Samenvatting. Familiale vermogensplanning

Transcriptie

1 Samenvatting Familiale vermogensplanning Jonathan Van Dooren 1

2 Inhoud Deel I: Wettelijk erfrecht (deels herhaling) Hoofdstuk 1: Bloedverwanten van de decuius o Afdeling 1: De bloedverwanten o Afdeling 2: De plaatsvervulling o Afdeling 3: De kloving o Afdeling 4: Het recht van wettelijke terugkeer van (Art. 747 BW) o Afdeling 5: Adoptie Hoofdstuk 2: De langstlevende echtgenoot o Afdeling 1: Algemeen o Afdeling 2: De omzetting van het VG van de langstlevende echtgenoot Hoofdstuk 3: De wettelijk samenwonende o Afdeling 1: Algemeen Deel II: De reserve (= Voorbehouden erfdeel) Hoofdstuk 1: Begrip en kenmerken Hoofdstuk 2: Titularissen van de reserve o Afdeling 1: De afstammelingen o Afdeling 2: De ascendenten o Afdeling 3: De langstlevende echtgenoot o Afdeling 4: Volledige onterving van de LLE door testament o Afdeling 5: Gedeeltelijke ontneming van de reserve van de langstlevende echtgenoot bij vonnis o Afdeling 6: Gedeeltelijke ontneming van de reserve van de langstlevende echtgenoot in het geval van een overspelig kind Hoofdstuk 3: Verschillende stappen bij de uitoefening van de reservataire aanspraken o Afdeling 1: Samenstelling van de fictieve massa o Afdeling 2: Aanrekening van de giften op het beschikbaar deel o Afdeling 3: Volgorde van aanrekening o Afdeling 4: Vordering tot inkorting o Enkele eenvoudige voorbeelden o Complicaties Hoofdstuk 4: Verbod van erfovereenkomsten o Afdeling 1: Algemeen o Afdeling 2: Basisregel en definitie o Afdeling 3: De toekenning, de wijziging of de afstand van louter eventuele rechten o Afdeling 4: Toepassing op het beding van aanwas o Afdeling 5: Strijdigheid met de openbare orde en de geode zeden o Afdeling 6: Wettelijke uitzonderingen op het verbod van bedingen betreffende toekomstige nalatenschappen o Afdeling 7: Voorstel van een andere interpretatie van het verbod van erfovereenkomsten 2

3 Deel III: Successierechten Hoofdstuk 1: Successierechten o Afdeling 1: Personen en tarieven o Afdeling 2: Waarop wordt het progressief tarief toegepast? Hoofdstuk 2: Schenkingsrechten o Afdeling 1: Algemeen o Afdeling 2: Schenking van onroerende goederen o Afdeling 3: Schenking van roerende goederen Hoofdstuk 3: Conclusie Deel IV: Huwelijksvermogensrecht Hoofdstuk 1: Wettelijk stelsel (herhaling) o Afdeling 1: Activa o Afdeling 2: De schulden (tussen echtgenoten en tegenover derden) o Afdeling 3: Het bestuur van het eigen vermogen en het gemeenschappelijk vermogen Hoofdstuk 2: Zuivere scheiding van goederen o Afdeling 1: Activa o Afdeling 2: Passiva o Afdeling 3: Bestuur Hoofdstuk 3: Voor- en nadelen van het wettelijk stelsel en het stelsel van zuivere scheiding van goederen o Afdeling 1: Voor- en nadelen van het Wettelijk stelsel o Afdeling 2: Voor- en nadelen van het zuivere scheiding van goederen Hoofdstuk 4: Aandachtspunten bij de keuze tussen wettelijk stelsel en scheiding van goederen o Afdeling 1: Wat speelt verder een rol bij de keuze van het stelsel van scheiding van goederen? o Afdeling 2: Indien men kiest voor het stelsel van scheiding van goederen o Afdeling 3: Indien men kiest voor het wettelijk stelsel Hoofdstuk 5: Bedingen tot uitbreiding van de gemeenschap o Afdeling 1: De inbreng van een onroerend goed o Afdeling 2: De inbreng van meubelen en huisraad o Afdeling 3: De inbreng van tegenwoordige roerende goederen en schulden o Afdeling 4: De inbreng van een handelszaak (of een landbouw- of ambachtelijke onderneming buiten vennootschapsverband ) o Afdeling 5: De inbreng van een toekomstig goed dat men tijdens het huwelijk zal verkrijgen door schenking Hoofdstuk 6: Bedingen tot beperking van de gemeenschap o Afdeling 1: De uitsluiting van de beroepsgoederen o Afdeling 2: De uitsluiting van de vruchten van de eigen goederen o Afdeling 3: De uitsluiting van een aanpalend goed o Afdeling 4: De uitsluiting van (bepaalde) aandelen in vennootschappen Hoofdstuk 7: Bedingen die afwijken van de regels van gelijke verdeling o Afdeling 1: Inleiding o Afdeling 2: Beding van Vooruitmaking (Art BW) o Afdeling 3: Verblijving van het gehele gemeenschappelijk vermogen o Afdeling 4: Ongelijke verdeling o Afdeling 5: Keuzebeding 3

4 Hoofdstuk 8: Varianten op stelsel van scheiding van goederen o Afdeling 1: Stelsel van scheiding van goederen met beperkte gemeenschap o Afdeling 2: Verrekeningsbeding Hoofdstuk 9: Toewijzing bij voorrang tegen vergoeding bij ontbinding van het stelsel door echtscheiding of scheiding van tafel en bed Hoofdstuk 10: Stelsel van gemeenschap van aanwinsten en roerend goed Hoofdstuk 11: Algehele gemeenschap o Afdeling 1: Algemeen o Afdeling 2: Wet Valkeniers Hoofdstuk 12: Contractuele erfstelling Hoofdstuk 13: Bekwaamheid Hoofdstuk 14: Bij het opstellen van de akte letten op Hoofdstuk 15: Overzicht van de procedure (Snel over) Hoofdstuk 16: Wijziging huwelijksvermogensregeling tijdens het huwelijk Deel V: Testamenten Hoofdstuk 1: Algemeen o Afdeling 1: Kenmerken en definitie van het testament o Afdeling 2: Grondvereisten Hoofdstuk 2: Testamentvormen Hoofdstuk 3: Fysische onbekwaamheden Hoofdstuk 4: Publiciteit van het testament Hoofdstuk 5: Legaten o Afdeling 1: Indeling o Afdeling 2: Gevolgen van de kwalificatie Hoofdstuk 6: Inhoud van het testament Hoofdstuk 7: Legaten aan personen/rechtspersonen Hoofdstuk 8: Fiscaal geïnspireerde testamenten Hoofdstuk 9: De herroeping van het testament door de testator Hoofdstuk 10: Interpretatie van de testamenten Hoofdstuk 11: Nietigheid, gerechtelijke herroeping, verval van testament of legaat Deel VI: Schenking Hoofdstuk 1: Begrip Hoofdstuk 2: Vormvereisten Hoofdstuk 3: De gift van hand tot hand Hoofdstuk 4: De vermomde schenking Hoofdstuk 5: De orechtstreekse schenking Hoofdstuk 6: Schenking van tegenwoordige goederen tussen echtgenoten Hoofdstuk 7: Schenking aan rechtspersonen Hoofdstuk 8: Grondvereisten van de schenking Hoofdstuk 9: Inhoud van de schenkingsakte Hoofdstuk 10: Herroeping van de schenking (niet kennen) Toelichting bij examen 4

