Medicamenteuze tubulo-interstitiële nefritis
|
|
- Augusta van Dongen
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Klinische les Medicamenteuze tubulo-interstitiële nefritis Yvonne R.P. de Waal, Michaela C.J. Ixkes, Eric Steenbergen en A.S.M. (Ton) Dofferhoff Dames en Heren, Acute tubulo-interstitiële nefritis wordt gekenmerkt door inflammatoire veranderingen in het interstitium en de tubuli van de nier, terwijl de glomeruli gespaard blijven. De aandoening wordt soms veroorzaakt door een infectie of een auto-immuunziekte, maar bij de meeste patiënten door medicatie. 1 Tubulo-interstitiële nefritis is daarom een belangrijke diagnostische over weging bij een patiënt met acute nierinsufficiëntie, aangezien het stoppen van de uitlokkende medicatie veelal leidt tot geheel of gedeeltelijk herstel van de nierfunctie. Wij beschrijven in deze les 3 patiënten die een ernstige interstitiële nefritis ontwikkelden als reactie op medicatie die veelvuldig wordt voorgeschreven, zowel in de eerste- als in de tweedelijn. Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, afd. Interne Geneeskunde, Nijmegen. Drs. Y.R.P. de Waal, arts in opleiding tot internist; drs. M.C.J. Ixkes, internist-nefroloog; dr. A.S.M. Dofferhoff, internist-infectioloog. Universitair Medisch Centrum Nijmegen, afd. Pathologie, Nijmegen. Dr. E. Steenbergen, patholoog. Contactpersoon: Y. de Waal (yvondewaal@hotmail.com). Patiënt A, een 72-jarige vrouw, werd door haar huisarts doorverwezen naar de polikliniek Interne geneeskunde in verband met microcytaire anemie. De voorgeschiedenis vermeldde diabetes mellitus type 2, een myocardinfarct en een mitralisklepinsufficiëntie, graad III. De thuismedicatie bestond uit insuline aspart, metformine, metoprolol, atorvastatine en triamtereen-hydrochloorthiazide. Vanwege de anemie had de huisarts alvast een protonpompremmer voorgeschreven, waarbij gekozen was voor omeprazol. Bij gastroduodenoscopie werd een candida-oesofagitis gezien, evenals een lichte gastritis; de protonpompremmer werd vervangen door pantoprazol. Bij colonoscopie werd in het coecum een adenocarcinoom gevonden waarvoor patiënte een hemicolectomie rechts onderging. Patiënte consulteerde de huisarts 8 weken na de operatie in verband met oedemateuze benen en hypoglykemieën. Laboratoriumonderzoek toonde een creatininewaarde van 308 µmol/l (referentiewaarde: ), met een geschatte glomerulaire filtratiesnelheid (egfr) van 13 ml/min (referentiewaarde: ) volgens de Modification of diet in renal disease (MDRD)-formule. Tijdens de recente opname was de creatininewaarde nog 64 µmol/l (egfr > 60 ml/min). Patiënte werd opnieuw naar de internist verwezen. Behoudens pantoprazol had patiënte in de afgelopen maanden geen andere nieuwe medicatie gebruikt. Evenmin was zij blootgesteld geweest aan jodiumhoudend contrast. Patiënte had geen koorts of huiduitslag. Het laboratoriumonderzoek toonde een eosinofilie van 0,84 x NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3665 1
2 10 9 /l (referentiewaarde: 0,05-0,5 x 10 9 ) en een CRP-waarde van 8 mg/l (referentiewaarde: < 10). Urineonderzoek toonde een eiwituitscheiding van 250 mg/24 h (referentiewaarde: < 150), geen dysmorfe erytrocyten of monoklonale vrije lichte ketens. Onderzoek naar antinucleaire antistoffen (ANA), antineutrofielencytoplasma-antistoffen (ANCA), antiglomerulaire-basaalmembraan(gbm)- antilichamen, cryoglobulines en M-proteïne in het serum was negatief. Echografie van de nieren toonde een niet afwijkende niergrootte beiderzijds zonder tekenen van postrenale obstructie. Wij besloten tot een echogeleide nierbiopsie. Het pathologische onderzoek liet het beeld van een tubulo-interstitiële nefritis met forse tubulopathie zien (figuur). Het gebruik van pantoprazol werd direct gestaakt. In verband met onvoldoende verbetering van de nierfunctie werd na 5 dagen gestart met prednisolon 1 mg/kg dd. Hierop daalde de creatininewaarde binnen 2 weken naar 148 µmol/l. De prednisolon werd vervolgens langzaam afgebouwd. Na 3 maanden werd een creatininewaarde van 126 µmol/l gemeten (egfr: 36 ml/min). Hiermee verbeterden ook de klachten van patiënte. tubuli glomerulus Patiënt B, een 83-jarige vrouw, werd opgenomen op de afdeling Cardiologie in verband met decompensatio cordis ten gevolge van een myocardinfarct. In verband met een aortastenose had zij 10 jaar eerder een mechanische-aortaklepvervanging ondergaan, met coronaire bypass chirurgie (CABG). Verder had zij een recidiverende atriumflutter. Patiënte werd ontwaterd met intraveneuze diuretica. Zij ontwikkelde koorts en uit een bloedkweek werd een Staphylococcus aureus geïsoleerd. Vanwege een mogelijke vegetatie op de aortaklep, waargenomen bij transoesofageale echocardiografie (TEE), startte de cardioloog flucloxacilline in een dosering van 2 g 6 dd. Er werd in totaal 3 maal een TEE verricht met een interval van steeds 2 weken. De laatste 2 TEE s toonden geen afwijkingen, waarna de diagnose endocarditis werd verworpen en het gebruik van flucloxacilline gestaakt. Patiënte was inmiddels 12 dagen behandeld geweest met dit medicament. In verband met een geconstateerde nierfunctiestoornis werd de internist geconsulteerd, waarna patiënte werd overgeplaatst naar de afdeling Interne geneeskunde. In retrospect begon reeds enkele dagen na het starten van de flucloxacilline de creatininewaarde te stijgen van 84 µmol/l (egfr: 55 ml/min) naar 206 µmol/l (egfr: 20 ml/min), hoewel patiënte geen diuretica meer kreeg. Echografisch onderzoek liet geen afwijkingen van de nieren en de aorta abdominalis zien. Het bloedbeeld toonde een opvallende eosinofilie van 1,68 x 10 9 /l en een CRP-waarde van 40 mg/l. Vanwege deze bevindingen rees de verdenking op een tubulo-interstitiële nefritis ten gevolge van flucloxacilline. Omdat in de 2 weken hieropvolgend geen verbetering