HOOFDSTUK I. VOORWERP VAN HET FAMILIAAL VERMOGENSRECHT 3

Inhoud VOORWOORD V BIBLIOGRAFIE XXXV INLEIDING 1 HOOFDSTUK I. VOORWERP VAN HET FAMILIAAL VERMOGENSRECHT 3 HOOFDSTUK II. KENMERKEN, ONTWIKKELINGEN EN PERSPECTIEVEN VAN HET FAMILIAAL VERMOGENSRECHT 6 Afdeling I. Het familiaal vermogensrecht tussen partij-autonomie en gebondenheid 6 Afdeling II. Het familiaal vermogensrecht tussen techniciteit en fundamentele beginselen 7 Afdeling III. De doorwerking van het familierecht 8 Afdeling IV. De doorwerking van het vermogensrecht 10 Afdeling V. Naar een europeanisatie van het familiaal vermogensrecht? 11 Afdeling VI. Ontwikkelingen in het Belgisch familiaal vermogensrecht 16 1. Huwelijksvermogensrecht 16 2. Samenwoningsvermogensrecht 16 3. Schenkingen 17 4. Erfrecht 17 DEEL I HUWELIJKSVERMOGENSRECHT 19 HOOFDSTUK I. ALGEMEEN 21 Afdeling I. Begrip 21 Afdeling II. Enkele grondregels 22 HOOFDSTUK II. RECHTEN EN PLICHTEN VAN ECHTGENOTEN 24 Afdeling I. Algemeen 24 1. Voorwerp 24 VII

2. Dwingend karakter 25 3. Toepassingsgebied 26 Afdeling II. Handelingsbekwaamheid van de echtgenoten 27 Afdeling III. Verplichting tot hulp en bijdrage in de lasten van het huwelijk 28 1. Algemeen 28 2. Vordering tot onderhoudsuitkering en ontvangstmachtiging 30 Afdeling IV. Bescherming van de gezinswoning 31 1. Algemeen 31 2. Voorwerp van de bescherming 32 I. Voornaamste gezinswoning 33 II. Huisraad 34 3. Duur van de bescherming 34 4. Beschermingstechniek 35 I. Gezinswoning waarop een echtgenoot een zakelijk recht heeft 35 A. Beschikkingsverbod zonder instemming van de andere echtgenoot 35 B. Instemming van de andere echtgenoot 37 II. Gehuurde gezinswoning 38 III. Huisraad 40 5. Sancties 41 Afdeling V. Beroepsuitoefening 41 1. Recht om een beroep uit te oefenen 41 2. Verhaal door de mede-echtgenoot 41 3. Sancties 42 Afdeling VI. Inning, besteding en bestuur van inkomsten 42 1. Algemeen 42 2. Inning 43 3. Besteding 43 I. Bijdrage in de lasten van het huwelijk 43 II. Aanschaf van verantwoorde beroepsgoederen 43 III. Saldo 44 4. Bestuur 44 5. Sancties 44 Afdeling VII. Opening van een bankrekening 44 1. Recht om een bankrekening te openen 45 2. Bestuur 45 3. Kennisgeving aan de echtgenoot 46 4. Sancties 46 VIII

Inhoud Afdeling VIII. Lastgeving tussen echtgenoten 47 1. Beginsel 47 2. Voorwerp en vorm van de lastgeving 47 3. Herroepelijkheid 47 4. Verantwoording 48 Afdeling IX. Rechterlijke machtiging en gerechtelijke indeplaatsstelling 48 1. Rechterlijke machtiging 48 2. Gerechtelijke indeplaatsstelling 49 3. Ontvangstmachtiging 49 Afdeling X. Hoofdelijkheid inzake schulden voor de huishouding en de opvoeding van de kinderen 50 1. Hoofdelijkheid voor huishoudelijke schulden 50 2. Hoofdelijkheid voor schulden voor de opvoeding van de kinderen 51 3. Buitensporige schulden 51 Afdeling XI. Dringende maatregelen 52 1. Begrip en draagwijdte van de maatregelen 52 2. Toepassingsvoorwaarden 54 3. Keuze van de maatregelen 54 I. Algemene regel 54 II. Beperkingen 55 A. Geen maatregelen die tot de bevoegdheid van een andere rechter behoren 55 B. Geen maatregelen die strijdig zijn met het recht 55 4. Soorten maatregelen 55 I. Afzonderlijke verblijfplaats en erfrecht 55 II. Roerende goederen 56 A. Verbod tot vervreemden en verpanden 56 B. Verplaatsingsverbod en toewijzing van het persoonlijk gebruik 56 C. Blokkering van bankkoffer, rekeningen en waardepapieren. Consignatie van geldsommen 57 D. Teruggave van vermogensbestanddelen 57 E. Schuldvorderingen. Verbod aan derden tot uitbetaling 57 F. Borgstelling 58 G. Publiciteit 58 H. Verzegeling 58 I. Boedelbeschrijving 58 J. Sekwester 59 IX

