Mag het ietsjes warmer? Onderkoeling en pijn. dr. Jan H Vranken, anesthesioloog pijngeneeskundige

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Mag het ietsjes warmer? Onderkoeling en pijn. dr. Jan H Vranken, anesthesioloog pijngeneeskundige"

Transcriptie

1 Mag het ietsjes warmer? Onderkoeling en pijn dr. Jan H Vranken, anesthesioloog pijngeneeskundige Medisch Centrum Alkmaar Rode Kruis Ziekenhuis Slotervaartziekenhuis Beverwijk Amsterdam

2 Mag het iets warmer? Defini8e en fysiologie van onderkoeling Gevolgen van Onderkoeling Fysiologie van PIJN Pijn en onderkoeling Laatste dia

3 Mag het iets warmer? Defini8e en fysiologie van onderkoeling Gevolgen van Onderkoeling Fysiologie van PIJN Pijn en onderkoeling Laatste dia

4 Defini8e van onderkoeling Hypothermie: centrale temperatuur is lager dan 36 C

5 Fysiologie van onderkoeling (1)

6 Fysiologie van onderkoeling (2) Receptoren: transient receptor (TRP) ion channels TRPV (Vanilloid) type1 en type3: hige detec8e TRPM type 8 en TRPA (Ankyrin) type 1: koude detec8e via Aδ (koude) en C- vezels (warmte) komende van - huid - organen Integra@e in het ruggenmerg (alle niveaus) Hypothalamus (centrum van thermoregula@e)

7 Fysiologie van onderkoeling (3)

8 Fysiologie van onderkoeling (4) hypothalamus Temperatuur wordt binnen 0.2 C stabiel gehouden Noradrenaline, serotonine, acetylcholine, porstaglandines, neuropep@des, Dopamine 1 en 2 NMDA- receptor

9 Fysiologie van onderkoeling (4) reac8e Autonome - zweten - vasodilata@e - rillen - bruin vet Gedragsveranderingen (thermostaat hoger zeuen, kleren)

10 Als we kijken naar onderkoeling periopera8ef (1) Omstandigheden Type van Type van narcose: Geneesmiddelen

11 Als we kijken naar onderkoeling periopera8ef (2) Tijdens anesthesie Geen gedragsveranderingen mogelijk Autonome onderdrukt Temperatuursverschil tot 4 C (20x meer)

12 Geneesmiddelen en onderkoeling (1) Hypothermie Morfine (κ en δ receptoren) Ketamine via NMDA receptor via met serotonine en dopamine receptoren (hypothermie (haloperidol, chlorpromazine) Cannabis (cannabinoid receptoren en opioid receptoren)

13 Geneesmiddelen en onderkoeling (2) Voorkomen van hypothermie Triclyclische (serotonine en noradrenaline reuptake inhibitoren) via centrale mechanisme (serotonine) in de hypothalamus Verhoogde van noradrenaline (verhoogde sympathicus tonus)

14 Mag het iets warmer? Defini8e en fysiologie van onderkoeling Gevolgen van Onderkoeling Fysiologie van PIJN Pijn en onderkoeling Laatste dia

15 Gevolgen van hypothermie Bloedverlies en bloedtransfusie Cardiovasculaire gevolgen (sympathicus en adrenomedullair) Immunologische gevolgen (immunosuppressie) - wondinfec@e en vertraagde wondheling - recidief tumor Periopera@eve pharmacokine@ek Pijn

16 Periopera8eve pharmacokine8ek Fentanyl - Ketamine - Morfine verlengde onderkoeling en anesthesie vereist meer opioiden in een fase van onderkoeling

17 Mag het iets warmer? Defini8e en fysiologie van onderkoeling Gevolgen van Onderkoeling Fysiologie van PIJN Pijn en onderkoeling Laatste dia

18 Fysiologie van PIJN

19 Het ideale systeem Fast moving of fire.. the disturbance passes along the nerve filament it reaches the brain..." Descartes (1664)

20 Physiology of pain Perceived pain Ascending input Descending modula8on Tissue damage Spinal cord Peripheral nerve Ac8va8on of local nociceptors

21 No or nerve damage Brain Abnormal central processing

22 Sensorisch - discrimina@ef gedeelte Affec@ef cogni@ef gedeelte Insulaire cortex Thalamus Hippocampus Amygdala Prefrontale cortex Anterior cingulate cortex hypothalamus

23 Normal impulse transmission Impulses reach terminals of presynap/c neuron Presynap/c neuron Substance P Glutamate Postsynap/c neuron Synap/c cle2 NK- 1 NMDA receptor AMPA receptor NMDA receptor is blocked by Mg 2+

24 Normal impulse transmission Glutamate is released into synap/c cle2 Presynap/c neuron Substance P Glutamate Postsynap/c neuron Synap/c cle2 NK- 1 NMDA receptor AMPA receptor NMDA receptor remains blocked by Mg 2+

25 Normal impulse transmission Glutamate binds to AMPA receptor and impulse is transmiied to postsynapkc neuron Presynap/c neuron Substance P Glutamate Postsynap/c neuron Synap/c cle2 NK- 1 AMPA receptor NMDA receptor remains blocked by Mg 2+

26 Mag het iets warmer? Defini8e en fysiologie van onderkoeling Gevolgen van Onderkoeling Fysiologie van PIJN Pijn en onderkoeling Laatste dia

27 Pijn en onderkoeling (1) VRS pijnscore Normotherm hypotherm % pa@enten met VRS > 4 43% 60% Postopera@ef opioid gebruik is lager Normotherm hypotherm Opioid verbruik postopera@ef na 48 uur 12 tot 50,2 mg 18,3 tot 143,7 mg

28 Opioïd- geïnduceerde Hyperalgesie toename postopera8eve pijn door opioïdconsump8e

29 Pijn en onderkoeling (2) Mechanisme NMDA receptor Veranderde intrinsieke van opioid op verschillende opioid- receptoren (µ κ δ) Fase van hyperalgesie

