De Eerste Wereldoorlog hv123. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave De Eerste Wereldoorlog Vooraf Stap1 Stap2 Stap3 Stap4 Stap5 Stap6 Stap7 Stap8 Stap9 Stap10 Stap11 Antwoorden Begrippenlijst Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 De Eerste Wereldoorlog Vooraf Leerdoelen De eerste opdracht gaat over de Eerste Wereldoorlog, die duurde van 1914 tot In Frankrijk en België vond een enorme slachting plaats in de loopgraven, maar ook op andere plaatsen werd hevig gevochten met steeds verschrikkelijker wapens. Waardoor werd dit zo n lange en uitzichtloze strijd? Aan het eind van deze opdracht: kun je drie oorzaken voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog noemen. kun je twee landen noemen die behoorden tot de Centralen. kun je twee Europese landen noemen die behoorden tot de Geallieerden. kun je een reden noemen waarom de Verenigde Staten bij de oorlog betrokken raakten. kun je omschrijven waarom de Eerste Wereldoorlog een totale oorlog wordt genoemd. kun je uitleggen waarom het einde van de Eerste Wereldoorlog gezien kan worden als oorzaak van de Tweede Wereldoorlog. Eindproduct Als eindproduct van deze les maak je een gesproken toelichting bij een filmpje over de loopgravenoorlog. Werkwijze Groepsgrootte Je werkt alleen, maar met z n tweeën aan de eindopdracht. Benodigdheden computer met internet audio opnametool voor de eindopdracht Tijd Je hebt ongeveer drie lessen nodig voor deze opdracht. Stap1 Pagina 2

4 Oorzaken Ga naar de Kennisbank geschiedenis: KB: Twee wereldoorlogen Lees de inleiding en klik op de tweede knop. Lees alle oorzaken in het onderdeel Oorzaken Eerste wereldoorlog. Hieronder staan zes mogelijke oorzaken van een oorlog. Welke zinnen waren van toepassing op de Eerste Wereldoorlog? Landen willen wraak nemen voor een verloren oorlog uit het verleden. In een land breekt een grote revolutie uit en buurlanden gaan zich ermee bemoeien. Landen maken afspraken om elkaar te helpen bij een aanvalsoorlog. Een zwakke leider die populair wil worden, stookt de bevolking op om oorlog te voeren tegen een klein buurland. 5. Landen gaan steeds grotere legers opbouwen en nieuwe wapens ontwikkelen waardoor een dreigende situatie ontstaat. 6. Mensen leren thuis en op school dat vechten voor je land het mooiste is wat er bestaat. Stap2 Pagina 3

5 Bondgenootschappen Al voor er een oorlog uitbrak, hadden veel landen afspraken met elkaar gemaakt om elkaar in geval van oorlog te hulp te schieten. Bondgenootschappen kn.nu/2h7xy 1 Welke zin over bondgenootschappen is juist? Pagina 4

6 a. Door bondgenootschappen werd oorlog lange tijd voorkomen, omdat landen nu beter hun best deden om een grote oorlog te voorkomen. b. Door bondgenootschappen werd oorlog lange tijd voorkomen, omdat landen zich veilig voelden en daardoor minder agressief werden. c. Door bondgenootschappen kwam een oorlog dichterbij, omdat agressieve landen zich sterker voelden. d. Door bondgenootschappen kwam een oorlog dichterbij, omdat er daardoor sneller ruzies ontstonden. 2 In 1914 stonden twee groepen tegenover elkaar in Europa. Dit waren de Centralen en de Entente. Welke landen behoorden tot de Centralen? a. Oostenrijk-Hongarije, Italië en Duitsland b. Rusland, Frankrijk en Duitsland c. Nederland, België en Luxemburg d. Zwitserland, Oostenrijk, Italië 3 In 1914 stonden twee groepen tegenover elkaar in Europa. Dit waren de Centralen en de Entente. Welke landen behoorden tot de Entente? a. Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië b. Frankrijk, Spanje en Groot-Brittannië c. Rusland, Hongarije en Frankrijk d. Frankrijk, Rusland en Duitsland 4 De Duitse keizer klaagde dat zijn land werd omsingeld door mogelijke vijanden. Was dat juist, en waarom was dit een nadeel? a. Ja, want bij een oorlog tegen Frankrijk zou hij ook in het oosten tegen Rusland moeten vechten. b. Ja, want bij een oorlog tegen Groot-Brittannië zou hij ook door Oostenrijk-Hongarije worden aangevallen. c. Nee, want Duitsland had in het oosten alleen bondgenoten achter zich. d. Nee, want de landen van de Entente zagen Duitsland niet als vijand. Stap3 Pagina 5