5 Wie zijn de wettelijke erfgenamen? Bloedverwanten van de decuius (1) Langstlevende echtgenoot (2) Wettelijk samenwonende (3) Deel I: Wettelijk erfrecht Hoofdstuk 1: Bloedverwanten van de decuius (Les 1+2: 12+13/02/2014) Afdeling 1: De bloedverwanten De Bloedverwanten Er zijn 4 orden. De eerste orde komt voor de tweede, de tweede voor de derde, de derde voor de vierde (uitzondering bij kloving) Binnen elke orde erft de dichtste in graad (uitzondering plaatsvervulling) Zijn er meerdere erfgenamen die aldus tot de nalatenschap komen, dan krijgen ze in principe een gelijk aandeel (uitzondering kloving en plaatsvervulling) Bloedverwanten tot en met de vierde graad erven (uitzondering plaatsvervulling) 5

6 1 e orde! De orde van de afstammelingen Ook de ten volle geadopteerde kinderen en hun afstammelingen Ook de gewoon geadopteerde kinderen en hun afstammelingen Let op! Gewone adoptie doet slechts een familierelatie ontstaan met de adoptant! Dus erven niet: De gewoon geadopteerde kinderen van de afstammelingen van de decuius 2 e orde! De orde van de bevoorrechte bloedverwanten in de zijlijn en de opgaande lijn De ouders o Ook degene die de decuius ten volle heeft geadopteerd o (Voor het erfrecht van de adoptant bij gewone adoptie gelden bijzondere regels) De broers en zusters o Ook de kinderen die door de ouder(s) van de decuius ten volle geadopteerd werden o (Voor het erfrecht van de kinderen die door de ouder(s) van de decuius gewoon werden geadopteerd, gelden bijzondere regels) o Ook de halfbroers en halfzusters o De afstammelingen van broers en zusters en van de halfbroers en halfzusters Wie krijgt wat binnen de tweede orde? o De ouders krijgen elk een vast ¼ o De rest wordt verdeeld tussen de bevoorrechte zijverwanten o Bijzonder geval! De ouders komen tot de nalatenschap in samenloop met afstammelingen van (half)broers en (half)zusters die uit eigen hoofde tot de nalatenschap komen en niet bij plaatsvervulling V à Vast ¼ M à Vast ¼ B en Z à Ook elk ¼ Stel vader is overleden M à Vast ¼ B en Z à Elk 3/8 M is hertrouwd met Z Welke orde? à 2 e orde Er is een halfzus C à Erft volledige nalatenschap GV krijgt niks 6

7 3 e orde! De orde der ascendenten = Alle bloedverwanten in de opgaande lijn Ook de ouders, als zij opkomen zonder broers en zusters of afstammelingen van broers en zusters 4 e orde! De orde van de zijverwanten = De bloedverwanten in de zijlijn, andere dan broers en zusters en hun afstammelingen Afdeling 2: De plaatsvervulling Wat?! De afstammelingen van een vooroverleden, gelijktijdig overleden, verwerpende of onwaardige erfgenaam komen samen tot het erfdeel waarop hun ouder, grootouder... recht had Vroeger was er enkel plaatsvervulling bij vooroverlijden en gelijktijdig overlijden! Vroeger was er dus geen plaatsvervulling bij verwerping of onwaardigheid! Dit is aangepast! Nu ook plaatsvervulling bij verwerping en onwaardigheid Zij komen bij staken en niet hoofdelijk tot de nalatenschap Wanneer?! Ten voordele van De afstammelingen van afstammelingen van de decuius (ook de afstammelingen van ten volle geadopteerde kinderen en van gewoon geadopteerde kinderen) De afstammelingen van broers en zusters, halfbroers en halfzusters van de decuius De afstammelingen van nonkels en tantes van de decuius Niet! De gewoon geadopteerde kinderen van die afstammelingen, broers en zusters, nonkels en tantes (de familieband door gewone adoptie tot stand gebracht beperkt zich tot één graad) Wel! De ten volle geadopteerde kinderen van die afstammelingen, broers en zusters, nonkels en tantes Voorwaarden! Degene wiens plaats men vervult moet Vooroverleden zijn Gelijktijdig overleden zijn De nalatenschap verworpen hebben, of Onwaardig zijn Kan men de plaats vervullen van een afwezige? (In wet) 3 maand weg! Vermoeden van afwezigheid vastgesteld door de rechtbank Na verklaring van afwezigheid (5 jaar na vaststellen vermoeden van afwezigheid, of 7 jaar na laatste keer gehoord)! Dan wordt je geacht overleden te zijn! Vanaf de overschrijving in de registers van de burgerlijke stand 7

8 Vonnis van de rechtbank waarbij iemand overleden wordt verklaard! Als er geen lichaam wordt teruggevonden! Vereist dat je verdwenen bent in levensbedreigende omstandigheden o Nuance: Kan ook! Men heeft een lichaam teruggevonden en het lichaam is niet te identificeren Voordeel bij iemand die plots verdwijnt! Veel tijd om de nalatenschap te plannen Geen probleem! Het feit dat men de nalatenschap van de persoon wiens plaats men inneemt verworpen heeft, of dat men onwaardig was om te erven in de nalatenschap van degene wiens plaats men inneemt C is vol geadopteerd D is gewoon geadopteerd è C zal erven en D niet (want geen band tussen D en DC bij gewone adoptie) Stel C en D zijn gewone afstammelingen en A verwerpt/b is onwaardig è Plaatsvervulling door C en D (Boek p. 820, Voorbeeld 29) Hypothese 1 à A en B aanvaarden allebeià A en B elk ½ Hypothese 2 à A is vooroverleden à C en D elk ¼, B ½ Hypothese 3 à A verwerpt à C en D elk ¼ en B ½ Hypothese 4 à A en B verwerpen allebei à plaatsvervulling à C en D elk ¼, E,F,G elk 1/6 (anders dan vroeger) Hypothese 4 à A en B zijn allebei vooroverleden 8

9 (Boek p. 821,Voorbeeld 30) (Boek p. 822, Voorbeeld 31) (Boek p. 823, Voorbeeld 32) (Boek p. 823, Voorbeeld 33) 9

10 Als E verwerpt à Plaatsvervulling door F Afdeling 3: De kloving Bij de kloving wordt de nalatenschap in twee gelijke delen verdeeld tussen de bloedverwanten in de vaderlijke lijn enerzijds en de bloedverwanten in de moederlijke lijn anderzijds Wanneer is er kloving?! Vanaf de derde orde (uitz. de kleine kloving) Binnen de vaderlijke lijn komt de helft van de nalatenschap toe aan de dichtste in orde en graad, binnen de moederlijke lijn komt de andere helft van de nalatenschap toe aan de dichtste in orde en graad (behoudens plaatsvervulling) Mildering wanneer in één lijn een ouder erft en in de andere lijn een zijverwant! De ouder erft ook het vruchtgebruik op een derde van de goederen die geërfd worden in de andere lijn (Art. 754 BW) Als er geen erfgenamen zijn in de ene lijn, zal hun deel geërfd worden door de erfgenamen in de andere lijn Soms heeft binnen de tweede orde een kleine kloving (beperkte kloving) plaats o Wanneer er naast volle broers en zusters ook halfbroers en halfzusters tot de nalatenschap komen o Wanneer er halfbroers of halfzusters zijn van moederszijde en halfbroers of halfzusters van vaderszijde o " De nalatenschap (of het gedeelte van de nalatenschap dat niet toekomt aan de ouders van de decuius) wordt in twee gelijke delen verdeeld tussen de vaderlijke lijn en de moederlijke lijn van de overledene o " Volle broers en zusters erven dan in beide lijnen (de vaderlijke en de moederlijke lijn), terwijl halfbroers en halfzusters enkel erven in hun lijn o Voorbeeld van een kleine kloving: V en M hebben elk een vast ¼ Voor de rest à Nog ½ over o o Helft (is dan ¼) naar broers en zussen die afstammen van dezelfde vader à A en B elk 1/8 Helft (is ¼ ) naar broers en zussen die afstammen van dezelfde moeder à A, B, C, D en E à elk 1/20 Totaal è 40/40 o A en B à Elk 7/40 o C, D, E à Elk 2/40 o V en M à Elk 10/40 10

