Vermogensplanning. Het vernieuwde erfrecht

Transcriptie

1 Vermogensplanning Het vernieuwde erfrecht

2 Meer zelfbeschikkingrecht Het nieuwe erfrecht Meer rechtszekerheid Meer aansluiting bij de maatschappelijke realiteit

3 Meer zelfbeschikking Het reservatair erfdeel van uw kinderen vandaag? Bij 1 kind De helft van uw vermogen gaat automatisch naar uw kind. Over de bestemming van de helft van uw nalatenschap kan u zelf beslissen. Bij 2 kinderen 2/3 de van uw vermogen gaat automatisch naar uw kinderen. Over de bestemming van slechts 1/3 de van uw nalatenschap kan u zelf beslissen. Bij 3 of meer kinderen 3/4 de van uw vermogen gaat automatisch naar uw kinderen. Over de bestemming van slechts 1/4 de van uw nalatenschap kan u zelf beslissen. 03

4 Meer zelfbeschikking Het reservatair erfdeel van uw kinderen in de toekomst? Bij 1 kind De helft van uw vermogen gaat automatisch naar uw kind. Over de bestemming van de helft van uw nalatenschap kan u zelf beslissen. Bij 2 kinderen 1/2 de van uw vermogen gaat automatisch naar uw kinderen Bij 3 of meer kinderen Over de bestemming van de andere helft van uw nalatenschap kan u zelf beslissen. Ongeacht het aantal kinderen beschikt u in het nieuwe erfrecht steeds over 50% van uw vermogen om vrij te verdelen. 1/2 de van uw vermogen gaat automatisch naar uw kinderen Over de bestemming van de andere helft van uw nalatenschap kan u zelf beslissen. 04

5 Meer zelfbeschikking Het reservatair erfdeel van de langstlevende partner? Langstlevende echtgeno(o)t(e) (LLE) De langstlevende echtgeno(o)t(e) erft in principe altijd het vruchtgebruik (100%) van de ganse nalatenschap. Dit ongeacht uw huwelijksstelsel. U kan hier vandaag enkel van afwijken per testament. Het erfdeel van de LLE kan slechts beperkt worden tot : 50 % van het vruchtgebruik Met als absoluut minimum het vruchtgebruik over de gezinswoning Indien u het erfdeel van de LLE beperkt tot zijn/haar reservatair erfdeel, dan zal dit in het nieuwe erfrecht toegerekend worden op het beschikbaar deel. Langstlevende Feitelijk / wettelijk samenwonende partner? De langstlevende wettelijk samenwonende partner erft enkel automatisch het vruchtgebruik over de gezinswoning en de huisraad. De aanrekening is idem in het nieuwe erfrecht. De langstlevende feitelijk samenwonende partners erven niet van elkaar. Ook in het nieuwe erfrecht moet men een testament opmaken indien men graag wil dat de overblijvende partner erft. 05

6 Meer zelfbeschikking Het reservatair erfdeel van de ouders? Huidige situatie Indien u geen kinderen heeft, dan worden uw ouders in het huidige erfrecht beschermd, als zijnde reservataire erfgenaam. In de toekomst In het nieuwe erfrecht zal het voorbehouden deel van de ouders (1/4 de ) bij kinderloze erflaters afgeschaft worden. Dit niet door de afschaffing van hun erfrecht, maar door het niet langer afdwingbaar karakter van hun rechten. => Afschaffing van het reservatair karakter In principe zullen zij nog steeds een deel van uw nalatenschap erven, maar het is voortaan mogelijk om hen dit deel (testamentair) te ontnemen, ten gunste van eender wie (vandaag kon dit al in functie van de langstlevende partner). De beide ouders hebben elk een reservatair erfdeel van 1/4 de van uw nalatenschap. Beide komen tot uw nalatenschap, samen met de langstlevende echtgeno(o)t(e)/ wettelijke samenwonende partner, broers, en/of zussen. Indien uw ouders behoeftig zijn, zullen zij echter aanspraak kunnen maken op een onderhoudsvordering (maximum 1/4 de van de nalatenschap). 06