van de nierfunctie optrad, werd besloten tot behandeling met hoge dosering prednisolon (1 mg/kg dd). Nierbiopsie werd achterwege gelaten gezien de sterke klinische aanwijzingen voor een tubulo-interstitiële nefritis en het bloedingsrisico door het gebruik van orale antistolling bij de aortakunstklep. Al snel werd een verbetering gezien van de nierfunctie, met een daling van de creatininewaarde naar 107 µmol/l (egfr: 43 ml/min). De prednisolon werd vervolgens langzaam afgebouwd en gestaakt. De nierfunctie bleef daarna stabiel. tamm-horsfall-eiwit FIGUUR Nierbiopt van patiënt A ( periodic-acid-schiff (PAS)-kleuring, 100 x vergroot). Er is ruimte tussen de tubuli ten gevolge van mononucleair interstitieel infiltraat en aanwezigheid van interstitieel oedeem. Het tubulusepitheel oogt fors beschadigd met sterk onregelmatige kernen en afplatting van het epitheel. In de tubuluslumina is tamm-horsfall-eiwit aanwezig. De glomerulus is zonder afwijkingen. Patiënt C, een 83-jarige man, werd opgenomen op de afdeling Nefrologie in verband met forse achteruitgang van de nierfunctie. Patiënt was 4 maanden eerder op verzoek van de huisarts ook al gezien op de polikliniek Interne geneeskunde in verband met nierfunctiestoornissen (creatinine: 279 µmol/l (referentiewaarde: ), egfr: 19 ml/min). Dit werd bij toeval ontdekt in een ziekenhuis elders, waar patiënt recent lag opgenomen met een herseninfarct. De internist-nefroloog dacht aanvankelijk aan een renovasculaire oorzaak, waarvoor patiënt poliklinisch vervolgd werd. In de voorgeschiedenis kwamen verder 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3665
3 hypertensie, monoklonale gammopathie van het IgGtype, prostaathypertrofie en atriumfibrilleren voor. Het medicatiegebruik bestond uit acetylsalicylzuur, dipyridamol, atorvastatine, isosorbidemononitraat en omeprazol. Patiënt had geen klachten bemerkt en de mictie was niet veranderd. Hij had geen antibiotica of NSAID s gebruikt en had geen onderzoek met contrastmiddel ondergaan. Bij lichamelijk onderzoek zagen wij een niet zieke man zonder tekenen van ondervulling met een bloeddruk van 146/62 mmhg. Uit het laboratoriumonderzoek bleek nu een creatininewaarde van 591 µmol/l (egfr: 8 ml/min) zonder paraproteïnemie of eosinofilie. Urineonderzoek toonde 2-5 erytrocyten, geen erytrocytencilinders of leukocyten; de eiwituitscheiding was 390 mg/24 h. Echografie van de nieren liet geen afwijkingen zien. Autoimmuunserologisch onderzoek liet positieve perinucleaire ANCA (panca) zien; de uitslagen van antiproteïnase 3-antistoffen (canca) en antimyeloperoxidase-antistoffen bleken negatief. Wij besloten tot een nierbiopsie. In het weefsel werd het beeld gevonden van een tubulointerstitiële nefritis. Een medicamenteuze oorzaak op basis van omeprazol leek het meest waarschijnlijk, waarop het gebruik van omeprazol werd gestaakt. Patiënt kreeg behandeling met prednisolon 30 mg dd. Binnen 1 week daalde de creatininewaarde naar 405 µmol/l. Patiënt wordt poliklinisch vervolgd, inmiddels heeft hij een creatininewaarde bereikt van 280 µmol/l (egfr: 19 ml/min). Beschouwing Etiologie This disease can be either acute, which means it occurs suddenly or chronic, meaning it is ongoing and eventually ends in kidney failure.de meest voorkomende oorzaak van acute tubulo-interstitiële nefritis is het gebruik van medicatie (71%), vooral antibiotica en NSAID s, inclusief selectieve cyclo-oxygenase(cox) 2-remmers. Van de medicamenteus geïnduceerde tubulo-interstitiële nefritis wordt een derde deel veroorzaakt door het gebruik van antibiotica zoals penicillines, cefalosporines, quinolonen, sulfonamides en rifampicine. 1 Recente studies tonen aan dat ook protonpompremmers een deel van de interstitiële nefrititiden verklaren, waarbij met name omeprazol en lansoprazol beschreven worden. 2 Mesalazine, vaak gebruikt bij de behandeling van patiënten met chronische inflammatoire darmziekten, en ook allopurinol zijn geassocieerd met tubulo-interstitiële nefritis. Andere etiologische factoren zijn infecties (15%), met onder andere Legionella, Streptococcus en Leptospira, en auto-immuunziekten (6%). 1 Ook is het tubulointerstitiële nefritis en uveïtis-syndroom bij sarcoïdose bekend. 3 Bij ongeveer 10% van de patiënten wordt geen oorzaak gevonden. 1 De ontstaanswijze van een tubulo-interstitiële nefritis moet niet verward worden met NSAID-gerelateerde nierinsufficiëntie op basis van andere mechanismen, zoals het tekortschieten van de autoregulatie van de nierdoorbloeding ten gevolge van prostaglandinesyntheseremming (met name bij hypovolemie of ACE-remmergebruik). Ook kan ten gevolge van het gebruik van NSAID s een nefrotisch syndroom, een minimal change -nefropathie of postrenale obstructie bij papilnecrose ontstaan. Sulfonamide-trimethoprim kan ook, buiten een tubulointerstitiële nefritis om, zorgen voor een stijging van de creatininewaarde doordat trimethoprim de tubulaire secretie van creatinine remt, terwijl de GFR gelijk blijft. Incidentie De exacte incidentie van tubulo-interstitiële nefritis is niet bekend door onderrapportage en het vaak achterwege blijven van een nierbiopsie. Van de patiënten die een nierbiopsie ondergaan ter analyse van een acute nierinsufficiëntie wordt bij 6-27% een tubulo-interstitiële nefritis gevonden. 1,2 Kliniek De tijd tussen de blootstelling aan het geneesmiddel en de ontwikkeling van acute tubulo-interstitiële nefritis kan variëren van enkele dagen tot enkele maanden en is niet dosisgerelateerd. Bij een deel van de patiënten ontstaat ook een systemische inflammatoire respons waarbij lichte koorts, artralgie en allergische huidafwijkingen (maculopapulaire rash) zichtbaar worden. Bij ongeveer 23% van de patiënten ontstaat een eosinofilie in het bloedbeeld. Bij slechts 10% wordt de klassieke triade (koorts, artralgie en rash) gezien. 