7 Wapenwedloop Dit Duitse kanon werd Dikke Bertha genoemd, naar de vrouw van de Duitse staalfabrikant Krupp. Het kon van 9 km afstand granaten afvuren van meer dan 1100 kg per stuk. Veel landen waren bang dat Duitsland het machtsevenwicht in Europa zou verstoren. Download en lees het onderstaande artikel en maak hierna de oefening: Artikel: Wat was het eerste slagschip? Wapenwedloop kn.nu/w5sj4 1 Wat is een juiste samenvatting van deze tekst? a. Hitler wist de Britse minister-president ervan te overtuigen dat hij vrede wilde. Daarom sprak hij op de Conferentie van München met hem af om een stuk van Polen terug te geven. b. Hitler wist de Britse minister ervan te overtuigen dat de beste manier om de vrede te bewaren was, dat Duitsland zo snel mogelijk de baas werd in Polen. c. De Britse regeringsleider vond vrede niet zo belangrijk. Hij waarschuwde Hitler op de Conferentie van München dat hij geen grondgebied van Tsjecho-Slowakije mocht innemen. d. De Britse regeringsleider vond vrede zo belangrijk dat hij Hitler zijn gang liet gaan met het veroveren van grondgebied, waaronder Sudetenland. 2 Wat is volgens deze tekst een aannemelijke verklaring voor de houding van Chamberlain tegenover Hitler? Pagina 6

8 a. Chamberlain wist dat hij afhankelijk was van verkiezingen. Hij wist ook dat veel kiezers tegen oorlog waren, na de ervaringen in Daarom had hij veel over voor een vredesverdrag met Hitler. b. Chamberlain wist dat Hitler van plan was heel Europa te veroveren. Daarom probeerde hij Hitler aan zijn kant te krijgen, zodat Groot-Brittannië neutraal kon blijven en niet opnieuw in een oorlog zou worden gestort. c. Chamberlain wist na de gebeurtenissen in Tsjecho-Slowakije dat Hitler niet te vertrouwen was. Daarom verzon hij een list om Hitlers aanvalsplannen uit te stellen en intussen een groot leger op te kunnen bouwen. 3 Wat is een juiste uitleg van het begrip appeasement? a. Niets toegeven aan een tegenstander, zodat die weet dat hij niet te ver moet gaan. b. Je tegenstander zoveel mogelijk toegeven om de vrede zolang mogelijk te bewaren, om bloedvergieten te voorkomen. c. Proberen je tegenstander zonder oorlog op afstand te houden door hem mooie beloftes te doen waar je je toch niet aan zult houden. Stap4 Frans-Duitse vijandschap Ga nog eens naar het onderdeel Oorzaken eerste wereldoorlog en lees nog eens het gedeelte over de rivaliteit tussen Frankrijk en Duitsland. KB: Oorzaken eerste wereldoorlog Noteer punt voor punt de oorzaken van deze rivaliteit. Gebruik nu je aantekeningen om de volgende vragen te beantwoorden: Bekijk nu de onderstaande grafiek en beantwoord de bijbehorende vragen. Pagina 7

9 Welk land had rond 1800 de meeste inwoners? Welk land had rond 1900 de meeste inwoners? Rond welk jaar werd het eerste land ingehaald door het tweede? Welke verklaring kun je bedenken voor deze verandering? Iemand beweert: Door deze ontwikkelingen kwam een oorlog tussen Frankrijk en Duitsland nog dichterbij. Zijn jullie het daarmee eens? Leg uit waarom (niet). Frans-Duitse vijandschap kn.nu/ybm1f 1 Welke gebieden had Duitsland van Frankrijk afgenomen in een eerdere oorlog? a. Franche-Comté b. Elzas c. Rijnland-Palts d. Picardië e. Lotharingen f. Champagne-Ardenne 2 De eerste wereldoorlog brak uit in Hoe lang was de vorige oorlog tussen Duitsland en Frankrijk toen voorbij? jaar 3 Waarom was het verlies van grondgebied voor Frankrijk gevoelig? a. De Franse hoofdstad lag in dit gebied. b. Het was een economisch belangrijk gebied. c. Het was een dichtbevolkt gebied. d. De Fransen hadden hier belangrijke culturele en historische monumenten. 4 Hoe werd Frankrijk nog meer gestraft na de nederlaag tegen Duitsland? a. Er werden veel krijgsgevangenen meegenomen naar Duitse kampen. b. De Duitsers stelden een Duitser aan als bestuurder van Frankrijk. c. De Duitsers namen wraak door het Franse leger te vernederen. d. De Fransen moesten Duitsland hoge bedragen aan geld betalen. Pagina 8