11 (Boek p. 816, Voorbeeld 26) (Boek p. 817, Voorbeeld 27) (Boek p. 815, Voorbeeld 24) (Boek p. 816, Voorbeeld 25) (Boek p. 824, Voorbeeld 34) Kloving à Nalatenschap verdelen à helft voor familie Vader en helft voor familie moeder 3 e orde à Vader krijgt de helft van de nalatenschap O krijgt ¼ K en N krijgen elk 1/8 è Maar MILDERING à 1/3 VG voor vader op wat familie van moeder krijgt è Dus O krijgt 2/12 in volle eigendom en 1/12 in blote eigendom è K en N hebben elk 2/24 in volle eigendom en 1/24 in blote eigendom 11

12 Geen 1 e orde Geen 2 e orde Wel 3 e orde à Kloving à Opsplitsen ½ fam vader à GV is 2 e graad en krijgt ½ ½ fam moeder à o o A kind van de nicht (5 e graad) A zal opschuiven (plaatsvervulling) naar de 3 e graad en krijgt dus ½ è Plaatsvervulling doorbreekt regel dat er voorbij de 4 e graad niet kan geërfd worden Geen 1 e orde Geen 2 e orde 3 e orde à Kloving à Opsplitsen ½ voor fam moeder o ¼ voor GV en ¼ voor GM ½ fam vader o GO is 4 e graad (A is 5 e graad) en er is geen plaatsvervulling (maar in 3 gevallen) à A krijgt niets è DUS alles voor familie van de moeder à GV en GM dus elk ½ 12

13 (Les 3: 19/02/2014) Afdeling 4: Het recht van wettelijke terugkeer van (Art. 747 BW) Wanneer? Erflater overlijdt zonder afstammelingen o Vanaf de 2 e orde dus afvragen of er geen recht van wettelijke terugkeer is Wanneer de erflater een schenking heeft ontvangen van een ascendent (bloedverwant in de opgaande lijn) Wanneer de ascendent langer is blijven leven dan de erflater Wanneer de geschonken goederen nog in natura in de nalatenschap aanwezig zijn (Beter: Wanneer de begunstigde niet heeft beschikt over het goed) o Art. 747 BW is wettelijk erfrecht! Men kan er dus van afwijken in een testament. Recht van wettelijke terugkeer heeft alleen uitwerking wanneer er geen regeling bij testament is " Dan keren de geschonken goederen terug naar de schenker Opmerking: De erfgenamen dragen bij in het passief naar verhouding van hetgeen zij uit het actief bekomen hebben, met inbegrip van hetgeen bekomen is op grond van het recht van wettelijke terugkeer Stel DC leeft nog, hij wil het huis verkopen en in een serviceflat gaan wonen, hij tekent een onderhandse overeenkomst. Hij overlijdt voor het opstellen van de notariële akte. De prijs is nog niet betaald! Het recht van terugkeer heeft nu wel betrekking op de verkoopprijs (Art. 747 BW) Voorbeeld: Geen 1 e orde à Wel 2 e orde à Kijken naar samenstelling nalatenschap Een huis (geschonken aan DC, waarde van 1 miljoen euro) Geld: euro Landbouwgrond: (geërfd van overleden moeder) DC heeft hypothecaire lening op het huis: euro Wie erft wat? Voorwaarden Art. 747 vervuld voor het huis à V krijgt het terug in de staat waarin het zich bevindt (slechter of beter), de hypotheek blijft ook Landbouwgrond à Gaat niet terug want ascendent is niet meer in leven V krijgt het huis (1/4) B en Z à Elk Maar de schuld: Erfgenamen nemen de schuld ten laste naar verhouding van hetgeen ze krijgen uit de erfenis. Men houdt ook rekening met hetgeen is bekomen ten gevolge van het recht van wettelijke terugkeer x ( / ) (voor de vader) x ( / ) ( voor B en Z) Zakelijke last blijft op het onroerend goed, maar de schuld is wel gewoon een schuld van de nalatenschap 13

14 Afdeling 5: Adoptie Door de volle adoptie wordt de geadopteerde volledig gelijkgeschakeld met een natuurlijk geboren kind van de adoptant Alle banden met de vroegere familie van de geadopteerde worden verbroken (Boek p. 826, Voorbeeld 35) C is vol geadopteerd door VM C gaat dus niet erven, want de band met de famillie is doorgeknipt (Boek p. 826, Voorbeeld 36) A krijgt de helft Andere helft à Kloving, maar mildering van de kloving want samenloop met zijverwanten in de andere familie è A krijgt het VG op 1/3 van hetgeen de nonkel krijgt è Dus A krijgt de helft + 1/6 in VG O krijgt 1/6 in blote eigendom en 2/6 en volle eigendom Bij gewone adoptie De erfaanspraken van het gewoon geadopteerde kind en van zijn afstammelingen o De geadopteerde (en zijn afstammelingen) erven in de nalatenschap van de adoptant, zoals een kind (of diens afstammelingen) van de adoptant o De geadopteerde erft niet in de nalatenschap van familieleden van de adoptant o De geadopteerde en zijn afstammelingen behouden alle erfrechten in hun oorspronkelijke familie (Les 4: 20/02/2014) Wat gebeurt er met de nalatenschap van het geadopteerd kind? Eerste hypothese! Het geadopteerd kind laat afstammelingen na: o Deze erven alles (is er een echtgenoot, dan erft deze het vruchtgebruik op de volledige nalatenschap, de afstammelingen de blote eigendom; is er een wettelijk samenwonende, dan erft deze het vruchtgebruik op gemeenschappelijke verblijfplaats + huisraad, de afstammelingen de rest) 14

15 Tweede hypothese! Het geadopteerde kind laat geen afstammelingen en geen echtgenoot na: o Er is vooreerst een recht van terugkeer: de ascendenten, de adoptanten of hun erfgenamen in de nederdalende lijn, nemen uit de nalatenschap wat van hun kant in de nalatenschap is gekomen door schenking, erfenis of legaat vanwege de ascendenten uit de oorspronkelijke familie of adoptanten, de vraag die hier gesteld moet worden, is dus: Heeft de geadopteerde geërfd van de oorspronkelijke (groot)ouders of van de adoptanten, of hebben deze oorspronkelijke (groot)ouders of de adoptanten destijds een schenking gedaan aan of een legaat gemaakt in het voordeel van het geadopteerd kind? # Voorwaarde voor dit recht van terugkeer! De goederen moeten nog in natura in de nalatenschap van de geadopteerde aanwezig zijn o De rest van de nalatenschap wordt in twee gelijke delen verdeeld tussen de oorspronkelijke familie en de adoptieve familie: # In de oorspronkelijke familie komt die helft toe aan de bloedverwanten (volgens de gewone rangorde van het erfrecht) # In de adoptieve familie komt die andere helft toe aan de adoptant of elk der adoptanten bij helften, of aan hun erfgenamen in de nederdalende lijn # " Wat als in een familie niemand erft?! Die helft komt toe aan de andere familie DC gewoon geadopteerd door V en M è Nalatenschap opdelen Helft aan de oorspronkelijke familie à V en M krijgen elk de helft van de helft (= ¼) Andere helft o V ¼ o A en B elk 1/8 Gewoon geadopteerd en nalatenschap bestaat uit In de oorspronkelijk familie een huis geërfd van M Er is een huis geschonken door V Er is een appartement aangekocht met gespaarde inkomsten Recht van terugkeer? Huis van vooroverleden moeder? à Keert niet terug) Huis geschonken door V à Recht van terugkeer Appartement à Geen recht van terugkeer è Helft appartement gaat naar kant adoptieouders à ¼ naar V en elk 1/8 voor A en B è Helft appartement gaat naar kant oorspronkelijke ouders à Kloving à ¼ voor V + 1/12 in VG è E heeft 2/12 in volle eigendom en 1/12 in BE 15

