Leskist THEMA-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leskist THEMA-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4"

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2012 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustratie Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs De verdwaalde boom 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Overzicht van de activiteiten 6 Beschrijving van de lessen 7 Bijlagen BuitenWijs De verdwaalde boom 3

4 1 In het kort Inleiding De Verdwaalde Boom gaat over de bomen rond de school. Hoe vinden de kinderen het dat die bomen daar staan. Is het een goede plek voor de boom en kunnen de kinderen helpen om de bomen gezond te houden? Het programma bestaat uit 3 lessen: 1. Het verhaal De verdwaalde boom en op zoek naar de verdwaalde boom 2. Een goede plek voor de boom? 3. Brief naar het bos Gedurende de periode waarin u de lessen verzorgt, kunt u een bomenhoek inrichten. Doelgroep Groep 3 en 4 Leerdoelen De leerlingen leren:» de betekenis die zij geven aan bomen onder woorden te brengen.» kenmerken van bomen kennen.» hoe een boom leeft in relatie tot zijn omgeving.» hoe zij het leven van bomen beïnvloeden en andersom. En zij leren uitdrukking te geven aan eigen gevoelens over en de waardering van bomen. Aansluiting kerndoelen In het thema wordt uitwerking gegeven aan kerndoel 40 en De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen Duur van het thema Het thema duurt 4 weken. Afhankelijk van de tijd die u geeft om uit de keuzeonderwerpen te werken. De leskist wordt drie weken uitgeleend. In de structuur is daar rekening mee gehouden. De eerste week besteedt u als leerkracht aandacht aan de introductie, voorkennis ophalen en de vooruitblik met doelen. Structuur Het thema is opgezet volgens een vaste structuur 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met lesdoelen 4. Onderzoeken en verwerken volgens doe denk doe model 5. Afsluiten/ evalueren Overzicht van de geleverde materialen Leerkrachtenhandleiding Omklapboek Smileyblad BuitenWijs De verdwaalde boom 4

5 Overzicht van de materialen waarvoor de school zelf zorgt» materiaal om slingers mee te maken» papier om vlaggetjes in de vorm van een blad te knippen om voor welkomstteksten.» zo mogelijk echte bladeren die kunnen worden omgetrokken (zie vorige punt)» mogelijkheid om muziek af te spelen (PC/Digibord)» gieter of emmer, schep, stoepkrijt, potloden, scharen» lijm, schilderstape» tentharing met naamkaartje er aan Voor de bomenhoek In de leskist Algemeen:» Vier foto s van de boom in de vier seizoenen» Poster: Een boom vertelt zijn levensverhaal» Boek: De bomen in mijn tuin» Boek: En de boom werd een bos» Boek: De gulle boom Per opdracht (Het nummer voor het materiaal correspondeert met de opdracht uit de bomenhoek.) 1. Boomschijfjes 2. Boompuzzel (2x) 3. Boomstammetjes (5x) Blinddoek 4. Woordrups (3x) 7. Blok en prikker om eikeltol te maken 7. Eikels (Amerikaanse) 9. Set van tien boomkaarten 10. Boomboeken U moet zelf zorgen voor (Het nummer voor het materiaal correspondeert met de opdracht uit de bomenhoek.) 1,5.Papier 1. (kleur)potloden 1. Ronde voorwerpen verschillende grootte 5. Wasco 6. Verf 6. Sponsje 6. Boetseerklei 6. Deegroller 6, 8.Bladeren (kinderen laten verzamelen, drogen tussen krantenpapier onder iets zwaars) 6, 7.Eikels, Kastanjes, Esdoornvruchten en andere natuurlijke materialen 7. Lucifers 8. Pijpenragers 8. Wol 8. Lijm 8. Cocktailprikkers 8. Fretboortje, prikpen BuitenWijs De verdwaalde boom 5

6 2 Overzicht van de activiteiten WEEK 0 Voorbereiding voor de leerkracht WEEK 1 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met doelen WEEK 2 4. Activiteiten 4.1 De onderdelen 4.2 De levensfuncties 4.3 De groei 4.4 De eigenschappen WEEK 3 5. Verwerking 5.1. Verhaalplaten 5.2. Bomen controleren. WEEK Bomenhoek: algemene verwerkingsopdrachten BuitenWijs De verdwaalde boom 6

