INHOUD. Woord vooraf... v Over de auteurs... vii Algemene bibliografie... ix ERFRECHT

Transcriptie

1 INHOUD Woord vooraf v Over de auteurs vii Algemene bibliografie ix ERFRECHT Inleiding Afdeling 1. Definitie en kernbegrippen Afdeling 2. Bronnen van het erfrecht Afdeling 3. Het voorwerp van het erfrecht Afdeling 4. De gewone en de anomale nalatenschap Afdeling 5. Verkrijging iure hereditario iure proprio Hoofdstuk 1. Het openvallen van de nalatenschap Afdeling 1. De nalatenschap valt open door de dood Afdeling 2. De nalatenschap valt open in de woonplaats Hoofdstuk 2. Erfbekwaamheid Afdeling 1. Bestaan A. De erfgenaam moet al leven B. De erfgenaam moet nog in leven zijn Algemeen Het bijzondere geval van de commoriënten Afdeling 2. Niet onwaardig zijn A. De onwaardigheid in de ab intestaatdevolutie De algemene gronden van onwaardigheid: artikel 727 BW a. De onbetamelijke gedragingen Automatisme: opzettelijke feiten met de dood tot gevolg Geen automatisme: opzettelijke feiten zonder de dood tot gevolg b. Gevolgen van de onwaardigheid Gevolgen van de onwaardigheid voor de onwaardige erfgenaam De gevolgen voor de erfgenamen van de onwaardige erfgerechtigde De gevolgen voor de derde-verkrijgers Specifieke gronden tot onwaardigheid B. De onwaardigheid in de conventionele devolutie xi

2 Kernbegrippen erfrecht en giften Hoofdstuk 3. Overgang van de nalatenschap Afdeling 1. De voorlopige bezitsoverdracht (saisine) Afdeling 2. De eigendomsoverdracht en de erfkeuze Hoofdstuk 4. Wettelijke devolutie Afdeling 1. De bloedverwanten A. Wie is een erfgerechtigde bloedverwant? Principe: juridisch vastgestelde afstamming als sleutel tot erfgerechtigdheid a. Algemeen b. Gevolgen van de adoptie Volle adoptie Gewone adoptie Uitzondering: erfrechtelijke aanspraken zonder juridisch vastgestelde afstammingsband B. Kwantitatieve toewijzingsregels Toewijzingscriteria a. Orde b. Graad c. Lijn Toewijzingsregels tussen de bloedverwanten a. Regel 1: prioriteit van de ordes b. Regel 2: prioriteit van de graden binnen dezelfde orde c. Uitzondering 1. Kloving (Gewone) kloving Kleine kloving d. Uitzondering 2. Plaatsvervulling Afdeling 2. De langstlevende partner A. De erfrechtelijke aanspraken van de langstlevende echtgenote Voorwaarden vereist om te erven a. De niet uit de echt of van tafel en bed gescheiden echtgenote b. die geen afstand heeft gedaan van haar ab intestaat erfrechtelijke aanspraken De omvang van de erfaanspraken a. De langstlevende echtgenote komt op met afstammelingen van de overledene Algemeen Compensatiemaatregelen ten voordele van (bepaal)de af stammelingen b. De langstlevende echtgenote komt op met andere bloedverwanten dan afstammelingen c. De langstlevende echtgenote komt op zonder bloedverwanten d. Erfrechtelijke aanspraken ongeacht met wie de langstlevende echt genote tot de nalatenschap komt xii

3 Inhoud 3. Bijzondere kenmerken van het erfrechtelijk vruchtgebruik a. Bijzondere regels bij de aanvang van het erfrechtelijk vruchtgebruik b. Bijzondere regels inzake de beëindiging van het erfrechtelijk vruchtgebruik De omzetting van het erfrechtelijk vruchtgebruik i. Begrip ii. Omzettingsmodaliteiten iii. Titularissen van het omzettingsrecht iv. Kenmerken van het omzettingsrecht v. Waardebepaling van het erfrechtelijk vruchtgebruik vi. Voorwerp van het omzettingsrecht Uitsluiting of vervallenverklaring van het erfrechtelijk vrucht gebruik B. De langstlevende wettelijk samenwonende partner Voorwaarden vereist om te erven a. De wettelijk samenwonende partner b. die geen afstammeling is van de eerstoverledene De omvang van de erfrechtelijke aanspraken a. Een dubbel omschreven erfrechtelijke aanspraak op de preferentiële goederen b. Compensatiemaatregelen voor het gedeeltelijke verlies van erf rechtelijke aanspraken Hoofdstuk 5. Conventionele devolutie Afdeling 1. Instrumenten van de conventionele devolutie A. Testamentaire devolutie B. Contractuele devolutie: erfovereenkomsten Het principiële verbod van erfovereenkomsten a. Principe en ratio legis b. Definitie en constitutieve bestanddelen Niet-betwiste bestanddelen Twee betwiste bestanddelen i. Rechten in een nalatenschap of in een bestanddeel ervan.. 67 ii. De toekenning, wijziging of afstand van louter eventuele rechten c. Sanctie Enkele wettelijke uitzonderingen a. De contractuele erfstelling b. De overeenkomst tot afstand van erfrechtelijke aanspraken Artikel 1287 Ger.W Artikel 1388 lid 2 BW Artikel 858bis lid 2 BW Afdeling 2. De inhoudelijke begrenzing: de reserve A. Definitie en kenmerken van de reserve xiii