III. Onroerende goederen 59 A. Verbod tot vervreemden en hypothekeren. Verkopingen onder voorwaarde en uitbetaling van de prijs 59 B. Toewijzing van het gebruik 60 C. Publiciteit 61 IV. Beroepsuitoefening 61 V. Schuldenregeling 61 5. Sancties 62 Afdeling XII. Nietigverklaring van rechtshandelingen 62 1. Vernietigbare handelingen 62 I. Handelingen strijdig met artikel 215 62 II. Handelingen strijdig met een verbod tot vervreemding of tot hypothekering 63 III. Schenkingen die de gezinsbelangen in gevaar brengen 63 IV. Persoonlijke zekerheden die de gezinsbelangen in gevaar brengen 63 2. Aard van de nietigheid 64 3. Schadevergoeding 65 4. Termijn 65 HOOFDSTUK III. WETTELIJK STELSEL 66 Afdeling I. Algemeen 66 1. Aard en inwerkingtreding 66 2. Kenmerken 67 Afdeling II. Kwalificatie van de vermogens 67 Afdeling III. Baten 68 1. Baten van het eigen vermogen 69 I. Goederen eigen door hun oorsprong 69 A. Goederen verkregen vóór het huwelijk 69 B. Goederen verkregen om niet tijdens het stelsel 70 C. Bewijs 70 1. Tussen echtgenoten 71 2. Ten aanzien van derden 71 II. Goederen eigen door hun aard 73 A. Accessoria 73 1. Toebehoren van eigen goederen of rechten 74 2. Goederen aan een echtgenoot overgedragen door een bloedverwant in de opgaande lijn 75 X

Inhoud 3. Aandeel door een echtgenoot verkregen in een goed waarvan hij reeds mede-eigenaar is 75 4. Goederen door zaakvervanging, belegging of wederbelegging van eigen goederen verkregen 76 a. Zaakvervanging 76 b. Belegging en wederbelegging 77 i. Onroerende (weder)belegging 77 ii. Roerende (weder)belegging 78 5. Individuele levensverzekeringen 79 B. Strikt persoonlijke goederen of rechten 82 1. Klederen en voorwerpen voor persoonlijk gebruik 82 2. Literaire, artistieke of industriële eigendomsrechten 83 3. Recht op herstel van persoonlijke, lichamelijke of morele schade 83 4. Recht op een pensioen, lijfrente of soortgelijke uitkering, dat een van de echtgenoten alleen bezit 84 5. Lidmaatschapsrechten 84 6. Recht op beroepsgoederen 86 7. Recht op cliënteel 87 2. Baten van het gemeenschappelijk vermogen 88 I. Specifieke gemeenschappelijke goederen 88 A. Inkomsten uit beroepsbezigheden 89 B. Vruchten, inkomsten en interesten van eigen goederen 89 C. Schenkingen en legaten aan beide echtgenoten 90 D. Onroerende goederen verkregen met anticipatieve inbreng 90 II. Restcategorie 91 Afdeling IV. Lasten 94 1. Definitief passief (bijdrage) 95 I. Eigen schulden 95 A. Schulden eigen door hun oorsprong 95 B. Schulden eigen door hun aard 96 1. Schulden door een van de echtgenoten aangegaan in het uitsluitend belang van zijn eigen vermogen 96 2. Schulden ontstaan uit een persoonlijke of zakelijke zekerheid door een van de echtgenoten gesteld in een ander belang dan dat van het gemeenschappelijk vermogen 97 XI

3. Schulden ingevolge verboden beroepen of verboden handelingen 97 4. Schulden ontstaan uit een strafrechtelijke veroordeling of uit een onrechtmatige daad door een van de echtgenoten begaan 98 II. Gemeenschappelijke schulden 99 A. Schulden aangegaan door beide echtgenoten, gezamenlijk of hoofdelijk 99 B. Schulden aangegaan door een van de echtgenoten ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen 99 C. Schulden door een van de echtgenoten aangegaan in het belang van het gemeenschappelijk vermogen 100 D. Schulden ten laste van giften die aan het gemeenschappelijk vermogen toekomen 100 E. Interesten van eigen schulden 101 F. Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de rechte lijn van een van de echtgenoten 101 G. Schulden waarvan niet bewezen is dat ze aan een van de echtgenoten eigen zijn ingevolge enige wetsbepaling 103 2. Voorlopig passief (verbintenis) 103 I. Verhaalbaarheid van de eigen schulden 103 A. Algemene regel 103 B. Uitzondering: uitbreiding van het verhaalsrecht 105 1. Schulden eigen door hun oorsprong 105 2. Schulden uit een verboden beroep of handeling 106 3. Schulden uit een strafrechtelijke veroordeling of uit een onrechtmatige daad 106 4. Schulden aangegaan door beide echtgenoten in verschillende hoedanigheid 107 II. Verhaalbaarheid van de gemeenschappelijke schulden 108 A. Algemene regel 108 B. Uitzondering: beperking van de verhaalbaarheid 108 1. Schulden door een echtgenoot aangegaan ten behoeve van de huishouding en de opvoeding van de kinderen, wanneer zij lasten meebrengen die gelet op de bestaansmiddelen van het gezin buitensporig zijn 108 2. Interesten die een bijzaak vormen van de eigen schulden van een echtgenoot 109 XII

