijkertijd hebben mensen met LVB behoefte aan structuur en zijn zij gebaat bij hedere grenzen en reges. In de dageijkse praktijk vraagt dit van hupvereners om een juiste baans te vinden tussen enerzijds een meer beheersmatige/reguerende aanpak en anderzijds een meer coachende/ondersteunende begeeidingsstij, afhankeijk van de mogeijkheden en beperkingen van de ciënt (Ten Wode e.a., 2006). Het is beangrijk ciënten niet te overvragen, maar ook niet te onderschatten. Om een veiige situatie te creëren is het opbouwen van een vertrouwensreatie essentiee. Een betrokken, accepterende en niet oordeende houding is daarbij vogens hupvereners van beang. De begeeiding en behandeing richt zich op de positieve kanten van de ciënt, op wat hij we kan en wat hij nog kan eren (Competentiemode; Sot en Spanjaard, 2006). Het opdoen van succeservaringen (en het voorkomen van faaervaringen) is beangrijk om het zefbeed van ciënten te verbeteren (Van Dijk e.a., 2008). In de dageijkse omgang met mensen met een LVB is het tevens van beang de communicatie aan te passen. Mensen met een LVB hebben moeite met abstracte begrippen, rekenen en ezen. Men kan zich moeiijk iets voorsteen bij 'over een paar maanden', ook vind men het vaak moeiijk om de weg te vinden in een groot gebouw. Het is beangrijk rekening te houden met het taabegrip van iemand met een LVB. Dit kan door het gebruik van korte zinnen, eenvoudig taagebruik, door dingen meerdere maen te herhaen en op verschiende manieren uit te eggen. Het aanta onderwerpen dat in een gesprek besproken wordt, moet beperkt bijven. Visuee middeen (paatjes, pictogrammen of een tekening) kunnen de communicatie ondersteunen. Het is van groot beang om in de communicatie met mensen met een LVB over de eigen cutuurgrenzen, de eigen normen en waarden heen te reiken. Dat vraagt een basishouding van oprechte betrokkenheid bij de eefwered van de ander (De Wit, Moonen en Douma, 2011) Teamsamensteing en deskundigheid Voor ciënten met een LVB en compexe probematiek is, net as voor ciënten die in zorg zijn van reguiere (F) ACT-teams, een mutidiscipinaire aanpak vereist. Omdat ciënten met een icht verstandeijke beperking minder goed in staat zijn om zich in het dageijks even staande te houden, voor zichzef te zorgen en gebruik te maken van de basae infrastructuren, za het team angdurige ondersteuning moeten kunnen bieden op verschiende evensgebieden. De werkzaamheden van een ACT LVB-team zuen voor een groot dee bestaan uit het aangaan en onderhouden van contact met ciënten en het bieden van praktische ondersteuning en begeeiding op het gebied van huisvesting, financiën, werk en dagbesteding, contacten met instanties, et cetera. Van beang is om de teamsamensteing hierop af te stemmen. Het team za in ieder geva moeten bestaan uit verpeegkundigen en/ of agogische hupvereners, een maatschappeijk werker en een trajectbegeeider. Daarnaast za het team moeten beschikken over behandedeskundigheid, waaronder een psychiater en/of AVG-arts, een gedragsdeskundige en een systeemtherapeut. Gezien de compexiteit van de probematiek van de doegroep is het van beang dat er in het team vodoende deskundigheid uit zowe de orthopedagogiek (VG) as de psychiatrie (GGZ) aanwezig is Praktische, intensieve ondersteuning Net as in reguiere ACT-teams biedt het ACT LVB-team praktische, outreachende begeeiding en ondersteuning op uiteenopende gebieden zoas: financiën en administratie, meegaan naar instanties, het onderhouden van contacten in de buurt en medicatiegebruik. Mensen met een LVB hebben vaak evensang en evensbreed ondersteuning nodig omdat de LVB een beperking is die evensang aanwezig is (de Beer, 2011). Het sociaa netwerk kan soms deze ondersteuning bieden, maar indien er sprake is van bijkomende compexe probematiek, is professionee hup nodig. Een groot dee van de werkzaamheden van het ACT LVB-team zuen dan ook bestaan uit het bieden van praktische ondersteuning en begeeiding op aerei gebieden. Vaak zijn er meerdere begeeidingscontacten per week nodig. Dit peit dan ook voor een keine caseoad per hupverener. 7 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

10 1.3.4 Systeemgerichte aanpak Van groot beang bij de zorg voor ciënten met een LVB is een systeemgerichte werkwijze. Het functioneren van de ciënt moet gezien worden in de context van zijn maatschappeijke omgeving en vee van de probemen komen voort uit een ongunstige interactie tussen de ciënt en zijn omgeving (Geus, 2005; Embregts, 2009). Begeeiders en opvoeders hebben een essentiëe ro bij de vormgeving van het juiste (pedagogische / therapeutische) miieu en een verandering bij de ciënt moet vaak bewerksteigd worden door het veranderen van het gedrag van de begeeider of opvoeder (Didden, 2006). Het is beangrijk dat het ACT LVB-team aandacht besteedt aan het maken, versterken en/of hersteen van het netwerk van de ciënt. Tevens dient het team aert te zijn op signaen die erop wijzen dat personen uit de omgeving van de ciënt, hem