4 Kernbegrippen erfrecht en giften 1. Definitie Kenmerken van de reserve a. De reserve is een pars hereditatis b. De reserve is een kwantitatief en kwalitatief beschermd deel van de nalatenschap c. De reserve verschaft de reservataire erfgenaam een persoonlijk, individueel en eigen betwistingsrecht d. De reserve is van dwingend recht B. De reservatairen en de omvang van het reservataire deel De reservatairen De omvang van het beschikbare deel a. De reserve van de afstammelingen b. De reserve van de ascendenten c. De reserve van de langstlevende echtgenote d. Bijzondere hypothese van samenloop tussen de echtgenote en de afstammelingen De begiftigde is de langstlevende echtgenote De begiftigde is een derde C. De techniek van de reservebescherming De techniek van de kwantitatieve reservebescherming a. De fictieve massa De bestaande goederen Toevoeging van de schenkingen i. Alle schenkingen die de overledene heeft gedaan, moeten worden toegevoegd ii. Voorwerp van de toe te voegen schenkingen iii. Waardebepaling van de toe te voegen schenkingen iv. Een bijzonder probleem: de verrekening van de huwelijksvoordelen De aftrek van de schulden b. Aanrekening van de giften buiten erfdeel op het beschikbare deel Algemeen De aanrekening van alle giften buiten erfdeel De aanrekeningsvolgorde De relevante aanrekeningsdatum c. De vordering tot inkorting Algemeen Kenmerken van de vordering tot inkorting De wijze van inkorting i. Principe ii. Uitzonderingen De techniek van de kwalitatieve reservebescherming a. Algemeen b. Toepassingsgebied van de kwalitatieve bescherming xiv

5 Inhoud c. Evolutie: van onbeschikbaarheid naar een functionele interpretatie d. De vordering tot nietigverklaring van de last D. (On)aantastbaarheid van de reserve? a. De aantasting van de ascendentenreserve b. De aantasting van de reserve van de langstlevende echtgenote Hoofdstuk 6. Verdeling van de nalatenschap Afdeling 1. Voorwerp van de verdeling: te verdelen massa A. Verplichting tot inbreng B. Algemene kenmerken van de inbreng C. De wijze van inbreng van de schenkingen De klassieke inbrengregels tussen de erfgenamen-bloedverwanten a. Inbreng van onroerende goederen b. Inbreng van roerende goederen De inbreng aan en door de langstlevende echtgenote a. Inbreng aan de langstlevende echtgenote b. Inbreng door de langstlevende echtgenote Afdeling 2. Wijze van verdeling A. Principe: erfrecht in natura B. Uitzonderingen: erfrecht in waarde Algemeen De later opduikende erfgenamen GIFTEN Inleiding Hoofdstuk 1. Giften (algemeen) Afdeling 1. Constitutieve bestanddelen van een gift A. Materieel element B. Intentioneel element Afdeling 2. Algemene grondvereisten voor giften A. Algemene (inhoudelijke) geldigheidsvereisten Toestemming a. Een volwaardige wilsvorming b. Een wil, vrij van gebreken Bekwaamheid a. Beschermende rechtsonbekwaamheid om te beschikken (schenken of testeren) b. Handelingsonbekwaamheid Handelingsonbekwaamheid om te beschikken (schenken of legateren) i. Minderjarigen ii. De beschermde personen in de zin van artikel 492/1 BW (wet 17 maart 2013) xv

6 Kernbegrippen erfrecht en giften 2. Handelingsonbekwaamheid om te ontvangen Het speciale geval van giften aan rechtspersonen De oorzaak a. Het begrip oorzaak b. Functies van de oorzaak De geoorloofdheid van de determinerende beweegredenen als totstandkomingsvereiste De determinerende beweegreden als voortbestaansvereiste? B. Ongeoorloofde voorwaarde of last C. Ontbinding van de gift De ontbinding van de gift wegens niet-uitvoering van de last De ontbinding van de gift wegens ondankbaarheid Hoofdstuk 2. Schenkingen Afdeling 1. Specifieke grondvereisten voor schenkingen A. De schenking is een overeenkomst B. De dadelijke overdracht C. De onherroepelijke overdracht Algemeen Bijzondere regels voor de schenkingen aan en tussen echtgenoten Afdeling 2. De vormvereisten van de schenking A. De notariële schenking Formalisme in de eerste graad Formalisme in de tweede graad B. De alternatieve schenkingsvormen De handgift De vermomde schenking De onrechtstreekse schenking C. Sanctie bij de niet-naleving van de opgelegde vormvereisten Afdeling 3. De modalisering van schenkingen clausules Het Ferrarisyndroom Het heksensyndroom Het naaktheidssyndroom Het baronsyndroom Het dynastiesyndroom Hoofdstuk 3. Testamenten Afdeling 1. Specifieke grondvereisten voor testamenten A. Een testament is een eenzijdige rechtshandeling B. Een beschikking met uitwerking na het overlijden Aanspraken van de legataris De omvang van het legaat C. Een herroepelijke beschikking Uitdrukkelijke herroeping Impliciete herroeping D. Een testament is een hoogstpersoonlijke rechtshandeling xvi

7 Inhoud Afdeling 2. Vormvereisten van het testament A. Vormvereisten Het openbaar testament Het eigenhandig testament a. Eigenhandig geschrift b. De dagtekening c. De handtekening Het internationaal testament B. Gevolgen van de vormvereisten van het testament Gevolgen voor het bewijs van het testament Gevolgen voor de interpretatie van het testament a. De (gevolgen van de) gemeenrechtelijke interpretatieregels b. Nuanceringen op de gemeenrechtelijke interpretatieregels Verbod op interpretatie in geval van duidelijkheid Voor de naar voren geschoven interpretatie bestaat een geschreven basis in het testament Afdeling 3. Modalisering van de legaten clausules xvii