Inhoud 3. Schulden door een echtgenoot aangegaan bij de uitoefening van zijn beroep 109 4. Onderhoudsschulden jegens bloedverwanten in de nederdalende lijn van een echtgenoot 111 3. Schulden tussen echtgenoten 112 Afdeling V. Bestuur 114 1. Algemeen 115 2. Bestuur van het gemeenschappelijk vermogen 116 I. Begrip en karakter van het bestuur 116 II. Gelijktijdig bestuur als algemene regel 117 A. Principe 117 B. Toepassingsgebied 117 C. Gevolgen 118 III. Eerste uitzondering: alleenbestuur 119 A. Principe 119 B. Toepassingsgebied 120 IV. Tweede uitzondering: gezamenlijk bestuur 121 A. Principe 121 B. Toepassingsgebied 122 1. Daden van beschikking in het kader van een gezamenlijke beroepsuitoefening 122 2. Bepaalde gewichtige handelingen 123 a. Verkrijging, vervreemding of bezwaring met zakelijke rechten van voor hypotheek vatbare goederen 123 b. Verkrijging, overdracht of inpandgeving van een handelszaak of een bedrijf 124 c. Afsluiting, vernieuwing of opzegging van huurovereenkomsten van langer dan negen jaar en het toestaan van een handelshuur- of pachtovereenkomst 125 d. Overdracht of inpandgeving van een hypothecaire schuldvordering 126 e. Ontvangst van de prijs van een vervreemd onroerend goed of van de terugbetaling van een hypothecaire schuldvordering en verlening van opheffing van een hypothecaire inschrijving 126 f. Aanvaarding of verwerping van legaten en schenkingen onder beding dat ze gemeenschappelijk zullen zijn 127 XIII

g. Aangaan van leningen 127 h. Afsluiting van een kredietovereenkomst, bedoeld door de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet 128 i. Schenking van gemeenschapsgoederen 128 3. Bestuur van de eigen vermogens 128 4. Handhavings- en sanctieregeling 129 I. Rechterlijke machtiging 130 A. Toepassingsgebied 130 B. Gevolgen 130 II. Rechterlijk verbod 131 III. Nietigverklaring en schadevergoeding 131 A. Toepassingsgebied 131 B. Aard van de nietigheid 132 C. Schadevergoeding 133 D. Termijn 133 IV. Ontneming van bestuursbevoegdheden 134 A. Toepassingsgebied 134 B. Maatregel 134 Afdeling VI. Ontbinding, vereffening en verdeling 135 1. Ontbinding 135 I. Oorzaken 136 A. Ontbinding door overlijden 136 B. Ontbinding door echtscheiding door onderlinge toestemming 136 C. Ontbinding door echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting 137 1. Algemene regel 137 2. Uitzondering bij feitelijke scheiding 138 D. Ontbinding door scheiding van tafel en bed 140 E. Gerechtelijke scheiding van goederen 140 1. Begrip 140 2. Grondvereisten 141 3. Titularissen van de vordering 141 4. Gevolgen 141 F. Wijziging van het huwelijksvermogensstelsel 142 II. Postcommunautaire onverdeeldheid 143 III. Boedelbeschrijving 143 A. Verplichting en vorm 144 XIV

Inhoud B. Inhoud 144 C. Termijn 145 D. Sancties 145 2. Vereffening-verdeling 146 I. Algemeen 146 A. Begrip en volgorde van de verrichtingen 146 B. Vereffeningsprocedure 147 C. Rechten van de erfgenamen en erfopvolgers 148 II. Vereffening 148 A. Vergoedingsrekeningen 148 1. Begrip 149 2. Vergoedingsgevallen 149 3. Bedrag van de vergoeding 151 4. Bewijs van de vergoeding 153 5. Compensatie van de vergoedingen 153 6. Interesten 154 B. Verrekening van de gemeenschappelijke lasten 155 C. Verrekening van de vergoedingen 155 1. Vergoeding aan een echtgenoot verschuldigd 156 2. Vergoeding door een echtgenoot verschuldigd 156 3. Het gemeenschappelijk vermogen is tezelfdertijd schuldenaar en schuldeiser 157 III. Verdeling 158 A. Algemeen 158 B. Toewijzing van preferentiële goederen 159 1. Beginselen 159 2. Toewijzing bij overlijden 160 3. Toewijzing bij echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting van het huwelijk, scheiding van tafel en bed of gerechtelijke scheiding van goederen 161 C. Heling 162 1. Begrip 162 2. Gevolgen 162 D. Kosten van vereffening en verdeling 163 XV

HOOFDSTUK IV. CONVENTIONELE STELSELS 164 Afdeling I. Algemeen 164 Afdeling II. Gemeenschapsstelsels 167 1. Algemene regels 167 2. Bedingen tot uitbreiding van de gemeenschappelijke baten 169 I. Inbreng 169 A. Begrip 169 B. Voorwerp 170 C. Kwalificatie 171 D. Gevolgen 171 II. Algehele gemeenschap 173 A. Begrip 173 B. Samenstelling van de vermogens 173 3. Bedingen van ongelijke verdeling 174 I. Vooruitmaking 174 A. Begrip 174 B. Voorwerp 175 C. Kwalificatie 175 D. Gevolgen 176 II. Ongelijke verdeling en verblijving 177 A. Begrip 177 B. Voorwerp 178 C. Kwalificatie 178 D. Gevolgen 179 E. Bijzonder geval: de sterfhuisclausule 179 4. Huwelijksvoordelen en niet-gemeenschappelijke kinderen 180 5. Huwelijksvoordelen en overlevingsrechten 181 I. Begrip 181 II. Lot van de huwelijksvoordelen en overlevingsrechten bij de ontbinding van het stelsel 182 A. Overlijden 183 B. Echtscheiding en scheiding van tafel en bed 183 C. Gerechtelijke scheiding van goederen 184 D. Wijziging van het huwelijksvermogensstelsel 184 E. Faillissement 184 F. Erkenning van een overspelig kind 184 Afdeling III. Stelsels van scheiding van goederen 186 XVI