30 Pijn en onderkoeling (3) pijn in de PAZA tussen ernst van pijn en kans op chronische pijnsyndroom

31 Chronische Postopera8eve Pijn

32 Mag het iets warmer? Defini8e en fysiologie van onderkoeling Gevolgen van Onderkoeling Fysiologie van PIJN Pijn en onderkoeling Laatste dia

33 Laatste dia Onderkoeling verandert de van opioiden, Hyperalgesie Verhoogd opioid verbruik Acute pijn en chronische pijnsyndroom

34 Vragen

1.GABA Glutamaat, basics I Richard

1.GABA Glutamaat, basics I Richard 1.GABA Glutamaat, basics I Richard - Receptoren (slow, fast, ion channel, G coupled, second messenger) - Agonisme, antagonisme, par@eel agonisme, upregula@e, downregula@e, inverse agonist, - PAM en NAM

Nadere informatie

FARMACOLOGIE VAN CHRONISCHE PIJN

FARMACOLOGIE VAN CHRONISCHE PIJN NEUROBIOLOGIE EN FARMACOLOGIE VAN CHRONISCHE PIJN BART MORLION DOELSTELLING Inzicht verwerven in de processen van perifere/centrale sensitisatie en descenderende modulatie als basismechanismen voor het

Nadere informatie

Pijn bij patiënten met een dwarslaesie

Pijn bij patiënten met een dwarslaesie Pijn bij patiënten met een dwarslaesie Incidentie op IC en mechanisme 26 januari 2018 Quirine Habes Casus Patient, 30 Traumatische dwarslaesie C5-C6 met central cord lesion na trauma Spondylodese en miami

Nadere informatie

Carla van Soest. Verpleegkundig Specialist Chronisch Pijn

Carla van Soest. Verpleegkundig Specialist Chronisch Pijn Carla van Soest Verpleegkundig Specialist Chronisch Pijn Definitie Pijn Pijn is wat de patiënt zegt dat het is en treedt op wanneer de patiënt zegt dat het optreedt. (McCaffery 1989) Pijn en behandeling

Nadere informatie

Perioperatieve hypothermie. H. Abasbassi Dr. E. Van Gerven

Perioperatieve hypothermie. H. Abasbassi Dr. E. Van Gerven Perioperatieve hypothermie H. Abasbassi Dr. E. Van Gerven Inleiding Normaal thermoregulatiesysteem Thermoregulatie onder AA Thermoregulatie onder LRA Voordelen/Nadelen van peri-operatieve hypothermie TEMMP

Nadere informatie

18. Gegeven zijn de volgende uitspraken: I. Tyrosine is de precursor van serotonine II. Een overmaat aan serotonine kan leiden tot agressief gedrag.

18. Gegeven zijn de volgende uitspraken: I. Tyrosine is de precursor van serotonine II. Een overmaat aan serotonine kan leiden tot agressief gedrag. 1. Welke uitspraak is WAAR? a. Evertebraten hebben geen zenuwstelsel dat hun toelaat gecoördineerde bewegingen uit te voeren. b. Evertebraten hebben niet meer dan 10.000 zenuwcellen. c. Het telencephalon

Nadere informatie

Pitfalls in Oncologische Pijnbehandeling

Pitfalls in Oncologische Pijnbehandeling Pitfalls in Oncologische Pijnbehandeling R.L van Leersum Anesthesioloog / Pijnbehandelaar Bronovo Ziekenhuis Indeling Inleiding Doorbraakpijn Bijwerkingen Opioïden Hyperalgesie Multimodale Aanpak Farmacotherapie

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Wat verandert er in het zenuwstelsel als een dier iets leert? Hoe worden herinneringen opgeslagen in de hersenen? Hieraan ten grondslag ligt het vermogen van het zenuwstelsel om

Nadere informatie

3. Van welke structuren is het het meest waarschijnlijk dat je ze bij een rat in één (rechte) coronale doorsnede vindt?

3. Van welke structuren is het het meest waarschijnlijk dat je ze bij een rat in één (rechte) coronale doorsnede vindt? Vragen neuroanatomie en neurotransmissie 1. Gegeven zijn de volgende stellingen: I. De globus pallidus ontwikkelt zich uit het telencephalon II. De substantia nigra vindt zijn oorsprong in het mesencephalon

Nadere informatie

Neurostimulatie en intrathecale pijnpompen bij de chronische pijnpatiënt

Neurostimulatie en intrathecale pijnpompen bij de chronische pijnpatiënt Neurostimulatie en intrathecale pijnpompen bij de chronische pijnpatiënt Dr Geert Buyse AZ Damiaan Oostende Neurochirurgisch Centrum Noord West Vlaanderen Symposium pijnteam AZ Damiaan 13-12-2011 Neurostimulatie

Nadere informatie

Pijn. Matthieu Berenbroek. Pijn 2 - Matthieu Berenbroek 1998-2008 PIJN. Wat is Pijn?

Pijn. Matthieu Berenbroek. Pijn 2 - Matthieu Berenbroek 1998-2008 PIJN. Wat is Pijn? Pijn Matthieu Berenbroek PIJN Wat is Pijn? 1 PIJN Pijn is een onaangename, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselschade of die wordt beschreven in termen

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Glutamaat heeft een essentiële functie in het energiemetabolisme, maar daarnaast is het de belangrijkste excitatoire (stimulerende) neurotransmitter in het centrale zenuwstelsel.

Nadere informatie

H2 Bouw en functie. Alle neuronen hebben net als gewone cellen een gewone cellichaam.

