DINGEN DIE JE MOET WETEN

Transcriptie

1 50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN NUR 212 DE EERSTE WERELDOORLOG In 1914 brak een oorlog uit die uitgroeide tot een wereldwijd conflict: de Eerste Wereldoorlog. KOKT_1709_50dingen_WO1_OS.indd :40

2 DE EERSTE WERELDOORLOG Jim Eldridge

3 INLEIDING Er was honderden jaren lang oorlog geweest tussen landen in Europa. Alle naties wilden meer macht en meer grondgebied, en dat wilden ze van de hen omringende landen afpakken. In het begin van de twintigste eeuw regeerden de meeste Europese naties over verschillende andere landen. Dit werd een imperium genoemd. DE FRANS-PRUISISCHE OORLOG Voor 1871 bestond Duitsland uit een groep kleine vorstendommen, waarvan Pruisen het grootste was. In 1870 begon Pruisen een oorlog tegen Frankrijk. In 1871 won Pruisen de strijd, veroverde Frans grondgebied en verenigde zich samen met andere koninkrijken tot de Duitse natie. Na het conflict dorstte het Franse volk naar wraak en was vastbesloten zijn land terug te winnen. SAMEN STERKER Na de Frans-Pruisische oorlog was Frankrijk bang voor een nieuwe aanval en ook Rusland bekeek de Duitse expansiedrift met argusogen. Frankrijk en Rusland beloofden dat ze elkaar te hulp zouden snellen als een van beide landen ooit door Duitsland werd aangevallen. Tegelijkertijd sloten Frankrijk en Engeland een overeenkomst, die later uitgroeide tot een alliantie tegen Duitsland. De Frans-Pruisische oorlog creëerde veel spanning tussen Frankrijk en Duitsland.

4 BALKANOORLOGEN In 1912 bonden Montenegro, Servië, Griekenland en Bulgarije de strijd aan tegen het Ottomaanse (Turkse) Rijk. In 1914 keerde Bulgarije zich tegen zijn bondgenoten en begon een tweede oorlog. Bulgarije verloor veel grondgebied, terwijl Servië bijna in omvang verdubbelde. Dit grote Servië was voor veel landen een nachtmerrie; zij vreesden dat er elk moment opnieuw oorlog kon uitbreken. KONINKLIJKE BANDEN De meeste koninklijke families in Europa waren op een of andere manier aan elkaar verwant via koningin Victoria, die tot haar dood in 1901 de scepter zwaaide in Engeland. Drie van haar kleinkinderen waren: Het Turkse leger wacht op actie in Griekenland, Koning George V van Engeland DE WAPENWEDLOOP Uit angst dat hun rivalen zouden proberen grondgebied op hen te veroveren, deden de Europese landen wat ze konden om zichzelf te verdedigen. Ze vormden grotere en sterkere legers, uitgerust met de nieuwste en krachtigste wapens. Duitsland was met name jaloers op de Britse marine. Tussen 1906 en 1914 bouwde Duitsland 20 nieuwe oorlogsboten! Keizer Wilhelm II van Duitsland Alexandra, vrouw van Russische tsaar Nicolaas II

5 Sinds het einde van de Napoleontische oorlogen in 1815 was er geen Europa-brede oorlog meer geweest Het jaar dat de oorlog begon Na de moord in 1914 op de Oostenrijks- Hongaarse troonopvolger was het een kwestie van maanden voor heel Europa met elkaar in oorlog was. De legers marcheerden op, vol vertrouwen dat er een snelle, glorieuze overwinning zou volgen. Beide zijden waren er zeker van dat de oorlog met Kerst alweer voorbij was. Niemand was voorbereid op de lange, uitputtende strijd die zou komen Engelse mannen gaan in 1914 van huis weg om zich bij de strijdkrachten te voegen. BESLISSENDE GEBEURTENISSEN 28 JUNI Moord op aartshertog Ferdinand (zie pag. 8). PORTUGAL 28 JULI Oostenrijk-Hongarije verklaart de oorlog aan Servië. Rusland stuurt troepen om Servië te verdedigen. SPAN 1 AUGUSTUS Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland. VERENIGD KONINKRIJK Londen Het Kanaal Pariis FRANKRIJK Balearen (Sp.) 3 AUGUSTUS Duitsland verklaart de oorlog aan Frankrijk. Brussel Middellandse ALGERI 4 Noord- 2 BELGIË NEDER- LAND LUXEMBURG ZWITSER- LAND Corsica (Fr.) Sardinië (It.) TUNESIË 3 AUGUSTUS Duitsland valt België binnen. Engeland verklaart de oorlog aan Duitsland (zie pag. 9).

6 NOORWEGEN DENEMARKEN Berlijn ZWEDEN DUITSLAND Baltische 3 FINLAND Letland POLEN Litouwen GEALLIEERDEN VERSUS CENTRALE MOGENDHEDEN Toen de oorlog begon waren de strijdende partijen: DE GEALLIEERDEN: de Franse Republiek, het Britse Rijk, het Russische Keizerrijk, België, Servië en Montenegro. DE CENTRALE MOGENDHEDEN: het Duitse Rijk, het Oostenrijks-Hongaarse Rijk en het Ottomaanse (Turkse) Rijk. RUSLAND Wenen OEKRAÏNE OOSTENRIJK- HONGARI LEGENDA CENTRALE MOGENDHEDEN (augustus 1914) GEALLIEERDEN (augustus 1914) 1 MONTE- NEGRO ROEMENIË BULGARI Zwarte 1 NEUTRALE LANDEN Frontlinies eind 1914 Moord op aartshertog Frans Ferdinand (zie pag. 8) Adriatische ITALIË Sicilië (It.) ALBANIË SERVIË GRIEKENLAND Egeïsche Constantinopel TURKI Slag bij Mons (zie pag. 10) Slag bij Tannenberg (zie pag. 11) Slag bij de Marne 300 mijl 500 kilometer AUGUSTUS De oorlog springt over naar Afrika (zie pag. 22). 23 AUGUSTUS Slag bij Mons (zie pag. 10) AUGUSTUS Slag bij Tannenberg (zie pag. 11). 5 9 SEPTEMBER Slag bij Marne (zie pag. 12). SEPTEMBER Ontstaan van de eerste loopgraven aan het Westfront (zie pag. 14). 7

7 50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN NUR 212 DE EERSTE WERELDOORLOG In 1914 brak een oorlog uit die uitgroeide tot een wereldwijd conflict: de Eerste Wereldoorlog. KOKT_1709_50dingen_WO1_OS.indd :40