Late chronische pijn na een operatie voorkomen door goede perioperatieve pijnbestrijding
|
|
- Fien Martens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 STAND VAN ZAKEN Late chronische pijn na een operatie voorkomen door goede perioperatieve pijnbestrijding Monique A.H. Steegers en Oliver H.G. Wilder-Smith Chronische pijn na een chirurgische ingreep is een aanzienlijk medisch en maatschappelijk probleem, maar wordt nog weinig erkend. Er zijn veel risicofactoren voor het krijgen van chronische pijn na een chirurgische ingreep beschreven, zoals de aanwezigheid van pijn vóór de operatie, veel pijn na de operatie en jonge leeftijd. In de laatste decennia is het begrip van het mechanisme van pijn sterk toegenomen, maar de effectiviteit van de behandeling van acute en chronische pijn is achtergebleven. Men moet het mechanisme van pijn bestuderen om preventie- en behandelstrategieën te kunnen ontwikkelen voor chronische pijn na een chirurgische ingreep. Te onderscheiden zijn patiënt- en operatiegerelateerde mechanismen. Belangrijk in de ontwikkeling van chronische pijn na een chirurgische ingreep is sensitisatie van het centrale zenuwstelsel, die leidt tot overgevoeligheid voor pijn (hyperalgesie). De mate van centrale sensitisatie hangt af van de balans tussen centrale excitatoire en inhibitoire processen. Persisterende postoperatieve hyperalgesie en zenuwbeschadiging tijdens de operatie zijn waarschijnlijk de belangrijkste factoren voor het ontstaan van chronische pijn. Er zijn aanwijzingen dat men een deel van de chronische pijn na operaties kan voorkómen door de behandeling van pijn en van hyperalgesie rondom de operatie te verbeteren. Universitair Medisch Centrum St Radboud, afd. Anesthesiologie, Pijn en Palliatieve Zorg, onderzoeksgroep Pijn en Nociceptie, Nijmegen. Drs. M.A.H. Steegers en dr. O.H.G. Wilder-Smith, anesthesiologen. Contactpersoon: dr. O.H.G. Wilder-Smith Een aanzienlijk deel van alle chirurgische patiënten, namelijk 40-70%, heeft na de operatie matige tot ernstige pijn, en bijna een kwart vindt dat artsen deze pijn onvoldoende bestrijden. 1 Dat is belangrijk, want heftige postoperatieve pijn kan overgaan in chronische pijnklachten. 2 Circa 10-50% van de patiënten zou na een operatie chronische pijn krijgen. 3 Die beïnvloedt bij een groot deel van deze patiënten de kwaliteit van leven. Bovendien is deze pijn vaak moeilijk te behandelen. Aangezien meer dan 1,5 miljoen patiënten per jaar in Nederland een chirurgische interventie ondergaan, is chronische pijn na een operatie een aanzienlijk maatschappelijk en medisch probleem. In dit artikel behandelen wij een model van patiënt- en operatiegerelateerde mechanismen die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van chronische pijn na een chirurgische ingreep. Tevens bespreken wij de mogelijkheden om deze mechanismen te beïnvloeden door middel van pijnbestrijding rondom de operatie. DEFINITIE VAN CHRONISCHE PIJN NA EEN CHIRURGISCHE INGREEP De International Association for the Study of Pain (IASP) definieert chronische pijn na een chirurgische ingreep als pijn die meer dan 3 maanden na een operatie aanwezig is op de plek van de operatie en die verschilt van de pijn vóór de operatie. 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2009;153:B168 1
2 TABEL 1 Prevalentie van chronische pijn na verschillende chirurgische ingrepen 6,11-22 ingreep prevalentie van chronische pijn na de ingreep (in %) amputatie (fantoompijn) mammaoperatie 13, thoracotomie implanteren van een totale knieprothese hysterectomie laparoscopische/open cholecystectomie liesbreukoperatie implanteren van een totale heupprothese coronaire bypassoperatie 6 25 vasectomie sectio caesarea tandheelkundige ingreep RISICOFACTOREN VOOR CHRONISCHE PIJN NA EEN CHIRURGISCHE INGREEP Risicofactoren geven geen causaal verband weer, maar kunnen helpen om patiënten of ingrepen met een hoog risico op postoperatieve pijn te identificeren. Zo kan de kloof tussen de theorie en de klinische praktijk worden overbrugd. Verscheidene klinische factoren gaan gepaard met een verhoogde prevalentie van chronische pijn na een chirurgische ingreep: 2 jongere leeftijd, 5,6 heftige en chronische pijn vóór de operatie, 7,8 angst en depressie, 9 overdreven negatieve opvattingen ( catastrofering ) 10 en heftige pijn en aanzienlijk analgeticagebruik in de eerste dagen na de operatie. 6,11 Bovendien is het type operatie zeer bepalend voor de prevalentie van postoperatieve chronische pijn (tabel 1). 6,11-22 MOGELIJKE MECHANISMEN De laatste jaren is het begrip van het mechanisme van pijn sterk toegenomen. Hier maken wij een onderscheid tussen patiënt- en operatiegerelateerde mechanismen (figuur). Patiëntgerelateerde mechanismen. Een belangrijk inzicht van de afgelopen periode is dat het zenuwstelsel door de input van schadelijke prikkels (nociceptie) continu verandert; dit wordt neuroplasticiteit genoemd. Bij een operatie doen zich schadelijke pijnstimuli voor, waardoor neuronen in het ruggenmerg steeds gemakkelijker worden geprikkeld. 23 Deze toegenomen gevoeligheid voor pijnprikkels noemt men sensitisatie van het centrale zenuwstelsel. Door de aanhoudende en overweldigende hoeveelheid prikkels die tijdens een operatie eerst het ruggenmerg bereikt en vervolgens de hersenstam en de hersenen zal de sensitisatie zich over het gehele centrale zenuwstelsel uitbreiden. De beïnvloeding (modulatie) van dit proces van sensitisatie vanuit de hersenen wordt in de figuur schematisch weergegeven. De beïnvloeding verloopt via remmende en faciliterende banen. Zo wordt uiteindelijk de pijngevoeligheid van het gehele lichaam beïnvloed. 24 Patiënten bij wie zich na de operatie een langdurige overgevoeligheid voor pijn (hyperalgesie) ontwikkelt, lijken een grotere corticale sensitisatie +/+ dalende faciliterende banen +/+ thalamus- en hersenstamsensitisatie spinale sensitisatie / dalende remmende banen / operatie zenuw- en weefselschade FIGUUR De verwerking van schadelijke prikkels door het centrale zenuwstelsel en de invloed hierop (modulatie) vanuit de hersenen. Er zijn vanuit de hersenen remmende (groene) en faciliterende (rode) banen actief. De remmende banen verhogen de prikkeldrempel van neuronen van de hersenstam en het ruggenmerg en verminderen daardoor de gevoeligheid voor pijn van het gehele lichaam. De faciliterende banen verlagen de prikkeldrempel van neuronen, waardoor de gevoeligheid van het gehele lichaam voor pijn toeneemt. 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2009;153:B168