H2 Bouw en functie. Alle neuronen hebben net als gewone cellen een gewone cellichaam. Soorten zenuw cellen Neuronen H2 Bouw en functie Alle neuronen hebben net als gewone cellen een gewone cellichaam. De informatie stroom kan maar in een richting vloeien, van dendriet naar het axon. Dendrieten

Nadere informatie

Summary 136

Summary 136 Summary 135 Summary 136 Summary The objectives of this thesis were to develop of a mouse model of neuropathic pain and spinal cord stimulation (SCS) and to increase the efficacy of spinal cord stimulation

Nadere informatie

DOK h Stichting Deskundigheidsbevordering

DOK h Stichting Deskundigheidsbevordering Hoe gebruik je centrale sensitisatie bij de uitleg van SOLK Hoe gebruik je centrale sensitisatie bij de uitleg van SOLK Carine den Boer, huisarts, onderzoeker, kaderarts GGZ Dag van de eerste lijn 17-1-2018

Nadere informatie

Gewichtsverlies in de ziekte van Alzheimer Dr. Kurt Segers Geheugenkliniek Brugmannziekenhuis, Brussel

Gewichtsverlies in de ziekte van Alzheimer Dr. Kurt Segers Geheugenkliniek Brugmannziekenhuis, Brussel Gewichtsverlies in de ziekte van Alzheimer Dr. Kurt Segers Geheugenkliniek Brugmannziekenhuis, Brussel Introduc?e NEUROANATOMIE VAN HET VERZADIGINGSGEVOEL Primaire smaakcortex Operculum / insula Orbitofrontale

Nadere informatie

Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen

Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen Chronische pijn, een benadering vanuit de neurowetenschappen maar het zit toch niet tussen mijn oren John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie (Oegstgeest) Instituut voor

Nadere informatie

Kinesitherapie bij patiënten met centrale sensitisatie: The pain revival

Kinesitherapie bij patiënten met centrale sensitisatie: The pain revival Kinesitherapie bij patiënten met centrale sensitisatie: The pain revival Jo Nijs, Kelly Ickmans, Jessica Van Oosterwijck, Filip Struyf, Nathalie Roussel, Liesbeth Daenen & Mira Meeus ECT 23th September

Nadere informatie

Tentamen Neuroanatomie en Fysiologie 1008 mei 2007

Tentamen Neuroanatomie en Fysiologie 1008 mei 2007 Tentamen Neuroanatomie en Fysiologie 1008 mei 2007 1. De Nernst potentiaal vertegenwoordigt een evenwichtssituatie in de zenuwcel. Welk statement beschrijft deze situatie het beste? 1: De elektrische en

Nadere informatie

Neuropatische Pijn WOV SYMPOSIUM 3 OKTOBER 2014

Neuropatische Pijn WOV SYMPOSIUM 3 OKTOBER 2014 Neuropatische Pijn WOV SYMPOSIUM 3 OKTOBER 2014 Wat is neuropathische pijn? Wat is neuropathische pijn? Neuropathische pijn = pijn die veroorzaakt wordt door een primaire laesie of disfunctie van het perifere

Nadere informatie

Dr. Du Chau (Huisarts)

Dr. Du Chau (Huisarts) CASUS Chondrosarcoom Dr. Du Chau (Huisarts) Dr. Huysentruyt (Pijnarts) Niet-medische context Vrouw 21 jaar Gehuwd Medische voorgeschiedenis Sinds 2j intermittente last in de regio van het RECHTER SI-gewricht,

Nadere informatie

Pijn bij kanker hoe werkt het en hoe behandel je optimaal. Manon Immerzeel

Pijn bij kanker hoe werkt het en hoe behandel je optimaal. Manon Immerzeel Pijn bij kanker hoe werkt het en hoe behandel je optimaal Manon Immerzeel 1 Wat is pijn? "een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging

Nadere informatie

De psychologische aspecten van pijn. Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

De psychologische aspecten van pijn. Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel De psychologische aspecten van pijn Au! Marian Rikkert, GZ-psycholoog, Afdeling Medische Psychologie, Ziekenhuis Rivierenland Tiel Wat is pijn? Definitie: pijnis eenonplezierige, zintuiglijkeen emotioneleervaring

Nadere informatie

agdo1250trap Agterhof houtprodukten bv N.205.2k vooraanzicht bovenaanzicht sparing (max. 2960 mm) Aantal optreden... 16 Aantrede...

agdo1250trap Agterhof houtprodukten bv N.205.2k vooraanzicht bovenaanzicht sparing (max. 2960 mm) Aantal optreden... 16 Aantrede... N.05.k hoogte: N.05.k 00 608. 5 6 7 8 9 0 5 6 80 96 96 050 500 N.5.k hoogte: N.5.k 0 508. 5 6 7 8 9 0 5 6 80 50 00 N.5.k hoogte: N.5.k 0 08.5 6 7 8 9 0 5 5 6 80 50 00 N.65.k hoogte: N.65.k 60 08 5 6 7

Nadere informatie

Chronische pijn. Theo Meert 15/01/2011

Chronische pijn. Theo Meert 15/01/2011 Chronische pijn. Theo Meert 15/01/2011 Volgende onderwerpen kwamen aan bod: 1) wat is chronische pijn en wat zijn de gevolgen 2) waarnemen van pijn 3) hoe meet men pijn 4) behandeling 5) ontwikkelen van

Nadere informatie

1 De neurofysiologie van acute en chronische pijn

1 De neurofysiologie van acute en chronische pijn 1 De neurofysiologie van acute en chronische pijn Jo Nijs en C. Paul van Wilgen Om educatie over pijnfysiologie toe te passen bij patiënten met chronische pijn is een gedegen kennis van pijnfysiologie

Nadere informatie

nociception in offspring exposed to perinatal maternal stress and/or developmental anti depressant medications.

nociception in offspring exposed to perinatal maternal stress and/or developmental anti depressant medications. Summary L. Knaepen SUMMARY Summary Chapter 1 provides a brief overview of two perinatal events, i.e. perinatal maternal stress exposure and repetitive neonatal pain exposure, which are described in this

