INFOSESSIE ERFRECHT. Bénédicte van Parijs Notaris te Borgloon

Transcriptie

1 INFOSESSIE ERFRECHT Bénédicte van Parijs Notaris te Borgloon 1

2 inhoudstafel Deel I erfrecht 1. erfgerechtigden 2. LLE 3. aanvaarding/verwerping 4. testament 5. wijziging erfrecht LLE Deel II successierechten besparen 1. Successierechten 2. Successierechten besparen 2

3 DEEL I : Erfrecht 3

4 I. De erfgerechtigde bloedverwanten 4

5 Samenstelling van de familie Orde Graad - afstand tussen + en bloedverwant - 1 graad=1generatie 5

6 De 4 orden van erfgenamen De orde van de afstammelingen De orde van de ouders en de broers en zusters (of afstammelingen) De orde der bloedverwanten in de opgaande lijn (waaronder de ouders als er geen broers of zussen zijn) De orde der gewone bloedverwanten in de zijlijn 6

7 Voorbeeld: F C G H E D X A B X = A = kind: eerste orde + eerste graad B = kleinkind: eerste orde + tweede graad C + D = ouders: tweede orde + eerste graad E = grootouder: derde orde + tweede graad F = overgrootouder: derde orde + derde graad G = broer: tweede orde + tweede graad H = neef: vierde orde + derde graad 7

8 De 4 orden van erfgenamen Binnen de orde erft in principe diegene die het dichtst in graad staat Uitzonderingen - binnen de tweede orde krijgt vader 1/4 de, moeder 1/4 de en de rest in gelijke delen onder de broers en zussen wordt afgeschaft en vervangen door onderhoudsvordering indien ouders behoeftig blijken 8

9 KLOVING (vanaf derde orde) Er zijn dus geen broers, ook geen halfbroers Splitsing nalatenschap over de vaderlijke en moederlijke linie C D E F A B X Helft naar kant A D ½ Helft naar kant B E+ F ieder ¼ C D E F A X Alles voor F 9 B

10 PLAATSVERVULLING Onbillijkheid voor+ ascendent recht trekken Automatisch bij wettelijk erfrecht, niet bij testamentair erfrecht! A 15/01/2014 B X 27/07/2012 D E B E D elk één derde (1/3) A 15/01/2014 B C 27/07/2012 D E F B D elk één derde (1/3) E F samen één derde (1/3), elk één zesde (1/6) 10

11 II. Het erfrecht van de langstlevende echtgenoot (LLE) 11

12 II. Het erfrecht van de LLE Evolutie in de wetgeving -> huidig systeem : wet van 14 mei 1981 Huwelijksvermogensstelsel bepalend om uit te maken waaruit de nalatenschap zal samengesteld zijn : huwelijksvermogensrecht voor erfrecht! 12

13 Huwelijksvermogensrecht Primair stelsel -> regels waar niet van mag afgeweken worden vb art 215BW: gezinswoning niet verkopen zonder toestemming beide echtgenoten, ook als het huis eigendom van slechts 1 echtgenoot Secundair stelsel -> aanvullend recht mbt het huwelijksvermogens recht stelsels: - wettelijk stelsel - scheiding van goederen - algehele gemeenschap 13

14 1. Wettelijk stelsel 3 vermogens - eigen vermogen van elk van de beide partners - gemeenschappelijk vermogen Eigen vermogen : Voorhuwelijkse goederen + erfenissen + schenkingen Gemeenschappelijk vermogen : inkomsten van na het huwelijk (beroepsinkomsten + inkomsten van eigen goederen) 14

15 2. Scheiding van goederen - Slechts 2 vermogens : eigen vermogens van beide partners -> Eigen inkomsten zijn eigen wanneer aangewezen? schuldeiserbescherming of in geval van kinderen uit een vorige relatie 15

16 3. Algehele gemeenschap quasi alle goederen zijn gemeenschappelijk -> dus ook erfenissen / schenkingen Actueel zeer zeldzaam Af te raden 16

17 Samenstelling nalatenschap conform de wet 1. Gemeenschap van goederen - de eigen goederen van de overledene - de helft van het gemeenschappelijk vermogen 2. Scheiding van goederen - de eigen goederen Opm. Indien er tijdens het huwelijk goederen op beider naam gekocht zijn, behoort de helft van deze goederen tot de nalatenschap 3. Algehele gemeenschap - de helft van het gemeenschappelijk vermogen 17