7 3 Beschrijving van de lessen 1. Introductie Doel Kinderen enthousiast maken voor het thema. Het verhaal van de verdwaalde boom U kunt dit verhaal op uw eigen wijze inleiden. Suggestie: Vertellen over verdwaald zijn, eigen ervaringen kinderen laten vertellen, hoe voelt dat? Dan de overgang naar het verhaal over een boom die verdwaald is en u vertelt het verhaal. Het verhaal staat in de bijlage. Na afloop stelt u de vragen:» Waar zou de boom terecht zijn gekomen?» Hoe zou de verdwaalde boom er nu uitzien?» Zou die bij onze school kunnen staan? U vraagt de kinderen in elk groepje om en om en om en om antwoord te geven op elke vraag en samen te besluiten welk antwoord zij aan de klas gaan geven. (Rondpraat) Nadien laat u de kinderen in groepjes op het schoolterrein een boom zoeken die naar hun idee de verdwaalde boom kan zijn. Laat hen daar een kaartje op een tentharing bij zetten. In de klas zingt u tot slot het bomenlied (bijlage 3) 2. Voorkennis ophalen Doel: Het doel van de voorkennis ophalen is dat kinderen betrokken raken bij het onderwerp en voor de leerkracht is het doel dat de aanwezige voorkennis van de kinderen gepeild kan worden. Laat de kinderen per groepje terug denken aan de boom die zij op het plein als verdwaald hebben benoemd: sstt, denk eens heel stil aan de boom die je koos zie je hem weer in je gedachten?...denk dan eens stilletjes voor jezelf na over (u laat steeds ruime denkpauzes tussen de vragen vallen):» Heeft hij een dikke of dunne stam?» Hoe ziet zijn blad er uit?» Staan er nog meer in de buurt? En:» Vind je het een mooie boom?» Is de boom tevreden met zijn plek hier bij school? Om daarna, als stilletjes de gedachten zijn opgemaakt, de vragen nog eens te stellen en de antwoorden in beweging te inventariseren:» Allemaal staan, de kinderen moeten zich verdelen. Wie de boom een dikke stam vind hebben links en wie dun, rechts in de klas gaan staan.» Allemaal weer terug bij je bankje staan; u geeft de beurt aan één leerling met de vraag naar de vorm van het blad en vraagt de andere kinderen op te letten: als jouw blad ook zo er uit ziet ga je zitten. Wie een ander blad heeft, blijft staan. Wie zojuist vertelde geeft de beurt door aan iemand die nog staat.zo doorgaan tot iedereen zit.» En staan er nog meer?...steek eens op hoeveel laat zien hoeveel vingers je opsteekt, voor elke boom 1, meer dan 10 is gewoon twee handen Zo, dus er staan er wel!! BuitenWijs De verdwaalde boom 7

8 De twee emotionele vragen (van de eerder genoemde vragen) bespreken de kinderen in hun groepje waarbij zij (als groep 4) bij de tweede vraag (is de boomtevreden?) een lijstje moeten maken waardoor de boom tevreden is met zijn plek. U resumeert tot slot wat we allemaal al weten. Bijvoorbeeld:» Wat een stam is» De bladvorm» Dat grond voor een boom fijn is. Heel knap! 3.Vooruitblik met doelen Doel: De vooruitblik geeft kinderen overzicht over wat ze gaan leren. Het richt hen op wat belangrijk is om te onthouden en laat hen zien dat de opdrachten die ze gaan maken, de proeven die ze gaan doen, de onderzoeken allemaal gericht zijn op het bereiken van de leerdoelen. Kinderen worden zich bewust van wat ze gaan leren en hoe ze dat gaan doen. Ze zullen hierdoor de informatie beter verwerken en beter in staat zijn verbanden leggen. Hang de doelen (bijlage 1)goed zichtbaar op in de klas en reflecteer hier regelmatig op. De leerlingen leren:» De kenmerken van bomen» Wat de levensfuncties van de boom zijn» Hoe de boom groeit» Wat andere eigenschappen van de boom zijn» hoe zij het leven van bomen beïnvloeden en andersom.» En zij leren uitdrukking te geven aan eigen gevoelens over en de waardering van bomen. 4.Activiteiten 4.1. De onderdelen Doel De leerlingen leren de onderdelen van de boom kennen. Voorbereiding Nodig voor ieder kind:» Kleur of schrijfplaat (het kleine Loo) op stevig wit papier (bijlage 4).» Digibord met plaat van de boom. Starter: Maak tweetallen in de groep. Ga allemaal tegenover een ander staan. Ga staan als een boom. Wijs bij elkaar de verschillende lichaamsdelen aan: één wijst, de ander zegt hoe het heet, om en om! Voorkennis Alle kinderen krijgen de plaat van de boom (bijlage 4) met de vraag welke onderdelen van de boom ken je al? Bedenk eerst even voor jezelf..welke weet je in je groepje? Elk groepje vertelt er één ( een andere) aan de klas, die schrijven we op het bord. BuitenWijs De verdwaalde boom 8