7 Meer zelfbeschikking Globale erfovereenkomsten bij leven? Huidige situatie Vandaag is elke overeenkomst bij leven - over de verdeling van uw nalatenschap nietig en ongeldig. In de toekomst? Om betwistingen rond de verdeling van een nalatenschap tegen te gaan bestaat in het nieuwe erfrecht voortaan de mogelijkheid om een globale erfovereenkomst bij leven op te maken. Vandaag kan u enkel per testament een regeling vastleggen over de verdeling van uw nalatenschap. Daarbij moet veel aandacht besteed worden aan de reservataire erfdelen van bepaalde erfgenamen. De erflater gaat met al zijn/haar vermoedelijke erfgenamen in rechte lijn - aan tafel om een overeenkomst op te stellen over alle in het verleden gedane schenkingen en schenkingen in globale erfovereenkomst. De mogelijkheden zijn legio: Vastklikken van waarde van geschonken goederen; Betrekken van pluskinderen in uw nalatenschap; Generatiesprong; Zorgkind groter deel toebedelen; Bevestiging eerdere schenkingen (Quid schenkbelasting? ) In rekening van andere voordelen (bv. studie buitenland/ gratis bewoning 2 de woning ouders etc. De globale erfovereenkomst vereist unanimiteit, en evenwichtigheid en moet bij een notaris ondertekend worden door alle reservataire erfgenamen, die elks grondig moeten worden ingelicht door de notaris, met 1 maand bedenktijd. Verzaking aan vordering tot inbreng en inkorting 07

8 Meer zelfbeschikking Punctuele erfovereenkomsten bij leven? Familiaal Indien het niet mogelijk/noodzakelijk is om de hele familie rond de tafel te krijgen of niet iedereen rond de tafel bereid is om tot een globaal akkoord te komen, zal het mogelijk zijn om punctuele overeenkomsten af te sluiten, en dit n.a.v. een specifieke rechtshandeling. Met derden Verder voorziet de wetgever ook de mogelijkheid om een overeenkomst af te sluiten onder bezwarende (gelijke kans) en bijzondere (specifiek) titel betreffende een deel van de nalatenschap (beding van aanwas). Bijvoorbeeld: Men zal in de toekomst onder andere een akkoord kunnen sluiten omtrent de waardering van de later bij het overlijden van de schenker in te brengen schenkingen. Verder zullen ook broers en zussen de mogelijkheid krijgen om op voorhand af te zien van hun reserve op de goederen die bijvoorbeeld aan hun broer/zus met een beperking, of hun stiefbroers/zussen geschonken werden of toebedeeld zullen worden. Zo wordt er op toekomstige inkorting- en inbrengproblemen geanticipeerd. Drie bedrijfsleiders beslissen om onderling een punctuele overeenkomst af te sluiten, die stipuleert dat het aandelenpakket van de overleden partner automatisch aanwast bij de overblijvende partner(s). Hierbij kan ook een bepaalde vergoeding voorzien worden voor het gezin van de overleden partner. 08

9 Meer rechtszekerheid Uniform waarderingsmodel schenkingen? Een aantal vragen? Waarom was / is er nood aan meer rechtszekerheid binnen het erfrecht? Waar liep het al eens fout bij de verdeling van een erfenis? Wat zeggen de begrippen fictieve massa, inbreng en inkorting jullie? Fictieve massa : Om de rechten van de reservataire erfgenamen in een nalatenschap te bepalen, moet de te verdelen boedel (de zogenaamde fictieve massa) worden samengesteld. Dit is het geheel van goederen (roerend, onroerend) op het moment van overlijden, aangevuld met alle schenkingen, die de overleden persoon in kwestie, tijdens diens leven heeft gedaan. Het heeft in deze geen belang hoe lang geleden al de schenkingen gebeurd zijn. Inbreng is de plicht van een erfgenaam om aan hem/haar tijdens leven gedane schenkingen op te lijsten (in te brengen in de fictieve massa) bij de nalatenschap ter berekening van ieders erfdeel. Schenkingen worden in principe namelijk als een voorschot gezien op de erfenis. Inbreng zorgt voor gelijkheid tussen de reservataire erfgenamen. Inkorting is het recht van een reservataire erfgenaam om het deel van een nalatenschap, waarvan hij/zij vermoedt dat iemand anders dit te veel heeft gekregen, zodat zijn of haar reserve (voorbehouden deel) is aangetast, alsnog op te eisen en tot hem/ haar te laten vallen/toekomen. 09