3 TABEL 2 Voorstel voor een behandelschema ter preventie van chronische pijn na een chirurgische ingreep vóór de operatie tijdens de operatie na de operatie verhoogd risico verhoogd risico verhoogd risico patiënten met chronische pijn door amputatie van been of arm patiënten met hevige pijn na lage rugklachten mammaoperatie met okselkliertoilet thoracotomie complex regionaal pijnsyndroom thoracotomie abdominale ingreep ziekte van Crohn implantatie van totale knieprothese operatie wegens hernia nuclei pulposi colitis ulcerosa hysterectomie angina pectoris liesbreukoperatie fibromyalgie migraine reumatoïde artritis patiënten met jonge leeftijd angst depressie catastrofering * langdurig opioïdgebruik patiënt voorbehandelen met vóór de incisie beginnen met patiënt behandelen met antidepressiva locoregionale techniek gecontinueerde locoregionale techniek amitriptyline 10 mg/dag, eventueel opbouwen tot 50 mg/dag epidurale analgesie epidurale analgesie venlafaxine 37,5 mg/dag, eventueel opbouwen tot 150 mg/dag spinale analgesie NSAID s of COX-2-remmers anti-epileptica esketamine 5-10 mg/h i.v. diclofenac 50 mg 3 dd pregabaline 75 mg/dag, eventueel opbouwen tot 300 mg/dag opioïden (niet remifentanil) esketamine 5-10 mg/h i.v. per continu infuus gabapentine 300 mg/dag, eventueel opbouwen tot 2400 mg/dag opioïden ervaren chirurg door de patiënt gecontroleerde analgesie (PCA) COX = cyclo-oxygenase. *Overdreven negatieve opvattingen. kans te hebben om na de ingreep gedurende een lange periode pijn te houden Wij denken dat een tekortschietend remmend systeem vanuit de hersenen een grote rol speelt bij het ontstaan van deze hyperalgesie en chronische pijn. Er moet nog veel onderzoek worden gedaan, maar bij veel chronische pijnsyndromen is al wel een gegeneraliseerde hyperalgesie van het gehele lichaam beschreven. 28,29 Operatiegerelateerde mechanismen. Dat de ene operatie meer chronische pijn veroorzaakt dan de andere, kan worden verklaard doordat bepaalde prikkels een agressievere invloed op het pijnsysteem hebben dan andere. Zenuwschade lijkt bijvoorbeeld een zeer belangrijke oorzaak van sensitisatie en hyperalgesie. 30 Vaak worden operaties met een grote kans op zenuwschade dus ook gevolgd door chronische pijn. Voorbeelden van dergelijke ingrepen zijn: thoracotomie, een okselkliertoilet bij een borstkankeroperatie, en een liesbreukoperatie (zie tabel 1). 5,13,31,32 Een ervaren chirurg veroorzaakt wellicht minder zenuwschade; dit kan verklaren waarom patiënten na een operatie wegens borstkanker in klinieken waar weinig van deze ingrepen plaatsvinden, meer kans hebben op chronische pijn dan patiënten met dezelfde aandoening die zijn geopereerd in klinieken waar vaak borstkankeroperaties worden verricht. 14 Ook viscerale prikkeling heeft een zeer irriterende invloed op het centrale zenuwstelsel. Dat zal vooral een rol spelen bij chronische pijn na een cholecystectomie, hysterectomie, sectio caesarea of coronaire bypassoperatie. 6 Op basis van dit model zal men, om chronische pijn na een chirurgische ingreep te verminderen of te voorkomen, met de therapie moeten beginnen in de fase rondom de operatie; men zal zich moeten richten op het afremmen van hyperalgesie bij de individuele patiënt, rekening houdend met het type ingreep. PREVENTIE De preventie van chronische pijn na een chirurgische ingreep zal volgens ons gericht moeten zijn op de patiënten de operatiegerelateerde mechanismen. In tabel 2 stellen we een behandelschema voor. Dit voorstel is gebaseerd op de volgende pijlers. De eerste pijler is een risico-inschatting voor elke operatie, die zou moeten leiden tot een weloverwogen besluit NED TIJDSCHR GENEESKD. 2009;153:B168 3
4 om al dan niet tot opereren over te gaan. De patiënt moet op de hoogte zijn van het risico op acute en chronische pijn, de chirurg kan zijn of haar techniek aanpassen en de anesthesioloog kan de perioperatieve strategie bepalen. De tweede pijler is het tegengaan van hyperalgesie door stimulatie van het remmend systeem. Dit kan vooral nuttig zijn bij patiënten die al vóór de operatie chronische pijn hebben. Men kan het remmend systeem verbeteren door antidepressiva te geven, bijvoorbeeld amitriptyline of venlafaxine. 33,34 De derde pijler is het effectief afremmen van chirurgische prikkels tijdens de operatie, bijvoorbeeld door middel van locoregionale anesthesie. Epidurale en spinale anesthesie hebben bewezen hyperalgesie te verminderen en de prevalentie van chronische pijn te verlagen na abdominale ingrepen zoals een colonoperatie, hysterectomie of sectio caesarea. 21,25,35 De vierde pijler is het afremmen van hyperalgesie vlak na de operatie. In een aantal klinische studies leidde dit tot een reductie van chronische pijn. 25,26,36 Dit resultaat is aangetoond bij het geven van opioïden vóór de incisie 37 en bij het geven van esketamine tijdens de operatie. 