10 Stap5 Imperialisme Cecil Rhodes was een bekende Britse ondernemer en politicus die zich aan het eind van de 19e eeuw inspande, om de macht van Groot-Brittannië in Afrika te vergroten. In 1880 werd hij eerste Minister van de Kaapkolonie. Met imperialisme wordt bedoeld: het streven naar vorming van een groot rijk. Dus: het veroveren van andere landen om je eigen macht te vergroten. In de negentiende eeuw was het Britse Rijk het grootste ter wereld. Afrika was het laatste werelddeel waar Europese landen voet aan de grond probeerden te krijgen. Op de afbeelding zie je een bekende Britse imperialist, Cecil Rhodes, die heel Afrika Engels wilde maken. Andere landen wilden ook graag meedoen aan deze wedstrijd om Afrika te verdelen. Het doel: macht, grondstoffen en markten voor de snel groeiende industrieën in Europa. Het gevolg: nog meer conflicten tussen Europese landen, vooral met laatkomer Duitsland dat nog nauwelijks koloniën had; het was pas in 1865 één land geworden. Bang om achterop te raken, voerde Duitsland een agressieve politiek om meer invloed in Afrika te krijgen. Of dat lukte? Ga naar Kennisbank geschiedenis: KB: Verovering koloniën Bekijk de kaart over de verdeling van Afrika. Zoek alle landen op die in bezit waren van Duitsland. Beantwoord hierna de volgende vragen: Pagina 9

11 Imperialisme kn.nu/hzmlg 1 Welke zin geeft een goed voorbeeld van imperialisme? a. Veel Grieken konden geen bestaan opbouwen als gevolg van tekort aan landbouwgebied, en besloten weg te trekken en kolonies te stichten. b. De Romeinse keizer wilde dat het gebied van Rome werd begrensd door natuurlijke grenzen, en liet zijn legers oprukken naar de Rijn en de Donau. c. Vikingen maakten tochten naar de West-Europese kusten om te roven en te plunderen. 2 Hoeveel Afrikaanse koloniën waren rond 1914 in het bezit van Duitsland? a. 2 b. 3 c. 5 d. 8 3 Welk land had de meeste kolonies in Afrika? a. Groot-Brittannië b. Frankrijk c. Italië d. De V.S. 4 Gebruik wikipedia. In welke van deze Duitse koloniën vond de eerste genocide (volkenmoord) van de twintigste eeuw plaats? a. Namibië b. Tanzania c. Togo d. Zambia 5 Bekijk de afbeelding bij stap 5 nog eens. Wat wil de tekenaar laten zien? Pagina 10

12 a. Groot-Brittannië is het machtigste wereldrijk op aarde b. Groot-Brittannië beheerst Afrika van Noord tot Zuid c. Cecil Rhodes is een gevaar voor de vrede in de wereld d. Cecil Rhodes is de grootste ontdekker en zakenman van Afrika 6 Wat heeft imperialisme met de Eerste Wereldoorlog te maken? a. Het imperialisme leidde tot nog meer conflicten tussen Europese landen b. Het imperialisme leidde tot nog grotere macht van Duitsland in de wereld c. Het imperialisme zorgde voor goedkope grondstoffen voor de wapenindustrie d. Het imperialisme zorgde voor agressieve bondgenoten in Afrika Stap6 Loopgravenoorlog Lees in de Kennisbank met welke gebeurtenis de oorlog begon. KB: De loopgravenoorlog De moord op de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand, door een jonge terrorist zorgde voor grote onrust. Oostenrijk-Hongarije beschuldigde het land Servië van betrokkenheid. Servië zocht hulp bij het broedervolk Rusland en Oostenrijk-Hongarije zocht steun bij Duitsland. Door de bondgenootschappen breidde de oorlog zich uit over heel Europa. Door het imperialisme raakten gebieden over de hele wereld betrokken bij een gruwelijke oorlog. Die werd vooral uitgevochten in de loopgraven in Noord-Frankrijk. Daar liep de Duitse aanval vast en bleef er vastzitten tot Vraag 1: Waarom was het zo gevaarlijk dat Rusland bij dit conflict betrokken werd? Rusland was het sterkste en meest ontwikkelde oorlogsland met de nieuwste wapens. Als Rusland in een oorlog werd betrokken, zouden Frankrijk en Engeland ook meedoen. Rusland was allang van plan een oorlog te beginnen tegen Oostenrijk-Hongarije en had nu een reden gekregen om aan te vallen. Vraag 2: Klopt deze stelling? De moord op Frans Ferdinand was alleen maar de aanleiding tot het uitbreken van de oorlog. Als hij niet was vermoord, was er waarschijnlijk toch wel oorlog gekomen. Leg uit waarom de stelling (niet) klopt. Pagina 11