10 Meer rechtszekerheid Uniform waarderingsmodel schenkingen? Een voorbeeld ter verduidelijking? Pascale is 75 jaar. Na het overlijden van haar echtgenoot, heeft zij de beginnende textielzaak verdergezet en uitgebouwd tot een zaak met een (goede) reputatie. Naast de zaak, bezit Pascale eveneens een appartement op het zuid in Antwerpen, en een spaarrekening. Pascale heeft 3 kinderen, elk met hun eigen interesses en capaciteiten: Kathleen, Stieven, en Matthias. Op haar 60 ste verjaardag, nu 15 jaar geleden (2002), achtte ze de tijd rijp om het grootste deel van haar vermogen over te dragen naar haar intussen meerderjarige kinderen: Kathleen: was zakelijk onderlegd en dus de aangewezen persoon om de zaak verder te zetten. Matthias: dacht er aan om zijn eigen zaak te beginnen, en kon een financieel duwtje in de rug gebruiken. M S K Stieven: Werkte en woonde al enkele jaren op het Antwerpse Zuid, en had bovendien al enkele negatieve ervaringen gekend op de huurmarkt. De puzzel viel relatief gemakkelijk in elkaar, zeker gezien het feit dat de waarde van de zaak overeenstemde met de waarde van het appartement. Kathleen kreeg de aandelen van de zaak, Stieven het appartement, en Matthias een geldsom geschonken, elk t.w.v * Elke gelijkenis met bepaalde gebeurtenissen of bepaalde personen berust op toeval 010

11 Meer rechtszekerheid Uniform waarderingsmodel schenkingen? Huidige situatie? evolutie waarde van de geschonken familiale onderneming evolutie waarde van het geschonken onroerend goed Waarde op moment van schenking van belang bij roerende goederen Waarde op moment van overlijden van belang bij onroerende goederen evolutie waarde van het geschonken geld Waarde op moment van schenking Waarde op moment van overlijden schenker 011

12 Meer rechtszekerheid Uniform waarderingsmodel schenkingen? In het nieuwe erfrecht? evolutie waarde van de geschonken familiale onderneming Waarde op moment van schenking van belang (met indexatie) evolutie waarde van het geschonken onroerend goed evolutie waarde van het geschonken geld Waarde op moment van schenking Waarde op moment van overlijden schenker 012

13 Meer rechtszekerheid Uniform waarderingsmodel schenkingen? Conclusies (1)? In het oude erfrecht zou Stieven bij het overlijden van zijn moeder het onroerend goed t.w.v moeten inbrengen in de fictieve massa. Kathleen en Matthias zouden respectievelijk hun aandelen en hun gelden, moeten inbrengen, weliswaar t.w.v De waarde van de zaak bedraagt vandaag nochtans , en de gelden van Matthias werden voorzichtig belegd en kennen vandaag een waarde van Wetende dat Pascale nog op haar rekening had staan, bedraagt de fictieve massa: In het nieuwe erfrecht zullen de drie kinderen een zelfde waarde moeten inbrengen, m.n (geïndexeerd). Daarnaast is er in het nieuwe erfrecht een groter beschikbaar deel. Wetende dat Pascale nog op haar rekening had staan, bedraagt de fictieve massa: (+ indexaties). fictieve massa huidig erfrecht reservatair erfdeel huidig erfrecht fictieve massa nieuw erfrecht reservatair erfdeel nieuw erfrecht / /6 1/4 1/4 1/6 1/ / /6 In het oude erfrecht zouden Kathleen en Matthias inkorting kunnen vragen. In het nieuwe erfrecht zullen Kathleen en Matthias geen inkorting kunnen vragen op het erfdeel van Stieven. Dit door de toegenomen ruimte in het beschikbaar deel, maar ook door het uniform waarderingsmodel van verschillende soorten schenkingen. 013