of haar op een negatieve manier beïnvoeden (aanzetten tot middeenmisbruik/ criminee gedrag, dingen aanpraten, opichting) Behande- en trainingsaanbod (F)ACT-teams die zich specifiek richten op de LVB+ doegroep zuen hun behande- en trainingsaanbod moeten aanpassen op het niveau van hun ciënten. Er zijn inmiddes goede ervaringen opgedaan met interventies gebaseerd op CGT en met opossingsgerichte therapie. Ook EMDR, motiverende gespreksvoering, vaardigheidstrainingen en agressie- en emotiereguatie zouden dee uit moeten maken van het behandeaanbod van een (F)ACT LVB team Consutatie Het (F)ACT LVB team heeft naast het bieden van zorg, ook een ro in het voorichten, ondersteunen en adviseren van andere hupvereners en instanties die betrokken zijn bij de ciënt. Vaak ontbreekt het medewerkers van andere instanties aan specifieke kennis van de LVB-probematiek waardoor bijvoorbeed een versavingsbehandeing of een arbeidstraject onvodoende aansuit bij het ontwikkeingsniveau van de ciënt, en misukt. Omdat (F)ACT LVB teams bij uitstek beschikken over deskundigheid op het gebied van zowe psychiatrie as verstandeijke beperkingen, kunnen zij een beangrijke consutatieve functie vervuen ten behoeve van professionas binnen en buiten de organisatie. Samenvattend: ACT is een evidence based practice voor mensen met ernstige psychiatrische (m.n. psychotische) stoornissen. De beangrijkste kenmerken van ACT zijn: Een mutidiscipinair zorgaanbod; een kein aanta ciënten per hupverener; actieve benadering in de eefomgeving van de ciënt (assertive outreach), een gedeede caseoad en intensieve zorg voor onbeperkte tijd. Hoewe de effectiviteit van het (F)ACT mode voor de specifieke doegroep van LVB+ nog niet wetenschappeijk is aangetoond, is er vee enthousiasme en draagvak voor bredere impementatie van dit mode voor deze doegroep. Op diverse pekken in het and zijn piots gestart. Om zo goed mogeijk tegemoet te komen aan de specifieke kenmerken en zorgbehoeftes van de LVB+ doegroep za het (F)ACT mode in de praktijk op onderdeen moeten worden aangepast. 8 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

11 2 De voorbereiding In dit hoofdstuk beschrijven we de keuzes die in hoofdzaak op strategisch niveau - genomen moeten worden en de stappen die gezet moeten worden in de fase die voorafgaat aan de werkeijke impementatie van (F)ACT binnen de organisatie. Het is een cruciae fase die van grote invoed is op het verdere veroop van het impementatietraject. 2.1 Wien we gaan starten met (F)ACT? Zoas bij iedere innovatie in de zorg is het ook bij (F)ACT beangrijk om goed voor ogen te hebben waarom de organisatie hiervoor kiest. De impementatie van (F)ACT omvat meer dan aeen het toevoegen van een nieuw zorgproduct aan het bestaande zorgpaet. (F)ACT is niet zozeer een methodiek of een interventie, maar een wezenijk andere manier van het organiseren van de zorg aan een specifieke doegroep. De impementatie van (F)ACT za dan ook gevogen hebben voor de gehee organisatie. De grenzen tussen de verschiende organisatieonderdeen en settings (kinisch / residentiee, deetijd / semiresidentiee en ambuant) zuen overschreden worden omdat (F)ACT niet denkt vanuit het bestaande aanbod en de bestaande organisatiestructuur, maar vanuit de behoeften van de ciënt. (F)ACT is ontstaan as reactie op de veea aanbodgerichte wijze waarop de zorg is georganiseerd. Aan (F)ACT igt een bepaade ideoogie en visie ten grondsag. Kennis van deze ideoogie en visie op het organiseren van zorg aan een compexe groep ciënten is van beang om een weoverwogen keuze te kunnen maken voor het a dan niet starten van (F)ACT-teams binnen (VG) organisaties De ideoogie achter (F)ACT Zoas gezegd is (F)ACT geen behandevorm, maar een zorgorganisatiemode. Niet het aanbod, maar de ciënt staat centraa. Vanuit het besef dat ciënten met ernstige probematiek op verschiende evensgebieden in feite nergens goed worden behanded en begeeid, wordt bij (F)ACT het zorgaanbod aangepast aan de behoeftes van de ciënt zef. Er wordt niet vanuit de bestaande kaders en structuren gedacht, maar vanuit de behoeftes en wensen van de ciënt zef. Dit betekent dat schotten tussen sectoren en organisatieonderdeen gesecht worden, en dat afgerekend wordt met oude tradities, cuturen, werkwijzen en afspraken. (F)ACT begint in feite waar andere vormen van zorg ophouden en/of onvodoende resutaat boeken. (F)ACT vogt de ciënt en biedt angdurige en continue zorg vanuit een mutidiscipinair team. Dit betekent dat ook as een tijdeijke opname onafwendbaar is, hupvereners van het (F) ACT team betrokken bijven en doorgaan met hun zorgverening. Ideaiter igt de regie voor opname, het individuee behandebeeid en ontsag bij het (F)ACT-team. Dat is voor vee voorzieningen, zeker ook voor de VG, een radicaa andere manier van denken en handeen. Vanuit de visie dat ciënten pas écht hersteen (of daarmee een begin kunnen maken) in hun eigen omgeving, worden (crisis)opnames zovee mogeijk voorkomen of bekort. De ideoogie van (F)ACT in steekwoorden Een ciënt is meer dan een ciënt De hupvraag van de ciënt is eidend De hupverener moet aansuiten bij hetgeen de ciënt zef wi en moet buiten de gebaande paden kunnen treden Echt beter worden (in de zin van hersteen) doe je niet in de kiniek, maar in je eigen omgeving Doe is maatschappeijke participatie en een waardevo even kunnen eiden, dus niet enke het behandeen van de aandoening of het stabiiseren van een crisis. 9 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