13 Vraag 3: Lees de onderstaande informatie. Pagina 12

14 Pagina 13

15 Pagina 14

16 Pagina 15

17 Pagina 16

18 De Eerste Wereldoorlog Iedereen ging ervan uit dat de Eerste Wereldoorlog maar kort zou duren. Toch werd het een oorlog die veel levens en geld kostte. Duitsland was verwikkeld geraakt in een oorlog op twee fronten. Aan de ene kant vocht Duitsland tegen Frankrijk en aan de andere kant tegen Rusland. Daarom bedacht de chef van de Duitse Generale Staf, generaal Von Schlieffen, een plan om dat te kunnen voorkomen. Dit plan was eigenlijk de oorzaak van de talloze levens die verloren gingen. Door België De gedachte was dat het Franse leger sneller gevechtsklaar zou zijn dan het Russische. Daarom moest Frankrijk als eerste worden uitgeschakeld. Het Duitse leger zou om de Franse verdedigingsforten heen, door België heen optrekken naar Parijs. Als Parijs zich overgegeven had, kon daarna met Rusland worden afgerekend. Tegenstand De werkelijkheid bleek anders. Toen de Duitsers België binnen vielen, stuitten ze op veel meer tegenstand dan was verwacht. Bovendien bleek Rusland veel sneller gemobiliseerd dan verwacht. Duitsland moest daar extra troepen naar toe sturen en vocht dus alsnog op twee fronten tegelijkertijd. In september 1914 wisten de Duitse legers zich alsnog door België heen te vechten. Ze trokken door Noord-Frankrijk, maar ook de Fransen, bijgestaan door de Engelsen (British Expeditionary Force) boden grote tegenstand. Ingraven Bij de rivier de Marne kwam het westelijke front uiteindelijk tot stilstand. De Duitsers groeven zich in. Omdat de Engelsen en Engelsen dit ook deden, ontstond er een frontlinie van de Franse kust tot aan Zwitserland. Loopgravenoorlog De loopgraven vormden een stelsel van honderden gangen, kilometers lang. De loopgraven waren goed te verdedigen met machinegeweren, artillerie en prikkeldraad. De aanvaller zou het moeilijk krijgen. Daarom vielen er ook zoveel doden en duurde de oorlog ontzettend lang. De Eerste Wereldoorlog zou vooral bekend worden als een Loopgravenoorlog. Pagina 17

19 Klopt deze stelling? Het Schlieffenplan mislukte, en daardoor ontstond er een Loopgravenoorlog. Leg uit waarom de stelling (niet) klopt. Vraag 4: Bekijk deze video over een beruchte slag tijdens de Eerste Wereldoorlog. Leg uit waarom de strijd in de loopgraven niet tot een doorbraak leidde, ondanks de massale inzet van wapens en manschappen. Bespreek je antwoorden met je docent en/of je klasgenoten. Stap7 Deelname van de VS Ga naar de Kennisbank 'de loopgravenoorlog'. Lees bij het onderdeel 'Verenigde Staten' hoe de VS bij de oorlog werden betrokken. KB: De loopgravenoorlog Lees ook de onderstaande tekst over de verschillende soorten oorzaken van gebeurtenissen en maak hierna de bijbehorende oefening. In de geschiedenis heb je te maken met verschillende soorten oorzaken van gebeurtenissen: Oorzaken op korte termijn Oorzaken op lange termijn Directe oorzaken Indirecte oorzaken Ook in de aanloop naar de Eerste Wereldoorlog zie je verschillende oorzaken. Bijvoorbeeld: Het imperialisme was een oorzaak van de oorlog die al heel lang speelde, en die niet direct tot oorlog leidde maar wel de politieke sfeer verziekte. De moord op Frans Ferdinand was een directe oorzaak van oorlog; op heel korte termijn, al 2 maanden later, brak een oorlog uit. Dat de VS gingen meedoen aan de Eerste Wereldoorlog, had ook verschillende oorzaken. Pagina 18

20 Deelname van de VS kn.nu/n4rom 1 Welk soort oorzaken horen bij de onderstaande gebeurtenis? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Groot-Brittannië blokkeert de havens van Duitsland a. directe oorzaak b. indirecte oorzaak c. oorzaak op korte termijn d. oorzaak op langere termijn 2 Welk soort oorzaken horen bij de onderstaande gebeurtenis? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Een Duitse onderzeeboot torpedeert een Amerikaans passagiersschip. a. directe oorzaak b. indirecte oorzaak c. oorzaak op korte termijn d. oorzaak op langere termijn 3 Welk soort oorzaken horen bij de onderstaande gebeurtenis? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. In de VS wonen veel nakomelingen van Engelse en Ierse kolonisten. a. directe oorzaak b. indirecte oorzaak c. oorzaak op korte termijn d. oorzaak op langere termijn 4 Welk soort oorzaken horen bij de onderstaande gebeurtenis? Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Engeland en Frankrijk hebben veel geld geleend van de VS om wapens te betalen. De VS zijn bezorgd of ze dat wel terug zullen krijgen als Duitsland wint. Pagina 19