Nadere informatie

METHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG

METHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG METHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG RUBEN VAN COEVORDEN HUISARTS HOSPICE ARTS JHI CONSULENT PALLIATIEVE ZORG WAT KOMT AAN BOD? Indicaties Beschikbare preparaten Farmacokinetiek Farmacodynamiek

Nadere informatie

10 juni 2015, Burgers ZOO. Paulien Peeters Poels Verkoeververpleegkundige Pijnconsulent

10 juni 2015, Burgers ZOO. Paulien Peeters Poels Verkoeververpleegkundige Pijnconsulent 10 juni 2015, Burgers ZOO Paulien Peeters Poels Verkoeververpleegkundige Pijnconsulent (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld

Nadere informatie

Preventie van post-traumatische dystrofie/crps1

Preventie van post-traumatische dystrofie/crps1 Patiënteninformatie Preventie van post-traumatische dystrofie/crps1 rkz.nl U bent behandeld op de Spoed Eisende hulp van het Rode Kruis ziekenhuis in verband met een breuk aan uw arm of been. In de meeste

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/2585 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Niesters, Marieke Title: Evolution of endogenous analgesia Issue Date: 2014-10-30

Nadere informatie

Opioïd geïnduceerde Hyperalgesie Opioïd Induced Hyperalgesia (OIH)

Opioïd geïnduceerde Hyperalgesie Opioïd Induced Hyperalgesia (OIH) Opioïd geïnduceerde Hyperalgesie Opioïd Induced Hyperalgesia (OIH) Meneer Peereboom 59 jaar slecht gedifferentieerd niet-kleincellig longcarcinoom. Lokale doorgroei in mediastinum. Geen metastasenl Radiotherapie,

Nadere informatie

Pathofysiologie van pijn & farmacologische aanpak Géén belangenconflicten te vermelden met betrekking tot de inhoud van deze presentatie

Pathofysiologie van pijn & farmacologische aanpak Géén belangenconflicten te vermelden met betrekking tot de inhoud van deze presentatie Pathofysiologie van pijn & farmacologische aanpak Géén belangenconflicten te vermelden met betrekking tot de inhoud van deze presentatie Guy Hans, MD, PhD Hoofddocent Algologie & EBM Universiteit Antwerpen

Nadere informatie

Pijn bij de oncologische patiënt

Pijn bij de oncologische patiënt Pijn bij de oncologische patiënt Cursus 'Basics of Digestive Oncology Tongeren-5 december 2015 Martine De Laat Palliatieve zorg UZ Gent Pain is experienced by people and not by nerve endings! 2 Programma

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 185 Substance P and the Neurokinin 1 Receptor: from behavior to bioanalysis Affectieve stoornissen zoals angst en depressie zijn aandoeningen die een grote

Nadere informatie

Pijn. F.J. van den Oever November 2017

Pijn. F.J. van den Oever November 2017 Pijn F.J. van den Oever November 2017 Inhoud presentatie Wat is pijn? Fysiologie van pijn Pijnladder Pijnmedicatie Bijzonderheden bij opiaten Neuropathische pijn Casus Wat is pijn? Pijn is een waarschuwingssignaal

Nadere informatie

8-11-2011. Agenda. Pijn in het brein, de fysiotherapeut als hersenchirurg? Prevalentie Chronische pijn. Functie. Acute (nociceptieve) pijn

8-11-2011. Agenda. Pijn in het brein, de fysiotherapeut als hersenchirurg? Prevalentie Chronische pijn. Functie. Acute (nociceptieve) pijn Pijn in het brein, de fysiotherapeut als hersenchirurg? Agenda Pijn Pijn typen Pijn modellen Paul van Wilgen Fysiotherapeut, Gezondheidspsycholoog, Epidemioloog Chronische pijn Sensitisatie (CZS, brein)

Nadere informatie

Pijnmedicatie. dr. Bart G.J. Dekkers, AIOS ziekenhuisfarmacie

Pijnmedicatie. dr. Bart G.J. Dekkers, AIOS ziekenhuisfarmacie Pijnmedicatie dr. Bart G.J. Dekkers, AIOS ziekenhuisfarmacie (b.g.j.dekkers@umcg.nl) Soorten pijn Nociceptieve pijn (wondpijn) Pijn waarschuwt dat er iets mis is in het lichaam (bijv. verzwikte enkel)

Nadere informatie

Botulinetoxine bij neuropathische pijn. Sander Wout AIOS Anesthesiologie 06 mei 2019

Botulinetoxine bij neuropathische pijn. Sander Wout AIOS Anesthesiologie 06 mei 2019 Botulinetoxine bij neuropathische pijn Sander Wout AIOS Anesthesiologie 06 mei 2019 Botulinetoxine (BTX of BoNT) Botuline(neuro)toxine kent zeven serotypes: BoNT [A-G] Botox = BoNT type A Inhibitie acetylcholine

Nadere informatie

PATHOFYSIOLOGIE VAN ISCHEMIE EN VOETULCUS DR. M.C. MARTENS

PATHOFYSIOLOGIE VAN ISCHEMIE EN VOETULCUS DR. M.C. MARTENS PATHOFYSIOLOGIE VAN ISCHEMIE EN VOETULCUS DR. M.C. MARTENS Avondsymposium VOET2013 23 april 2013 Inhoud Deel 1: pathofysiologie van ischemie... 2 Deel 2: Pathofysiologie van het voetulcus... 4 Deel 1:

Nadere informatie

Jeugdtrauma en somatische gevolgen op volwassen leeftijd: klinische en psychofysiologische verkenning (ingekorte versie presentatie)

Jeugdtrauma en somatische gevolgen op volwassen leeftijd: klinische en psychofysiologische verkenning (ingekorte versie presentatie) Jeugdtrauma en somatische gevolgen op volwassen leeftijd: klinische en psychofysiologische verkenning (ingekorte versie presentatie) Prof. dr. F. Van Den Eede Symposium SPM/VVP Hof van Liere UA 26/04/2019

Nadere informatie

Medicatie bij dementie. Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist

Medicatie bij dementie. Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist Medicatie bij dementie Dr. L.K. Pul Huisarts Mw. L.A. Klarenbeek MSc Verpleegkundig specialist Inhoud Terug naar de basis De hersenen en de ziekte van Alzheimer Het geheugen Het autonoom zenuwstelsel De

Nadere informatie

De grijze massa tussen je oren

De grijze massa tussen je oren De grijze massa tussen je oren Centraal zenuwstelsel: Functies bepaald door de interacties tussen gebieden Koppelen van structuur aan rol in gedrag Dierexperimenten Humaan: Spontane en chirurgische lesies

Nadere informatie

Methadon... als pijnstiller?