16 Nalatenschap DC: Effecten met een waarde van euro o euro geërfd van M o euro geërfd van M Perceel grond gekregen van GM in de adoptieve familie met een waarde van euro Huis met waarde euro Schulden voor een bedrag van euro Hypothese 1! Gewone adoptie Recht van terugkeer à want geërfd van de moeder, er zijn nog afstammelingen van de moeder à De effecten ter waarde van euro keren terug naar B en C Geen recht van terugkeer voor de effecten geërfd van M want ze is vooroverleden en heeft geen erfgenamen in nederdalende lijn GM is geen adoptant (gewone adoptie), geen band van verwantschap tussen DC en GM à Geen recht van terugkeer in nalatenschap verdelen à Ene helft naar oorspronkelijke en andere helft naar adoptieve familie o è voor V o è voor elk van B en C Nog schulden à ten laste van de erfgenamen in de verhouding tot hetgeen zij bekomen hebben in de nalatenschap (rekening houden met hetgeen bekomen is met het recht van terugkeer) Hypothese 2! Volle adoptie Recht van terugkeer? Geen recht van terugkeer voor de oorspronkelijk moeder want adoptieve familie is nu echte familie à Band oorspronkelijke familie is volledig weg! euro geërfd van adoptieve moeder à Geen terugkeer à Art. 747 BW in nalatenschap à Enkel kijken naar adoptieve familie à Kloving à verdelen tussen V en M o V en GM ( perceel grond door recht van terugkeer) Schulden verdelen tussen V en GM o V à 200 x 450/1000 o GM à 200 x 550/

17 Derde hypothese: o De geadopteerde laat geen afstammelingen, maar wel een echtgenoot na: de voorgaande regeling geldt voor de blote eigendom van het eigen vermogen van de geadopteerde; de echtgenoot erft de rest (namelijk de volle eigendom van het aandeel van de geadopteerde in het gemeenschappelijk vermogen en het vruchtgebruik van het eigen vermogen van de geadopteerde) o De geadopteerde laat geen afstammelingen, maar wel een wettelijk samenwonende na: de wettelijk samenwonende bekomt het vruchtgebruik van gemeenschappelijke verblijfplaats en huisraad; de voorgaande regeling geldt voor de rest van het vermogen van de geadopteerde 17

18 Hoofdstuk 2: Het wettelijk erfrecht van de langstlevende echtgenoot Afdeling 1: Algemeen Voorwaarden om erfgenaam te zijn: De langstlevende echtgenoot mag niet van tafel en bed gescheiden zijn o Wat in geval van verzoening?! Bij verzoening kan je terug erven Let op: procedure van echtscheiding of scheiding van tafel en bed door onderlinge toestemming o Wat in geval van afstand van de procedure?! Dan vervalt de overeenkomst over erfrecht en reserve! Bewijzen door alle middelen van recht o Na 20 jaar huwelijk! Man met topjob en vrouw heeft niets! Overeengekomen om aan de vrouw behalve onderhoudsgeld gedurende een beperkte tijd ook haar het huis te geven! Ze kan er wonen met de 5 kinderen. Bij een overlijden tijdens de procedure! Stel geen erfrecht en geen reserve voor de vrouw dan zou alles naar de kinderen gaan Wat erft de langstlevende echtgenoot?! 3 hypothesen: Eerste hypothese! De langstlevende echtgenoot komt op met afstammelingen van de eerstgestorven echtgenoot: o De langstlevende krijgt het VG op de volledige nalatenschap o De afstammelingen krijgen de Blote eigendom o Bv. De vrouw trouwt met een rijkere man (62 jaar oud) de vrouw is 28. De dochters van de man zijn 30 en 32. De man overlijdt! De vrouw krijgt het VG op de volledige nalatenschap terwijl de afstammelingen de blote eigendom krijgen! Alle roerende goederen worden geblokkeerd en de opbrengsten komen toe aan de vrouw van 28! Ze kan rentenieren en zal langer leven dan de kinderen van 30 en 32 dus die zullen nooit iets zien # Oplossing! Fictie van de wet: leeftijd van de oudste afstammeling + 20 jaar (Dit regeltje heeft alleen werking als er omzetting van het VG is!) (Art. 745quinquies, 3 BW) Tweede hypothese! De langstlevende echtgenoot komt op met andere bloedverwanten van de eerstgestorven echtgenoot: o De langstlevende krijgt de volle eigendom van het aandeel van de eerstoverleden echtgenoot in het gemeenschappelijk vermogen, en het VG op de eigen goederen van de eerstgestorven echtgenoot o De bloedverwanten van de eerstgestorven echtgenoot krijgen de blote eigendom van de eigen goederen van de overledene o! De langstlevende echtgenoot heeft een recht van VG op de goederen onderworpen aan een recht van wettelijke terugkeer, tenzij in de akte schenking of in het testament anders bepaald is (Boek p. 772, Voorbeeld 20) 18

19 Derde hypothese! De langstlevende echtgenoot komt op zonder bloedverwanten van de overleden echtgenoot in de erfrechtelijke graad: o De langstlevende echtgenoot verkrijgt de volle eigendom van de volledige nalatenschap " Ook recht op huur voor de langstlevende echtgenoot van het onroerend goed dat bij het overlijden tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende Afdeling 2: De omzetting van het VG van de langstlevende echtgenoot Modaliteiten Omzetting in volle eigendom! De langstlevende staat VG af op bepaalde goederen in ruil voor BE op andere goederen o Voorbeeld! Stel dat de pa 2 huizen nalaat (heel veel waard) # Stel dat het VG van de vrouw 50% zou zijn van de waarde # Omzetting! De langstlevende zal VG op bepaalde goederen afstaan in ruil voor blote eigendom! Bv. VG op 1 huis afstaan om blote eigendom van het andere huis te krijgen zodat de langstlevende 1 huis in volle eigendom heeft en de erfgenamen het andere huis Omzetting in een som geld! Het VG op erfgoederen wordt vervangen door een som geld Omzetting in een rente! Het VG wordt omgezet in een gewaarborgde en geïndexeerde rente " Het omzettingsrecht kan zowel op het geheel als op een gedeelte van de goederen worden uitgeoefend Initiatiefrecht De langstlevende echtgenoot komt op samen met afstammelingen van de overleden echtgenoot (Art. 745quater, 1 BW) o De omzetting kan gevraagd worden door # De langstlevende echtgenoot # De afstammelingen o De rechter heeft een discretionaire beoordelings- bevoegdheid o Evenwel kan de omzetting van het VG met betrekking tot de gezinswoning en huisraad niet gebeuren tegen de wil van de langstlevende echtgenoot De langstlevende echtgenoot komt op met andere personen dan afstammelingen (Art. 745quater, 2 BW) o De langstlevende echtgenoot kan de omzetting eisen binnen 5 jaar na het openvallen van de nalatenschap # De rechter moet dan de omzetting toestaan; bij uitzondering kan de omzetting geweigerd worden als daardoor de belangen van een onderneming of van een beroepsarbeid ernstig zouden geschaad worden 19