21 a. directe oorzaak b. indirecte oorzaak c. oorzaak op korte termijn d. oorzaak op langere termijn Stap8 Nieuwe wapens en einde van de oorlog Ga naar de Kennisbank 'de loopgravenoorlog'. Lees hier het onderdeel 'Einde oorlog'. KB: De loopgravenoorlog Lees nu het verhaal over het einde van de oorlog en maak daarna de oefening. Verhaal Eén van de Duitse soldaten die het einde van de oorlog wel meemaakte, was de jonge korporaal Adolf Hitler. Hij had zich als Oostenrijkse vrijwilliger aangemeld. Zoals velen had hij grote verwachtingen van de oorlog. Duitsland was onoverwinnelijk, had hij op school geleerd, en zou heel Europa weer gaan beheersen. Hij raakte echter verblind door een aanval met een nieuw wapen in deze oorlog: het verschrikkelijke mosterdgas, dat door kleding heendringt en longen en ogen aantast. De Duitsers hadden dit chemische wapen zelf voor het eerst gebruikt in België, bij Ieper. Hitler moest enkele maanden in een hospitaal doorbrengen. Daardoor maakte hij de ineenstorting van het Duitse leger niet mee. De wapenstilstand in november 1918 kwam voor hem dan ook als een totale verrassing. Hitler was geschokt. Het machtige Duitse leger verslagen? Dat kon niet waar zijn! Er moest wel sprake zijn van verraad Hitler kwam zoals veel Duitse soldaten verbitterd en vol wraakgevoelens terug uit de oorlog. Dat beloofde weinig goeds voor de toekomst Pagina 20

22 Nieuwe wapens en einde van de oorlog kn.nu/lyib5 1 Welk nieuw wapen werd voor het onderstaande doel ingezet? Zonder vechten vijanden uitschakelen die zich in loopgraven bevinden. a. tank b. vliegtuig c. gifgas d. torpedo 2 Welk nieuw wapen werd voor het onderstaande doel ingezet? Bemoeilijken van de bevoorrading via overzeese aanvoerlijnen. a. tank b. vliegtuig c. gifgas d. torpedo 3 Welk nieuw wapen werd voor het onderstaande doel ingezet? Verkenning van de vijandelijke loopgraven. a. tank b. vliegtuig c. gifgas d. torpedo 4 Welk nieuw wapen werd voor het onderstaande doel ingezet? Beschermen van soldaten die aanvallen door het niemandsland. a. tank b. vliegtuig c. gifgas d. torpedo 5 Kies de juiste antwoorden. Wat waren belangrijke oorzaken van de Duitse nederlaag? Pagina 21

23 a. De Duitsers verloren de slag aan de Somme b. De Russen waren veel te sterk voor de Duitsers c. De soldaten raakten oorlogsmoe d. Oostenrijk gaf zich over e. De VS kwam met onuitputtelijke voorraden en verse troepen f. Italië had de kant van de Geallieerden gekozen 6 Waardoor raakten soldaten als Hitler volgens de tekst verbitterd door de oorlog? a. Duitse soldaten werden door het leger zwaar gestraft als ze zich terugtrokken b. Zij waren opgevoed met het idee dat het Duitse leger onoverwinnelijk was c. De Duitse regering had slecht nieuws over de oorlog altijd tegengehouden d. De Duitse soldaten liepen nu veel geld mis doordat er geen buit werd veroverd e. Zij waren bang dat hun grondgebied door Frankrijk zou worden ingenomen Stap9 Keizer Wilhelm II van Duitsland In dit mini-onderzoek naar een historische persoon leer je stap voor stap de keizer van Duitsland kennen, die leiding gaf aan Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog. De hoofdvraag van ons onderzoek is: Was Wilhelm II schuldig aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog? Deze hoofdvraag verdelen we in deelvragen. Die onderzoek je stuk voor stuk. Daarna kun je de hoofdvraag beantwoorden. Noteer alle antwoorden op de deelvragen in je eigen verslag, met de titel: Keizer Wilhelm II en de Eerste Wereldoorlog. Spreek met je docent af of je dit onderzoek alleen doet of dat je de deelvragen verdeelt met enkele medeleerlingen. Pagina 22

24 Leg de afspraken daarover vast in je verslag. Maar lees eerst vast iets meer over keizer Wilhelm II! Veel informatie kun je lezen op deze website: Deelvraag 1: Wat voor opvoeding kreeg Wilhelm II? Vaak heeft iemands opvoeding grote invloed op zijn karakter. De kleine Wilhelm had het niet gemakkelijk: lees maar eens over zijn handicap en zijn keiharde opvoeding. Wat denk je, zou dit invloed hebben gehad op zijn optreden als keizer? Schrijf je antwoord in je verslag. Zoek op internet een passende afbeelding bij deze deelvraag en voeg die toe aan je verslag. Deelvraag 2: Welke veranderingen bracht Wilhelm II in de politiek, toen hij keizer werd? Voor Wilhelm keizer werd, had de politicus Bismarck goede afspraken gemaakt met buurland Rusland om ervoor te zorgen dat Duitsland niet in de rug zou worden aangevallen. Ook was Bismarck een tegenstander van kolonies dat zou alleen maar conflicten opleveren met andere koloniserende landen. Maar Wilhelm II was het hiermee niet eens. Hij ontsloeg Bismarck. Onderzoek op of andere betrouwbare websites welke veranderingen Wilhelm bracht en bedenk of dit goed of slecht was voor de vrede in Europa. Schrijf het antwoord in je verslag. Zoek een passende afbeelding bij deze deelvraag en voeg die toe aan je verslag. Deelvraag 3: Wat deed Wilhelm toen de oorlog dreigde uit te breken? Wilhelm II was door zijn afkomst verwant aan bijna alle koningen en keizers in Europa, en dat waren er heel wat in die tijd. Zo was hij een neef van de Engelse koning en een neef van de Russische tsaar Nicolaas. Wilhelm en de tsaar noemden elkaar Nicky en Willy. Toen de oorlog bijna uitbrak, schreef Wilhelm nog telegrammen aan zijn neef Nicky waarin hij smeekte om de oorlog tegen te houden. Lees op Wikipedia of Wilhelm II inderdaad zijn best deed om oorlog te voorkomen: Schrijf het antwoord in je verslag. Zoek een passende afbeelding bij deze deelvraag en voeg die toe aan je verslag. Deelvraag 4: Hoe liep de oorlog af voor Wilhelm II? Pagina 23