Methadon... als pijnstiller? Methadon... als pijnstiller? Amon Heijne AIOS anesthesiologie Imago probleem Ook iets voor de OK? Inhoud Waar of niet waar? Historisch perspectief Wat gebeurt er in het lichaam met methadon? Waarom zouden

Nadere informatie

Juridische aspecten postoperatieve zorg, Postoperatieve pijnbehandeling, Nieuwe technieken. G.M. Woerlee, Anesthesioloog

Juridische aspecten postoperatieve zorg, Postoperatieve pijnbehandeling, Nieuwe technieken. G.M. Woerlee, Anesthesioloog Juridische aspecten postoperatieve zorg, Postoperatieve pijnbehandeling, Nieuwe technieken G.M. Woerlee, Anesthesioloog NIEUWERE ANESTHESIE TECHNIEKEN?? POSTOPERATIEVE PIJN VERMINDERING Lokale anesthetica

Nadere informatie

Pijnbehandeling bij kanker.

Pijnbehandeling bij kanker. Pijnbehandeling bij kanker. Vincent van Dongen Anesthesioloog / Pijnspecialist Fellow of Interventional Pain Practice (FIPP) Orbis Medisch Centrum 5084 volwassen patienten, 56% matige ernstige pijn 573

Nadere informatie

Wat gaan we doen. Van LPA 7 naar LPA 8 Verschillen Overeenkomsten. Medicamenten Voor- en nadelen. Pijnstilling in de LPA 8

Wat gaan we doen. Van LPA 7 naar LPA 8 Verschillen Overeenkomsten. Medicamenten Voor- en nadelen. Pijnstilling in de LPA 8 Wat gaan we doen Pijnstilling in de LPA 8 17 september 2014 Fabian Kooij Anesthesioloog, AMC MMT arts, Lifeliner 1 Van LPA 7 naar LPA 8 Verschillen Overeenkomsten Medicamenten Voor- en nadelen Wat gaat

Nadere informatie

Chronificeren van acute postoperatieve pijn

Chronificeren van acute postoperatieve pijn University Hospitals Ghent Chronificeren van acute postoperatieve pijn een onderschat probleem? Patrick Wouters Anesthesie & Perioperatieve Geneeskunde Ugent UZ Gent Terminologie! Chronification! When

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Moleculaire en cellulaire neuroplasticiteit in diermodellen voor depressie Depressie is een veelvoorkomende psychiatrische aandoening die vaak diep in het leven van mensen ingrijpt.

Nadere informatie

4 november 2013 Gert Dedel

4 november 2013 Gert Dedel Voorlich7ngsavond SOLK Soma7sch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten Programma: Begeleiden vanuit het gevolgenmodel: wat zijn de instandhoudende factoren? Gert Dedel, kinderfysiotherapeut Psychologische

Nadere informatie

Hoe ontstaat acute pijn?

Hoe ontstaat acute pijn? Praktijk voor Fysiotherapie Sportfysiotherapie en Medische Trainings Therapie R. de Vries Kerkweg 45a 4102 KR Everdingen Telefoon 0345-642618 Fax 0345-641004 Hoe ontstaat acute pijn? E-mail vriesfysio@planet.nl

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting GABAerge neurotransmissie in de prefrontale cortex

Nederlandse samenvatting GABAerge neurotransmissie in de prefrontale cortex Nederlandse samenvatting GABAerge neurotransmissie in de prefrontale cortex De prefrontale cortex (PFC) is een hersengebied betrokken bij cognitieve functies als planning, attentie en het maken van beslissingen.

Nadere informatie

Hoofdstuk 8. Samenvatting en conclusies

Hoofdstuk 8. Samenvatting en conclusies Hoofdstuk 8 Samenvatting en conclusies Samenvatting en conclusies Al vele decennia vormen opioïden de gouden standaard in behandeling van acute en chronische pijn, ondanks de grote hoeveelheid bijwerkingen

Nadere informatie

CHAPTER 11 SAMENVATTING

CHAPTER 11 SAMENVATTING CHAPTER 11 SAMENVATTING Chapter 11 Drugsverslaving Drugsverslaving is een wereldwijd gezondheidsprobleem dat gekarakteriseerd wordt door dwangmatig drugsgebruik en een hoge mate van terugval na afkicken.