1 Urineonderzoek toont vaak het beeld van een steriele pyurie met leukocytencilinders en eosinofilurie. Proteïnurie kan ontstaan, bij vrijwel alle patiënten is dit echter minder dan 1 gr/d. 4 Diagnostiek De diagnose kan pas met zekerheid worden gesteld aan de hand van een nierbiopt. Het medicatiegebruik en de aanvullende klinische bevindingen kunnen al een hoge verdenking geven op tubulo-interstitiële nefritis. Het is in deze situaties gerechtvaardigd om het effect van het staken van het desbetreffende medicament af te wachten. Bij patiënten bij wie een verbetering van de nierfunctie achterwege blijft, de nierfunctie snel progressief verslechtert of wanneer onzekerheid ten aanzien van de diagnose blijft bestaan, is een nierbiopsie aangewezen. Het nierbiopt bij tubulo-interstitiële nefritis toont interstitieel oedeem en duidelijke interstitiële infiltratie met T-lymfocyten en monocyten in combinatie met tubulaire NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3665 3
4 Leerpunten Acute tubulo-interstitiële nefritis wordt gekenmerkt door inflammatoire veranderingen in het interstitium en de tubuli van de nier. De meest voorkomende oorzaak van acute tubulo-interstitiële nefritis is medicamenteus, waarbij met name antibiotica, protonpompremmers en NSAID s een grote rol spelen. De tijd tussen de blootstelling aan het geneesmiddel en de ontwikkeling van acute tubulo-interstitiële nefritis kan variëren van enkele dagen tot enkele maanden. Het klinisch beeld wordt gekenmerkt door tekenen van een systemische inflammatoire respons (koorts, artralgie, rash), erytrocyturie, steriele pyurie en eosinofilurie. De diagnose kan alleen bevestigd worden middels een nierbiopsie. De hoeksteen van de behandeling is het staken van het veroorzakende medicament. Glucocorticoïden lijken de prognose gunstig te beïnvloeden. schade van wisselende ernst. De interstitiële veranderingen zijn het meest uitgesproken in de cortex en de buitenste medulla. De glomeruli blijven initieel gespaard. Bij chronische interstitiële ontsteking zal interstitiële fibrose met tubulaire atrofie optreden. 5 Behandeling Bij de behandeling van patiënten met een medicamenteus geïnduceerde tubulo-interstitiële nefritis staat het stoppen van het veroorzakende medicament voorop. Meestal is dit voldoende en herstelt de nierfunctie zich vanzelf binnen enkele weken tot maanden. 4 Bij onvoldoende verbetering van de nierfunctie kan immunosuppressieve therapie middels glucocorticoïden worden overwogen. 6 Er zijn echter geen gerandomiseerde trials die de voordelen van deze therapie ondersteunen. Uit de beschikbare rapporten van studies kunnen geen conclusies worden getrokken, doordat de patiëntenpopulaties niet gelijk zijn en de resultaten in strijd zijn met elkaar. 4 Toch blijkt uit meerdere studies dat, naast het staken van het veroorzakende medicament, het starten van glucocorticoïden tot een verbetering van de nierfunctie kan leiden. Men kan behandeling instellen met prednisolon 1 mg/kg dd voor minimaal 1 à 2 weken (tot maximaal mg dd) of methylprednisolon 0,5-1 g dd gedurende 3 dagen. 6-8 Als glucocorticoïden effectief zijn, verbetert de nierfunctie binnen 1 à 2 weken. Naar het effect van andere medicatie, zoals mycofenolzuur en cyclofosfamide, zijn slechts enkele kleine studies verricht, waardoor een uitspraak ten aanzien van de effectiviteit van deze middelen niet mogelijk is. 9 Ze worden ook nauwelijks in de praktijk toegepast. Prognose Bij de meeste patiënten (64%) treedt volledig herstel op van de nierfunctie na het staken van het veroorzakende medicament, al dan niet met aanvullende glucocorticoïden. Bij een relatief groot deel (23%) treedt echter slechts partieel herstel op. Bij een klein deel van de patiënten (12%) ontstaat zelfs een blijvende dialyse-indicatie. 1 Klinische indicatoren die de kans op volledig herstel van de nierfunctie verkleinen, zijn grote vertraging tussen herkennen van tubulo-interstitiële nefritis en staken van het medicament, langdurige nierinsufficiëntie (> 3 weken), associatie met NSAID-gebruik en bepaalde histologische bevindingen in het nierbiopt zoals interstitiële granulomen, fibrose of tubulaire atrofie. De hoogte van de serumcreatininewaarde correleert niet met de mate van herstel. Dames en Heren, In deze les hebben wij laten zien dat ernstige nierinsufficiëntie kan ontstaan ten gevolge van acute medicamenteus geïnduceerde tubulo-interstitiële nefritis. Vaak is dit op basis van medicatie die we in de dagelijkse praktijk regelmatig voorschrijven, zoals antibiotica of protonpompremmers. Het antibioticagebruik in Nederland groeit sinds 2005 gestaag. In 2009 werd er in totaal 7,1 miljoen keer een antibioticum voor systemisch gebruik verstrekt door openbare apotheken. 10 Ook worden per jaar in Nederland steeds meer protonpompremmers voorgeschreven. Zo werden er in miljoen meer recepten omeprazol (toename: 31%) en 3 miljoen meer recepten pantoprazol (toename: 26%) voorgeschreven ten opzichte van Sinds augustus 2009 is pantoprazol en sinds kort ook omeprazol vrij verkrijgbaar in drogisterijen en behoren deze medicijnen, net zoals NSAID s, tot de over-the-counter -medicijnen. Dit zal betekenen dat een aanzienlijk deel van uw patiënten deze geneesmiddelen met of zonder uw medeweten gebruikt. Wij hopen u met deze klinische les bewust te hebben gemaakt van de potentieel ernstige aandoening tubulointerstitiële nefritis op basis van medicatie, die uiteenlopende gevolgen kent. Het is belangrijk om bij acute verslechtering van de nierfunctie te denken aan een medicamenteuze oorzaak. Hierbij dient u als arts medicatie én zelfmedicatie goed uit te vragen en bij het ontbreken van een vitale indicatie een verdacht geneesmiddel te stoppen, in afwachting van verdere nefrologische analyse. Daarnaast is het rapporteren van tubulo-interstitiële nefritis bij apotheek, specialist en huisarts van belang om kritisch voorschrijfgedrag na te streven en onnodige, medicamenteus geïnduceerde nierschade in de toekomst te voorkomen. 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3665