18 Wat erft de LLE? 1) Er zijn kinderen - Vruchtgebruik (VG) voor de LLE - Bloot eigendom (BE) voor de kinderen (al dan niet gemeenschappelijke kinderen) 2) Er zijn geen kinderen - VG van de eigen goederen van overledene - BE van de eigen goederen voor de familie (kijken naar orde - graad) - VE van diens aandeel in het gemeenschappelijk vermogen (dus GV gaat volledig naar de LLE) 18

19 VG - NE Onroerende goederen - gezinswoning (en huisraad) bijzonder beschermd : enkel igv afstammelingen is omzetting VG mogelijk en nooit tegen de zin van de LLE - andere onroerende goederen -> bloedverwanten kunnen omzetting vragen omzetting kan in VE, geld of rente recht tot omzetting kan niet afgenomen worden aan stiefkinderen en niet aan de LLE wat de gezinswoning betreft Roerende goederen -> bloedverwanten kunnen omzetting vragen 19

20 III. Aanvaarding en verwerping 20

21 Optierecht in principe gedurende 30jaar doch in de praktijk binnen de termijn voor het indienen van de successieaangifte (nu 4m) Zuivere aanvaarding -> alle activa (A) en passiva (P) Verwerping -> verklaring voor notaris Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving -> enkel aansprakelijk voor P twv van de A -> verklaring voor notaris De verklaringen kunnen niet meer rechtstreeks bij de rechtbank 21

22 ! Opletten met stilzwijgende aanvaarding Daden die je enkel in hoedanigheid van erfgenaam kunt stellen en niet in eigen naam Kan niet Kan wel - vervreemden van goederen - opzeg huur + - kosten begrafenis betalen - successieaangifte tekenen voor zover de successierechten dan niet betaald worden met gelden uit de nalatenschap 22

23 IV. Testament 23

24 Testament : vormvereisten Notarieel testament -> dictee voor notaris en 2 getuigen (ongev. 450 ) voordeel: moeilijk aanvechtbaar Eigenhandig testament -> moet door de erflater (eigenhandig) zijn geschreven, gedagtekend en ondertekend -> mag, maar moet niet in bewaring worden gegeven bij een notaris ( ongev. 350 kost) voordeel: minder kosten nadeel: aanvechtbaar, verlies, dwang, vele notarissen nemen ze niet meer in bewaring 24

25 Internationaal testament Nadeel: ongekend Voordeel: minder strikte regels, mag getypt of in vreemde taal afgeven aan een notaris die een verklaring opmaakt met 2 getuigen 25

26 Testament : inhoud 1. niet-vermogensrechtelijke beschikkingen - voogdijregeling ivm minderjarige kinderen - lijkbezorging / uitvaartplechtigheid opm. voorkeur verklaring op de gemeente - orgaantransplantatie - virtuele nalatenschap (wordt enorm onderschat) , facebook, linkedln lijst accounts en paswoorden opmaken + updaten en zeggen wat ermee moet gebeuren na + 26

27 Testament : inhoud 2. Vermogensrechtelijke beschikkingen - Ontneming mogelijkheid tot omzetting VG zonder akkoord van de LLE (kan niet voor gezinswoning) - Ontneming vruchtgenot ( recht op inkomsten eigen goederen <18j kind) aan langstlevende ouder - Legaten (algemeen of bijzonder) 27

28 Testament : inhoud ->! geen automatische plaatsvervulling bij testamentair erfrecht -> Legaten kunnen botsen met de erfrechtelijke reserve : grenzen aan wat men met zijn vermogen doet (reserve) - reserve enkel in voordeel van kinderen of ascendenten en LLE - wordt berekend op fictieve massa : = de bestaande goederen+ schenkingen 28

29 Erfrechtelijke reserve Indien kinderen : reserve in voordeel van kinderen - indien 1 kind : beschikbaar deel (BD) = 1/2 - indien 2 kinderen : BD = 1/3 - indien 3 of meer kinderen : BD = 1/4! Kleinkinderen nemen plaats in van vooroverleden kind vanaf 1/09/2018 wordt beschiknaar deel ½ ongeacht het aantal kinderen Indien geen kinderen : reserve in voordeel van ouders - reserve vader en moeder, elk ¼ wordt afgeschaft en vervangen door onderhoudsverplichting als ouder behoeftig - LLE / wettelijk samenwonende partner sluit de reserve van de ouders uit Reserve = eigen recht, als aangetast kan enkel die reservataire erfgenaam optreden 29