25,38 In een experimenteel model is bij vrijwilligers aangetoond dat cyclo-oxygenase(cox)-2-remmers en anti-epileptica zoals pregabaline hyperalgesie verminderen. 39,40 Verder is aangetoond dat anti-epileptica zoals gabapentine en pregabaline pijn na de operatie verminderen, mits ze worden gegeven vóór de ingreep. 41 CONCLUSIE Chronische pijn na een chirurgische ingreep komt vaak voor. Het risico op chronische pijn is verhoogd bij bepaalde patiënten en bepaalde ingrepen. Er is steeds meer bekend over patiënt- en operatiegerelateerde mechanismen van het pijnsysteem die zouden kunnen leiden tot chronische pijn. Daarom zijn wij van mening dat de preventie van chronische pijn na een chirurgische ingreep gebaseerd zou moeten worden op die kennis. Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 14 april 2008 Citeer als Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:B168 LEERPUNTEN Chronische pijn na een operatie hangt samen met risicofactoren bij de patiënt (de aanwezigheid van pijn vóór de ingreep, jonge leeftijd, angst en depressie) en met het type operatie (amputatie, mammaoperatie, thoracotomie). Het ontstaan van chronische postoperatieve pijn kan men tegengaan door vóór elke operatie een risico-inschatting te maken, door hyperalgesie tegen te gaan met gerichte voorbehandeling van de patiënten, door chirurgische prikkels te verminderen en door na de operatie hyperalgesie af te remmen. > Meer op LITERATUUR 1 Apfelbaum JL, Chen C, Mehta SS, Gan TJ. Postoperative pain experience: results from a national survey suggest postoperative pain continues to be undermanaged. Anesth Analg. 2003;97: Perkins FM, Kehlet H. Chronic pain as an outcome of surgery. A review of predictive factors. Anesthesiology. 2000;93: Macrae WA. Chronic pain after surgery. Br J Anaesth. 2001;87: Classification of chronic pain. Descriptions of chronic pain syndromes and definitions of pain terms. Prepared by the International Association for the Study of Pain, Subcommittee on Taxonomy. Pain Suppl. 1986;3:S Kehlet H, Jensen TS, Woolf CJ. Persistent postsurgical pain: risk factors and prevention. Lancet. 2006;367: Steegers MA, van de Luijtgaarden A, Noyez L, Scheffer GJ, Wilder-Smith OH. The role of angina pectoris in chronic pain after coronary artery bypass graft surgery. J Pain. 2007;8: Diatchenko L, Nackley AG, Slade GD, Fillingim RB, Maixner W. Idiopathic pain disorders - pathways of vulnerability. Pain. 2006;123: Wilder-Smith OH, Tassonyi E, Arendt-Nielsen L. Preoperative back pain is associated with diverse manifestations of central neuroplasticity. Pain. 2002;9: Young Casey C, Greenberg MA, Nicassio PM, Harpin RE, Hubbard D. Transition from acute to chronic pain and disability: a model including cognitive, affective, and trauma factors. Pain. 2008;134: Edwards RR, Fillingim RB, Maixner W, Sigurdsson A, Haythornthwaite J. Catastrophizing predicts changes in thermal pain responses after resolution of acute dental pain. J Pain. 2004;5: Pluijms WA, Steegers MA, Verhagen AF, Scheffer GJ, Wilder-Smith OH. Chronic post-thoracotomy pain: a retrospective study. Acta Anaesthesiol Scand. 2006;50: Kooijman CM, Dijkstra PU, Geertzen JH, Elzinga A, van der Schans CP. Phantom pain and phantom sensations in upper limb amputees: an epidemiological study. Pain. 2000;87: Steegers MA, Wolters B, Evers AW, Strobbe L, Wilder-Smith OH. Effect of axillary lymph node dissection on prevalence and intensity of chronic and phantom pain after breast cancer surgery. J Pain. 2008;9: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2009;153:B168
5 14 Tasmuth T, Blomqvist C, Kalso E. Chronic post-treatment symptoms in patients with breast cancer operated in different surgical units. Eur J Surg Oncol. 1999;25: Wylde V, Dieppe P, Hewlett S, Learnmonth ID. Total knee replacement: is it really an effective procedure for all? Knee. 2007;14: Brandsborg B, Nikolajsen L, Hansen CT, Kejlet H, Jensen TS. Risk factors for chronic pain after hysterectomy: a nationwide questionnaire and database study. Anesthesiology. 2007;106: Bisgaard T, Rosenberg J, Kehlet H. From acute to chronic pain after laparoscopic cholecystectomy: a prospective follow-up analysis. Scand J Gastroenterol. 2005;40: Poobalan AS, Bruce J, King PM, Chambers WA, Krukowski ZH, Smith WC. Chronic pain and quality of life following open inguinal hernia repair. Br J Surg. 2001;88: Nikolajsen L, Brandsborg B, Lucht U, Jensen TS, Kehlet H. Chronic pain following total hip arthroplasty: a nationwide questionnaire study. Acta Anaesthesiol Scand. 2006;50: Manikandan R, Srirangam SJ, Pearson E, Collins GN. Early and late morbidity after vasectomy: a comparison of chronic scrotal pain at 1 and 10 years. BJU Int. 2004;93: Nikolajsen L, Sørensen HC, Jensen TS, Kehlet H. Chronic pain following Caesarean section. Acta Anaesthesiol Scand. 2004;48: Polycarpou N, Ng YL, Canavan D, Moles DR, Gulabivala K. Prevalence of persistent pain after endodontic treatment and factors affecting its occurrence in cases with complete radiographic healing. Int Endod J. 2005;38: Woolf CJ, Salter MW. Neuronal plasticity: increasing the gain in pain. Science. 2000;288: Edwards RR. Individual differences in endogenous pain modulation as a risk factor for chronic pain. Neurology. 2005;65: Lavand homme P, de Kock M, Waterloos H. Intraoperative epidural analgesia combined with ketamine provides effective preventive analgesia in patients undergoing major digestive surgery. Anesthesiology. 2005;103: De Kock M, Lavand homme P, Waterloos H. The short-lasting analgesia and long-term antihyperalgesic effect of intrathecal clonidine in patients undergoing colonic surgery. Anesth Analg. 