5 Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2011;155:A3665 Aanvaard op 13 augustus 2011 Literatuur 1 Baker RJ, Pusey CD. The changing profile of acute tubulointerstitial nephritis. Nephrol Dial Transplant. 2004;19: Torpey N, Barker T, Ross C. Drug-induced tubulo-interstitial nephritis secondary to proton pump inhibitors: experience from a single UK renal unit. Nephrol Dial Transplant. 2004;19: Abed L, Merouani A, Haddad E, et al. Presence of autoantibodies against tubular and uveal cells in a patient with tubulointerstitial nephritis and uveitis (TINU) syndrome. Nephrol Dial Transplant. 2008;23: Kodner CM, Kudrimoti A. Diagnosis and management of acute interstitial nephritis. Am Fam Physician. 2003;67: Michel DM, Kelly CJ. Acute interstitial nephritis. J Am Soc Nephrol. 1998;9: Buysen JGM, Houthoff HJ, Krediet RT, Arisz L. Acute interstitial nephritis: a clinical and morphological study in 27 patients. Nephrol Dial Transplant. 1990;5:94-9. > Meer op 7 González E, Gutierrez E, Galeano C, et al. Early steroid treatment improves the recovery of renal function in patients with drug-induced acute interstitial nephritis. Kidney Int. 2008;73: Appel GB. The treatment of acute interstitial nephritis: More data at last. Kidney Int. 2008;73: Preddie DC, Markowitz GS, Radhakrishnan J, et al. Mycophenolate mofetil for the treatment of interstitial nephritis. Clin J Am Soc Nephrol. 2006;1: Stichting farmaceutische kengetallen. Antibioticagebruik groeit gestaag. Pharm Weekbl. 2010;145(7): Stichting farmaceutische kengetallen. Meer maagmiddelen voor minder. Pharm Weekbl. 2009;144(42):13. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2011;155:A3665 5
Tubulo-interstitiële nefritis (en flucloxacilline) Ivan Theunissen ANIOS Intensive Care
Tubulo-interstitiële nefritis (en flucloxacilline) Ivan Theunissen ANIOS Intensive Care 04-03-2019 Tubulo-interstitiële nefritis (TIN) Acute en chronische vorm Acute TIN: inflammatoire veranderingen in
Nadere informatieAcuut nierfalen bij Stafylococcus aureus endocarditis. IC-bespreking 4-1-2015 Rafke Schoffelen Internist in opleiding
Acuut nierfalen bij Stafylococcus aureus endocarditis IC-bespreking 4-1-2015 Rafke Schoffelen Internist in opleiding Casus Man 70 jaar VG: AF, CABG, mitralisring A/ Sinds 2 dagen dyspneu, misselijk, dorst,
Nadere informatieNIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015
INTERLINE NIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015 Inleiding Leden werkgroep: Mevrouw H.P.E. (Hilde) Peters, internist-nefroloog De heer J. (Joan) Doornebal, internist-nefroloog Mevrouw M.P.E. (Ria) Couwenberg,
Nadere informatieNIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
INTERLINE NIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015 ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN Inleiding Leden werkgroep: Mevrouw H.P.E. (Hilde) Peters, internist-nefroloog De heer J.
Nadere informatieProtocol Chronische nierschade op basis van de LTA
Protocol Chronische nierschade op basis van de LTA A. Doel en achtergrondinformatie Doel Patiënten met chronische nierschade in een vroege fase diagnosticeren en het juiste behandeltraject inzetten om
Nadere informatieBijwerkingen op de nier. Patricia van den Bemt Lareb Bijwerkingendag 20-11-2014
Bijwerkingen op de nier Patricia van den Bemt Lareb Bijwerkingendag 20-11-2014 Belangrijkste aandoeningen Acuut nierfalen Pre-renaal Renaal Post-renaal Nefrotisch syndroom Chronisch nierfalen Acuut nierfalen
Nadere informatieBSD september 2014. Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler
BSD september 2014 Huisarts: Pauline Heijstee Meggy van Kruijsdijk Nefroloog: Watske Smit Jaap Beutler Casuïstiek chronische nierschade Wat kan de huisarts Wanneer consultatie nefroloog Wanneer verwijzing
Nadere informatieTransmurale Afspraak Nierfunctiestoornis. 30 september 2010
Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis 30 september 2010 Onderwerpen 1. Definitie 2. Prevalentie 3. Richtlijnen 4. Diagnostiek 5. Preventie nierfunctieverlies 6. Behandeling metabole complicaties 7.
Nadere informatieChronische Nierschade
Chronische Nierschade Uitingen nieraandoeningen: Verlies van eiwit via de urine, albuminurie Specifieke sedimentsafwijkingen Afname van de glomerulaire filtratiesnelheid Micro-albuminurie: In een willekeurige
Nadere informatieNierfunctieonderzoek bij diabetes. N. Kleefstra & Henk Bilo 15 en 16 december Nieren. Nieren
Nierfunctieonderzoek bij diabetes N. Kleefstra & Henk Bilo 15 en 16 december 2011 Nieren Nieren 1 Functie & schade Nierfunctie : het vermogen om afvalstoffen te klaren (voorbeeld: kreatinine) het vermogen
Nadere informatieNierinsufficiëntie bij DM en CVRM
Nierinsufficiëntie bij DM en CVRM Dr. Tom Geers, internist - nefroloog en opleider St. Antonius ziekenhuis Nieuwegein Nierfunctie beloop met de leeftijd 1 Hoge sterfte bij dialyse patiënten Prevalentie
Nadere informatieLeerdoelen. Wees alert op nierproblemen bij probleeminventarisatie medicatie beoordeling. Begeleid beschermende maatregelen.
NIERFUNCTIE 2 Leerdoelen Wees alert op nierproblemen bij probleeminventarisatie medicatie beoordeling Begeleid beschermende maatregelen Functies Volume- osmo- en zuurregulatie Excretie afvalproducten stofwisseling
Nadere informatieMarike Wabbijn Internist-nefroloog/acuut geneeskundige Ikazia Ziekenhuis
Marike Wabbijn Internist-nefroloog/acuut geneeskundige Ikazia Ziekenhuis Nierschade bij diabetes en vaatlijden Wat is nierfunctie? Wanneer is er sprake van nierschade? Wanneer is er sprake van nierfunctieverlies?