12 Praktijkcasus: Fred Fred is een zwakbegaafde jongen van 20 jaar as hij wordt aangemed bij het ACT-team van Trajectum in Zwoe. Hij is opgegroeid bij een versaafde moeder en heeft een vereden in de kinder- en jeugdpsychiatrie, de jeugdzorg en de verstandeijk gehandicaptenzorg. Vanwege diverse ernstige incidenten heeft de VGorganisatie bij wie hij het aatst in zorg was, de zorgovereenkomst opgezegd en heeft Fred weer onderdak gezocht bij zijn moeder. Het gaat het niet goed met hem. Hij is sterk zorgmijdend, gaat om met de verkeerde vrienden, gebruikt drugs, heeft geen dagbesteding en geen uitkering. Het ACT-team gaat regematig bij Fred angs en zoekt hem op, op pekken waar hij vee is, maar Fred houdt het contact af. Fred gijdt steeds verder af en op een gegeven moment is de situatie bij zijn moeder thuis niet anger houdbaar. Het besef breekt bij hem door dat hij het aeen niet anger redt. Hij mist de praktische vaardigheden om zijn (financiëe) zaken te regeen en zet de deur voor het ACT-team op een kier. Het ACT-team reget een ID-kaart en een uitkering en springt daarmee in op zijn grootste noden. Vanaf dat moment groeit het vertrouwen. Het ACT-team reget een woning via de woningbouw, maar dat doet tevee appè op de zefstandigheid van Fred en het misukt. Fred wordt opgenomen in een KVT (kort verbijf thuis). Tijdens zijn verbijf in het KVT bijft het ACT-team in contact met zowe Fred as zijn begeeiders, die af en toe met hun handen in het haar zitten omdat Fred fors ageert en reges niet accepteert. Na veroop van tijd komt Fred echter tot rust. Hij ziet in dat hij begeeiding en zorg nodig heeft, maar hij wi niet meer in een groep wonen. Uiteindeijk reget het ACT-team een tweekamerwoning in het centrum van Zwoe voor hem, waar hij geen naaste buren heeft die hij overast zou kunnen bezorgen. Met een persoonsgebonden budget wordt woonbegeeiding gereged. Het ACT-team bijft hem twee tot drie keer per week bezoeken De doegroep van (F)ACT In de GGZ is het aanta (F)ACT-teams de aatste jaren enorm toegenomen. Een groot dee van de ambuante zorg is getransformeerd naar (F)ACT. Toch is (F)ACT niet voor iedere GGZ-ciënt zaigmakend. (F)ACT is ontwikked en in wetenschappeijk onderzoek effectief bevonden 4 voor een specifieke, weomschreven doegroep, nameijk voor ciënten met ernstige psychiatrische (veea psychotische) aandoeningen (EPA). De aandoeningen zijn angdurend van aard en gaan gepaard met probematiek op verschiende terreinen zoas huisvesting (dakoosheid), financiën, dagbesteding/werk en sociae reaties. Het gaat om mensen met een doorgaans ange ziekte- en hupvereningsgeschiedenis, die vanuit hun ziektebeed maar ook vaak as gevog van negatieve ervaringen met de professionee hupverening, (zeer) moeiijk te motiveren zijn voor enigerei hup en soms zefs ronduit afwerend staan tegenover hupvereners. Zoas (F)ACT niet voor iedere GGZ-ciënt de juiste opossing is, is dat ook niet het geva voor iedere ciënt met een LVB. Het merendee van de ciënten met een LVB za aeen of met enkee anderen samen kunnen wonen en kunnen deenemen aan het maatschappeijk even, met begeeiding vanuit het sociae netwerk en/of vanuit de professionee zorg (ambuante wijkzorg). Voor hen is de bestaande zorg toereikend. Voor een andere, meer seecte groep, schiet de bestaande zorg echter tekort. In de modebeschrijving 'ACT voor LVB met compexe probematiek' is de doegroep van (F)ACT dan ook as vogt omschreven: "Mensen die naast een icht verstandeijke beperking tevens te kampen hebben met ernstige en/of angdurende psychiatrische en/of gedragsprobematiek in combinatie met uiteenopende probemen op diverse evensgebieden. Het gaat om mensen die door een scaa aan oorzaken de grip op het even zijn kwijtgeraakt, die zef niet om zorg (kunnen) vragen, die moeiijk te stabiiseren zijn en regematig in crisissituaties beanden. Daarnaast kan er ook sprake zijn van middeenmisbruik en risicovo en/of overastgevend gedrag. De doegroep is zeer gevarieerd van samensteing. Het kan gaan om mensen die zefstandig wonen, in woonvoorzieningen wonen of binnen de maatschappeijke opvang verbijven. Een keine groep van de ciënten za geen vaste verbijfpaats hebben en is dakoos." 4 De wetenschappeijke evidentie is met name aangetoond voor ACT (bronvermeding). ACT is dan ook as evidence based practice opgenomen in de mutidiscipinaire richtijn schizofrenie. FACT wordt in diezefde richtijn omschreven as 'veebeovend'. 10 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