2005;101: Lavand homme P, de Kock M. The use of intraoperative epidural or spinal analgesia modulates postoperative hyperalgesia and reduces residual pain after major abdominal surgery. Acta Anaesthesiol Belg. 2006;57: Wilder-Smith OH, Arendt-Nielsen L. Postoperative hyperalgesia: its clinical importance and relevance. Anesthesiology. 2006;104: Melzack R, Coderre TJ, Katz J, Vaccarino AL. Central neuroplasticity and pathological pain. Ann N Y Acad Sci. 2001;933: Vanegas H, Schaible HG. Descending control of persistent pain: inhibitory or facilitatory? Brain Res Brain Res Rev. 2004;46: Baron R. Mechanisms of disease: neuropathic pain a clinical perspective. Nat Clin Pract Neurol. 2006;2: Vera-Portocarrero LP, Zhang ET, Ossipov MH, Xie JY, King T, Lai J, et al. Descending facilitation from the rostral ventromedial medulla maintains nerve injury-induced central sensitization. Neuroscience. 2006;140: Levine JD, Gordon NC, Smith R, McBryde R. Desipramine enhances opiate postoperative analgesia. Pain. 1986;27: Bonicalzi V, Canaveros S, Cerutti F, Piazza M, Clemente M, Chió A. Lamotrigine reduces total postoperative analgesic requirement: a randomized double-blind, placebo-controlled pilot study. Surgery. 1997;122: Lavand homme P. Postcesarean analgesia: effective strategies and association with chronic pain. Curr Opin Anaesthesiol. 2006;19: De Kock M, Lavand homme P, Waterloos H. Balanced analgesia in the perioperative period: is there a place for ketamine? Pain. 2001;92: Wilder-Smith OH, Tassonyi E, Crul BJ, Arendt-Nielsen L. Quantitative sensory testing and human surgery: effects of analgesic management on postoperative neuroplasticity. Anesthesiology. 2003;98: De Kock M, Lavand homme P. The clinical role of NMDA receptor antagonists for the treatment of postoperative pain. Best Pract Res Clin Anaesthesiol. 2007;21: Chizh BA, Göhring M, Tröster A, Quartey GK, Schmelz M, Koppert W. Effects of oral pregabalin and aprepitant on pain and central sensitization in the electrical hyperalgesia model in human volunteers. Br J Anaesth. 2007;98: Koppert W, Wehrfritz A, Körber N, Sittl R, Albrecht S, Schüttler J, et al. The cyclooxygenase isozyme inhibitors parecoxib and paracetamol reduce central hyperalgesia in humans. Pain. 2004;108: Hurley RW, Cohen SP, Williams KA, Rowlingson AJ, Wu CL. The analgesic effects of perioperative gabapentin on postoperative pain: a meta-analysis. Reg Anesth Pain Med. 2006;31: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2009;153:B168 5
Chronificatie van postoperatieve pijn
Chronificatie van postoperatieve pijn Dr. Baeyens Malika, ASO Dienst anesthesie 5 december 2017 Wat is pijn? IASP definition (1994) An unpleasant sensory and emotional experience associated with actual
Nadere informatieRapid Recovery. Anesthesiologische mogelijkheden. Xander Eijsbouts Xeijsbouts@fzr.nl Anesthesioloog Franciscus Ziekenhuis Roosendaal
Rapid Recovery Anesthesiologische mogelijkheden Original in the Royal College of Surgeons of England, London. 18th Century Surgery October 17, 1846: First public demonstration of the use of ether in anesthesia
Nadere informatiePersisterende postchirurgische pijn. 22 mei 2013 Multidisciplinair Pijncentrum dr. J. De Witte
Persisterende postchirurgische pijn 22 mei 2013 Multidisciplinair Pijncentrum dr. J. De Witte Definitie chronische postchirurgische pijn IASP: pijn moet ontstaan zijn na chirurgie pijn duurt 2 maanden
Nadere informatieAcute pijn bij volwassenen. Dr. Markus Klimek, D.E.A.A., E.D.I.C. Plaatsverv. Afdelingshoofd / Plaatsverv. Opleider
Acute pijn bij volwassenen Dr. Markus Klimek, D.E.A.A., E.D.I.C. Plaatsverv. Afdelingshoofd / Plaatsverv. Opleider Acute pijn - geen probleem? De zorgvragen bij acute pijn: Waarom heb ik die pijn? Hoe
Nadere informatieObesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar
Obesitas bij ortopedische ingrepen: challenge of contra-indicatie? Co-assistent: Philippe Leire Promotor: Dr. A. Kumar Kaart toenemende demografie obesitas The influence of obesity on total joint arthroplasty.
Nadere informatiePROGRAMMA PIJN EN AMPUTATIE PIJN EN AMPUTATIE BIJ HEMODIALYSE PATIËNTEN. o THEORETISCHE ACHTERGROND EN STUDIE UZ LEUVEN o B.
PROGRAMMA PIJN EN AMPUTATIE o THEORETISCHE ACHTERGROND EN STUDIE UZ LEUVEN o B. MERTENS PIJN EN AMPUTATIE BIJ HEMODIALYSE PATIËNTEN o PROJECT AZ DELTA o K. VERMEULEN PIJN EN AMPUTATIE Een onafscheidelijk
Nadere informatieChronificeren van acute postoperatieve pijn
University Hospitals Ghent Chronificeren van acute postoperatieve pijn een onderschat probleem? Patrick Wouters Anesthesie & Perioperatieve Geneeskunde Ugent UZ Gent Terminologie! Chronification! When
Nadere informatieMethadon... als pijnstiller?
Methadon... als pijnstiller? Amon Heijne AIOS anesthesiologie Imago probleem Ook iets voor de OK? Inhoud Waar of niet waar? Historisch perspectief Wat gebeurt er in het lichaam met methadon? Waarom zouden
Nadere informatieHoe voorkom je dat (operatie) pijn chronisch wordt. Inge Arnts Verpleegkundig specialist pijn Radboud UMC Nijmegen
Hoe voorkom je dat (operatie) pijn chronisch wordt Inge Arnts Verpleegkundig specialist pijn Radboud UMC Nijmegen Lesopzet Kennismaking Casuistiek Definities Prevalentie Bespreking recente studies Alle
Nadere informatie16u25-16u55 Gele vlaggen bij pijn. Gwen Van den Bergh en Dina Van Regenmortel Zorgexperten pijn, algologisch team
16u25-16u55 Gele vlaggen bij pijn Gwen Van den Bergh en Dina Van Regenmortel Zorgexperten pijn, algologisch team Algologisch team Betekenis algologie In de biologie: wetenschappelijke studie van algen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatiePijn. Matthieu Berenbroek. Pijn 2 - Matthieu Berenbroek 1998-2008 PIJN. Wat is Pijn?