20 o De langstlevende echtgenoot kan ten allen tijde eisen dat hem de blote eigendom van de gezinswoning met huisraad toegewezen wordt tegen betaling (deze inkoop gebeurt met eigen middelen, het is niet nodig dat in ruil VG op andere erfgoederen wordt afgestaan) # De rechter moet dit dan toestaan; bij uitzondering kan dit geweigerd worden als daardoor de belangen van een onderneming of van een beroepsarbeid ernstig zouden geschaad worden o De langstlevende echtgenoot kan de omzetting vragen ook meer dan 5 jaar na het overlijden # De rechter kan dan de omzetting toestaan als hij oordeelt dat het billijk is de omzetting toe te staan, gezien de omstandigheden eigen aan de zaak o De andere blote eigenaars dan afstammelingen kunnen de omzetting ten allen tijde vragen # De rechter kan dan de omzetting toestaan als hij oordeelt dat het billijk is de omzetting toe te staan, gezien de omstandigheden eigen aan de zaak; evenwel kan de omzetting van het VG met betrekking tot de gezinswoning en huisraad niet gebeuren tegen de wil van de langstlevende echtgenoot Probleem! BVBA! Gezinswoning zit in de BVBA van de dokter. Dokter heeft een aantal kinderen uit een vorig huwelijk. Dokter woont in huis met zijn 2 e echtgenote en adopteert de 2 kinderen van nieuwe echtgenote o Wat is het probleem?! De vrouw zal geen VG kunnen uitoefenen op de gezinswoning o De langstlevende komt in samenloop met de afstammelingen! Langstlevende krijgt VG over de gehele nalatenschap o BVBA! In statuten! Vruchtgebruiker stemrecht geven en benoemen tot opvolgend statutair zaakvoerder! De kinderen van de man zouden wel eens de omzetting kunnen vorderen van het VG op de aandelen en dan heeft de vrouw het zitten! Dan is ze haar VG kwijt en kan ze waarschijnlijk niet in het huis blijven wonen o Oplossen! Omzettingsrecht ontnemen, kan dat? En in welke gevallen? Uitzondering op voorgaande regels inzake het initiatiefrecht (Art. 745quater, 3 en 4 BW) Als de langstlevende echtgenoot het VG uitoefent op goederen onderworpen aan een recht van wettelijke terugkeer o De omzetting kan niet door de langstlevende echtgenoot gevraagd worden; zij kan enkel gevraagd worden door degene die het recht van wettelijke terugkeer bezit o Bv. Kasteel geschonken aan de man (die nu overleden is)! Uit het vermogen van zijn vader. De man en vrouw wonen in dat kasteel tot de man overlijdt! Principe van Art. 747 BW! Terugkeer van het kasteel # VG voor langstlevende echtgenoot! Men had dit kunnen uitsluiten in de schenkingsakte, maar dat is niet gebeurd # Vrouw wil de omzetting van het vruchtgebruik vragen op dat kasteel. Dit kan niet. Diegene die het recht van wettelijke 20

21 terugkeer heeft zou dit wel kunnen vragen, maar in dit geval niet omdat het om de gezinswoning gaat Kan het initiatiefrecht ontnomen worden? o De wet bepaalt het volgende: 1. Aan de langstlevende echtgenoot kan niet het recht ontnomen worden de omzetting te vragen m.b.t. de gezinswoning met huisraad; evenmin kan aan de langstlevende het recht van inkoop van de blote eigendom ontnomen worden. 2. Aan de afstammelingen uit een vorige relatie van de overleden echtgenoot kan niet het recht ontnomen worden om de omzetting te vragen. De regel dat de erflater het omzettingsrecht niet kan ontnemen met betrekking tot de reservataire goederen o Nuancering Punt 1 # Stel 1 kind uit een vorige relatie! Langstlevende echtgenoot heeft het VG en kind uit vorige relatie blote eigendom! Dan wordt er gezegd in de letterlijke wettekst, je kan aan dat kind niet het recht ontnemen tot omzetting van het VG! Klopt niet! In een testament zou men de helft in volle eigendom kunnen geven aan de langstlevende echtgenoot en de andere helft in VG! Met betrekking tot de helft kan men dat omzettingsrecht wel ontnemen aan de kinderen " Je kan dus de reserve van dat kind beperken tot de helft van de nalatenschap en dan kan je ook de omzetting beperken (wie het meerdere kan, kan ook het mindere) # Voorbeeld! P is de zoon van de vader, maar niet van de vrouw van de vader (stiefmoeder)! Wet! Je kan aan P het omzettingsrecht wat het VG betreft van de stiefmoeder niet ontnemen Wettelijk erfrecht! VG voor vrouw en blote eigendom voor P Je kan ontnemen met betrekking tot de helft van de nalatenschap! Omdat je met de helft van de nalatenschap kan doen wat je wil Nalatenschap van ! Reserve voor echtgenoot! VG op

22 Hoofdstuk 3: Het wettelijk erfrecht van de wettelijk samenwonende (Les 5: 26/02/2014) Afdeling 1: Algemeen Wettelijk samenwonende partner heeft ook erfrecht, maar geen voorbehouden erfdeel! Je kan dus via testament elk erfrecht ontnemen aan die samenwonende partner Voorwaarden om erfgenaam te zijn Verklaring van wettelijke samenwoning + wettelijke samenwoning mag nog niet beëindigd zijn o Inschrijving in het bevolkingsregister op hetzelfde adres + verklaring van wettelijke samenwoning afleggen en dan krijg je document o Verklaring van wettelijke samenwoning kan eenzijdig ingetrokken worden. Kan dus zeer makkelijk beëindigd worden. # Moet betekend worden aan de andere # Vanaf wanneer beëindigd? Beëindiging vanaf het ogenblik dat je de verklaring aflegt (dus niet vanaf de betekening) # Wettelijke samenwoning wordt niet beëindigd door feitelijke scheiding! Bv. Tante wil dat nichtje erft. Maar in België: 45%- 65% betalen! Dus wettelijk samenwonen met tante om de hoge successierechten te vermijden. Als ze dan later weer bij haar vriend gaat wonen, kan ze toch blijven erven van haar tante aan de gunstige successieregeling zoals tussen echtgenoten De langstlevende wettelijk samenwonende partner mag geen afstammeling zijn van de eerststervende wettelijk samenwonende partner o Bv. Vader die 3 kinderen heeft: An, Bart en Caroline. Normaal krijgen die elk 1/3 van de nalatenschap. Als hij een testament maakt, zal hij maar over ¼ kunnen beschikken. De mogelijkheid om 1 van die kinderen te bevoordelen zijn dus beperkt. Als hij wettelijk zou samenwonen met Bv. An, zou hij dit kind veel meer kunnen bevoordelen. An zou VG krijgen op de gemeenschappelijke verblijfplaats en huisraad. B en C zouden dan feitelijk onterfd worden " Maar de wet verbiedt dat o Hij kan wel wettelijk samenwonen met zijn zus. Als die dan zou erven, dan zijn die kinderen ook wel min of meer onterfd (tot het overlijden van de zus)! Dat kan wel Wat erft de wettelijk samenwonende? Recht van vruchtgebruik op de gemeenschappelijke verblijfplaats en op het daarin aanwezige huisraad Recht op de huur betreffende de gemeenschappelijke verblijfplaats en recht van vruchtgebruik op het daarin aanwezige huisraad 22