30 Erfrechtelijke reserve Reserve in voordeel van LLE - LLE moet minstens het VG van de 1/2 van de goederen van de nalatenschap bekomen - LLE moet zeker het VG van de gezinswoning (en huisraad) hebben dus zelfs als > 1/2 - Uitzondering : ontervend testament (6 m feitelijk gescheiden, vordering van een afzonderlijk verblijf, vordering tot echtscheiding, beding in EOT, iemand anders als algemeen legataris aanstellen) 30

31 V. Wijziging erfrecht LLE 31

32 1. Mogelijkheden om meer te geven 1) Testament BD aan LLE legateren Vanaf 1/09/2018 is dat 1/2de 2) Contractuele erfstelling = schenking van toekomstige nalatenschap in of buiten huwelijkscontract! Beperkingen ifv het aantal kinderen 3) Clausules van ongelijke verdeling Gemeenschappelijk vermogen niet bij helften, maar meer dan de helft voor de LLE (aandeel>1/2 gn schenking)! Enkel mogelijk voor gemeenschapsstelsel! Beperkingen in geval van niet-gemeenschappelijke kinderen (aandeel >1/2 wel schenking) 32

33 2. Mogelijkheden om minder te geven 1) Testament 2) Via huwelijkscontract : Clausule Valkeniers -> assepoestercomplex Slechts in geval van kinderen uit een vorige relatie : VG op gezinswoning en huisraad kan niet ontnomen worden Kan éénzijdig 33

34 DEEL 2 : Successierechten en successie besparen 34

35 I. Successierechten tarieven van het gewest waar de + het langst zijn woonplaats had in de laatste 5jaar 1) rechte lijn, echtgenoten, samenwonenden* % % > % *Feitelijk samenwonend sinds 1j Wettelijk samenwonend - Roerend en onroerend apart - Bekeken per erfgenaam - Gezinswoning tss echtg. / wett. Samenw/feitelijk samenw. Sedert 3j (nt tss bloedverwanten in rechte lijn) : 0% - Vermindering tot een plafond van euro 35

36 I. Successierechten Vb. 4 kinderen 1 woning (OG) van euro en euro aan roerende goederen (RG) 1) OG : elk kind euro aan OG euro aan 3 % = euro euro aan 9 % = 900 euro Totaal per kind = euro 2) RG : elk kind euro aan RG euro x 3% = 750 euro Totaal per kind : euro Algemeen totaal aan successierechten : euro 36

37 I. Successierechten 2) Broers en zussen % % > % - Roerend en onroerend samen - Berekend per erfgenaam 37

38 I. Successierechten Vb. 4 zussen 1 woning (OG) van euro en euro aan roerende goederen (RG) -> OG en RG wordt samengeteld Elke zus recht op euro euro x 30 % = euro euro x 55% = euro Totaal per zus : euro Algemeen totaal aan successierechten:

39 I. Successierechten 3) Alle anderen % % > % - Roerend en onroerend samen - Berekend op alle erfgenamen samen - VZW / private stichtingen : 8,5 % 39

40 I. Successierechten Vb. 4 neven 1 woning (OG) van euro en euro aan roerende goederen (RG) -> OG en RG wordt samengeteld -> alle erfgenamen samen, dus euro x 45 % = euro euro x 55% = euro euro x 65% = euro Algemeen totaal aan successierechten: Totaal per neef : euro 40

41 II. Successierechten besparen! Antimisbruikbepaling sinds 1/06/2012 A) Via schenking - Onroerende goederen : -> altijd notarieel -> schenkingsrechten - verlaagd tarief! - in 90% van de families is het fiscaal voordeliger te schenken dat iets in de successie te laten maar men mag niet alles wegschenken (appeltje voor de oude dag!) 41

42 II. Successierechten besparen -> modaliteiten mogelijk - vervreemdingsverbod - beding van terugkeer - verbod inbreng in huwelijksgemeenschap - voorbehoud van VG 42