Nadere informatieAan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II. Geachte collegae,
Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 september is de ROIG over nefrologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het
Nadere informatieCOIG Klinische Farmacologie Integratiecasus. Jorie Versmissen, internist-klinisch farmacoloog/vasculair geneeskundige Erasmus MC
COIG Klinische Farmacologie Integratiecasus Jorie Versmissen, internist-klinisch farmacoloog/vasculair geneeskundige Erasmus MC Casus 1 Mw H -72 jaar B/ start amoxicillineà Advies over dosering? Sinds
Nadere informatieChronische Nierschade. Wim de Grauw. Huisarts te Berghem Afd. Eerstelijnsgemeeskunde UMC St. Radboud Nijmegen Bestuurslid DiHAG
Chronische Nierschade Wim de Grauw Huisarts te Berghem Afd. Eerstelijnsgemeeskunde UMC St. Radboud Nijmegen Bestuurslid DiHAG Wie moet ik extra in de gaten houden? DiHAG sterrencursus 11 juni 2009 2 Omvang
Nadere informatieHartfalen en Nierfunctiestoornissen
Hartfalen en Nierfunctiestoornissen Dr. Kevin Damman Hartfalen Cardioloog, UMCG Groningen k.damman@umcg.nl Disclosures Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties:
Nadere informatieWaarom aandacht chronische nierschade (CNS)? CNS. Controle nieren: meer dan albumine en kreatinine. Dr. Wim JC de Grauw. MDRD vs kreatinine klaring
MDRD vs kreatinine klaring Controle nieren: meer dan albumine en kreatinine Dr. Wim JC de Grauw Huisarts Afd. Eerstelijnsgeneeskunde UMC St. Radboud Nijmegen Diabetes Huisartsen Adviesgroep (DiHAG) Lid
Nadere informatieLithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert?
Lithium bij ouderen, wat als de nierfunctie verslechtert? KenBis Maart 2017 Anna Krikke, psychiater Inleiding Inleiding Lithium, indicaties, bijwerkingen Richtlijn Renale bijwerkingen chronisch lithium
Nadere informatieChronische nierschade bij volwassenen
Regionale Transmurale Afspraak Zuidoost Brabant Chronische nierschade bij volwassenen Toelichting Pagina 1 Nierfunctie Vanaf veertigjarige leeftijd neemt de nierfunctie geleidelijk af met ongeveer 0,4
Nadere informatieCASE REPORT FORM. (1) Bronovo (2) MCH (3) Haga Ziekenhuis (4) LUMC (5) Maasstad zks (6) Lucas Andreas (7) St. Antonius Nieuwegein.
CASE REPORT FORM Patientgegevens Ziekenhuis (1) Bronovo (2) MCH (3) Haga Ziekenhuis (4) LUMC (5) Maasstad zks (6) Lucas Andreas (7) St. Antonius Nieuwegein Studienummer patient Patientidentificatie in
Nadere informatieMedicatie Risico bij Nierschade. Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog
Medicatie Risico bij Nierschade Nictiz symposium 15 november 2016 Chris Hagen nefroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatieVerwijzing van patiënten met chronische nierschade
Verwijzing van patiënten met chronische nierschade VERSCHILLEN IN VERWIJSCRITERIA TUSSEN ZIEKENHUIZEN Loes J. Meijer en François G. Schellevis Gerelateerd artikel: Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A5679
Nadere informatieVUmc Basispresentatie
Samenwerking waarover? Richtlijnen en zorgstandaarden Cardiovasculair risicomanagement (zorgstandaard) Samenwerking e en e lijn Prof dr Piet ter Wee Afdeling Nefrologie Hypertensie Diabetes mellitus (zorgstandaard)
Nadere informatieNRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro NRLP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts Versie 2016 1. WAT IS NRLP-12 GERELATEERDE TERUGKERENDE KOORTS 1.1 Wat is het? NRLP-12 gerelateerde terugkerende
Nadere informatieVerder bordurend op bovenstaande. Je koos optie 2 en herhaalde de tensie en MDRD na 3 maand: MDRD nog steeds 50 ml/min; RR 140/85.
Casusschets 1 De heer. H. is 55 jaar. Hij is bekend met DM type 2, goed gereguleerd met metformine en tolbutamide. De bloeddruk heb je recent een paar keer achter elkaar gemeten en bedroeg gemiddeld 150/90.
Nadere informatieChronische nierinsufficiëntie
nefrologie - endocrinologie informatiebrochure Chronische nierinsufficiëntie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat is chronische nierinsufficiëntie? 4 3. Wat zijn de functies van de nieren? 6 4. Wat is de
Nadere informatieChronische nierschade
Chronische nierschade Pauline Heijstee Kaderhuisarts diabetes Nierfunctie n Afvalstoffen klaren n Vochtbalans handhaven n Electrolytenbalans handhaven Nierschade n Verlies van stoffen die we niet willen
Nadere informatieTips en trics voor de nefrologie anno 2015. Dr. I.C. van Riemsdijk Drs. M.Wabbijn Internist-nefrologen
Tips en trics voor de nefrologie anno 2015 Dr. I.C. van Riemsdijk Drs. M.Wabbijn Internist-nefrologen Disclosures Dr. I.C. van Riemsdijk None Drs. M. Wabbijn None Inleiding Algemeen: wat is nierfunctie
Nadere informatieWorkshop chronische nierschade. Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra
Workshop chronische nierschade Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra Mevr. Muis 73 jaar Voorgeschiedenis: diabetes mellitus type 2 hartfalen regelmatig urineweginfecties, 2x pyelonefritis aspecifieke
Nadere informatieIgA nefropathie. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
IgA nefropathie Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - Het ziekteproces - De patiënt - Het diagnostische proces - De behandeling - De
Nadere informatieNierinsufficiëntie: Van alles de helft?
Nierinsufficiëntie: Van alles de helft? dr. Bert Vandewiele nefroloog AZ Sint-Lucas non solum, sed etiam niet alleen, maar ook netwerk AZ Sint-Lucas Brugge - AZ Zeno Van alles de helft? 2 Ook van de presentatie?