14 Meer rechtszekerheid Uniform waarderingsmodel schenkingen? Conclusies (2) wat zijn nog belangrijke wijzigingen? Reserve in waarde In het oude erfrecht zou Stieven inkorting moeten vrezen van zijn broer en zus, aangezien hun reserves niet gerespecteerd worden. Indien in de schenkingsakte niet vermeld werd dat er vrijstelling van inbreng in natura was voor de schenkingen, dan zal eenieder de werkelijk ontvangen schenking moeten inbrengen in natura. Voor Stieven betekent dit dat zijn zus en broer een deel van zijn huis zullen kunnen vorderen. In het nieuwe erfrecht is er geen reserve meer in natura maar in waarde. M.a.w. mocht er nog een aantasting zijn van de reserve en dus inkorting kunnen gevorderd worden, dan kan dit geldelijk worden gecompenseerd, tenzij de begiftigde zelf besluit om in natura te geven (keuzerecht begiftigde ). Vastklikken waarde bij schenking? In het nieuwe erfrecht wordt voortaan ook de waarde van een schenking van een onroerende goed vastgeklikt, mits indexatie. Dit geldt niet indien het onroerend goed met voorbehoud van vruchtgebruik wordt geschonken. Hier blijft het de waarde op datum van de wedersamenstelling van de eigendom (VE). Dit laatste geldt eveneens bij de schenking van roerende goederen met voorbehoud van vruchtgebruik (bv. de familiale onderneming waarbij vader en moeder nog enig controlebehoud wensen aan te houden). Dit kan opnieuw leiden tot mogelijke inkortingsproblemen indien niet alle kinderen actief zijn in de familiale onderneming (denk dan aan het afsluiten van een punctuele erfovereenkomst met de niet actieve kinderen.) 014

15 Meer rechtszekerheid Andere wijzigingen /aandachtspunten? Basisveronderstellingen van het erfrecht In het nieuwe erfrecht blijft het wettelijk vermoeden ingebouwd dat u al uw kinderen gelijk wenst te behandelen. Indien u één kind toch meer wenst toe te bedelen tijdens uw leven, dan moet u zeer uitdrukkelijk vermelden dat het om een schenking buiten erfdeel gaat. Anderzijds is er in het nieuwe erfrecht ook het wettelijk vermoeden ingebouwd dat er vrijstelling van inbreng geldt voor andere erfgenamen. 2 de huwelijkspartner rechten kinderen 1 ste huwelijk? In het huidige erfrecht is het zo dat de LLE het vruchtgebruik erft over de volledige nalatenschap, ook over de schenkingen van vóór het huwelijk. (cfr. voorbeeld Pascale) In het nieuwe erfrecht zal de LLE (uit het tweede huwelijk) geen rechten (het vruchtgebruik) kunnen uitoefenen op schenkingen gedaan vóór de totstandkoming van het 2 de huwelijk. (cfr. voorbeeld Pascale) 015

16 Meer aansluiting bij nieuwe maatschappelijk realiteit voorbeelden? Nieuw samengestelde gezinnen : Door het groter beschikbaar deel kunnen ook pluskinderen eenvoudiger betrokken worden in de nalatenschap. Via een erfovereenkomst kunnen de kinderen, ten opzichte van hun stiefbroers/stiefzussen, gedeeltelijk afstand doen van hun reservataire bescherming (= verzaking inbreng en inkorting). Generation skippping : Iedereen wordt ouder, men erft m.a.w. ook later. Via de grotere beschikbare reserve en via een erfovereenkomst kunnen nu ook de kleinkinderen nu ook actiever betrokken worden in de nalatenschap. 2 de huwelijkspartner rechten kinderen 1 ste huwelijk : Zie supra 016

17 Inwerkingtreding + effecten Wat te doen / niet te doen? Ingang vanaf 1 september 2018 Schenkingen vóór moeten nagekeken worden + keuze maken: Ofwel: kan je ervoor opteren de oude erfrechtregels (inzake inbreng en inkorting) te laten blijven gelden op de schenkingen van voor Dit vereist een expliciete actie : m.n. dit moet notarieel vastgelegd worden. Opgelet: Dit geldt voor alle schenkingen (geen cherry picking). Toekomstige schenkingen vanaf vallen altijd onder de nieuwe regels. Ofwel: Kan je ervoor opteren om voortaan onder de nieuwe erfrechtregels te vallen. Dit vereist een impliciete keuze. M.a.w. als je geen kennis geeft van je keuze, worden de nieuwe erfrechtregels automatisch van toepassing voor alle schenkingen uit het verleden en de toekomst. Oude regels van inbreng / inkorting nog van toepassing op toekomstige schenkingen? Enkel op schenkingen vóór 1 september registratie bij notaris 017

18 VGD Vermogensplanning Vragen? Uw contactpersonen? Vennoot Legal Vermogensplanner Vermogensplanner T an.peeters@vgd.eu T hilde.marcou@vgd.eu T frederic.dedeurwaerdere@vgd.eu T evert.huyghe@vgd.eu 018