Pijn Matthieu Berenbroek PIJN Wat is Pijn? 1 PIJN Pijn is een onaangename, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselschade of die wordt beschreven in termen
Nadere informatieChronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen
Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen maar het zit toch niet tussen mijn oren John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie (Oegstgeest) Instituut voor
Nadere informatiePijn bij patiënten met een dwarslaesie
Pijn bij patiënten met een dwarslaesie Incidentie op IC en mechanisme 26 januari 2018 Quirine Habes Casus Patient, 30 Traumatische dwarslaesie C5-C6 met central cord lesion na trauma Spondylodese en miami
Nadere informatieSensitisatie. Anesthesiologie
Sensitisatie Anesthesiologie Anesthesiologie Inleiding Wanneer pijn lang bestaat en er geen lichamelijke afwijkingen (meer) voor die pijn te vinden is, wordt pijn chronisch genoemd. Mensen met chronische
Nadere informatieMDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB
MDO september 2014 CAT: bewijs voor nimodipine bij SAB B. J. Snel AIOS anesthesiologie Rowland MJ, Hadjipavlou G. Delayed cerebral ischemia after subarachnoid haemorrage: looking beyond vasospasm. Br J
Nadere informatieINVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren
De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:
Nadere informatieMarlies Peters. Workshop Vermoeidheid
Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren
Nadere informatiePijn na CVA. Erik Scherder Afdeling Klinische Neuropsychologie Vrije Universiteit Amsterdam
Pijn na CVA Erik Scherder Afdeling Klinische Neuropsychologie Vrije Universiteit Amsterdam Sensori-discriminatieve aspecten Lateral pain system Medial pain system Medial pain system Cogn. evaluat. aspecten
Nadere informatieCarla van Soest. Verpleegkundig Specialist Chronisch Pijn
Carla van Soest Verpleegkundig Specialist Chronisch Pijn Definitie Pijn Pijn is wat de patiënt zegt dat het is en treedt op wanneer de patiënt zegt dat het optreedt. (McCaffery 1989) Pijn en behandeling
Nadere informatieDe WHO-trapladder : een kritische reflectie. Marijke Dejaeger Co-assistent Anesthesie-Reanimatie Promotor : Prof. Dr. Bart Morlion
De WHO-trapladder : een kritische reflectie Marijke Dejaeger Co-assistent Anesthesie-Reanimatie Promotor : Prof. Dr. Bart Morlion WHO richtlijnen gelanceerd in 1989 Hoe goed is pijncontrole vandaag bij
Nadere informatiePerioperative ventilation in health and disease. Patrick Prud homme
Perioperative ventilation in health and disease Patrick Prud homme Inhoud Inleiding Wat is het probleem bij ventilatie? Perioperatieve ventilatie Gerichte aanpak voor bepaalde groepen Conclusie Literatuurlijst
Nadere informatieNeuropatische Pijn WOV SYMPOSIUM 3 OKTOBER 2014
Neuropatische Pijn WOV SYMPOSIUM 3 OKTOBER 2014 Wat is neuropathische pijn? Wat is neuropathische pijn? Neuropathische pijn = pijn die veroorzaakt wordt door een primaire laesie of disfunctie van het perifere
Nadere informatieFarmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid. Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier
Farmacotherapeutische behandelmogelijkheden bij alcoholafhankelijkheid Dr. De Mulder Psychiater-PsychotherapeutePAAZ H.-Hartziekenhuis Lier Alcohol: Epidemiologische gegevens WHO: Europa, regio hoogste
Nadere informatieSandra Veenstra. www.bsl.nl
Sandra Veenstra www.bsl.nl De toepassing van EMDR bij somatische klachten zoals chronische pijn Sandra Veenstra Jaarbeurs Utrecht, 27-09-13 Lichamelijke klachten geschikt voor behandeling met EMDR Wanneer
Nadere informatieIs de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015
Is de behandeling van lage rugklachten door middel van tractie evidence based? Dr Peter Verspeelt Fysische geneeskunde en revalidatie 24 oktober 2015 Wat is de invloed van tractie op een lumbale
Nadere informatieChronische postoperatieve pijn
Chronische postoperatieve pijn Dr. J. Maeyaert vzw AZ Alma Polikliniek AZ Alma Sijsele (maatschappelijke zetel) Gentse Steenweg 132 Ond.nr. 0463.862.908 8340 Sijsele-Damme Ringlaan 15 9900 Eeklo Chronische
Nadere informatieFARMACOLOGIE VAN CHRONISCHE PIJN
NEUROBIOLOGIE EN FARMACOLOGIE VAN CHRONISCHE PIJN BART MORLION DOELSTELLING Inzicht verwerven in de processen van perifere/centrale sensitisatie en descenderende modulatie als basismechanismen voor het
Nadere informatiePatiënt onderschat soms het effect van dagbehandeling. Björn Stessel MD, PhD
Patiënt onderschat soms het effect van dagbehandeling Björn Stessel MD, PhD The prevalence of postoperative pain in a cross-sectional group of patients after day-case surgery in a university hospital.
Nadere informatieUitgebreide toelichting van het meetinstrument. Global Perceived Effect (GPE)
Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Global Perceived Effect (GPE) 31-03-2014 Review: R.A.H.M. Swinkels Invoer: E. van Engelen 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende
Nadere informatieOpioïd geïnduceerde Hyperalgesie Opioïd Induced Hyperalgesia (OIH)
Opioïd geïnduceerde Hyperalgesie Opioïd Induced Hyperalgesia (OIH) Meneer Peereboom 59 jaar slecht gedifferentieerd niet-kleincellig longcarcinoom. Lokale doorgroei in mediastinum. Geen metastasenl Radiotherapie,
Nadere informatieSpiegeltherapie. Martine Eckhardt, fysiotherapeut/bewegingswetenschapper Rijndam revalidatiecentrum
Spiegeltherapie Martine Eckhardt, fysiotherapeut/bewegingswetenschapper Rijndam revalidatiecentrum Plasticiteit v.d. hersenen 7 jarig Turks meisje Op drie-jarige leeftijd oa taalgebieden verwijderd Tweetalig
Nadere informatieMedicatie: ml ropivacaïne0,75% 15 ml ropivacaïne 0,375% 20 ml ropivacaïne0,5%
ACB = Magisch verhaal? Ideaal block voor knie-ingrepen Goede analgesie Snelle mobiliteit door behoud spieractiviteit en minder motorblock Geen epidurale katheters meer Revalidatie Hematomen 1 Naam: Kanaal
Nadere informatieSummary 136
Summary 135 Summary 136 Summary The objectives of this thesis were to develop of a mouse model of neuropathic pain and spinal cord stimulation (SCS) and to increase the efficacy of spinal cord stimulation
Nadere informatieLIA Cocktail Jacqueline Jansen Anesthesioloog. Rapid Recovery symposium 11 april 2013 Fokker terminal Den Haag
LIA Cocktail Jacqueline Jansen Anesthesioloog OMC Sittard-Geleen Rapid Recovery symposium 11 april 2013 Fokker terminal Den Haag LIA cocktail Local infiltration Analgesia De cocktail Per operatief infiltratie
Nadere informatieOseltamivir. Herjan Bavelaar AIOS MMB
Oseltamivir Herjan Bavelaar AIOS MMB Inhoudsopgave à Introduc5e à Globaal overzicht evidence algemene popula5e à IC- specifieke literatuur à Conclusie/ discussie Introduc5e Influenza Familie: Orthomyxoviridae
Nadere informatieFysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten
Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,
Nadere informatiePijn. Wat is pijn 1,2,3? Hoe ontstaat pijn 1,3?
Pijn Wat is pijn 1,2,3? Pijn is een natuurlijk beschermingsmechanisme. Pijn geeft aan dat er een mogelijke beschadiging is van een deel van het lichaam. Denk maar eens aan het vastpakken van een te hete
Nadere informatienociception in offspring exposed to perinatal maternal stress and/or developmental anti depressant medications.