Inhoud 1. Algemeen 187 2. Zuivere scheiding van goederen 188 I. Activa 188 A. Twee vermogens 188 B. Onverdeeldheid 189 C. Bewijs 191 1. Bewijs van eigendom van een goed 191 a. Tussen echtgenoten 191 b. Ten aanzien van derden 192 c. Wettelijk vermoeden van onverdeelde eigendom 192 2. Bewijs van schuldvordering 192 II. Passiva 193 III. Bestuur 193 A. Principe 193 B. Beperkingen 194 1. Krachtens het primair stelsel 194 2. Krachtens andere wettelijke bepalingen 194 IV. Ontbinding, uitonverdeeldheidtreding en verrekening 194 A. Ontbinding 194 B. Uitonverdeeldheidtreding 195 C. Verrekening 196 3. Gemodaliseerde scheiding van goederen 196 I. Algemeen 196 II. Scheiding van goederen met een beding van verrekening van aanwinsten 198 A. Algemeen 198 B. Aanvangsvermogen 199 1. Samenstelling 199 2. Schatting 200 3. Bewijs 201 C. Eindvermogen 201 1. Samenstelling 201 2. Schatting 202 D. Verrekenvordering 203 1. Vaststelling en omvang van de verrekenvordering 203 2. Modaliteiten 204 E. Recht op informatie en overlegging van stukken 204 XVII

F. Uitstel van betaling en zekerheidsstelling 204 G. Vervroegde uitkering van de verrekenvordering 205 4. Rechterlijke billijkheidscorrectie 205 I. Principe 205 II. Toepassingsvoorwaarden 206 III. Omvang van de vergoeding 207 HOOFDSTUK V. HUWELIJKSCONTRACT 208 Afdeling I. Begrip 208 Afdeling II. Geldigheidsvereisten 209 1. Algemene vereisten van overeenkomsten 209 I. Toestemming 209 II. Bekwaamheid 209 A. Algemeen 209 B. Minderjarige 210 C. Beschermde meerderjarige 211 III. Oorzaak 211 IV. Voorwerp 211 2. Vormvereisten 212 I. Notariële akte 212 II. Opmaken vóór het huwelijk 212 III. Geen eenvoudige verwijzing naar een opgeheven wetgeving 212 Afdeling III. Inwerkingtreding 213 1. Principe 213 2. Verval van het huwelijkscontract 213 3. Huwelijksvermogensstelsel op termijn of onder voorwaarde 213 Afdeling IV. Publiciteit van het huwelijkscontract 214 1. Inschrijving in het Centraal Register van Huwelijksovereenkomsten 214 2. Inschrijving in het Centraal Register van Testamenten 215 3. Inschrijving in de registers van de hypothecaire openbaarmaking 215 4. Vermelding in het bevolkingsregister en in het vreemdelingenregister 215 Afdeling V. Interpretatie van het huwelijkscontract 216 Afdeling VI. Nietigheid van het huwelijkscontract 216 HOOFDSTUK VI. WIJZIGING VAN HET HUWELIJKSVERMOGENSSTELSEL 217 Afdeling I. Wijziging vóór het huwelijk 217 Afdeling II. Wijziging tijdens het huwelijk 217 XVIII

Inhoud 1. Bestendigheid van de huwelijksvoorwaarden 217 2. Grondvereisten 218 I. Akkoord van de echtgenoten 218 II. Geen strijdigheid met dwingende regels 218 3. Vormvereisten en procedure 219 4. Publiciteit 219 5. Gevolgen 220 HOOFDSTUK VII. OVERGANGSRECHT 221 Afdeling I. Wet van 14 juli 1976 221 1. Algemeen 221 2. Rechten en plichten van echtgenoten 221 3. Algemene bepalingen in verband met huwelijksvermogensstelsels 221 4. Secundair huwelijksvermogensstelsel 222 I. Echtgenoten gehuwd vóór 28 september 1976 zonder huwelijkscontract of onder het toenmalig wettelijk stelsel van gemeenschap van roerende goederen en aanwinsten 222 II. Echtgenoten gehuwd vóór 28 september 1976 onder de algehele gemeenschap van goederen, de gemeenschap van aanwinsten, de scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinsten of het dotaal stelsel met gemeenschap van aanwinsten 224 III. Echtgenoten gehuwd vóór 28 september 1976 onder het stelsel van zuivere scheiding van goederen 224 Afdeling II. Wet van 18 juli 2008 224 Afdeling III. Wet van 22 juli 2018 225 1. Algemeen 225 2. Wijziging van artikel 299 225 3. Wijziging inzake huwelijksvermogensstelsels 225 I. Echtgenoten gehuwd vanaf 1 september 2018 en reeds gehuwde echtgenoten die vanaf deze datum overgaan tot een wijziging van hun huwelijksvermogensstelsel die de ontbinding ervan tot gevolg heeft 225 II. Echtgenoten gehuwd vóór 1 september 2018 en van wie het huwelijksvermogensstelsel nog niet ontbonden was op 1 september 2018 226 III. Echtgenoten gehuwd vóór 1 september 2018 en van wie het huwelijksvermogensstelsel ontbonden was op 1 september 2018 227 XIX