13 2.1.3 De positionering van (F)ACT De aard, de compexiteit en het chronische beoop van de probematiek vragen om angdurende begeeiding en behandeing die geboden wordt vanuit een mutidiscipinair team. (F)ACT is dus een speciaistische vorm van zorg, die gepositioneerd moet worden in de (nu nog) derde ijn 5. Omdat (F)ACT-teams hoogwaardige, speciaistische en intensieve zorg bieden, is het ook een reatief dure vorm van zorg. In de GGZ wordt (F)ACT derhave aeen geïndiceerd voor ciënten die tot de meest compexe, ofwe EPA-doegroep 6 behoren. Ciënten met minder compexe en enkevoudige probematiek worden niet behanded in (F)ACT-teams, maar krijgen reguiere kinische of ambuante behandeing en begeeiding van de GGZ De financiering van (F)ACT Om te kunnen starten met (F)ACT za de financiering uiteraard op orde moeten zijn. Omdat (F)ACT zich richt op ciënten die zich bevinden op het grensvak van curatieve zorg, angdurende zorg, openbare geesteijke gezondheidszorg en soms ook justitie, zijn verschiende financieringsbronnen nodig. Hoewe er in de nabije toekomst vee gaat veranderen 7, worden de meeste VG-organisaties op dit moment nog grotendees AWBZ-gefinancierd. Dit betekent dat zij uitsuitend geïndiceerde behandeing, dan we begeeiding mogen everen, voor een vastgested aanta uren per week en voor een afgebakende periode. Deze tameijk starre wijze van financiering staat echter op gespannen voet met het werken vogens het (F)ACT mode, dat uitgaat van zorg op maat voor iedere ciënt en waarbij het team kan 'opschaen' wanneer het nodig is, angdurig bij ciënten betrokken bijft (dus ook wanneer zij zich in een stabiee fase bevinden) en juist ook ciënten die niet zef om hup vragen maar we zorgbehoevend zijn en/ of maatschappeijke overast zorgen, hup biedt. Ook moet (F)ACT in perioden van opname of detentie, betrokken kunnen bijven en zorg kunnen bieden. Aanvuende financiering (of in ieder geva zicht daarop) vanuit de ZVW, de WMO en eventuee Justitie za nodig zijn om (F)ACT te kunnen (bijven) financieren. Het is aan de Raad van Bestuur om hierover afspraken te maken met de zorgverzekeraars. Vooruitopend op deze afspraken kan de (VG) organisatie overwegen om de start van (F)ACT zef (mede) te financieren, door financiëe reserves aan te boren en/of bestaande financiëe middeen te heraoceren. Uit: beeidsdocument Idris 'Financiering FACT LVB' Actuee financiering FACT-behandeing en begeeiding FACT-behandeings- of begeeidingsvorm ZVW AWBZ Wmo UWV/arbeids- (o.a GGZ) voorziening Diagnostiek X X Geneeskundige behandeing X X Begeeiding NAH X Behandeing JLVG / IOG X Arbeidstoeeiding (IPS) X Casemanagement X X Crisishupverening X 5 In de toekomst za de GGZ worden opgespitst in basis GGZ en speciaistische GGZ. Over de positionering van (F)ACT is nog geen definitief besuit genomen. De Stichting CCAF en de Vereniging F-ACT Nederand peiten sterk voor positionering van (F)ACT as onderdee van de speciaistische GGZ. 6 EPA staat voor ernstige psychiatrische aandoeningen en wordt door de consensusgroep EPA as vogt gedefinieerd: er is sprake van een psychiatrische stoornis die zorg/behandeing noodzakeijk maakt; die met ernstige beperkingen in het sociaa en maatschappeijk functioneren gepaard gaat; waarbij de beperking oorzaak en gevog is van de psychiatrische stoornis; die niet van voorbijgaande aard is en waarbij gecoördineerde zorg van professionee hupvereners in zorgnetwerken geïndiceerd is om het behandepan te reaiseren (Deespau, 2013). 7 Gedoed wordt op de transities in de angdurende zorg: de Participatiewet (Wet werken naar vermogen), de overheveing van de AWBZ-begeeiding naar de WMO en de transitie van de Jeugdzorg. Voor een schematisch overzicht van deze hervormingen: zie bijage. 11 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

14 Verandering : transities jeugdhup Wmo kern AWBZ FACT-behandeings- of begeeidingsvorm ZVW AWBZ Wmo UWV/arbeids- (o.a GGZ) voorziening Diagnostiek X Geneeskundige behandeing X Begeeiding NAH X Arbeidstoeeiding (IPS) X Casemanagement X Crisishupverening X Go or no go? Bovenstaande beschrijving van de achteriggende ideoogie en visie, de doegroep, de positionering en de financiering van (F)ACT, maakt duideijk dat de (VG) organisatie die wi gaan starten met (F)ACT, bepaad niet over één nacht ijs kan gaan. Om een weoverwogen besuit te nemen ten aanzien van de impementatie van (F)ACT, za de (VG) organisatie zichzef een aanta vragen moeten steen en een aanta stappen moeten zetten: Breng de doegroep in kaart In de eerste paats za de (VG) organisatie die overweegt te starten met (F)ACT, zicht moeten hebben op de aard en omvang van de doegroep die men in zorg heeft. Hoe ziet de LVB-doegroep eruit? Wat zijn hun kenmerken en zorgbehoeftes? In hoeverre is er sprake van bijkomende gedrags- en/of psychiatrische probematiek, en wat is de ernst en duur van deze probematiek? Zijn er bepaade trends te bespeuren? Komt bepaade probematiek (bijvoorbeed versaving) de