23 Voorwerp van het recht van vruchtgebruik: Vruchtgebruik van het onroerend goed dat tijdens het samenwonen het gezin tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende Vragen o Wat bij feitelijke scheiding?! Vrouw smijt man buiten. Er is geen gemeenschappelijke verblijfplaats meer. Er staat: tijdens het samenleven tot gemeenschappelijke verblijfplaats dient. Dus men neemt aan dat er nog erfrecht is! Dus na het overlijden gaat ze VG krijgen op die gemeenschappelijke verblijfplaats. Maar als er een gewilde feitelijke scheiding is: men gaat vaak erfrecht herroepen bij testament. Dus in de praktijk komt dit probleem niet vaak voor o Wat als er meerdere gemeenschappelijke verblijfplaatsen zijn? # Alle gemeenschappelijke verblijfplaatsen? # Keuze? # De voornaamste? # " Er is discussie in de rechtsleer. Alle gemeenschappelijke verblijfplaatsen is niet de juiste visie, want in de wet gaat men er van uit dat er maar 1 is. VG zou dus ook moeten beperkt zijn tot één woning. De term voornaamste komt niet terug. Het lijkt zeer sterk op de concrete reserve van de langstlevende echtgenoot (voornaamste gezinswoning). Als je kijkt naar de parlementaire voorbereiding, zie je dat ze vaak die concrete reserve van de langstlevende echtgenoot als voorbeeld nemen " Dus de voornaamste verblijfplaats! (geen keuze) o Vragen die rijzen: # Recht op omzetting van het vruchtgebruik en recht op inkoop van de blote eigendom: nut van een testament # Waarborgen voor de blote eigenaars: Inventaris Borgstelling: nut van een testament! Suppletieve wettelijke bepaling! Dus in testament kun je daar dan van afwijken # Kosten verbonden aan het recht van vruchtgebruik # Onroerend goed behoort in mede- eigendom aan een derde Voorwerp van het recht op huur Recht op de huur van het onroerend goed dat bij het openvallen van de nalatenschap het gezin tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende Vragen o Wat bij feitelijke scheiding?! Voorwerp van recht op huur is anders omschreven. Hier staat niet: bij het samenleven, maar dat bij het openvallen van de nalatenschap...! Er wordt recht op huur gegeven aan de langstlevende wettelijk samenwonende partner. Maar er wordt niets gezegd over de huurverplichtingen, over de huurwaarborg, o Wat als er meerdere gemeenschappelijke verblijfplaatsen zijn? o Wat met de huurverplichtingen? # Ten laste van de langstlevende wettelijk samenwonende?! Er wordt van uit gegaan dat de wetgever wou dat de langstlevende 23

24 wettelijk samenwonende partner ook instond voor de huurverplichtingen. Dus de afstammelingen moeten de huur niet betalen o De huurwaarborg?! Verschillende stellingen Moet de langstlevende wettelijk samenwonende bijdragen in de schulden en lasten van de nalatenschap?! 2 stellingen Ja! Meerderheidsstelling! De langstlevende wettelijk samenwonende partner moet bijdragen in de schulden en de lasten van de nalatenschap. Als het beschikbaar deel nog niet is uitgeput, zou je in het testament kunnen laten bepalen dat hij niet moet bijdragen Nee! Minderheid! De langstlevende wettelijk samenwonende partner moet niet bijdragen in de schulden en de lasten van de nalatenschap (prof. Bael) De vergelijking met de langstlevende echtgenoot die de concrete reserve bekomt Wettelijk samenwonende partner! Erfrecht, maar geen reserve! In het testament kun je die langstlevende wettelijke samenwonende partner volledig onterven Terwijl bij huwelijk! Concrete reserve afnemen gaat niet Nut van een testament Komt de nalatenschap niet toe aan wettelijke erfgenamen, noch aan legatarissen " De nalatenschap komt toe aan de staat Man belt om de nalatenschap van zijn overleden vrouw te regelen. Een week later sterft de man In testament vrouw! Mijn man erft alles (er waren geen kinderen) In testament man! Volledige familie onterfd (in een later testament ging hij bepalen wie er specifiek ging erven, maar dat is er nooit gekomen) " Dus de nalatenschap komt toe aan de staat 24

25 (Les 6: 27/02/2014) Deel II: De Reserve (= voorbehouden erfdeel) Hoofdstuk 1: Begrip en kenmerken Begrip Het voorbehouden deel van de nalatenschap waarover de decuius niet ten kosteloze titel mag beschikken Daartegenover staat het beschikbaar deel Kenmerken Geen vordering in geld, wel een zakelijke vordering tot inkorting in natura o Hij heeft huis geschonken aan vriendin (waarde euro). Bij overlijden zit er niets meer in zijn nalatenschap. Hij heeft 2 kinderen! Die kinderen kunnen dan zeggen: wij moeten ¾ van dat huis krijgen! Niet ¾ van de waarde van dat huis, maar ¾ van het huis! Ze hebben dus een voorbehouden erfdeel in natura (in 1804 idee dat goederen bij de bloedverwanten moesten blijven) De reservatair moet ab intestato tot de nalatenschap komen o Als je een reservataire erfgenaam hebt, dan moet hij op grond van normale erfopvolging tot de nalatenschap komen. Als dat niet zo is, heeft hij geen reserve o Voorbeeld! Man sterft door hartaanval. De dochter maakt een eigenhandig testament in voordeel van de moeder (volledige nalatenschap voor haar moeder) Probleem?! De dochter overlijdt ook. De grootmoeder langs vaderszijde leeft nog " Tot de reservataire erfgenamen behoren ook de ascendenten, als zij ingevolge de wettelijke erfopvolging tot de nalatenschap zouden komen # Grootmoeder krijgt ¼ # De dochter heeft geen afstammelingen, er zijn geen broers/zussen of afstammelingen # Er zijn wel ascendenten (moeder en grootmoeder)!3 e orde! Kloving! Grootmoeder helft en moeder andere helft van de nalatenschap. Ze zal dus ook haar voorbehouden erfdeel kunnen opeisen o Moest die dochter een broer hebben, Zou de grootmoeder dan een reserve krijgen?! Neen, want dan 2 e orde! Dan had de grootmoeder geen aanspraak kunnen maken op de nalatenschap krachtens de wettelijke erfopvolging en dus geen reserve # Na overlijden vader: helft huis! VG aan de LLE en blote eigendom voor de dochter # Grootmoeder krijgt ¼ in blote eigendom van dat half huis (van de nalatenschap van de dochter)! Dus in totaal 1/8 in blote eigendom van dat huis 25