Nadere informatie

Help! Mijn zenuwen staan in brand Guy Hans, MD, PhD

Help! Mijn zenuwen staan in brand Guy Hans, MD, PhD Help! Mijn zenuwen staan in brand Guy Hans, MD, PhD Hoofddocent Algologie & EBM Universiteit Antwerpen Definitie (IASP) Pijn als een direct gevolg van een letsel of beschadiging in het somatosensorieel

Nadere informatie

Pijn en pijnbehandeling. Vincent Baartmans 5 e jaars AIOS Anesthesiologie / Fellow IC LUMC LEIDEN

Pijn en pijnbehandeling. Vincent Baartmans 5 e jaars AIOS Anesthesiologie / Fellow IC LUMC LEIDEN Pijn en pijnbehandeling Vincent Baartmans 5 e jaars AIOS Anesthesiologie / Fellow IC LUMC LEIDEN Inhoud - Casus - Wat is pijn? - Classificatie - Waarom pijn? - Hoe ontstaat het? - Waarom behandelen? -

Nadere informatie

INFORMATIEFOLDER FYSIOTHERAPIE EN CHRONISCHE PIJN KLACHTEN

INFORMATIEFOLDER FYSIOTHERAPIE EN CHRONISCHE PIJN KLACHTEN INFORMATIEFOLDER FYSIOTHERAPIE EN CHRONISCHE PIJN KLACHTEN WAT IS PIJN? PIJN HOE EN WAT Pijn is een ontzettend complex en belangrijk mechanisme in ons lichaam. De definitie van pijn is: Een onplezierige

Nadere informatie

H5 Begrippenlijst Zenuwstelsel

H5 Begrippenlijst Zenuwstelsel H5 Begrippenlijst Zenuwstelsel acetylcholine Vaak voorkomende neurotransmitter, bindt aan receptoren en verandert de permeabiliteit van het postsynaptische membraan voor specifieke ionen. animatie synaps

Nadere informatie

Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen

Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 0437 Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers (zie tabel) voorgeschreven tegen de pijn. Deze

Nadere informatie

Postoperatieve analgesie. Dr. Johan De Coster Dienst Anesthesiologie UZ Gasthuisberg

Postoperatieve analgesie. Dr. Johan De Coster Dienst Anesthesiologie UZ Gasthuisberg Postoperatieve analgesie Dr. Johan De Coster Dienst Anesthesiologie UZ Gasthuisberg Definities van pijn Meten van pijn Fysiologie van de pijn Toegepaste fysiologie van inflammatoire pijn De stressrespons

Nadere informatie

De medicamenteuze behandeling van neuropathische pijn. Prem Adhien Apotheker/epidemioloog

De medicamenteuze behandeling van neuropathische pijn. Prem Adhien Apotheker/epidemioloog De medicamenteuze behandeling van neuropathische pijn Prem Adhien Apotheker/epidemioloog Docent Prem Adhien Apotheker Hogeschool Utrecht: docent MPA Universiteit Utrecht: docent Farmaceutische Wetenschappen

Nadere informatie

Ik krijg er buikpijn van

Ik krijg er buikpijn van Ik krijg er buikpijn van Anterior cutaneous nerve entrapment syndrome Duodagen 2018 Niels Heins & Annemarie Boer Jelmer Bergsma & Steven Buijk Vrouw 31 jaar VG/ sectio Pijn ROB, Stekend, hevig & kortdurend.

Nadere informatie

Anatomie / fysiologie. Centraal/perifeer zenuwstelsel AFI1. Autonoom zenuwstelsel algemeen. Zenuwstelsel 5. Staat niet onder invloed van de wil

Anatomie / fysiologie. Centraal/perifeer zenuwstelsel AFI1. Autonoom zenuwstelsel algemeen. Zenuwstelsel 5. Staat niet onder invloed van de wil Anatomie / fysiologie Zenuwstelsel 5 FHV2009 / Cxx56 9+10 / Anatomie & Fysiologie - Zenuwstelsel 5 1 Centraal/perifeer centraal perifeer medulla spinalis autonoom somatisch sympatisch parasympatisch FHV2009

Nadere informatie

Postoperatieve analgesie Dr. Johan De Coster Dienst Anesthesiologie UZ Gasthuisberg

Postoperatieve analgesie Dr. Johan De Coster Dienst Anesthesiologie UZ Gasthuisberg Postoperatieve analgesie Dr. Johan De Coster Dienst Anesthesiologie UZ Gasthuisberg Definities van pijn Meten van pijn Fysiologie van de pijn Toegepaste fysiologie van inflammatoire pijn De stressrespons

Nadere informatie

Chronische postoperatieve pijn

Chronische postoperatieve pijn Chronische postoperatieve pijn Dr. J. Maeyaert vzw AZ Alma Polikliniek AZ Alma Sijsele (maatschappelijke zetel) Gentse Steenweg 132 Ond.nr. 0463.862.908 8340 Sijsele-Damme Ringlaan 15 9900 Eeklo Chronische

Nadere informatie

mitochondria kern vet Het verschil in functie van witte en bruine vetcellen komt tot uiting in de verschillen in bouw van beide celtypen.

mitochondria kern vet Het verschil in functie van witte en bruine vetcellen komt tot uiting in de verschillen in bouw van beide celtypen. Bruin vet In de winter kun je een minder warme trui aantrekken en de thermostaat een graadje lager zetten. Bruin vet zorgt er dan voor dat je extra vet verbrandt om warmte op te wekken. Maar lukt het ook

Nadere informatie

PONV: The big little problem. Dr. Dewinter

PONV: The big little problem. Dr. Dewinter PONV: The big little problem Dr. Dewinter PONV Inleiding Definitie Pathofysiologie PONV risicofactoren en prognose systemen Anti-emetica PONV schema PDNV Besluit Inleiding Incidentie van PONV: 25-30% Frequente

Nadere informatie

Chronificatie van postoperatieve pijn

Chronificatie van postoperatieve pijn Chronificatie van postoperatieve pijn Dr. Baeyens Malika, ASO Dienst anesthesie 5 december 2017 Wat is pijn? IASP definition (1994) An unpleasant sensory and emotional experience associated with actual

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker 31-01-17 Disclosure belangen spreker (poten8ele) belangenverstrengeling Zie hieronder Voor bijeenkomst mogelijk relevante rela8es met bedrijven TRANSCARE -Sponsoring of onderzoeksgeld -Honorarium of andere

Nadere informatie

Acute pijntherapie voor de geriatrische patiënt

Acute pijntherapie voor de geriatrische patiënt Acute pijntherapie voor de geriatrische patiënt Jona Houthuys promotor: Dr. Gert Poortmans Pijn bij de geriatrische patiënt Prevalentie Evaluatie van pijn Complicaties van pijn vertraagd herstel verminderde