aatste jaren meer voor? Is er een verandering te zien in zorgzwaarte? Breng de doegroep in kaart De vogende vraag die de (VG) organisatie zich moet steen, is in hoeverre het bestaande zorgaanbod (residentiee en ambuant) tegemoet komt aan de behoeftes en de zorgvragen van de ciënten en hun naasten. Wat is er bekend over de resutaten van de huidige residentiëe en ambuante zorg? In hoeverre worden de begeeidingsdoeen behaad? Zijn er ciënten van wie de begeeidingsdoeen niet behaad worden, ciënten aan wie de zorg om negatieve redenen moet worden beëindigd en/of ciënten die zich aan de zorg onttrekken? Zijn er ciënten die regematig terugkeren op de crisisunit? Zijn er ciënten die afgewezen worden omdat ze te compex zijn of die in het gehee niet in beed komen van de zorg terwij ze we zorgbehoeftig zijn? Wat voor ciënten zijn dit? Vodoen deze ciënten aan het profie van (F) ACT-ciënten? Hoe groot is deze groep, en waar bevindt hij zich? Breng de doegroep in kaart Vervogens is het zaak om de baans op te maken en de resutaten van de voorgaande stappen te spiegeen aan de missie en visie van de organisatie. Biedt de organisatie de zorg die hij wi bieden? Richt de organisatie zich op de doegroep die hij wi bedienen? Speet de organisatie binnen zijn verzorgingsgebied de ro die hij wi speen? Maakt de organisatie zijn ambities waar? Is het nodig de missie en visie van de organisatie (op onderdeen) aan te scherpen of aan te passen? Breng de doegroep in kaart Is (F)ACT een mode waarvan ciënten die op dit moment onvodoende bereikt worden en/of bij wie onvodoende behanderesutaten worden geboekt, zouden kunnen profiteren? Wat zouden de opbrengsten van (F)ACT kunnen zijn voor de ciënt zef, zijn omgeving, de hupvereners, de VG organisatie en de sameneving? Breng de doegroep in kaart Zijn er andere, betere, goedkopere en/of minder ingrijpende en omvangrijke manieren om de doegroep bij wie een koof is geconstateerd tussen vraag en aanbod, beter te bedienen? Kan er bijvoorbeed consutatie worden 12 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

15 ingeroepen van de GGZ en/of versavingszorg om bepaade ciënten beter te kunnen hepen? Kunnen ciënten beter en sneer worden doorverwezen naar meer gespeciaiseerde vormen van zorg? Kan de zorgverening verbeteren door te investeren in deskundigheidsbevordering van medewerkers? Ook is het van beang om het aanbod in de omgeving in kaart te brengen: Zijn er andere aanbieders binnen de regio die a een (F)ACT-team of een andere intensieve zorgvorm hebben voor de categorie ciënten die op dit moment onvodoende bereikt wordt, en kan hiermee worden samengewerkt? Breng de doegroep in kaart Indien bovenstaande stappen dooropen zijn, za de (VG) organisatie zich de vraag moeten steen of hij bereid en in staat is de noodzakeijke investeringen te treffen en de noodzakeijke randvoorwaarden te creëren. Past de impementatie van (F)ACT in de beeidsagenda voor de komende jaren? Met weke andere beeidsdoesteingen moet (F)ACT wedijveren? Hoe is de financiëe situatie van de organisatie? Beschikt de organisatie over vodoende financiëe middeen om te starten met (F)ACT-teams? Is de financier bereid tot (extra) financiering, of heeft de organisatie mogeijkheden en toestemming om financiëe middeen te heraoceren? Moeten er andere financiers worden gezocht en zo ja, staan zij bereidwiig tegenover (F)ACT? In het haabaarheidsonderzoek moet uiteraard niet aeen aandacht zijn voor de strategische en financiëe aspecten, maar voora ook voor de inhoudeijke. Heeft de organisatie de kennis en kunde in huis om een compexe doegroep te bedienen vogens de (F)ACT criteria? Beschikt de organisatie in vodoende mate over behandediscipines en specifieke deskundigheden, zoas psychiaters, artsen (waaronder AVG's), GZ-psychoogen, versavingsdeskundigen en ervaringsdeskundigen? Biedt de organisatie reeds het gehee paet aan zorg en behandeing dat van (F)ACT-teams verwacht mag worden? Indien deze aatste vragen ontkennend beantwoord moeten worden, is het zaak om te onderzoeken of de benodigde deskundigheid, behandediscipines en behandemodaiteiten in huis kunnen worden gehaad, dan we of er intensief kan worden samengewerkt met andere ketenpartners in de regio. Van beang is ook dat de organisatie beschikt over vodoende urgentiebesef, innovatiedrang, daadkracht en 'organisatorische fexibiiteit' ofwe het vermogen om te kunnen schakeen tussen settings en sectoren. Indien de RvB bovenstaande zaken in acht heeft genomen en een voorgenomen besuit heeft genomen om te starten met (F)ACT, kunnen de vogende stappen worden gezet. Raadzaam is om vanuit het hoger management een accountof projectmanager te benoemen die verantwoordeijk is voor de uitvoering van deze stappen. Samenvattend: Omdat (F)ACT een zorgorganisatiemode is, za de impementatie van (F)ACT gevogen hebben voor de gehee organisatie. Bij (F)ACT wordt niet vanuit de bestaande organisatorische en financiëe kaders en structuren gedacht, maar vanuit de behoeftes en wensen van de ciënt zef. (F)ACT is uitsuitend bedoed voor de meest compexe ciëntengroep, die niet of onvodoende profiteren van het bestaande zorgaanbod. (F)ACT is een speciaistische en dure vorm van zorg, die gepositioneerd moet worden in de derde ijn. Gemengde financiering is noodzakeijk om (F)ACT te kunnen impementeren en te borgen. 13 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