IV. Echtgenoten gehuwd vóór 1 september 2018 en van wie het huwelijksvermogensstelsel wordt ontbonden na 1 september 2018, maar met ingang vóór 1 september 2018 naar aanleiding van een vordering tot gerechtelijke scheiding van goederen, een vordering tot echtscheiding op grond van onherstelbare ontwrichting of op grond van onderlinge toestemming 227 4. Opheffing van artikel 1595 227 DEEL II SAMENWONINGSVERMOGENSRECHT 229 HOOFDSTUK I. WETTELIJKE SAMENWONING 231 Afdeling I. Uitwerking van een vermogensrechtelijk statuut 231 Afdeling II. Rechten en plichten van wettelijke samenwoners 233 1. Algemeen 233 2. Bescherming van de gezinswoning 234 3. Bijdrage in de lasten van het samenleven 235 4. Hoofdelijke aansprakelijkheid 236 5. Dringende maatregelen 236 Afdeling III. Secundair stelsel 237 1. Gemeenrechtelijke regeling 237 I. Aanvullend recht 237 II. Scheiding van goederen 238 III. Vereffening van de onverdeeldheid 238 2. Conventionele regeling 239 I. Algemeen 239 II. Bekwaamheid 239 III. Vorm 240 IV. Inhoud 240 V. Publiciteit 241 3. Bijzondere regelingen 241 I. Verblijvingsbedingen 242 II. Andere constructies 245 HOOFDSTUK II. FEITELIJKE SAMENWONING 246 XX

Inhoud DEEL III SCHENKINGEN 249 HOOFDSTUK I. BEGRIP EN CONSTITUTIEVE BESTANDDELEN 251 Afdeling I. Begrip 251 Afdeling II. Constitutieve bestanddelen 252 1. Verarming en verrijking 252 I. Algemeen 252 II. Dadelijke verarming en verrijking 253 III. Onherroepelijke verarming en verrijking 253 2. Animus donandi 254 HOOFDSTUK II. GRONDVEREISTEN 256 Afdeling I. Algemeen 256 Afdeling II. Toestemming 256 1. Gezondheid van geest 256 I. Begrip 256 II. Bewijs 257 A. Algemeen 257 B. Bewijsmiddelen 258 1. Vermoedens 258 2. Getuigen 258 3. Medische getuigschriften 259 2. Gewone wilsgebreken 259 I. Bedrog 259 II. Geweld 260 III. Dwaling 260 3. Sanctie 260 Afdeling III. Bekwaamheid 260 1. Algemeen 261 2. Bekwaamheid tot beschikken 262 I. Minderjarige 262 II. Beschermde meerderjarige 262 3. Bekwaamheid tot ontvangen 263 I. Bestaan op het ogenblik van de schenking 263 II. Bepaald persoon 264 III. Vertegenwoordiging 264 A. Minderjarige onder ouderlijk gezag 264 XXI

B. Minderjarige onder voogdij 265 C. Ontvoogde minderjarige 265 D. Aanvaarding door een ascendent 265 E. Beschermde meerderjarige 265 4. Bijzondere onbekwaamheden om te schenken en schenkingen te ontvangen 266 I. Onbekwaamheid van de pupil om aan zijn voogd te schenken 266 II. Onbekwaamheid van de bewindvoerder en eenieder die een gerechtelijk mandaat uitoefent 267 III. Onbekwaamheid van geneeskundigen, beheerders en personeelsleden van rusthuizen, en bedienaars van de eredienst 267 5. Technieken gebruikt om de onbekwaamheden tot ontvangen te omzeilen 269 Afdeling IV. Voorwerp 270 Afdeling V. Oorzaak 271 1. Algemeen 272 2. Ongeoorloofde oorzaak 273 3. Verdwenen oorzaak 273 4. Valse oorzaak 275 Afdeling VI. Modaliteiten 275 1. Termijn 276 2. Voorwaarde 276 I. Opschortende en ontbindende voorwaarde 276 A. Opschortende voorwaarde 276 B. Ontbindende voorwaarde 277 II. Onmogelijke of ongeoorloofde voorwaarde 278 A. Onmogelijke voorwaarde 278 B. Voorwaarde strijdig met de wet 279 C. Voorwaarde strijdig met de goede zeden 280 III. Potestatieve voorwaarde 280 3. Last 281 HOOFDSTUK III. SCHENKINGSVORMEN 282 Afdeling I. Notariële schenking 282 1. Algemene regel 282 2. Toepassingsgebied 283 3. Overzicht van de vormvereisten 283 I. Notariële akte 283 XXII

Inhoud II. Aanvaarding en betekening 284 III. Schenking van roerende goederen 284 4. Sanctie 285 I. Tijdens het leven van de schenker 285 II. Na het overlijden van de schenker 285 III. Gevolgen 286 Afdeling II. Handgift 287 1. Begrip 287 2. Geldigheidsvereisten 287 I. Traditio 288 A. Begrip 288 B. Voorwerp 289 II. Animus donandi 290 III. Aanvaarding 291 IV. Traditio en aanvaarding tijdens het leven van beide partijen 291 3. Modaliteiten 291 4. Bewijs 292 Afdeling III. Vermomde schenking 293 1. Begrip 293 2. Geldigheidsvereisten 293 I. Noodzaak van veinzing 293 II. Vorm- en grondvereisten van de geveinsde handeling 294 III. Grondvereisten van schenkingen 294 3. Bewijs 294 4. Sanctie 295 Afdeling IV. Onrechtstreekse schenking 296 1. Begrip 296 2. Geldigheidsvereisten 296 I. Rechtshandeling met een abstract en definitief karakter 296 II. Rechtshandeling met een autonoom karakter 296 III. Grondvereisten van schenkingen 297 3. Bewijs 297 4. Toepassingen 297 I. Kwijtschelding van een schuld 297 II. Betaling van andermans schuld 298 III. Beding ten behoeve van een derde 298 IV. Overschrijving van rekening naar rekening 298 XXIII