25 Wilhelm II was opperbevelhebber van het Duitse leger. Maar toen dat trotse leger in 1918 ineenstortte, was er voor hem geen rol meer weggelegd. In Duitsland dreigde een opstand, en de tegenstanders van Duitsland wilden geen wapenstilstand sluiten zolang de oorlogszuchtige keizer aan de macht was. Kortom: de keizer moest aftreden. Lees hierover op Schrijf in je verslag kort op, waarom Wilhelm II geen keizer kon blijven, en wat er daarna met hem gebeurde. Zoek een passende afbeelding bij deze deelvraag en voeg die toe aan je verslag. Antwoord op de hoofdvraag: Nu weet je heel wat meer over de Duitse keizer en zijn rol in de Eerste Wereld Oorlog, ook wel Grote Oorlog genoemd. Probeer nu met alle informatie die je hebt, antwoord te geven op de hoofdvraag: Was Wilhelm II schuldig aan het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog? In je antwoord mag je alleen gegevens gebruiken die je al eerder hebt gevonden bij het onderzoek naar de deelvragen. Schrijf het antwoord in je verslag. Zoek ook bij dit antwoord een passende afbeelding. Eindig het verslag met een lijst van bronnen die je hebt gebruikt. Lever het verslag in bij je docent. Je bent nu klaar om de eindtoets te maken bij dit onderzoek! Dan kun je zien of je de juiste antwoorden hebt gevonden. Natuurlijk mag je je verslag gebruiken bij het maken van de toets. De Eerste Wereldoorlog kn.nu/tip72 1 Welke invloed had zijn opvoeding op Wilhelms karakter? Kies meer dan één antwoord. a. Door zijn opvoeding was hij erg verwend en slap geworden. b. Door zijn opvoeding kreeg hij een afkeer van oorlog en het leger. c. Door zijn handicap had hij last van een minderwaardigheidsgevoel. d. Door zijn handicap kon hij niet leren paardrijden en vechten. e. Door zijn opvoeding was hij erg nationalistisch en militaristisch. f. Door zijn opvoeding was hij een handige en slimme politicus geworden. 2 Waarom ontsloeg Wilhelm II de oude ervaren politicus Bismarck? Pagina 24

26 a. Hij wilde een meer agressieve buitenlandse politiek gaan voeren. b. Hij wilde een veel voorzichtiger buitenlandse politiek gaan voeren. c. Hij wilde een meer democratische politiek gaan beginnen. d. Hij wilde een einde maken aan de macht van het leger. 3 Welk gevolg had de nieuwe buitenlandse politiek van Wilhelm II op de verhouding met het buitenland? a. Duitsland kreeg goede relaties met Rusland, Frankrijk en Engeland b. Duitsland kreeg een slechtere relatie met Rusland c. Duitsland kreeg een slechtere relatie met andere Duitstalige landen d. Duitsland kreeg er geen nieuwe kolonies meer bij 4 Werd de kans op een oorlog aan meerdere fronten groter of kleiner door Wilhelms beleid? a. Groter, want Engeland en Italië werden nu tegenstanders van Duitsland b. Groter, want Rusland, Groot-Brittannië en Frankrijk sloten een verbond c. Kleiner, want het Schlieffenplan zorgde voor uitschakeling van Rusland d. Kleiner, want Wilhelm kreeg veel sympathie in Europese landen 5 Zag Wilhelm II oorlog als een goede mogelijkheid om de Duitse macht te vergroten? a. Ja, want hij liet de Duitse oorlogsvloot enorm versterken om daarmee de Britten te verslaan b. Ja, want hij ging zelf naar de loopgraven om leiding te geven aan de strijd c. Nee, want hij deed alles om de wapenwedloop tegen te houden d. Nee, want hij deed alles om zijn oorlogszuchtige generaals tegen te houden 6 Had Wilhelm II genoeg invloed op de politiek om oorlog tegen te houden? a. Ja, maar hij deed expres niets om het uitbreken van de oorlog te voorkomen. b. Ja, maar hij had een grote hekel aan de Europese koningen en keizers. c. Nee, hij had wel een grote mond, maar politici en het leger bepaalden het beleid. d. Nee, hij praatte wel veel over vrede, maar kon niet tegen de legerleiding op. 7 Was Wilhelm II zelf wel verantwoordelijk voor de oorlogvoering? a. Ja, want hij was persoonlijk opperbevelhebber. b. Ja, want hij voerde zelf de troepen aan in Frankrijk. c. Nee, want hij trad af toen de oorlog begon. d. Nee, want hij was ondergeschikt aan de minister van Oorlog. Pagina 25