16 2.2 In weke vorm gaan we starten met (F)ACT? De vraag die zich aandringt nadat de Raad van Bestuur een 'go' besissing heeft genomen, is in weke vorm de (VG) organisatie wi gaan starten met (F)ACT. Wi men een eigen, zefstandig (F)ACT team gaan oprichten of wi men samenwerken met andere ketenpartners in de regio? En kiest de organisatie voor impementatie van ACT of van FACT? En kiest men voor één team of voor meerdere teams? Zefstandig of samengested? (F)ACT zorg aan ciënten met LVB+ kan op verschiende manieren georganiseerd worden. Het is beangrijk om goed rekenschap te nemen van de verschiende mogeijkheden en de bijbehorende voor- en nadeen, zodat de (VG) organisatie een overwogen keuze kan maken. Een eerste mogeijkheid is om vanuit de eigen organisatie, één of meerdere zefstandige (F)ACT-teams op te richten die zich specifiek richten op de LVB+ popuatie. Dit kan een optie zijn as de LVB+ doegroep op dit moment in de regio waarin de (VG) organisatie werkzaam is, nog onvodoende bediend wordt, ook niet door (F)ACT-teams van de GGZ en/ of (F)ACT-teams van andere VG-aanbieders in de regio. Indien er in de regio a (F)ACT-teams actief zijn, hetzij vanuit de GGZ, hetzij vanuit de VG, is het mogeijk om samen te werken. Ook as er nog geen (F)ACT-teams zijn, maar er is we beangsteing bij de ketenpartners om te starten met (F)ACT, kan deze constructie een mogeijkheid zijn. Hieronder worden de opties nader uitgewerkt en wordt een aanta voor- en nadeen opgesomd. Optie 1: het zefstandig opzetten van specifieke (F)ACT LVB teams Wanneer een optie? As er geen andere aanbieders van vergeijkbare zorg aan een vergeijkbare doegroep zijn in de regio, en hiervoor ook geen pannen bestaan op korte termijn As de (VG) organisatie vodoende deskundigheid in huis heeft of kan haen om (F)ACT-teams te kunnen bemensen As de (VG) organisatie bereid is in de opbouw van (F)ACT te investeren, o.a. door ged, tijd en schoing As de (VG) organisatie goed is ingebed in de zorgketen en beschikt over een groot netwerk van ketenpartners, met wie goede reaties zijn opgebouwd. Voordeen De (VG) organisatie kan het impementatietraject in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier dooropen, en is daarin niet afhankeijk van ketenpartners. De (VG) organisatie kan zich naar financiers, ketenpartners en ciënten onderscheiden door een nieuw, herkenbaar zorgproduct op de markt te zetten. Er komen separate teams voor een doegroep die tot op heden onvodoende werd bediend, noch vanuit de VG, noch vanuit de GGZ. Het feit dat de LVB+ doegroep een speciae benadering nodig heeft die vanuit de GGZ onvodoende geboden wordt, kan deze keuze rechtvaardigen. 14 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

17 Nadeen en risico's Er ontstaan aparte (F)ACT-teams voor een doegroep die voor een dee dezefde kenmerken en probemen heeft as de doegroep van (F)ACT teams vanuit de GGZ. Toenemende speciaisatie van (F) ACT kan eiden tot nieuw 'hokjesdenken' waardoor ciënten opnieuw het risico open om tussen wa en schip te vaen. De (VG) organisatie za de (F)ACT-teams gehee op eigen krachten moeten opbouwen. Werken vogens het (F)ACT mode stet hoge eisen aan o.a. de deskundigheid van medewerkers, de fexibiiteit van de organisatie en de samenwerking met (okae) ketenpartners. De (VG) organisatie kan niet meeiften op bestaande structuren. Voor verwijzers is het mogeijk niet duideijk weke gevaen zij moeten aanmeden bij de VG, en in weke gevaen bij de GGZ. Beide teams bedienen dees dezefde doegroep en bovendien is op voorhand niet atijd duideijk of een ciënt tot de LVB-doegroep behoort. Uitgeicht: de FACT-teams van Idris Idris maakt dee uit van de Amarant Groep, een grote VG-organisatie in Brabant. Idris is het onderdee dat zich specifiek richt op ciënten met een LVB en compexe probematiek, vergeijkbaar met de SGLVB-popuatie. Idris beschikt sinds medio 2013 over drie FACT teams: één in Tiburg, één in Breda en één in Hemond. Het team in Hemond bedient tevens de jeugdige doegroep (18 jaar en jonger). Idris heeft ervoor gekozen om eigenstandig FACT-teams op te zetten omdat zij reeds beschikten over ambuante speciaistische teams (AST) die overbruggingszorg boden voor compexe ciënten die op de wachtijsten stonden voor kinische zorg en dus zowe de ciëntengroep as de deskundigheid en ervaring voor een beangrijk dee in huis hadden. De AST-teams zijn omgevormd naar FACT-teams. In de oop van de tijd zijn de teams, die oorspronkeijk overwegend bestonden uit (senior) begeeiders en orthopedagogen, uitgebreid met SPV's, artsen voor