HOOFDSTUK IV. GEVOLGEN 300 Afdeling I. Overdracht van eigendom 300 1. Tussen partijen 300 2. Tegenover derden 300 Afdeling II. Plichten van de schenker 300 1. Levering 300 2. Vrijwaring 301 Afdeling III. Plichten van de begiftigde 301 1. Algemeen 301 2. Dankbaarheid 302 3. Contractkosten 302 4. Uitvoering van de aan de schenking verbonden lasten 302 HOOFDSTUK V. ONTBINDING VAN DE SCHENKING 303 Afdeling I. Algemeen 303 Afdeling II. Ontbinding wegens het niet vervullen van een voorwaarde 303 1. Begrip 303 2. Vordering tot ontbinding 304 3. Procedure. Rol van de rechter 305 4. Gevolgen 306 Afdeling III. Ontbinding wegens ondankbaarheid 306 1. Begrip 306 2. Vordering tot ontbinding 308 3. Procedure. Rol van de rechter 309 4. Gevolgen 309 HOOFDSTUK VI. SCHENKING TUSSEN ECHTGENOTEN 311 Afdeling I. Algemene beginselen 311 Afdeling II. Herroepelijkheid ad nutum 313 1. Regel 313 2. Uitoefening 314 3. Gevolgen 314 XXIV

Inhoud DEEL IV ERFRECHT 315 HOOFDSTUK I. ALGEMENE SITUERING VAN HET ERFRECHT 317 Afdeling I. Grondslag van het erfrecht 317 Afdeling II. Voorwerp van het erfrecht 318 Afdeling III. Wijzen van erfopvolging 319 HOOFDSTUK II. OPENVALLEN VAN DE NALATENSCHAP 321 Afdeling I. De nalatenschap valt open door de dood 321 Afdeling II. Vermisten 321 Afdeling III. Afwezigheid 322 Afdeling IV. Tijdstip 323 Afdeling V. Plaats 323 Afdeling VI. Formaliteiten 324 HOOFDSTUK III. VOORWAARDEN VEREIST OM TE ERVEN 325 Afdeling I. Bestaan bij het openvallen van de nalatenschap 326 1. De erfgenaam moet in leven zijn 326 I. Levend en levensvatbaar 326 II. Ten minste verwekt 326 2. De erfgenaam mag nog niet overleden zijn 327 I. Vermisten 327 II. Afwezigen 327 III. Commoriënten 328 Afdeling II. Niet onwaardig zijn 328 1. Algemene gronden van onwaardigheid 329 I. Limitatieve opsomming 329 A. Feiten die van rechtswege aanleiding geven tot erfrechtelijke onwaardigheid 329 B. Feiten die niet van rechtswege aanleiding geven tot erfrechtelijke onwaardigheid 330 II. Gevolgen 331 A. Voor de erfrechtelijk onwaardige 331 B. Voor de erfgenamen van de erfrechtelijk onwaardige 332 C. Voor de derden-verkrijgers 332 2. Bijzondere gronden van onwaardigheid 332 I. Artikel 33, 5 Jeugdbeschermingswet 332 II. Artikelen 745septies en 745octies 333 XXV

HOOFDSTUK IV. DEVOLUTIE VAN DE NALATENSCHAP 334 Afdeling I. Wettelijke devolutie 334 1. Erfrecht van de langstlevende echtgenoot 334 I. De langstlevende echtgenoot is een volwaardige erfgenaam 335 II. Voorwaarden 336 III. Erfrechtelijk aandeel 337 A. De langstlevende echtgenoot komt op samen met afstammelingen van de decuius 337 B. De langstlevende echtgenoot komt op samen met bevoorrechte verwanten in de opgaande lijn en in de zijlijn van de decuius 340 C. De langstlevende echtgenoot komt op met niet-bevoorrechte zijverwanten of zonder erfgerechtigde bloedverwanten van de decuius 341 IV. Omzetting van het vruchtgebruik en afkoop van de blote eigendom 341 A. Begrip en modaliteiten 342 B. Kenmerken 344 1. Persoonlijk recht 344 2. Niet van openbare orde 344 3. Deelbaar recht 345 4. Preferentiële goederen 345 C. Titularissen van het omzettingsrecht 346 1. Samenloop van de langstlevende echtgenoot met gemeenschappelijke afstammelingen 346 2. Samenloop van de langstlevende echtgenoot met nietgemeenschappelijke afstammelingen 346 3. Samenloop van de langstlevende echtgenoot met andere erfgenamen dan afstammelingen 347 4. Bijzonder geval: de goederen onderworpen aan het recht van wettelijke terugkeer 348 D. Voorwerp van het omzettingsrecht 348 E. Evaluatie van het vruchtgebruik 348 F. Procedure 350 1. Minnelijke omzetting 350 2. Gerechtelijke omzetting 350 G. Gevolgen 352 2. Erfrecht van de langstlevende wettelijke samenwoner 353 I. De langstlevende wettelijke samenwoner is een volwaardige, maar anomale erfgenaam 353 XXVI