26 # Moeder zou graag deel van grootmoeder inkopen! Als je dat berekent, kom je uit aan Er wordt een akte getekend Kan enkel ingeroepen worden tegen beschikkingen onder kosteloze titel De reserve is een eigen recht van de reservatair o De reservataire erfgenaam moet die reserve niet opeisen. Hij kan zeggen dat hij het niet moet hebben. Het kan dat in een testament de volledige nalatenschap wordt toegekend aan de feitelijk samenlevende partner. De ouders kunnen zeggen: ik moet mijn reserve niet hebben (ook een van de twee kan het zeggen). Ze beslissen zelf of ze aanspraak maken op hun voorbehouden erfdeel of niet Hoofdstuk 2: Titularissen van de reserve De afstammelingen (1) De ascendenten (2) o Niet alleen ouders, maar ook grootouders De LLE (= langstlevende echtgenoot) (3) Omvang van de reserve BD = ½ als 1 kind Reserve = ½ BD = 1/3 als 2 kinderen Reserve = 2/3 BD = ¼ als 3 kinderen of meer Reserve = ¾ Afdeling 1: De afstammelingen Worden verwerpende, afwezige of onwaardige erfgenamen meegerekend? Er wordt geen rekening gehouden met een verwerpende, een afwezige, onwaardige erfgenaam, een vooroverleden of gelijktijdig overleden erfgenaam, tenzij er daarvan afstammelingen tot de nalatenschap komen. Bv. Vader met 3 kinderen: A, B, C o Als B verwerpt (zonder afstammelingen die tot de nalatenschap komen), gaan we er geen rekening mee houden bij de telling Kleinkinderen en achterkleinkinderen worden slechts meegerekend voor het kind waarvan ze de plaats vervullen Vroeger term plaats vervullen niet in zijn technisch- juridische betekenis! Ook als ze uit eigen hoofde opkomen Vandaag: is het altijd plaatsvervulling 26

27 Voorbeeld 39 (Schets op vorige pagina of zie handboek p. 982) o In testament van DC staat: L (algemene legataris) krijgt de volledige nalatenschap o Reserve = ¾ o " We houden geen rekening met vooroverleden, gelijktijdig overleden, verwerpende, afwezige, onwaardige afstammelingen, tenzij hun afstammelingen tot de nalatenschap komen o Als C zou verwerpen in plaats van overlijden, dan zou de oplossing van de casus identiek dezelfde zijn o Voorbeeld 40 en 41 in boek is fout! Toen nog geen plaatsvervulling bij verwerping Afdeling 2: De ascendenten " Recht op een reserve voor zover ze ab intestato tot de nalatenschap komen De ascendenten hebben maar een reserve als ze tot de nalatenschap komen krachtens de wettelijke erfopvolging Dus komen er kinderen tot de nalatenschap, dan kunnen die ascendenten de reserve niet inroepen " Reserve = ¼ van de nalatenschap in beide lijnen Dus ¼ toekennen aan de vader of diens ouders, en ¼ aan de moeder of haar ouders! In elke lijn aan de ascendent die het dichtst in graad staat Stel: DC is overleden. Zijn vader is vooroverleden en zijn moeder leeft nog. In familie vader nog een grootvader. Eerste vraag is wie tot nalatenschap komt in wettelijke erfopvolging! Kloving toepassen! Nu in elke lijn laten toekomen wie het dichts in graad staat Kan leiden tot rare situaties in de praktijk. Mogelijk dat er reserve is die niet echt fair aanvoelt en die je niet zou hebben mocht er klein verschil geweest zijn o Bv. Man overlijdt. Hij laat een echtgenote en dochter na. Huis in het gemeenschappelijk vermogen, en geen eigen vermogen. Er is geen huwelijkscontract. De moeder kreeg dus het VG en de dochter de blote eigendom. De dochter maakt een testament waarin ze zegt dat als ze zou overlijden, alles toekomt aan haar moeder. Later sterft de dochter. Nu nalatenschap van de dochter regelen. Maar is nog familie aan de kant van de overleden vader, een kreng van een grootmoeder. Zij heeft een voorbehouden erfdeel (want 3 e orde, kloving, dus deel naar grootmoeder). Dochter heeft testament waarin ze zegt dat alles naar moeder gaat, maar voorbehouden erfdeel grootmoeder van ¼. Bael zegt dat de grootmoeder natuurlijk wel kan verzaken aan haar reserve. Maar die grootmoeder wou dat niet # Deel van de grootmoeder is wel niet veel. Het gaat hier om ¼ van de blote eigendom van de helft van dat huis! = 1/8 van dat huis # Had moeder nog een kind gehad was dat probleem er niet. Had ze Bv. nog een zoon dan zou de situatie ander geweest zijn. Krachtens de wettelijke erfopvolging, zou de nalatenschap toekomen aan erfgenamen van de 2 e orde, en de grootmoeder zou niet tot de nalatenschap komen en zou dus haar reserve nooit kunnen uitoefenen 27

28 " De reserve is niet beschermd tegen giften aan de LLE en giften aan de LLWSP Bv. Een jonge man, een jonge vrouw en een wat oudere man komen bij prof. Bael! De ouders van de oudere man zijn nog in leven. De ouders van de vrouw en van de jonge man zijn ook nog in leven. De ouders van de oudere man willen niet dat hij de nalatenschap zou geven aan de vrouw! Er is dus een probleem met de reserve o Voorstel aan de vrouw: Reeds ingeschreven in de bevolkingsregisters bij man 1. Ze moest wettelijk gaan samenwonen bij man 2. En daarna weer gaan samenwonen bij man 1. Man 2 heeft de reserve van zijn ouders uitgeschakeld door wettelijk te gaan samenwonen (testament) Dus met testament in voordeel van de LLWSP kun je de reserve van de ascendenten uitschakelen o Maar indien langstlevende feitelijke samenwonende, dan geldt bovenstaande regel niet Voorbeelden Handboek p. 984, voorbeeld 42! DC maakt testament en hij geeft alles aan zijn vriendin (L). Hij woont niet wettelijk samen en hij trouwt niet o Wat krijgt L?! De helft van de nalatenschap. De vader en moeder krijgen elk ¼ o Zouden die krachtens de wettelijke erfopvolging tot de nalatenschap komen? Ja, want 3 e orde! Kloving # Helft vader en helft naar grootvader # Testament in voordeel van zijn vriendin! Reserve van ¼ voor vader, en in de familie van de moeder: grootvader krijgt reserve van ¼ # De vriendin van DC krijgt de helft Handboek p. 985, voorbeeld 44! De vader is vooroverleden. DC laat na: Zijn broer, zus, moeder en grootmoeder langs vaderszijde o Moeder en grootmoeder langs vaderszijde! 2 potentiële reservataire erfgenamen o ¼ aan moeder en de rest aan broer en zus.! 2e orde, dus moeder vast ¼ en A en B samen ¾ o " Dus moeder heeft reserve van ¼. De grootmoeder krijgt dus geen reserve! o Stel: Testament in voordeel van zijn vrouw! Wat krijgt de vrouw? # V (grootmoeder) en M krijgen helemaal niets meer, hun reserve wordt uitgeschakeld wat gift in voordeel langstlevende echtgenoot. De vrouw zou ook een wettelijk samenwonende partner kunnen zijn 28