verstandeijk gehandicapten (AVG's) en psychiaters. De AVG's waren a in dienst van Idris, de psychiaters en SPV's zijn extern geworven. Optie 2: het samen met andere VG-aanbieders opzetten van of participeren in specifieke (F)ACT LVB teams Wanneer een optie? As andere VG-aanbieders a gestart zijn met (F)ACT-teams voor LVB+. As andere VG-aanbieders voornemens hebben om op korte termijn te starten met (F)ACT voor LVB+. As samenwerking met andere VG-aanbieders voor beide partijen meerwaarde heeft, bijvoorbeed omdat de andere partij beschikt over aanvuende deskundigheid, een samenwerkingsnetwerk, financiering, etc. Voordeen Er komen separate teams voor een doegroep die tot op heden onvodoende werd bediend, noch vanuit de VG, noch vanuit de GGZ. Het feit dat de LVB+ doegroep een speciae benadering nodig heeft die vanuit de GGZ onvodoende geboden wordt, kan deze keuze rechtvaardigen. VG-organisaties kunnen samen optrekken in de ontwikkeing van (F)ACT, en kunnen ekaar versterken en aanvuen op verschiende gebieden. Er wordt voorkomen dat VG-organisaties ondering gaan concurreren; men vormt één gezicht naar buiten toe, hetgeen hederheid verschaft naar verwijzers en ciënten toe. 15 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

18 Nadeen en risico's Er ontstaan aparte (F)ACT-teams voor een doegroep die voor een dee dezefde kenmerken en probemen heeft as de doegroep van (F)ACT teams vanuit de GGZ. Toenemende speciaisatie van (F) ACT kan eiden tot nieuw 'hokjesdenken' waardoor ciënten opnieuw het risico open om tussen wa en schip te vaen. Het samen met een andere VG-aanbieder opzetten van (F)ACT kan afhankeijkheidsreaties creëren en daardoor vertragend werken. Uitgeicht: Het ACT voor LVB team van Trajectum Trajectum, een organisatie die zich specifiek richt op de behandeing van de SGLVB-doegroep, beschikt over twee ACT-teams: één in Zutphen (forensisch ACT) en één in Zwoe. Het Zwose team is voortgekomen uit de poikiniek. Op de poikiniek werd door een aanta behandeaars a outreachend gewerkt ten behoeve van ciënten die door het ontbreken van motivatie en/of hun beperking, niet uit eigen beweging naar de organisatie komen. Het ACT-team van Zwoe is kein begonnen en samengested uit behandeaars (GZ-psychooog, orthopedagoog) van de poikiniek van Trajectum en woonbegeeiders vanuit Frion, een samenwerkende VG-organisatie. De woonbegeeiders zijn gedetacheerd en maken vowaardig dee uit van de teams. Aan het team zijn in de oop van de tijd een psychiater en SPV toegevoegd, die gedetacheerd zijn vanuit Dimence, een grote GGZ-organisatie in Overijsse. Optie 3: het aanhaken bij reeds bestaande (F)ACT-teams vanuit de GGZ Wanneer een optie? As er in de regio a ervaren (F)ACT-teams vanuit de GGZ zijn, die zich (a dan niet bewust) mede op de LVB+ doegroep richten, en die bereid zijn tot en meerwaarde zien in intensivering van de samenwerking met de (VG) organisatie. Voordeen De (VG) organisatie hoeft niet van het begin af aan te beginnen, maar kan meeiften met de ontwikkeingen die reeds in gang zijn gezet. De (VG) organisatie kan mogeijk gebruik maken van de opname- en crisisopvangfaciiteiten van de GGZ. VG en GGZ kunnen samen optrekken in hun zorg aan een dees overappende doegroep, en kunnen ekaar versterken en aanvuen op verschiende gebieden. Er wordt voorkomen dat de VG en de GGZ ondering gaan concurreren in hun zorg voor dees dezefde doegroep; men vormt één gezicht naar buiten toe, hetgeen hederheid verschaft naar verwijzers en ciënten toe. Nadeen en risico's Invoegen in bestaande structuren kan mogeijk betekenen dat de (VG) organisatie zich za moeten aanpassen aan de werkwijze en cutuur van het team dat oorspronkeijk vanuit de GGZ is opgezet. Mogeijk is deze werkwijze en cutuur een andere dan waar de (VG) organisatie voor staat. 16 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

19 Uitgeicht: FACT GGZ Oost Brabant GGZ Oost-Brabant is een grote GGZ-organisatie met verschiende vestigingen in Oost-Brabant. De organisatie beschikt over diverse (F)ACT-teams. GGZ Oost-Brabant heeft een speciaistisch aanbod voor ciënten met een LVB in combinatie met psychiatrische probematiek. Dit aanbod is ondergebracht in een separaat organisatieonderdee LVB & Psychiatrie. GGZ Oost-Brabant is eind 2012 in Oss een piot gestart, waarbij deskundigheid vanuit LVB & Psychiatrie is toegevoegd aan een reeds bestaand FACT-team. Eén van de redenen om aan te haken bij een bestaand team en niet te kiezen voor een separaat LVB-team, was het grote werkgebied van GGZ-Oost-Brabant. Ook beschikte LVB & Psychiatrie over te weinig capaciteit om zef een FACT team op te richten. Vanuit LVB & Psychiatrie werd een verpeegkundige voor 20 uur per week gedetacheerd naar het FACT-team. Daarnaast kon het team inhoudeijk terugvaen op het behandeteam van LVB & Psychiatrie. De piot heeft een jaar gedraaid. Besoten is uiteindeijk om niet op de ingesagen weg verder te gaan. Geconstateerd werd dat de zorg voor mensen met een LVB