Inhoud II. Voorwaarden 354 III. Erfrechtelijk aandeel 355 IV. Omzetting van het vruchtgebruik 356 3. Rechten van de erfgerechtigde bloedverwanten 357 I. Bloedverwantschap 357 II. Basisbegrippen 357 A. Orde 358 B. Graad 358 C. Lijn 359 III. Toebedelingscriteria tussen de bloedverwanten 360 A. Verschillende erforden 360 1. Orde van de descendenten 360 2. Orde van de bevoorrechte verwanten in de opgaande lijn en in de zijlijn 360 3. Orde van de ascendenten 361 4. Orde van de zijverwanten 361 B. Kloving 361 1. Begrip 361 2. Techniek 362 a. Grote kloving 362 b. Kleine kloving 364 C. Plaatsvervulling 365 1. Begrip 365 2. Techniek 366 IV. Toebedeling binnen de erforden 368 A. Binnen de orde van de descendenten 368 B. Binnen de orde van de bevoorrechte ascendenten en zijverwanten van de decuius 370 C. Binnen de orde van de ascendenten 371 D. Binnen de orde van de zijverwanten 372 4. Adoptie 373 I. Volle adoptie 373 A. Erfaanspraken van het ten volle geadopteerde kind en van zijn afstammelingen 373 B. Erfaanspraken in de nalatenschap van het ten volle geadopteerde kind 373 II. Gewone adoptie 374 XXVII

A. Erfaanspraken van het geadopteerde kind en van zijn afstammelingen 374 B. Erfaanspraken in de nalatenschap van het geadopteerde kind 375 5. Wettelijke terugkeer 375 I. Begrip 375 II. Voorwaarden 376 III. Wettelijke terugkeer en erfrecht van de langstlevende echtgenoot 377 6. Rechten van de Staat 378 I. Beginsel 378 II. Erfloze nalatenschap en OCMW 378 Afdeling II. Testamentaire devolutie 379 1. Erfrecht, reserve en testeervrijheid 379 2. Definitie en kenmerken 379 I. Akte 380 II. Waarbij de erflater 380 III. Voor de tijd dat hij niet meer in leven zal zijn 381 IV. Beschikt 381 V. Over het geheel of een deel van zijn goederen 382 VI. Die hij steeds kan herroepen 382 3. Grondvereisten 383 I. Toestemming 383 A. Gezondheid van geest 383 B. Klassieke wilsgebreken 385 1. Bedrog 385 2. Geweld 386 3. Dwaling 386 II. Bekwaamheid 386 A. Algemeen 386 1. Beginselen 386 2. Tijdstip van bekwaamheid 387 B. Bekwaamheid tot beschikken 387 1. Minderjarige 387 2. Beschermde meerderjarige 388 C. Bekwaamheid tot ontvangen 388 1. Bestaan 388 2. Bepaalbaar 389 3. Vertegenwoordiging 389 XXVIII

Inhoud III. Voorwerp 389 A. Legaten 390 1. Soorten legaten 390 a. Algemeen legaat 391 b. Legaat onder algemene titel 392 c. Bijzonder legaat 392 2. Gevolgen van het onderscheid 393 a. Bezitsrecht 393 b. Genot van de vruchten 393 c. Gehoudenheid tot de schulden 394 d. Heling 394 3. Voorwerp van de legaten 394 a. Bepaald of bepaalbaar voorwerp 394 b. Goederen in de handel 395 c. Goederen die toebehoren aan de testator 395 4. Bijzondere gevallen 396 B. Onterving 397 C. Extrapatrimoniale beschikkingen 398 IV. Oorzaak 399 V. Modaliteiten 400 A. Termijn 400 B. Voorwaarde 400 C. Last 402 4. Testamentsvormen 402 I. Algemeen 403 II. Openbaar testament 403 A. Begrip. Voor- en nadelen 403 B. Bewerkingen 404 1. Dictee door de erflater in aanwezigheid van de getuigen 404 2. Voorlezing van het testament in tegenwoordigheid van de getuigen 405 3. Ondertekening in tegenwoordigheid van de getuigen 405 4. Melding van de verrichte formaliteiten 406 C. Bewijskracht 406 III. Eigenhandig testament 407 A. Begrip. Voor- en nadelen 407 B. Vormvereisten 408 XXIX

1. Geheel met de hand door de testator geschreven 408 2. Gedagtekend door de testator 409 3. Door de testator ondertekend 411 C. Bewijskracht 412 IV. Internationaal testament 412 V. Bevoorrechte testamenten 413 5. Publiciteit 414 6. Interpretatie van testamenten 414 I. Algemeen 415 A. Vereiste van onduidelijkheid 415 B. Bewijskracht van de akte 416 II. Algemene interpretatieregels van het verbintenissenrecht 417 A. Artikel 1156 417 B. Artikel 1157 417 C. Artikel 1162 417 D. Artikel 1158 en 1161 418 III. Specifieke interpretatieregels 418 7. Nietigheid, herroeping en verval 418 I. Begrippen 418 II. Nietigheid 419 III. Herroeping 420 A. Herroeping door de testator 420 1. Uitdrukkelijke herroeping 420 2. Stilzwijgende herroeping 421 B. Gerechtelijke herroeping 422 1. Niet-vervulling van de lasten 422 2. Onwaardigheid 423 IV. Verval 424 A. Vooroverlijden van de legataris 424 B. Overlijden van de legataris vóór de vervulling van de voorwaarde 424 C. Tenietgaan van de gelegateerde zaak 424 D. Verwerping door de legataris 425 E. Onbekwaamheid van de legataris 425 F. Verdwijning van de oorzaak 425 V. Gevolgen 425 8. Formaliteiten bij de uitvoering 426 XXX