Nadere informatieTelenefrologie voor de oudere patiënt met CNS
Telenefrologie voor de oudere patiënt met CNS Marc Groeneveld (internist-nefroloog) en Björn Linzer (Huisarts) MCH Westeinde, 29 oktober 2012 1 Teleconsult nefroloog Data Data Huisarts Diagnose + advies
Nadere informatieNierfunctie: benazepril 186
Nierfunctie: benazepril 186 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van bijwerkingen
Nadere informatieNierfunctie: perindopril 174
Nierfunctie: perindopril 174 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van
Nadere informatieDosering van antibiotica tijdens dialyse. Anke Reuser AIOS Anesthesiologie
Dosering van antibiotica tijdens dialyse Anke Reuser AIOS Anesthesiologie 01-08-2017 AKI 60% mortaliteit Meeste mortaliteit agv sepsis (50%) Juiste dosering en spiegels van antibiotica cruciaal Onderdosering
Nadere informatieCBO RICHTLIJN. Multidisciplinaire richtlijn Hartfalen 2010. Ad Bakx, cardioloog BovenIJ Ziekenhuis Amsterdam SAHO 28 juni 2011
CBO RICHTLIJN HARTFALEN Multidisciplinaire richtlijn Hartfalen 2010 Ad Bakx, cardioloog BovenIJ Ziekenhuis Amsterdam SAHO 28 juni 2011 ESC guidelines Richtlijn is gebaseerd op de ESC Guidelines for the
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieAcute nierinsufficiëntie bij combinatie RAAS-remmer en dehydratie
Klinische les Acute nierinsufficiëntie bij combinatie RAAS-remmer en dehydratie Nynke D. Scherpbier, Wim J.C. de Grauw, Jack F.M. Wetzels en Gerald M.M. Vervoort Dames en Heren, Veel patiënten met een
Nadere informatieZorgpad Atriumfibrilleren (AF)
Zorgpad Atriumfibrilleren (AF) Highlights Ziekenhuizen 2017 Hans Ros, ziekenhuisapotheker Inhoud Wat is AF? Hoe ontstaat een CVA (beroerte)? Behandeling AF: 4 peilers Orale antistolling 1 2016 ESC Guidelines
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21978 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Goeij, Moniek Cornelia Maria de Title: Disease progression in pre-dialysis patients:
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen FTO maart 2016 WAGRO Polyfarmacie en Medicatiebeoordeling IGZ HARM NTVG Optimale zorg voor ouderen Ephor Start en Stopp criteria Strip methode 1 Opzet FTO Casussen (veel) Interactie
Nadere informatieJodiumhoudende contrastmiddelen
RADIOLOGIE Jodiumhoudende contrastmiddelen in bloedvat U krijgt binnenkort een onderzoek bij de afdeling radiologie waar een jodiumhoudende contrastmiddel wordt gebruikt. Dit contrastmiddel wordt in een
Nadere informatieKlinisch Pathologische Conferentie Papendal 2016
Klinisch Pathologische Conferentie Papendal 2016 Jeroen Deegens Eric Steenbergen Afdeling Nierziekten en Pathologie Radboudumc Nijmegen Mw N 27 jaar Voorgeschiedenis 2008 Terminale nierinsufficiëntie kreatinine
Nadere informatieThemadag specifieke diagnoses: Dense Deposit Disease
Themadag specifieke diagnoses: Dense Deposit Disease Cees van Kooten & Darius Soonawala Afd Nierziekten LUMC 30 sept 2017 Het programma voor vanochtend Uitleg over achtergrond ziekte De naamgeving Functioneren
Nadere informatieMaagklachten. Diagnostiek volgens de NHG standaard
Maagklachten Diagnostiek volgens de NHG standaard Casus 1 Mw. A. González, 42 jarige vrouw met een voorgeschiedenis van astma en multiple sclerose. Sinds 4 maanden wisselende klachten van een opgeblazen
Nadere informatieChronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard. Fysiologie / Epidemiologie. Beeld van nierschade / nierziekte
Chronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard Wim de Grauw, huisarts Berghem Joy Lips / Michiel Bleeker - nefroloog Fysiologie / Epidemiologie Beeld van nierschade / nierziekte 1 Prevalentie CNS / registratie
Nadere informatieChronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard. Wim de Grauw, huisarts Berghem Joy Lips / Michiel Bleeker - nefroloog
Chronische Nierschade Van LTA naar NHG Standaard Wim de Grauw, huisarts Berghem Joy Lips / Michiel Bleeker - nefroloog 2 Fysiologie / Epidemiologie Beeld van nierschade / nierziekte Prevalentie CNS /
Nadere informatieChronische nierschade A. van Tellingen. Smeerolie voor de poli 2015
Chronische nierschade A. van Tellingen Smeerolie voor de poli 2015 Wie dient verwezen te worden? 52-jarige vrouw met diabetische nefropathie: MDRD 62 ml/min/1.73m 2 en albuminurie 28 mg/l? 68-jarige man:
Nadere informatieHet nefrotisch syndroom Oorzaken en gevolgen. prof. J. Wetzels Radboud UMC Nijmegen
Het Oorzaken en gevolgen prof. J. Wetzels Radboud UMC Nijmegen Opbouw presentatie 1. Hoe werken de nieren? 2. Het klachten en verschijnselen oorzaken behandeling bij volwassenen 3. Dr. Bouts: kinderen
Nadere informatieDe contrastpoli Poli ter voorkoming van nierfunctieverlies
De contrastpoli Poli ter voorkoming van nierfunctieverlies Afdeling radiologie/interne geneeskunde Locatie Veldhoven U heeft een afspraak op de contrastpoli: Datum:.. Dag/tijdstip: dag. uur Melden: polikliniek
Nadere informatieSchatting van de nierfunctie met de egfr implicaties voor de klinische praktijk. Iefke Drion 30 oktober 2014
Schatting van de nierfunctie met de egfr implicaties voor de klinische praktijk Iefke Drion 30 oktober 2014 Casus Casus Vrouw 43 jaar Fam anamnese: moeder op 45 jaar ernstige nierfunctiestoornissen o.b.v.
Nadere informatieCAT Arts en patiënt 2, afname 29 mei 2017
CAT Arts en patiënt 2, afname 29 mei 2017 Deze toets bestaat uit 32 open vragen aan de hand van 6 casus. Bij elke vraag staat aangegeven hoeveel punten je maximaal kunt krijgen. In totaal zijn er 90 punten
Nadere informatieContent. AF & Nierfalen: Epidemiologie. AF & Nierfalen: Epidemiologie. Disclosures: Epidemiologie: AF en Nierfalen. AF en Nierfalen: kip of ei?