29 " De LLE die niet van tafel en bed gescheiden is Scheiding van tafel en bed komt niet vaak voor Afdeling 3: Reserve van de langstlevende echtgenoot " Concrete reserve en abstracte reserve VG van de helft van de nalatenschap (= Abstracte reserve) Minstens VG van de voornaamste gezinswoning en huisraad (= Concrete reserve) o Bij veel mensen is de gezinswoning bijna het enige in de nalatenschap. Dus dan heeft de langstlevende eigenlijk VG op bijna alles " De langstlevende kan kiezen welke reserve hij uitoefent Abstracte reserve Bij samenloop van de langstlevende met afstammelingen: De reserve wordt naar evenredigheid toegerekend op de reserve van de mede- erfgenamen en op het beschikbaar deel Voorbeeld 1! Langstlevende + 1 kind o Reserve langstlevende: ½ VG o Reserve kind: ¼ VE + ¼ BE o Beschikbaar deel: ¼ VE + ¼ BE Stel! Man had lange relatie met vriendin. Maar ook een echtgenoot. Man heeft echter in testament elk vruchtgebruik ontnomen aan zijn vrouw in voordeel van zijn vriendin. Man heeft ook een zoon. Waarop heeft die vriendin recht? o Mocht er geen langstlevende echtgenoot zijn, zou de vriendin de helft van de nalatenschap krijgen in volle eigendom, en de zoon zou de andere heft krijgen in volle eigendom o Maar langstlevende echtgenote wil reserve uitoefenen. Maar waarop? Op het beschikbaar deel of op de reserve van haar kind? Laten we het vruchtgebruik wegen op het beschikbaar deel of op de reserve? # We gaan dit naar evenredigheid toerekenen op de reserve en op het beschikbaar deel. Dus op de helft in volle eigendom die normaal naar vriendin gaat, zit er nu voor de helft VG. (dus VG op helft beschikbaar deel). Ook VG op helft van de reserve o! Dus vriendin krijgt ¼ volle eigendom en ¼ blote eigendom o! Hetzelfde voor de zoon (op reserve gaat voor de helft dat VG zitten, dus ¼ volle eigendom en ¼ blote eigendom) o " De reserve van de afstammelingen wordt een reserve in blote eigendom 29

30 Voorbeeld 2! Langstlevende echtgenoot + 2 kinderen o Reserve langstlevende: ½ VG o Reserve kind: 1/3 VE + 1/3 BE o Beschikbaar deel: 1/6 VE +1/6 BE Stel! We hebben een langstlevende echtgenote en 2 kinderen. De LLE wordt zoveel mogelijk onterfd, om zoveel mogelijk te geven aan de vriendin van de overledene. Wie gaat wat krijgen? Vriendin kan niet alles krijgen want in samenloop met reservataire erfgenamen (afstammelingen en LLE) o Eerste stap! Denk de LLE even weg. Beschikbaar deel met de 2 kinderen is gelijk aan 1/3 en de reserve is ook gelijk aan 1/3. Vriendin dus in samenloop met de kinderen. Dus beschikbaar deel is 1/3 o Maar LLE! Pas basisregel toe, nl. de reserve van de LLE naar evenredigheid uitoefenen op het beschikbaar deel en het voorbehouden erfdeel. Dus in de plaats van dat 1/3 in VE, gaat die vriendin minder krijgen o! 1/3 in VE, wordt 1/6 in VE en 1/6 in BE (want op de helft van dat 1/3 zit er een VG) o! Wat met de reserve van de kinderen? Die kregen eerst 1/3, maar nu dus VG toepassen. We nemen hier het deel van de kinderen samen (dus normaal 2/3 in VE). Maar nu dus 2/6 in VE en 2/6 in BE Voorbeeld 3! Langstlevende echtgenoot + 3 kinderen o Reserve langstlevende: ½ VG o Reserve kind: 3/8 VE + 3/8 BE o Beschikbaar deel: 1/8 VE + 1/8 BE! Zeer klein deel! Onderscheid o Testament waarbij aan een derde het grootst beschikbaar deel wordt toegekend en de bedoeling bestaat bij de testator om de langstlevende zoveel mogelijk te onterven. o Testament waarbij aan een derde het grootst beschikbaar deel wordt toegekend en de testator de langstlevende niet zoveel mogelijk wil onterven! Dan o Als er 1 kind is # Beschikbaar deel: ¼ + ¼ BE Normale situatie is de vrouw krijgt het VG op alles en het kind krijgt de blote eigendom van alles. Zo veel mogelijk geven aan vriendin, maar mijn vrouw daarom niet onterven! Beschikbaar deel en reserve! Langstlevende even wegdenken! De helft van de nalatenschap in volle eigendom kan toegekend worden aan vriendin en de andere helft komt toe aan het kind. Dan denken we langstlevende er terug bij, normaal heeft die een VG op alles. Op de helft van de helft van het deel voor vriendin zit dus een VG! Daarom ¼ in volle eigendom en ¼ in blote eigendom voor vriendin # Langstlevende : ¾ VG # Kind: ½ BE 30

31 o Als er 2 kinderen zijn: # Beschikbaar deel: 1/6 VE + 1/6 BE # Langstlevende 5/6 VG # Kinderen: 4/6 BE 31

32 Afdeling 4: Volledige onterving van de LLE door testament Voorwaarden (4) De eerststervende echtgenoot moet de andere echtgenoot onterfd hebben bij testament o Je moet dus een testament maken, waarin je duidelijk zegt je echtgenote te onterven o Redactie van het testament # Ook beperking van het erfrecht tot de reserve als voorwaarden niet vervuld zijn # Niet beperken tot de aanstelling van een algemeen legataris De echtgenoten moeten op de dag van het overlijden van de eerststervende echtgenoot sinds meer dan zes maanden gescheiden leven o Bewijs van de feitelijke scheiding De eerststervende echtgenoot moet bij een gerechtelijke akte een afzonderlijk verblijf gevorderd hebben o Bij dagvaarding in kortgeding in het kader van een echtscheidingsprocedure of bij verzoekschrift bij de vrederechter in het kader van een procedure dringende en voorlopige maatregelen o Bij conclusie als tegenvordering o Voorwaarde is niet vervuld als enkel de langstlevende echtgenoot afzonderlijk verblijf heeft gevorderd o Voldoende dat de vordering voor het overlijden is ingesteld # Niet nodig vóór de feitelijke scheiding van zes maanden # Speelt geen rol of de vordering wordt afgewezen of dat er geen beschikking volgt De echtgenoten mogen na die gerechtelijke akte waarbij afzonderlijk verblijf gevorderd werd niet opnieuw zijn gaan samenwonen o Korte verzoeningspoging? Discussie geweest in de rechtsleer: Moet ook het testament opgemaakt zijn nadat de echtgenoten feitelijk gescheiden waren gaan leven en nadat de eerststervende echtgenoot afzonderlijk verblijf had gevorderd? o In parlementaire voorbereiding zegt er een parlementslid dat het testament maar mocht opgemaakt zijn nadat er feitelijke scheiding ontstaan was en nadat er afzonderlijk verblijf was gevorderd o Gevolg! Discussie! Mag dit testament opgemaakt zijn daarvoor? o " Cassatie 22 december 1994!Cassatie zegt dat is niet nodig, trek u niet aan wat het parlementslid zei. Deze voorwaarde blijkt helemaal niet uit de duidelijke wettekst. Niet afkomen met parlementaire voorbereiding om duidelijke wettekst te interpreteren " Onterving strekt zich niet uit tot de huwelijksvoorwaarden en de contractuele erfstellingen vervat in een huwelijkscontract of wijzigingsakte Stel: Oudere man, met jonge Russische vrouw. Man heeft genoeg van zijn wijf, hij wil echtscheiding vorderen en hij wil ze ook onterven. Dus dan leg je het bovenstaande uit. Maar Art. 915bis laat toe om elk erfrecht te ontnemen! Vaak regelingen getroffen over de nalatenschap van een persoon in een testament of andere documenten (huwelijkscontract, ). In huwelijkscontract stond dat de volledige nalatenschap toekwam aan de Russische vrouw, dus 915bis kon niet worden gebruikt. Je kunt dit niet eenzijdig herroepen, in tegenstelling tot een testament. Dus wettelijk erfrecht en reserve ontnomen door 915bis, maar indien regeling over nalatenschap op andere manier dan best mogelijk dat 915bis onbruikbaar is. De man moest dus zo snel mogelijk uit de echt scheiden 32