43 II. Successierechten besparen - Roerende goederen : -> notarieel of via handgift a) indien notarieel - schenkingsrechten : 3% (rechte lijn) of 7 % - geen successierechten - modaliteiten mogelijk b) indien via handgift : - geen schenkingsrechten, event. wel successierechten igv overlijden binnen de 3 jaar c) notarieel of niet? Risico-berekening eventueel OG verkopen en RG=geld schenken d) wederzijdse schenkingen van roerende goederen onder ontbindende voorwaarde voor-nadeel: herroepbaar 43

44 II. Successierechten besparen B) Via testament - divide et impera-testament = nalatenschap onder zo veel mogelijk erfgenamen verdelen bv. RG : euro 3 kinderen die zelf 1, 2 en 3 kinderen hebben - geen T : elk van kinderen euro successierechten -> totaal euro aan successierechten - wel een T met verdeling van euro per kindsstaak -> totaal euro aan successierechten! Geen besparing bij verre zijverwanten en vreemden want succrechten worden nt apart gerekend 44

45 II. Successierechten besparen - generation-skipping = overslaan van een generatie - restlegaat = voor kinderloze echtparen en echtparen met een gehandicapt kind = legaat aan X met de last bij het overlijden van X de overblijvende goederen aan Y te geven - legaat ivv ascendenten (ipv zijlijn) ouders betalen laagste tarieven en daarna de kinderen ook, zijlijn betaalt veel meer 45

46 II. Successierechten besparen duo-legaat = legaat tvv goed doel en legaat aan verre verwant met last voor goede doel om de succrechten ihv verwant te betalen enkel voor nalatenschappen zonder kinderen waar verdere verwanten tot de nalatenschap komen Altijd via notaris want goed doel moet er wel iets aan overhouden 46

47 II. Successierechten besparen C) Via huwelijkscontract -> wijziging van het huwelijksvermogensrechtelijk regime is mogelijk -> geen rechterlijke homologatie meer nodig 1) Stap over naar een stelsel van gemeenschap van goederen 2) Breng uw eigen goederen in de gemeenschap Vb. vermogen Jos : euro geen kinderen alles naar Mia - Successierechten bij SvG : euro - Successierechten bij GvG : euro 47

48 II. Successierechten besparen 3) Schrap uw clausule langst leeft, al heeft -> voordeel : LLE is baas over de volledige gemeenschap ->nadeel : fiscaal heel duur - LLE betaalt successierechten op de helft van het GV - nadien betalen de kinderen nogmaals op dit deel 48

49 II. Successierechten besparen 4) Toevoeging van een keuzebeding ->LLE behoudt de keuze om na het overlijden een deel of het volledige GV naar zich toe te trekken -> keuze uit te oefenen binnen de 4 maanden na het overlijden -> LLE kiest alleen 49

50 II. Successierechten besparen Spitstechnologie bij een stelsel van scheiding van goederen alsof-beding = echtgenoten doen of ze gemeenschap hebben, vooral als ene echtgenoot veel vermogende is dan andere op dat meer geen successierechten! Antimisbruik: hameren op zorgaspect -> finaal of periodiek verrekeningsbeding -> verplicht of facultatief 50

51 II. Successierechten besparen Antimisbruikbepaling Wat kan: Voorgaande technieken kopen in onverdeeldheid aankoop BE-VG : ouders schenken geld aan kind om BE te kopen: - schenking geld registreren - aantonen dat kind vrij kon kiezen wat to do met geld Wat kan niet: Sterfhuisclausule, inbreng in GV+ schenking, uitbreng RG+wederzijdse schenking, verzaking VG+schenking 51

52 Nieuwe wet in voege 1/09/2018 Krachtlijnen: 1. Beschikbaar deel 1/2 de ongeacht aantal kinderen 2. Schenkingen worden verrekend op basis van de waarde op datum van de schenking (geïndexeerd tot aan +) 3. Mogelijkheden erfovereenkomsten te maken tussen 1 ouder en alle vermoedelijke afstammelingen of tussen 2 ouders en alle vermoedelijke afstammelingen. Steeds notarieel en bedenktijd van 1m 52

53 Dank voor uw volgehouden aandacht! Bénédicte van 53 Parijs NOTARIS

54 54