Inhoud Afdeling III. Erfovereenkomsten 426 1. Toepassingsgebied 427 I. Algemeen beginsel 427 II. Toegelaten erfovereenkomsten 427 A. Globale erfovereenkomsten 428 B. Punctuele erfovereenkomsten 428 III. Verboden erfovereenkomsten 429 2. Bekwaamheid 430 I. Algemeen 430 II. Minderjarige 430 III. Beschermde meerderjarige 431 3. Vormvereisten 432 4. Gevolgen 433 5. Herroeping 433 6. Sanctie 434 7. Publiciteit 434 HOOFDSTUK V. RESERVE 435 Afdeling I. Begrip 435 Afdeling II. Kenmerken 436 1. De reserve is een pars bonorum 436 2. De reserve is van openbare orde naar dwingend recht 436 3. De reserve is een eigen en individueel recht 436 Afdeling III. Titularissen van de reserve en voorbehouden delen 437 1. Afstammelingen 437 2. Langstlevende echtgenoot 439 I. Abstracte reserve 439 II. Reserve op de preferentiële goederen 440 III. Onterving bij feitelijke scheiding 441 A. Onterving op initiatief van de erflater 442 B. Onterving bij vonnis 442 IV. Onterving bij echtscheidingsprocedure door onderlinge toestemming 443 V. Onterving wegens vaststelling van een overspelige afstamming 443 VI. Onterving op grond van artikel 1388, tweede lid 444 Afdeling IV. Bescherming van de reserve 444 1. Algemeen 444 2. Samenstelling van de fictieve massa 445 XXXI

I. Bestaande goederen 446 II. Aftrek van de schulden 446 A. Omschrijving 446 B. Lasten 447 III. Toevoeging van schenkingen 447 A. Omschrijving 447 B. Waardering 448 1. Algemene regel: waarde op de dag van de schenking, mits indexering 448 2. Uitzondering: waarde op de dag waarop de begiftigde het beschikkingsrecht over de volle eigendom van het geschonken goed verkrijgt 449 C. Huwelijksvoordelen 450 3. Aanrekening van schenkingen en legaten op het beschikbaar deel 450 I. Principe 450 II. Volgorde van aanrekening 451 4. Inkorting 452 I. Vordering tot inkorting 452 A. Principe 452 B. Kenmerken van de vordering tot inkorting 452 1. Persoonlijke vordering eigen aan de reservatairen 452 2. De reservatair kan aan de vordering verzaken 453 3. De vordering tot inkorting is individueel en deelbaar 453 4. De vordering tot inkorting is in beginsel een vordering in geld 454 II. Volgorde van inkorting 455 A. Legaten 455 B. Schenkingen 456 III. Wijze van inkorting 457 A. Regel: in waarde 457 B. Uitzonderingen 458 1. Legaat aan een derde 458 2. Concrete reserve 458 3. Op vraag van de begiftigde zelf 458 HOOFDSTUK VI. OVERGANG VAN DE NALATENSCHAP 459 Afdeling I. Saisine 459 1. Begrip 459 XXXII

Inhoud 2. Titularissen 460 Afdeling II. Eigendomsovergang 460 1. Optierecht 461 2. Zuivere aanvaarding 461 3. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving 462 4. Verwerping 462 HOOFDSTUK VII. VEREFFENING-VERDELING VAN DE NALATENSCHAP 464 Afdeling I. Vordering tot verdeling 464 Afdeling II. Samenstelling van de massa s 465 1. Actief 465 I. Bestaande goederen 465 II. Inbreng 466 A. Inbreng van giften 466 1. Begrip 466 2. Aard 466 3. Personen die tot inbreng gehouden zijn 467 a. Als erfgenaam-bloedverwant tot de nalatenschap komen 467 b. Begiftigde zijn 468 4. Personen die de inbreng kunnen vorderen 469 5. Aan inbreng onderworpen giften 470 a. Giften als voorschot op erfdeel 470 b. Vrijstelling van inbreng 471 6. Wijze van inbreng 472 a. Algemene regel: inbreng in waarde 472 i. Waardering 472 ii. Door mindere ontvangst of door betaling van de waarde 474 b. Uitzondering: inbreng in natura 474 B. Inbreng van schulden 474 2. Passief 475 I. Schulden van de erflater 475 II. Schulden ontstaan na het openvallen van de nalatenschap 475 Afdeling III. Verdeling 476 1. Actief 476 I. Principiële verdeling in natura 476 II. Uitzonderingen op de verdeling in natura 477 XXXIII

A. Algemeen 477 B. Uitzonderingen op de principiële verdeling in natura 477 1. Erfgenamen van wie banden met de overledene niet zijn vastgesteld en die hun rechten niet tijdig hebben opgeëist 477 2. Kleine nalatenschappen 478 3. Landbouwbedrijven 479 4. Ouderlijke boedelverdeling 480 5. Begrip 480 6. Betwistingsgronden 481 a. Vernietiging wegens overslaan van een kind 481 b. Aanvulling van de verdeling wegens benadeling 482 c. Vordering tot inkorting 482 C. Dubbele akte 482 1. Begrip 482 2. Voor- en nadelen in vergelijking met de ouderlijke boedelverdeling 483 III. Heling van erfgoederen 484 2. Passief 485 3. Gevolgen 487 I. Declaratief karakter 487 II. Vrijwaring van de kavels 488 4. Vernietiging 488 5. Aanvulling van de verdeling 489 HOOFDSTUK VIII. OVERGANGSRECHT 490 Afdeling I. Algemeen 490 Afdeling II. Wijzigingen van het Burgerlijk Wetboek 490 1. Principe 490 2. Uitzonderingen 490 Afdeling III. Wijziging van de Verzekeringswet 492 XXXIV