Summary L. Knaepen SUMMARY Summary Chapter 1 provides a brief overview of two perinatal events, i.e. perinatal maternal stress exposure and repetitive neonatal pain exposure, which are described in this
Nadere informatieStaat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC?
Staat de radiotherapie indicatie ook vast na een complete respons op NAC? Nina Bijker, radiotherapeut AMC BBB symposium 7 september 2017 No conflict of interest Focus op postmastectomie radiotherapie (PMRT)
Nadere informatieKinesitherapie bij patiënten met centrale sensitisatie: The pain revival
Kinesitherapie bij patiënten met centrale sensitisatie: The pain revival Jo Nijs, Kelly Ickmans, Jessica Van Oosterwijck, Filip Struyf, Nathalie Roussel, Liesbeth Daenen & Mira Meeus ECT 23th September
Nadere informatieNieuwe inzichten in het perioperatief vochtbeleid
Nieuwe inzichten in het perioperatief vochtbeleid Vrancken Dirk Co-assistent anesthesie Promotor dr. Dewinter 1. Endotheliale glycocalyx o o De theorie van Starling De dubbele barrière 2. De Derde Ruimte
Nadere informatieIs intra-articulair hyaluronzuur nuttig bij de behandeling van cuffscheuren in de schouder?
Is intra-articulair hyaluronzuur nuttig bij de behandeling van cuffscheuren in de schouder? Dr. P. Verspeelt Fysische geneeskunde en Revalidatie 15 november 2014 Wat is hyaluronzuur? 2 suikermolecules
Nadere informatiePerifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014
Perifere zenuw blokkade bij een patiënt at risk voor compartiment syndroom? Lucie van Genugten 3 e jaars AIOS Anesthesiologie 7 November 2014 Vraag Maskeert een perifere zenuwblokkade het optreden van
Nadere informatieIntroductie van Rapid Recovery voor primaire THP. een retrospectieve cohort studie
Introductie van Rapid Recovery voor primaire THP een retrospectieve cohort studie Y.M. den Hartog N.M.C. Mathijssen dr. S.B.W. Vehmeijer Afdeling Orthopedie en Traumatologie Reinier de Graaf Gasthuis,
Nadere informatieMindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieChronische pijn. Theo Meert 15/01/2011
Chronische pijn. Theo Meert 15/01/2011 Volgende onderwerpen kwamen aan bod: 1) wat is chronische pijn en wat zijn de gevolgen 2) waarnemen van pijn 3) hoe meet men pijn 4) behandeling 5) ontwikkelen van
Nadere informatieMag het ietsjes warmer? Onderkoeling en pijn. dr. Jan H Vranken, anesthesioloog pijngeneeskundige
Mag het ietsjes warmer? Onderkoeling en pijn dr. Jan H Vranken, anesthesioloog pijngeneeskundige Medisch Centrum Alkmaar Rode Kruis Ziekenhuis Slotervaartziekenhuis Beverwijk Amsterdam Mag het iets warmer?
Nadere informatieHoofdpijn bij kinderen. THEMA dagen 2010 Drs. M.C.G. Beeren. Kinderarts H.C. Stael. Semi-arts St. Anna ziekenhuis, Geldrop
Hoofdpijn bij kinderen THEMA dagen 2010 Drs. M.C.G. Beeren. Kinderarts H.C. Stael. Semi-arts St. Anna ziekenhuis, Geldrop Inhoudsopgave Epidemiologie Kinderen met hoofdpijn Multidisciplinair carrousel
Nadere informatiePijn na een operatie
Pijn na een operatie 1. Inleiding Binnenkort wordt U geopereerd in het TweeSteden ziekenhuis op locatie Tilburg. Pijn na een operatie is vrijwel onvermijdelijk. Pijn is een signaal van (mogelijke) weefselbeschadiging,
Nadere informatieOnverklaarde klachten: een houdbaar concept? Guus Eeckhout Polikliniek Onverklaarde Klachten Afdeling Ziekenhuispsychiatrie VUmc
Onverklaarde klachten: een houdbaar concept? Guus Eeckhout Polikliniek Onverklaarde Klachten Afdeling Ziekenhuispsychiatrie VUmc Netwerk OLK (NOLK) Conceptrichtlijn 2009: Somatisch Onvoldoende verklaarde
Nadere informatiePIJN VERLICHTEN LEVEN HERSTELLEN. Neurostimulatie. Innovating for life.
PIJN VERLICHTEN LEVEN HERSTELLEN Innovating for life. Wat is neurostimulatie? is een bewezen, veilige en effectieve behandeling die de pijn onder controle kan houden en die weer een leven kan bieden dat
Nadere informatieRobot geassisteerde slokdarm chirurgie. Dr. P.C. van der Sluis MD, PhD, Msc. AIOS Heelkunde jaar 6
Robot geassisteerde slokdarm chirurgie Dr. P.C. van der Sluis MD, PhD, Msc. AIOS Heelkunde jaar 6 P.C.vandersluis-2@umcutrecht.nl Slokdarmkanker Jaarlijks: +/- 2000 nieuwe diagnoses Incidentie: 6% toename
Nadere informatieAnesthesie en Ouderen
Dr B T Veering Afd Anesthesiologie LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM Rembrandt 1606-1669 1890 2005 I. Inleiding II. Peri-operatief risico III. Intraoperatief IV. Postoperatieve periode verkoeverkamer
Nadere informatieEchogeleide chirurgie voor mammacarcinoom
Echogeleide chirurgie voor mammacarcinoom Een prospectief gerandomiseerd onderzoek N.M.A. Krekel M.H. Haloua M.P. van den Tol S. Meijer Chirurgische oncologie VU Universitair Medisch Centrum Incidentie
Nadere informatiePijn en herstel na dagchirurgie: ruimte voor verbetering? Björn Stessel MD, PhD
Pijn en herstel na dagchirurgie: ruimte voor verbetering? Björn Stessel MD, PhD The prevalence of postoperative pain in a cross-sectional group of patients after day-case surgery in a university hospital.
Nadere informatieFast Track Het ontwikkelen van een database: orthopedie TKA en THA.