in deze vorm te weinig tot zijn recht kwam. Teameden werden geconfronteerd met verschien in cutuur, werkwijze en inzicht. Eén van de geeerde essen was dat de inbreng vanuit LVB & Psychiatrie (één verpeegkundige voor 20 uur) mogeijk te weinig substantiee was om de zorg voor mensen met een LVB goed vorm en inhoud te geven binnen een bestaand FACT-team Bestaande teams omvormen of starten met nieuwe teams? Vee (VG) organisaties beschikken a over vormen van ambuante zorg, zoas wijkzorgteams, poikinieken of ambuante behandeteams. De intensiteit van de geboden zorg vanuit deze teams varieert, evenas de aard van de doegroep die men bedient, de zorg die men biedt en de manier waarop men die zorg biedt. Soms ijken deze teams op bepaade punten (o.a. outreachend, intensief, mutidiscipinair) a redeijk te werken vogens het (F)ACT mode. Vraag is dan of de (VG) organisatie er verstandig aan doet om deze bestaande teams om te vormen naar (F)ACT, of deze teams in stand te houden en daarnaast (F)ACT-teams op te richten. Hieronder geven we een overzicht van de voor- en nadeen. Optie 1: bestaande behande- of wijkzorgteams omvormen naar (F)ACT teams Voordeen Er is a een team, medewerkers zijn op ekaar ingespeed. Er zijn a (overeg)structuren en het primaire proces oopt a. Er zijn a ciënten waarvan verondersted mag worden dat een dee van hen tot de (F)ACT-doegroep behoort. Het team beschikt a over een netwerk van ketenpartners. Het team werk mogeijk a gedeeteijk vogens (F)ACT-principes en hoeft dus niet vanaf het eerste begin te starten. Nadeen De personee samensteing vodoet mogeijk niet aan de normen van (F)ACT. Dit betekent dat een aanta medewerkers boventaig kan worden. Medewerkers hebben er niet zef voor gekozen om in een (F)ACT team te gaan werken, en hebben mogeijk weerstand tegen de nieuwe werkwijze. Vraag is ook af men vodoende deskundig is en de juiste attitude heeft om te werken met de (F)ACT-doegroep. 17 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT

20 Medewerkers zuen moeten afrekenen met hun oude werkwijzen, cutuur en tradities. Dit bijkt in de praktijk niet eenvoudig. Interne en externe verwijzers en samenwerkingspartners zuen nog ang het beed van het oude team bijven houden; het kost tijd en inspanning om dit beed aan te passen. Uitgeicht: de FACT vowassenenteams van Idris Idris nam in 2012 het besuit om het bestaande zorgaanbod aan ciënten met een LVB en compexe bijkomende probematiek uit te breiden met FACT. Het Trimbos-instituut werd ingeschaked om Idris te ondersteunen bij de impementatie van (F)ACT en bij het onderzoek naar de resutaten van deze zorg. Idris beschikte a over AST-teams: ambuante speciaistische zorgteams die praktische begeeiding en behandeing boden aan ciënten met compexe probematiek, die geïndiceerd waren voor kinische zorg maar as gevog van wachtijsten niet konden worden opgenomen. De teams werkten sterk outreachend en bestonden overwegend uit ervaren (senior) begeeiders, die in hun zorgverening werden gecoacht door een orthopedagoog. Om te beoordeen in weke mate de AST-teams a werkten vogens het FACT-mode, werd een audit uitgevoerd door het Trimbos-instituut. Uit de audit beek dat de AST-teams een aanta onderdeen van het FACT mode (outreach, werken met verschiende deskundigheden, intensieve zorg) a goed in praktijk brachten, en dat de teams de potentie hadden om op den duur uit te groeien tot vowaardige en modegetrouwe FACT-teams. Besoten werd om de AST-teams voedig om te vormen naar FACT-teams. Optie 2: starten met nieuwe (F)ACT-teams Voordeen Er kan fris gestart worden met een nieuw team van medewerkers die bewust gekozen hebben en beschikken over de capaciteiten en attitude om te werken in een (F)ACT-team en met een compexe doegroep. Teameden werken gezamenijk aan de opbouw van het team en het ontwikkeen en verbeteren van de werkwijze. Dit versterkt de teambuiding en vergroot het draagvak. Nadeen Het team moet bij het begin beginnen en kan niet meeiften op bestaande structuren. Het kost tijd voordat het team vodoende in de steigers staat en productie kan draaien. Het team za moeten investeren in communicatie en samenwerking binnen en buiten de organisatie om zichzef te profieren. Uitgeicht: Stevig Stevig is onderdee van Dichterbij, een grote VG-organisatie in het zuiden van het and. Stevig is het onderdee dat zich specifiek richt op de SGLVB-doegroep. Het maakt dee uit van de Borg. Om de interne keten te versterken en het aanta (crisis)opnames te reduceren, heeft Stevig besoten om, samen met de drie andere Borgorganisaties en onder begeeiding van het Trimbos-instituut, te starten met (F) ACT. In eerste instantie was het idee om de bestaande ambuante behandeteams (ABT) om te vormen naar (F) ACT-teams. De ABT-teams werden geschood in het (F)ACT mode en bij één van de ABT-teams vond een audit paats. Geconstateerd werd dat de ABT-teams een kwaitatief hoogwaardig en herkenbaar behandeaanbod 18 Handreiking voor de impementatie van (F)ACT