Disclosures: Zeg eens A. Over Atrium fibrilleren en Antistolling in ESRD Geen Marjolijn van Buren Internist-Nefroloog Content Epidemiologie: en Nierfalen & Nierfalen: Epidemiologie whites ARIC study Atheroslerosis
Nadere informatieBijlage III. Amendementen in relevante rubrieken van de Samenvatting van de Productkenmerken
Bijlage III Amendementen in relevante rubrieken van de Samenvatting van de Productkenmerken Opmerking: Deze amendementen in de relevante rubrieken van de Samenvatting van de Productkenmerken zijn het resultaat
Nadere informatieNieuwe ontwikkelingen in de behandeling van cystenieren
Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van cystenieren Dr. F.W. Visser Internist-nefroloog ZGT Almelo Cystenieren Expertise Centrum Universitair Medisch Centrum Groningen 8 septem ber 2015 ADPKD huidige
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/36565 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Kooiman, Judith Title: Risk and prevention of contrast induced-acute kidney injury
Nadere informatieNederlandse Nierdag 2014. Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum
Het ABC van IgA nefropathie Nederlandse Nierdag 2014 Joost van der Heijden, internist-nefroloog VU Medisch Centrum Presentatie - Geschiedenis - Epidemiologie - De patiënt - Het diagnostische proces - De
Nadere informatieOp weg naar veilige zorg met de veiligheidsthema s
Het Erasmus MC neemt sinds 2008 deel aan het landelijke Veiligheidsprogramma van VMSzorg en wil hiermee een bijdrage leveren aan het terugdringen van onbedoelde vermijdbare schade bij patiënten. Als onderdeel
Nadere informatieHuisarts en nieren. Dr Stein Bergiers 23 mei 2017
Huisarts en nieren Dr Stein Bergiers 23 mei 2017 Prevalentie Chronisch nierfalen is een frequent probleem egfr < 60ml = 13% 10% bij mannen, 16% bij vrouwen Sterke toename met de leeftijd Terminaal nierfalen
Nadere informatieNLRP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro NLRP-12 Gerelateerde Terugkerende Koorts Versie 2016 1. WAT IS NLRP12 GERELATEERDE TERUGKERENDE KOORTS 1.1 Wat is het? NLRP12 gerelateerde terugkerende koorts
Nadere informatieFamiliaire Mediterrane Koorts
www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Familiaire Mediterrane Koorts Versie 2016 2. DIAGNOSE EN BEHANDELING 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Over het algemeen wordt de volgende aanpak gehanteerd:
Nadere informatieStadia chronische nierschade
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Stadia chronische nierschade Nierschade
Nadere informatieZeldzame juveniele primaire systemische vasculitis
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Zeldzame juveniele primaire systemische vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis
Nadere informatieNefrotisch syndroom Symptomen
Nefrotisch syndroom Het Nefrotisch Syndroom (NS) is een zeldzame aandoening van de nieren. Het is geen ziekte op zich, maar een combinatie van ziekteverschijnselen (symptomen) die samen optreden. Verschillende
Nadere informatieJodiumhoudende contrastmiddelen in bloedvat
RADIOLOGIE Jodiumhoudende contrastmiddelen in bloedvat U krijgt binnenkort een onderzoek bij de afdeling radiologie waar een jodiumhoudende contrastmiddel wordt gebruikt. Dit contrastmiddel wordt in een
Nadere informatieChronische Nierschade
RCH15.331 Chronische Nierschade Chronische Nierschade Leonie Tromp Huisarts te Tilburg Kaderarts Hart- en Vaatziekten Kernboodschap Nierfunctiestoornissen en albuminurie Hart- en vaatziekten Tijdige behandeling
Nadere informatieSpiegelbijeenkomst Urk, mei Arnold Boonstra, internist-nefroloog
Spiegelbijeenkomst Urk, mei 2018 Arnold Boonstra, internist-nefroloog Disclosure belangen spreker Acuut of chronische nierinsufficiëntie Casuïstiek Huisarts belt nefroloog Goedemiddag, Ja eh, ik wil even
Nadere informatieMedicatieveiligheid, ervaringen in de praktijk
Medicatieveiligheid, ervaringen in de praktijk Themaconferentie medicatieveiligheid Carolien van der Linden klinisch geriater, klinisch farmacoloog Medicatie bij ouderen 3 miljoen65+ 700.000 80+ 2000 100+
Nadere informatieChronische nierschade: hoe vaak, stadia en risico s
Factsheet Nieren en nierschade deel 3 Nierschade vraagt om continue alertheid en aandacht van de behandelaar Nierfunctie en eiwitverlies: voorspellers van complicaties Chronische nierschade: hoe vaak,
Nadere informatieFamiliaire Mediterrane Koorts
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Familiaire Mediterrane Koorts Versie 2016 2. DIAGNOSE EN BEHANDELING 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Over het algemeen wordt de volgende aanpak
Nadere informatieInformatie over jodiumhoudende contrastmiddelen
Informatie over jodiumhoudende contrastmiddelen Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Jodiumhoudende contrastmiddelen... 1 3 Bijwerkingen... 1 4 Effect op de nieren... 2 Verslechtering van de nierfunctie...
Nadere informatieDe nier in het vizier, ook in uw HIS!
De nier in het vizier, ook in uw HIS! Greetje Velema, Johan Velema, Kim Verhagen, Mirjam Timmerman Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieDe oudere patiënt met comorbiditeit
De oudere patiënt met comorbiditeit Dr. Arend Mosterd cardioloog Meander Medisch Centrum, Amersfoort Dr. Irène Oudejans klinisch geriater Elkerliek ziekenhuis, Helmond Hartfalen Prevalentie 85 plussers
Nadere informatieDe nier en de rotonde. Googelen op rotondes in België. Wat gaat er mis bij diabetes? Nieren 10-12-2012. De nieren deel I. Nanno Kleefstra Henk Bilo
De nieren deel I Nanno Kleefstra Henk Bilo De nier en de rotonde Googelen op rotondes in België Wat gaat er mis bij diabetes? Wat gaat er mis bij de rotonde? Nieren 1 Functie & schade Functie & schade
Nadere informatieInfliximab Inflectra, Remicade, Remsima
Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: infliximab. Hoe werkt infliximab?
Nadere informatieChronische nierschade. Nierschade volgens de richtlijn? Chronische nierschade volgens de richtlijn?