Fast Track Het ontwikkelen van een database: orthopedie TKA en THA. Isala Anouk Spijkerman & Marieke Hollewand 24 september 2014 Introductie Veel voorkomende operaties in Nederland: Totale knie prothese:
Nadere informatieNieuwe migraine medicatie vanuit de CGRP hoek
Nieuwe migraine medicatie vanuit de CGRP hoek Peter van den Berg, neuroloog Belangenconflicten LY2951742: EVOLVE-2, REGAIN Telcagepant: MK0974-031, MK-00974-065, MK-0462-086-01, MK- 0462-082-00 BI 44370
Nadere informatie(Re)Train the Brain Revalidatie voor mensen met chronische pijn
(Re)Train the Brain Revalidatie voor mensen met chronische pijn Jo Nijs, Margot De Kooning, Kelly Ickmans, Liesbeth Daenen, Deborah Van Cauwenbergh, Jessica Van Oosterwijck, Nathalie Roussel, Lennard Voogt,
Nadere informatieDISCLOSURE ADENOMYOSE BEHANDELING VAN A TOT Z ADENOMYOSE ADENOMYOSE ADENOMYOSE FIGO: ABNORMAL UTERINE BLEEDING
DISCLOSURE VAN A TOT Z Grant Celonova / Boston Scientific: QUESTA studie SYMPOSIUM 24-04-2017 Wouter Hehenkamp Gynaecoloog VUmc FIGO: ABNORMAL UTERINE BLEEDING Kinderwens? Tevens myomen? Endometriose?
Nadere informatieJasper Kal Anesthesioloog-pijnspecialist Pijncentrum OLVG
Jasper Kal Anesthesioloog-pijnspecialist Pijncentrum OLVG Pijncentrum OLVG AIOS Huisartsgeneeskunde Kengetallen pijncentrum OLVG Oost 1300 eerste polikliniek bezoeken 4000 herhaalbezoeken 100 intercollegiale
Nadere informatieHerziene richtlijn Postoperatieve pijn
Richtlijnen Herziene richtlijn Postoperatieve pijn Peter L. Houweling, Marja L. Molag, Rianne L.M. van Boekel, Serge J.C. Verbrugge, Ingrid M.M. van Haelst en Markus W. Hollmann* Op initiatief van de Nederlandse
Nadere informatiePijn bij de oncologische patiënt
Pijn bij de oncologische patiënt Cursus 'Basics of Digestive Oncology Tongeren-5 december 2015 Martine De Laat Palliatieve zorg UZ Gent Pain is experienced by people and not by nerve endings! 2 Programma
Nadere informatieAcute pijntherapie voor de geriatrische patiënt
Acute pijntherapie voor de geriatrische patiënt Jona Houthuys promotor: Dr. Gert Poortmans Pijn bij de geriatrische patiënt Prevalentie Evaluatie van pijn Complicaties van pijn vertraagd herstel verminderde
Nadere informatieMarijse Koelewijn huisarts
PIJN Marijse Koelewijn huisarts Je hoeft tegenwoordig toch geen pijn meer te lijden Moeilijk behandelbare pijn Om welke pijnen gaat het? Welke therapeutische mogelijkheden zijn er? Opzet workshop: Korte
Nadere informatieZie de bijlage Maagresectietechniek (bijlage 2) voor een beschrijving van de techniek van een maagresectie met adequate lymfeklierdissectie.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 Richtlijn maagcarcinoom - submodule Lymfadenectomie
Nadere informatieAanvraag gegevens ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek
Aanvraag gegevens ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek Registratie waarvan gegevens worden opgevraagd: DSCA Contactpersoon: Naam: Mw. Drs. J. t Lam - Boer Centrum/ziekenhuis: Radboud umc Adres: Postbus
Nadere informatieGezondheidsklachten bij conservatorium studenten
Gezondheidsklachten bij conservatorium studenten de aanzet tot langdurig monitoren Suze Steemers, MSc Codarts Rotterdam/Erasmus MC 30-09-2017 aanleiding zware fysieke/mentale eisen relatief weinig studies
Nadere informatieUniversity of Groningen. Quantifying allodynia with Von Frey monofilaments Keizer, Doeke
University of Groningen Quantifying allodynia with Von Frey monofilaments Keizer, Doeke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.
Nadere informatieWordt u geconfronteerd met prostaatkanker? Wij vertellen u waarom da Vinci -chirurgie uw beste optie kan zijn voor de behandeling
Wordt u geconfronteerd met prostaatkanker? Wij vertellen u waarom da Vinci -chirurgie uw beste optie kan zijn voor de behandeling De behandeling van prostaatkanker Prostaatkanker is een van de meest vastgestelde
Nadere informatieOsteonecrosis of the jaw (ONJ)
INLEIDING Welkom 1 2 Osteonecrosis of the jaw (ONJ) Hoe kunnen we dit voorkomen en als het toch optreedt, hoe kunnen we het managen? 3 Complication of bisphosphonate and denosumab use 1 Dit ga je echter
Nadere informatieDatum ontvangst aanvraag. Aanvraag op website. DOI/Notities/reden niet akkoord. Nummer Ziekenhuis Titel aanvraag GOEDGEKEURD
GOEDGEKEURD DUCA201501 LUMC/ De toepassing van (neo)adjuvante behandeling bij patiënten die geopereerd worden vanwege een maagcarcinoom: inzicht in de verschillen tussen ziekenhuizen en in de besluitvorming
Nadere informatieAcute Low Back Pain Screenings Questionnaire (ALBPSQ)
Acute Low Back Pain Screenings Questionnaire (ALBPSQ) S.J. Linton en K. Halldén, 1996 Instructie DOEL(GROEP): Prognostische en inventariserende vragenlijst De Acute Low Back Pain Screening Questionnaire
Nadere informatieVerslavingsproblematiek
Verslavingsproblematiek Prof dr Carlo Missant Ochtendkrans anesthesie vrijdag 10 08 2012 Verslaving: definitie Addiction Dependence Substance abuse The continued use of mood-altering substances or behaviors
Nadere informatieMuziektherapie in de oncologie
Muziektherapie in de oncologie Wetenschap en praktijk combineren Tom Abrahams 26 mei 2015 Wat is muziektherapie? Een vorm van vaktherapie Ervaringsgericht Interventies binnen muzikale context Waar wordt
Nadere informatieChronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek
Chronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële problematiek Stefaan Van Damme - er is geen enkel belangenconflict of financiële band met de industrie - slaapproblemen angst werkverzuim/conflict
Nadere informatieEnkele vragen als opwarmer: II. Enkele vragen als opwarmer: I. Enkele vragen als opwarmer: IV. Enkele vragen als opwarmer: III
De richtlijn pijn bij patiënten met kanker. K.Vissers, K. Besse. R. van Dongen Academisch centrum voor pijn- en palliatieve geneeskunde. UMC St Radboud, Nijmegen Enkele vragen als opwarmer: I Acute pijn
Nadere informatieILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie
ILC > 3 cm: neoadjuvante chemotherapie heeft geen nut! Sabine C. Linn, MD PhD Divisies Medische Oncologie en Moleculaire Biologie Heeft neoadjuvant chemotherapie nut bij ILC > 3 cm? Ja Nee Weet niet/geen
Nadere informatieBuikwandpijnsyndroom Soms wordt in plaats van ACNES de Nederlandse term buikwandpijnsyndroom gebruikt.