Nadere informatie

Eenzaamheid. Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek. Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen

Eenzaamheid. Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek. Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Eenzaamheid Genetisch bepaald? Eeske van Roekel, MSc PhD candidate Orthopedagogiek Behavioural Science Institute Radboud University Nijmegen Stellingen Eenzaamheid staat gelijk aan veel alleen zijn Waar:

Nadere informatie

Take home message. Het professionele brein in samenwerking

Take home message. Het professionele brein in samenwerking Het professionele brein in samenwerking John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Therapie (Oegstgeest) Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen (Haarlem) Take home message 1)

Nadere informatie

CENTRALE SENSITISATIE. 2 de Algologisch Lentesymposium 24 Mei 2014! Ann Dierick, MD Multidisciplinair Pijncentrum

CENTRALE SENSITISATIE. 2 de Algologisch Lentesymposium 24 Mei 2014! Ann Dierick, MD Multidisciplinair Pijncentrum CENTRALE SENSITISATIE 2 de Algologisch Lentesymposium 24 Mei 2014! Ann Dierick, MD Multidisciplinair Pijncentrum Index Anatomie pijnbanen Definities Historiek- van perifere tot centrale sensitisatie Centrale

Nadere informatie

v27; FK Neuropathische pijn Pagina 1 van 9

v27; FK Neuropathische pijn Pagina 1 van 9 2016065607 v27; FK Neuropathische pijn Pagina 1 van 9 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 april 2017 van de registratiehouders die volgens de

Nadere informatie

Autointoxicatie met insuline Prognose na ernstige hypoglycemie. 12 november 2015 Loes Hoogveld, 1C

Autointoxicatie met insuline Prognose na ernstige hypoglycemie. 12 november 2015 Loes Hoogveld, 1C Autointoxicatie met insuline Prognose na ernstige hypoglycemie 12 november 2015 Loes Hoogveld, 1C Casus Vrouw TS insuline Gedurende 12 uur niet gezien Bij aankomst E1M3V1 waarvoor intubatie door MMT Bloedglucose

Nadere informatie

Woede & Agressie. Manuel Morrens 22 oktober, Breinwijzer VZW

Woede & Agressie. Manuel Morrens 22 oktober, Breinwijzer VZW Woede & Agressie Manuel Morrens 22 oktober, Breinwijzer VZW Woede en agressie: een spectrum Menselijke agressie Mul8factorieel Socioeconomische factoren Armoede, Agressie meegemaakt in kinder8jd Hos8ele

Nadere informatie

Effect van medicatie op ons brein. Koen Van Boxem, MD, FIPP, EPDM, PhD Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk/Lanaken UHasselt

Effect van medicatie op ons brein. Koen Van Boxem, MD, FIPP, EPDM, PhD Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk/Lanaken UHasselt Effect van medicatie op ons brein Koen Van Boxem, MD, FIPP, EPDM, PhD Ziekenhuis Oost-Limburg, Genk/Lanaken UHasselt No Disclosure Leerdoelen Hersenen : beïnvloeden onbewust gedrag Analgetica : do s and

Nadere informatie

biologie vwo 2019-I Mambagif als pijnstiller

biologie vwo 2019-I Mambagif als pijnstiller Mambagif als pijnstiller De zwarte mamba (Dendroaspis polylepis, afbeelding 1) is de giftigste slang van Afrika. Met een snelle beet injecteert zij een gifcocktail die een mens binnen 20 minuten kan doden.

Nadere informatie

T IS GEBEURD. Een minikwis over pijn

T IS GEBEURD. Een minikwis over pijn T IS GEBEURD Een minikwis over pijn POLL OPEN Morfine 1. Morfine werkt niet op nociceptieve pijn 1.43% 2. Morfine werkt niet op neuropathische pijn 11.43% 3. Morfine werkt beter op nociceptieve dan op

Nadere informatie

University of Groningen. Substance P and the neurokinin 1 receptor Hart, Maria Geertrudis Cornelia van der

University of Groningen. Substance P and the neurokinin 1 receptor Hart, Maria Geertrudis Cornelia van der University of Groningen Substance P and the neurokinin 1 receptor Hart, Maria Geertrudis Cornelia van der IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish

Nadere informatie

H.291414.0314. Pijnbestrijding (Lumbale sympathicus blokkade)

H.291414.0314. Pijnbestrijding (Lumbale sympathicus blokkade) H.291414.0314 Pijnbestrijding (Lumbale sympathicus blokkade) 2 Inleiding In overleg met uw behandelend arts is besloten dat er bij u pijnbestrijding (lumbale sympathicus blokkade) wordt toegepast. Lumbale

Nadere informatie

Chapter 8. Nederlandse samenvatting

Chapter 8. Nederlandse samenvatting Chapter 8 Nederlandse samenvatting Chapter 8 samenvatting Hersenfuncties, zoals het cognitief functioneren, emoties en perceptie, zijn in grote mate afhankelijk van neurale communicatie en connecties tussen

Nadere informatie

1 Inleiding Een eenvoudig voorbeeld Een complex voorbeeld 19. Deel I Klachtenbeelden Pijn 24

1 Inleiding Een eenvoudig voorbeeld Een complex voorbeeld 19. Deel I Klachtenbeelden Pijn 24 Inhoud 1 Inleiding 17 1.1 Een eenvoudig voorbeeld 18 1.2 Een complex voorbeeld 19 Deel I Klachtenbeelden 23 2 Pijn 24 2.1 Chronische lage rugpijn 24 2.1.1 Kliniek 24 2.1.2 Psychosociale factoren 25 2.1.3

Nadere informatie

Samenvatting. Chapter 8

Samenvatting. Chapter 8 Samenvatting Chapter 8 154 Het dopaminerge systeem is betrokken bij de controle over een heel scala aan fysiologische functies, variërend van motorische activiteit tot de productie van hormonen en het