27 8 Waarom trad Wilhelm II af? a. Hij deed dit vrijwillig, omdat hij begreep dat zijn tijd voorbij was. b. Hij werd hiertoe gedwongen door een invasie van Amerikaanse troepen. c. Hij werd hiertoe gedwongen door dreiging van een binnenlandse opstand. d. Hij deed dit vrijwillig om zijn familie te beschermen. 9 Wat gebeurde er met Wilhelm II na zijn aftreden? a. Hij vluchtte naar zijn familie in Oostenrijk-Hongarije. b. Hij werd gearresteerd en gevangengezet in een kasteel in Engeland. c. Hij mocht zich vestigen in Nederland en stierf daar jaren later. d. Hij werd opgespoord en geëxecuteerd wegens verraad. 10 Was Adolf Hitler een bewonderaar van de keizer? a. Ja, want hij nam vrijwillig dienst en geloofde in een Duitse overwinning. b. Ja, want hij wilde later ook alleenheerser en keizer van Duitsland worden. c. Nee, want hij voelde zich verraden en kwam in opstand. d. Nee, want hij was een Oostenrijker en dus een tegenstander van Duitsland. Stap10 Nederland in de Eerste Wereldoorlog Nederland was geen lid van één van de bondgenootschappen voor de Eerste Wereldoorlog. Ons land probeerde voor en tijdens de Grote Oorlog neutraal te blijven. Dat was nog niet zo gemakkelijk. Ondanks de neutraliteit kreeg ook Nederland te maken met allerlei gevolgen van de oorlog. Zoek op informatie over drie verschillende gevolgen van de Eerste Wereldoorlog voor Nederland. Pagina 26

28 Gebruik ook de Regionale canons! Maak een presentatie (Powerpoint of Prezi) over drie gevolgen voor Nederland. Bij elke afbeelding moet je een korte uitleg kunnen geven! Lever de presentatie in bij je docent. Stap11 Eindproduct Je weet nu best veel over de Eerste Wereldoorlog. Als eindproduct van deze les maak je samen een gesproken toelichting bij een video over de loopgravenoorlog. Ga naar de Kennisbank om deze video te bekijken. KB: Oorzaken Eerste Wereldoorlog Bekijk het videofragment goed. Noteer samen alle opvallende zaken die je ziet, zoals: Hoe leven de soldaten hoe zijn de omstandigheden in de loopgraven? Hoe vechten de soldaten welke wapens gebruiken ze, hoe verloopt een aanval? Welke (toen) nieuwe wapens worden er gebruikt, en met welke gevolgen? Zoek waar nodig toelichting op internet, bijvoorbeeld over nieuwe wapens: tank, gifgas, vliegtuig. Speel nu de video opnieuw scène voor scène af. Kijk hoe lang elke scène is. Schrijf een korte toelichting bij wat je ziet. Daarin verwerk je de gevonden informatie. Geef ook kort achtergrondinformatie over de oorzaken die tot de loopgravenoorlog geleid hebben. Zorg dat de tekst kort, krachtig en duidelijk is. Spreek nu de tekst in met behulp van een audio opnametool op je computer. Zorg dat de lengte klopt met de scènes. Spreek duidelijk en niet te snel, met een goede voordracht. Klaar? Lever het resultaat in bij je docent in de vorm van een geluidsbestand, of speel het voor hem/haar af. Evaluatie Een belangrijk moment. Dit onderdeel van het thema Tijd van wereldoorlogen is nu zo goed als afgesloten. Pagina 27