ACNES Wat is ACNES? ACNES is een aandoening waarbij kinderen en volwassenen last hebben van hevige buikpijnklachten aan een kant van de buik als gevolg van afknelling van een zenuwtakje in de huid van
Nadere informatieDe pijn gaat niet over!
01-10-16 De pijn gaat niet over! Dr. Doeke Keizer, huisarts 1 01-10-16 Chronische pijn: Wat is het probleem? 2,2 miljoen Nederlanders Jaarlijkse kosten: 20 miljard euro Pijn: meest voorkomende klacht Vaker
Nadere informatieAnesthesiologisch beleid bij heupfracturen. Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon
Anesthesiologisch beleid bij heupfracturen Vrijdagochtendkrans 26/09/2014 Sarah Cornelis DrP Van Loon Anesthesie en heupfracturen Inleiding Pre-operatieveaandachtspunten Pre-operatiefmanagement Intra-operatief
Nadere informatieIk krijg er buikpijn van
Ik krijg er buikpijn van Anterior cutaneous nerve entrapment syndrome Duodagen 2018 Niels Heins & Annemarie Boer Jelmer Bergsma & Steven Buijk Vrouw 31 jaar VG/ sectio Pijn ROB, Stekend, hevig & kortdurend.
Nadere informatieManifestaties van Ziekte van Lyme. Albert Vollaard Afd. Infectieziekten LUMC 17 nov 2014
Manifestaties van Ziekte van Lyme Albert Vollaard Afd. Infectieziekten LUMC 17 nov 2014 Casus bespreking 1. Aanloop van enkele weken van malaise en progressieve spierpijn (uitgebreide DD) 2. Geen verhaal
Nadere informatieAcute Low Back Pain Screening Questionnaire (ALBPSQ) S.J. Linton & K. Halldén (1996)
Acute Low Back Pain Screening Questionnaire (ALBPSQ) S.J. Linton & K. Halldén (1996) DOEL(GROEP): Inventariserende vragenlijst De Acute Low Back Pain Screening Questionnaire (ALBPSQ) is een biopsychosociaal
Nadere informatieZenuwpijn behandelen met medicijnen
Zenuwpijn behandelen met medicijnen Anesthesie alle aandacht Zenuwpijn behandelen met medicijnen Deze folder geeft uitleg over de behandeling van zenuwpijn met medicijnen. Deze medicijnen zijn meestal
Nadere informatieDe patiënt als helpende hand in de strijd tegen infecties
De patiënt als helpende hand in de strijd tegen infecties Postoperatieve wondinfecties? Hoe groot is het gevaar? 1 op 20 operaties leidt tot een postoperatieve wondinfecties Staphylococus aureus is de
Nadere informatieBack to lipids lange termijn effecten van sta6nes
Back to lipids lange termijn effecten van sta6nes Prof Dr Johan De Su.er Universiteit Gent AZ Maria Middelares Gent Sta:ne gebruikers in België : 2005-2015 CM rapport 2015 ZIV uitgaven voor sta:nes: 2005-2015
Nadere informatieGoed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn!
Goed pijnmanagement op de SEH, belangrijk voor zowel acute als chronische pijn! Jorien Pierik -Minisymposium pijnbestrijding van A tot Z- 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatiePositieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen
Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic
Nadere informatieOLIJFdag 3 oktober 2015
OLIJFdag 3 oktober 2015 Nieuwe behandelingen bij eierstokkanker Els Witteveen Internist-oncoloog Huidige en nieuwe inzichten Intraperitoneale toediening Toevoeging van bevacizumab Dose dense toediening
Nadere informatieDr. Ester Siemerink, internist-oncoloog, medisch manager oncologie ANGST
Dr. Ester Siemerink, internist-oncoloog, medisch manager oncologie ANGST Het kan helpen om de feiten te kennen; (na)controles en meer Disclosure Belangen Spreker Geen (potentiële) belangenverstengeling
Nadere informatieVan het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog
+ Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit Peter Leusink, huisarts, seksuoloog + Take home Als je ziek bent kun je seksueel gezond zijn Seksuele gezondheid vraagt om aanpassing Aanpassing
Nadere informatiechronische pijn en de pijnpolikliniek Dr. D.H.Vrinten Anesthesioloog-pijnbehandelaar
chronische pijn en de pijnpolikliniek Dr. D.H.Vrinten Anesthesioloog-pijnbehandelaar De pijnpolikliniek Indeling van pijn; acuut of chronisch Acute pijn ontstaat plotseling is (meestal) goed te behandelen;
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/2585 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Niesters, Marieke Title: Evolution of endogenous analgesia Issue Date: 2014-10-30
Nadere informatieWat gaan we doen. Van LPA 7 naar LPA 8 Verschillen Overeenkomsten. Medicamenten Voor- en nadelen. Pijnstilling in de LPA 8
Wat gaan we doen Pijnstilling in de LPA 8 17 september 2014 Fabian Kooij Anesthesioloog, AMC MMT arts, Lifeliner 1 Van LPA 7 naar LPA 8 Verschillen Overeenkomsten Medicamenten Voor- en nadelen Wat gaat
Nadere informatieRibfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015
Ribfixatie bij fladderthorax Vaker doen? Vera Linssen, AIOS anesthesiologie 5 november 2015 Casus M: motorrijder versus ander voertuig, van motor gevlogen, helm losgeraakt I: verdenking hematothorax, hoofdwond
Nadere informatieCasusbespreking Verwardheid na neurochirurgie. Liselotte Boerman, ANIOS IC
Casusbespreking Verwardheid na neurochirurgie Liselotte Boerman, ANIOS IC Casus Man, 66jr Acute nekpijn bij persen op toilet, met nadien toenemend nekpijn en hoofdpijn. Neurologisch onderzoek: n. abducens
Nadere informatieDeterminants of disability and functional capacity in patients with chronic low back pain Schiphorst Preuper, Henrica
University of Groningen Determinants of disability and functional capacity in patients with chronic low back pain Schiphorst Preuper, Henrica IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's
Nadere informatieOver angst en chronische pijn
Over angst en chronische pijn Maurice Theunissen afdeling Anesthesiologie & Pijnbehandeling Maastricht UMC+ Ik ga naar huis.. Preoperatieve angst Angst Operatie Postoperatieve pijn Angst Acute pijn
Nadere informatieANESTHESIE: ENKEL- EN VOETCHIRURGIE
ANESTHESIE: ENKEL- EN VOETCHIRURGIE Locoregionale anesthesie Het poplitea blok voor enkel- en voetchirurgie. Wat is locoregionale anesthesie? Locoregionale anesthesie is een techniek waarbij slechts een
Nadere informatie