Chronische nierschade Wanneer verwijzen en wanneer telenefrologie En natuurlijk: wat zelf doen. Michiel Bleeker, internist-nefroloog Bernhoven Ellen van Ommen, internist-nefroloog Bernhoven Wim de Grauw,
Nadere informatieVoorstellen. Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen
Voorstellen Winnie van El Verpleegkundig Specialist Diabeteszorg Universitair Medisch Centrum Groningen Niertransplantatie UMCG Niertransplantatie 8 centra NL * UMC 1 e jaar UMC vervolg 2 e lijn, periferie
Nadere informatieSt. Antonius Ziekenhuis
INTERNE GENEESKUNDE IgA-nefropathie BEHANDELING IgA-nefropathie Door uw arts is IgA-nefropathie bij u vastgesteld of er is een vermoeden dat u deze aandoening heeft. In deze folder leest u meer over de
Nadere informatieNierschade: erger voorkomen... Wybe Douwe Kloppenburg, nefroloog
Nierschade: erger voorkomen.... Wybe Douwe Kloppenburg, nefroloog Inleiding Begrippen Indeling en voorkomen van chronische nierschade (CNS) Proteinurie en GFR als risicofactoren voor progressie nierschade
Nadere informatieNierfunctie bij oudere patiënten
Nierfunctie bij oudere patiënten Aris Prins, apotheker Apotheek Poeldijk Wie ben ik? Apotheker sinds april 2004 Na studie gewerkt als ziekenhuis apotheker in Ninewells Hospital Dundee, Schotland Sinds
Nadere informatieDiabetes Mellitus en Nierfunctie
Dr. M.P. Brugts, internist endocrinoloog Diabetes Mellitus en Nierfunctie SYMPOSIUM Renale Fysiologie Primair: Regulatie water en electrolyten balans homeostase Handhaving intravasculaire volume Regulatie
Nadere informatieChronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming. Retroperitoneale fibrose (RPF)
Chronische ontsteking in de buik met bindweefselvorming Retroperitoneale fibrose (RPF) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u
Nadere informatieNierinsufficiëntie 24/04/2013. Nierinsufficiëntie. Functies van de nieren Universitair
Nierinsufficiëntie Stand van zaken Behandeling Vroegbegeleiding Impact op arbeidsongeschiktheid Nierinsufficiëntie Definitie van chronisch nierlijden (CKD) CKD en co-morbiditeit Hoe de evolutie van CKD
Nadere informatieProtocol Henoch-Schönlein purpura
Protocol Henoch-Schönlein purpura Nefrologische follow-up Inleiding Henoch-Schönlein purpura (HSP) is de meest voorkomende vorm van vasculitis op de kinderleeftijd. De vasculitis bij HSP betreft de kleine
Nadere informatieCasuistiek Hartfalen en nierfunctiestoornissen
Casuistiek Hartfalen en nierfunctiestoornissen Prof. dr. H.P. Brunner-La Rocca Hoofd Divisie Structurele Hartziekte Directeur Hartfalenkliniek Maastricht UMC+ Geen interesse conflict voor deze presentatie
Nadere informatieCHAPTER 10 NEDERLANDSE SAMENVATTING
CHAPTER 10 NEDERLANDSE SAMENVATTING 167 168 Systemische lupus erythematosus (SLE) is een chronische auto-immuunziekte waarbij auto-antilichamen een ontstekingsreactie door het gehele lichaam kunnen veroorzaken.
Nadere informatieAngiografie. Röntgenonderzoek van de bloedvaten
Angiografie Röntgenonderzoek van de bloedvaten Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Wat is een angiografie?... 1 3 Voorbereiding thuis... 2 4 Opname... 2 5 Voor het onderzoek... 3 6 Tijdens het onderzoek...
Nadere informatieZeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Zeldzame Juveniele Primaire Systemische Vasculitis Versie 2016 2. DIAGNOSE EN THERAPIE 2.1 Wat voor types vasculitis zijn er? Hoe wordt vasculitis geclassificeerd?
Nadere informatieJicht belicht. Laura Kienhorst Arts-onderzoeker
Jicht belicht Laura Kienhorst Arts-onderzoeker Beroemde jichtpatiënten Erasmus Rubens Kant Keizer Karel Kenmerken van jicht Prevalentie 1-2% van volwassenen Incidentie 0,6-2/1000 Man/vrouw = 8:1 Meest
Nadere informatieHet hepatitis B -virus is heel besmettelijk en wordt overgedragen door seksueel contact, door bloed-op-bloed contact of bij de geboorte.
Hepatitis B CWZ is één van de door de NVMDL erkende hepatitis behandelcentra in Nederland. Op de polikliniek Maag-, darm- en leverziekte (MDL) werken meerdere MDL-artsen en een verpleegkundige specialist
Nadere informatieRisk factors for renal function abnormalities
Risk factors for renal function abnormalities Nederlandse samenvatting Dit proefschrift probeert mogelijke risicofactoren voor progressief nierfunctieverlies te identificeren in een niet-diabetische populatie.
Nadere informatieChronische nierinsufficientie. WDH 9 mei 2016 Harmen Krepel, nefroloog
Chronische nierinsufficientie WDH 9 mei 2016 Harmen Krepel, nefroloog Belangenverstrengeling: Geen Bronnen (Concept) richtlijn Diagnostiek en Behandeling van Patiënten met Chronische Nierschade Nederlandse
Nadere informatieWelkom. Namen presentatoren
Welkom Namen presentatoren Programma Behandeling en preventie van chronische nierschade door dr. Andrea Kramer, internist-nefroloog Dialyse als nierfunctievervangende behandeling door dr. Akin Özyilmaz,
Nadere informatieSamenvatting en adviezen uitgebreid
Samenvatting en adviezen uitgebreid Doel De doelstelling van deze richtlijn is het bevorderen van de preventie en het ondersteunen van een zo goed mogelijke en gecoördineerde behandeling van patiënten
Nadere informatieRed Man Syndroom bij vancomycine. Emmy Janssen, 5 maart 2019
Red Man Syndroom bij vancomycine Emmy Janssen, 5 maart 2019 Vancomycine Glycopeptide-antibioticum, sinds 1958 Remt bacteriële celwandsynthese Tast permeabiliteit celmembraan aan Blokkeert RNA synthese
Nadere informatie12/22/2010. Haagsenieren protocol. Haagsenieren protocol. Kant B: klaring. Kant A: albuminurie. Haagsenieren protocol Toelichting beleid
1//010 Haagsenieren protocol Kant A: albuminurie Haagsenieren protocol Kant B: klaring 1 Haagsenieren protocol Aanvullend onderzoek bij verminderde klaring Haagsenieren protocol Toelichting beleid 3 4
Nadere informatieCAT: Plaatsbepaling van Cystatine C als Biomarker voor de Nierfunctie. Jolien Claessens Supervisor: Steven Pauwels , UZ Leuven
CAT: Plaatsbepaling van Cystatine C als Biomarker voor de Nierfunctie. Jolien Claessens Supervisor: Steven Pauwels 15-03-2016, UZ Leuven De nieren https://craniumcommander.wikispaces.com/urinary+system+-
Nadere informatieHaagse Nieren 2.0. Disclosure belangen spreker
Haagse Nieren 2.0 Irene van der Meer Internist-nefroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld
Nadere informatieNierschade. Kernboodschap. Nierfunctiestoornissen en albuminurie. Hart- en vaatziekten. Tijdige behandeling kan dit risico verminderen!
Nierschade April 2013 Leonie Tromp huisarts te Tilburg Kaderarts Hart- en Vaatziekten Kernboodschap Nierfunctiestoornissen en albuminurie Hart- en vaatziekten Tijdige behandeling kan dit risico verminderen!
Nadere informatie