29 Weet je nu wat je moet weten? Hoe controleer je of je alles goed hebt begrepen en geleerd? Opdracht: Werk samen met een medeleerling. Gebruik pen en papier of de computer. Neem A. Inleiding Leerdoelen voor je. Schrijf bij elk leerdoel de belangrijkste dingen op die je hierover hebt geleerd. Leg elkaar de belangrijkste gebeurtenissen uit en bespreek wat je moeilijk vindt. Zoek op wat je samen niet meer wist. Onderstreep of markeer dingen waar je samen niet uit komt vraag daarbij hulp aan je docent. Bewaar je notities om te gebruiken bij het leren. Antwoorden Stap 1 De volgende oorzaken waren van toepassing op de Eerste Wereldoorlog: 1. Landen willen wraak nemen voor een verloren oorlog uit het verleden. 2. Landen maken afspraken om elkaar te helpen bij een aanvalsoorlog. 3. Landen gaan steeds grotere legers opbouwen en nieuwe wapens ontwikkelen waardoor een dreigende situatie ontstaat. 4. Mensen leren thuis en op school dat vechten voor je land het mooiste is wat er bestaat.?stap 6 Vraag 1: Als Rusland in een oorlog werd betrokken, zouden Frankrijk en Engeland ook meedoen. Begrippenlijst Nationalisme Het eigen land (de natie) als het belangrijkste beschouwen en andere landen als minder zien. Keizerrijk Een rijk met een keizer aan het hoofd. Duitsland was vanaf 1871 een keizerrijk onder leiding van Wilhem I. Bondgenootschap Een verdrag tussen staten, zakenpartners of individuen. De reden hiervoor is dat er een gemeenschappelijk voordeel wordt behaald. Deze bondgenootschappen komen veel voor in de geschiedenis. Entente Entente is de benaming voor een aantal losse bondgenootschappen in de 20e eeuw. Met name de bondgenootschappen tussen de landen die in de Eerste Wereldoorlog tegenover de Centralen stonden. Imperialisme Wanneer landen hun macht in andere delen van de wereld uitbreiden door gebieden te veroveren en controleren. Natuurlijke barrière Een barrière is iets dat de doorgang belemmert. Een natuurlijke barrière kan dus bijvoorbeeld een rivier of bergketen zijn. Gifgas Chemische stoffen die worden gebruikt om mensen buiten gevecht te stellen, te verwonden of te doden. In de Eerste Wereldoorlog werd gifgas verspreid door de loopgraven. Dit heeft vele tienduizenden soldaten het leven gekost. Dienstplicht De verplichting tot het tijdelijk vervullen van werkzaamheden door (een deel van) de bevolking. Meestal wordt deze term gebruikt voor de militaire dienstplicht, waarbij jonge mensen een tijdlang verplicht deel uit maken van de krijgsmacht. Pagina 28

30 Lenin Vladimir Lenin ( ) was de stichter van de communistische Sovjet-Unie. De Centralen Een verbond tussen een aantal landen in de Eerste Wereldoorlog. De Centralen bestonden uit: het Duitse Keizerrijk, Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije en het Ottomaanse Rijk. Deze landen vochten tegen de geallieerden. Begin Franz Ferdinand Franz Ferdinand was de Oostenrijkse kroonprins. Hij werd in 1914 door een Servische jongeman doodgeschoten. Deze moordaanslag was de aanleiding voor het uitbreken van oorlog tussen Oostenrijk-Hongarije en Servië. Kolonialisme Het willen bezitten en veroveren van koloniën. Wereldoorlog Een oorlog die niet beperkt is tot een land, regio of werelddeel maar wereldwijd, over een groot deel van de aarde, wordt uitgevochten. Wapenwedloop Meerdere landen die niet willen dat hun vijanden beter bewapend zijn en daarom zelf investeren in wapens. Eerste Wereldoorlog Strijd tussen de Centralen en Geallieerden, tussen 1914 en 1918, die grotendeels in loopgraven werd uitgevochten. Geallieerden Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland. Loopgravenoorlog Een oorlog waarin beide partijen zich tegenover elkaar ingegraven hebben in loopgraven. Loopgraven zijn een soort gangen in de grond, die gegraven werden om beschermd te zijn tegen de geweren van de vijand. Die gangen werden op elkaar aangesloten, waardoor hele grote stelsels ontstonden. Herstelbetalingen Betalingsverplichtingen die de aanvallende partij van een oorlog kunnen worden opgelegd. Deze betalingen kunnen zowel in geld als in natura afgelost worden. Een bijzondere vorm van herstelbetalingen is dwangwarbeid: krijgsgevangenen worden ingezet om de oorlogsschade te herstellen. Onbeperkte duikbotenoorlog Het Duitse leger besloot geen rekening meer te houden met of een schip van het leger was of gewone burgers vervoerde en liet alle schepen zinken. 1 april 1917 In april 1917 raakten de Verenigde Staten bij de oorlog in Europa betrokken. Dat was o.a. een gevolg van de onbeperkte duikbotenoorlog die Duitsland voerde. De Russische revolutie In Rusland brak in 1917 een revolutie uit, mede dankzij de ellende die de oorlog veroorzaakte. Bij die revolutie werd de tsaar afgezet en kwamen de communisten aan de macht, onder leiding van Lenin. Totale oorlog Ook de burgers die niet in de oorlog vochten of in het gebied woonden kregen veel last van de oorlog: er was veel minder voedsel en brandstof, bijna alle mannen waren aan het front en veel mensen moesten in de wapenindustrie gaan werken. Militarisme Een land is militaristisch wanneer het leger een heel grote rol speelt in de samenleving. Pagina 29

31 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 om 16:40 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 3; Leerinhoud en doelen De tijd van de wereldoorlogen ( ); Geschiedenis; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 3 uur en 0 minuten Pagina 30