Nadere informatie

5. Waarop berust de werking van het neurotoxine BOTOX als anti- rimpel middel?

5. Waarop berust de werking van het neurotoxine BOTOX als anti- rimpel middel? 1. Waar vindt snelle geleiding plaats van elektrische signalen in een neuron? 1. In de axonen die omgeven zijn door een myeline schede 2. In de dendrieten die voorzien zijn van diverse ionkanalen 3. In

Nadere informatie

Inleiding in Pijn Pijnladder

Inleiding in Pijn Pijnladder Inleiding in Pijn Pijnladder Patricia Schutte Palliatief en oncologieverpleegkundige 13 november 2018 Definitie pijn Pijn is een onaangename sensorische en emotionele gewaarwording die verband houdt met

Nadere informatie

Onderzoek naar behandelingen voor de vermoeidheidstoestand

Onderzoek naar behandelingen voor de vermoeidheidstoestand 6 oktober 2014. Onderzoek naar behandelingen voor de vermoeidheidstoestand Volgens het meest recente epidemiologische onderzoek naar vermoeidheid (door het Ministerie van gezondheid en welzijn in Japan,

Nadere informatie

SAMENVATTING. Inleiding. Black box? Signaalstoffen in de hersenen

SAMENVATTING. Inleiding. Black box? Signaalstoffen in de hersenen SAMENVATTING Inleiding Black box? Lange tijd werd het brein beschouwd als een zogenaamde black box waar processen plaatsvinden die we niet kunnen zien of meten. In de loop van de vorige eeuw kwam daar

Nadere informatie

Toe noch zjeer!! Guy Hans, MD, PhD. Multidisciplinair Pijncentrum (PCT)

Toe noch zjeer!! Guy Hans, MD, PhD. Multidisciplinair Pijncentrum (PCT) Toe noch zjeer!! Guy Hans, MD, PhD Multidisciplinair Pijncentrum (PCT) guy.hans@uza.be Geen belangenconflicten te vermelden met betrekking tot de inhoud van deze presentatie Biologische functie van acute

Nadere informatie

Zweetklieroperatie. Albert Schweitzer ziekenhuis Afdeling Chirurgie maart 2015 pavo 0315

Zweetklieroperatie. Albert Schweitzer ziekenhuis Afdeling Chirurgie maart 2015 pavo 0315 Zweetklieroperatie Albert Schweitzer ziekenhuis Afdeling Chirurgie maart 2015 pavo 0315 Inleiding U heeft een afspraak op de polikliniek Chirurgie omdat u een zweetklierontsteking heeft. In deze folder

Nadere informatie

Informatiebrochure Wegwijs in pijn... En de behandeling ervan

Informatiebrochure Wegwijs in pijn... En de behandeling ervan I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure Wegwijs in pijn... En de behandeling ervan IIInhoudsopgave Wat is pijn? 5 Soorten pijn a. onderscheid tussen acute en chronische pijn 6 b. onderscheid

Nadere informatie

28/09/2012. Human Brain Development

28/09/2012. Human Brain Development Human Brain Development 1 Human Brain Development Ontwikkeling & toepassing bij de Nederlandse Spoorwegen Brigitte Spee Consultant NS Opleidingen & NS Academy Human Brain Development NS, Brein en ik Van

Nadere informatie

Workshop Hersentumoren en veranderingen in emotie, karakter and cognitie

Workshop Hersentumoren en veranderingen in emotie, karakter and cognitie Workshop Hersentumoren en veranderingen in emotie, karakter and cognitie Natasja Janssen en Hanneke Zwinkels Verpleegkundig specialisten Neuro-Oncologie Introductie Veranderingen in karakter, emotie en

Nadere informatie

Casus A Martin. Titel presentatie Door Naam Achternaam, datum

Casus A Martin. Titel presentatie Door Naam Achternaam, datum Casus A Martin LVB, 45 jaar jaren van polydrugsgebruik, daarna opname met IBS/RM vanwege psychose Geen heroine en cocaine meer, cannabis gaat door. Martin rookt en heeft COPD klachten. In perioden somber

Nadere informatie

CHIRURGIE. Posttraumatische Dystrofie

CHIRURGIE. Posttraumatische Dystrofie CHIRURGIE Posttraumatische Dystrofie Posttraumatische dystrofie Deze folder geeft u een globaal overzicht van de gang van zaken rond posttraumatische dystrofie. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk

Nadere informatie

MEER OF MINDER KETAMINE?

MEER OF MINDER KETAMINE? MEER OF MINDER KETAMINE? Kees Knol MPA Intensive-Care 31-05-2017 DISCLOSERES GEEN MST ENSCHEDE 1) Bovenregionaal ziekenhuis, met totaal 3 IC units, en een MC totaal 42 bedden 2) Regionaal Trauma centrum

Nadere informatie

Samenvatting Biologie hoofdstuk 14 - zenuwstelsel

Samenvatting Biologie hoofdstuk 14 - zenuwstelsel Samenvatting Biologie hoofdstuk 14 - zenuwstelsel Samenvatting door een scholier 1962 woorden 5 oktober 2016 7,1 11 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie hoofdstuk 14 Zenuwstelsel 14.1 Centraal

Nadere informatie

De kater komt later...

De kater komt later... De kater komt later... Dr. Tibor M. Brunt Psychofarmacoloog Programma Drug Monitoring Trimbosinstituut. Psychiatrie, Academisch Medisch Centrum, Amsterdam. 21-3-2016 Inhoud 1. Prevalentie ecstasygebruik

Nadere informatie

Qutenza -huidpleister

Qutenza -huidpleister Anesthesiologie & Pijngeneeskunde Qutenza -huidpleister www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ANE021 / Qutenza -huidpleister / 03-12-2015 2 Qutenza

Nadere informatie