9 Instructie Via het digibord laat u de boom (bijlage 4) zien en u vertelt daar bij welke naam de verschillende onderdelen hebben en schrijft dat naast de boom. (mededelende onderwijsvorm). Laat ook een plaat van een naaldboom zien en vertel daar dezelfde onderdelen bij en laat ook een plaat van een afwijkende boom zien en vertel daar ook dezelfde namen bij. Het gaat steeds om de volgende woorden: Stam, wortels, haarwortels, kroon, tak, twijg, blad of naald, bast of schors, Verwerking Laat elke leerling de eigen plaat van de boom kleuren en voorzien van bijschrift. Wie klaar is kan de namen leren van de verschillende bladvormen (indien aanwezig met het montessorimateriaal Nienhuis) 4.2. De levensfuncties Doel De leerlingen leren de levensfuncties van de boom kennen:» Blad is voor» Stam en tak zijn voor Starter Wat zien jullie er gezond uit!! Wat hebben jullie daar voor nodig?? Bedenk dat voor jezelf en laat dan een blaadje in je groepje rond gaan en schrijf er ieder één ding op, daarna nog een keer rond. Verzamel na afloop verschillende antwoorden op het bord. Instructie Bij de boom is het eigenlijk gelijk, die heeft dit ook allemaal nodig om gezond te zijn. U vertelt kort en bondig vanuit onderstaande informatie (aanpassen aan uw groepsniveau): Ademen door bladeren en wortels Een boom ademt vooral met de bladeren. Dit vindt plaats door kleine gaatjes in de bladeren die huidmondjes worden genoemd. De boom ademt zuurstof uit in plaats van in! Wat de boom inademt is een stof die wij uitademen: koolzuurgas. Van koolzuurgas en water maakt de boom suiker. Daarbij ontstaat er ook zuurstof die de lucht ingaat. Een boom ademt ook met de (fijne haar)wortels. Een boom heeft geen luchtkanaaltjes om de lucht van boven in de bladeren naar beneden in de wortels te brengen. In hard aangestampte grond komen de wortels moeilijk aan zuurstof. Losse grond vergemakkelijkt dat. Bladeren maken het voedsel. Eten gebeurt bij een boom echt anders dan bij mensen en dieren. De boom ademt koolzuurgas in en haalt met de wortels water en bouwstoffen of mineralen uit de grond. Met suiker en bouwstoffen kan de boom nieuwe onderdelen maken. Water is er ook voor vervoer en stevigheid. Het water dat door de wortels uit de grond gehaald wordt, is niet alleen water om eten van te maken. De plant maakt hiermee de stengels en bladeren stevig. Als je planten geen water geeft gaan ze slap hangen! Het water is ook nodig voor vervoer. Dit vindt alleen in de stam en de takken onder de schors plaats. In het hout zijn buisjes waardoor het water en de mineralen omhoog gaan. In de bast zijn buisjes waardoor het sap omlaag gaat. Om prettig te leven is het nodig dat de boom en goede plek heeft.» Beetje losse aarde» Ruimte om te groeien» Ruime plaats voor de opvang van regenwater» Voldoende licht BuitenWijs De verdwaalde boom 9

10 Verwerking Geef de kinderen een nieuwe plaat van de boom (bijlage 4) en laat hen daarin:» De buisjes in de stam tekenen en kleuren» De bladeren als neusjes tekenen en kleuren» En om de boom heen het gezicht van de wind (windwangen) tekenen als teken van frisse lucht. 4.3 De groei Doel De kinderen leren de voortplanting en de groei van de boom kennen. Starter Laat de kinderen in tweetallen een lijstje ouder kind maken. Eén schrijft boven het blaadje ouder de ander kind. U geeft op het bord het voorbeeld ouder = koe, kind=kalf, dus als jij nu ouder op schrijft, dan schrijf jij kind op. Wie weet nog een voorbeeld.even samen beginnen. Daarna 10 minuten maximaal aan de slag. (Groep 3 kan dit ook mondeling doen.) Zorg dat u er zelf een aantal paraat heeft om te helpen. (Paard-veulen, kat-kitten, Hondpuppy) Instructie Vertel vanuit: Voortplanting in samenwerking Bomen hebben bloemen. De wind of de bijen zorgen voor de bestuiving. Hierna ontstaan er zaden. Deze zaden worden verspreid door dieren. Zo nemen eekhoorns en gaaien eikels mee als wintervoorraad. De eikels worden verspreid als zij niet worden opgegeten. Vogels eten bessen en poepen de pit met mest weer uit. Bomen zelf maken bv. propellers (esdoorn) Overal groei De boom groeit op verschillende plaatsen. De punt van de wortel groeit uit. Uit de knoppen aan de tak groeien nieuwe stukken tak met bladeren. Takken worden net als de stam en wortels elk jaar een beetje dikker. Of laat het volgende filmpje zien van Schoolltv beeldbank. Verwerking Ga naar en download de plaatjes van de boomkwekerij. Druk deze afzonderlijk af voor elk groepje kinderen en laat hen de plaatjes op goede volgorde op een strook plakken. Eerst natuurlijk kleuren. 4.4 Eigenschappen Doel De kinderen leren enkele eigenschappen van de boom kennen. Starter Met elkaar hardop:» Onze voeten zijn om te..» Onze oren zijn om te.» Onze..zijn om te. En zo nog een paar om er in te komen BuitenWijs De verdwaalde boom 10

11 Vraag aan de kinderen: Hoe komt het dat wij blijven staan, dat wij niet in elkaar zakken als een pudding? Bedenk eens.wissel om de beurt uit in je groepje. Vraag een paar groepjes om antwoorden uit hun groepje. Instructie Informatie om over te vertellen. Stevigheid De stam en wortels zorgen ervoor dat de boom niet gauw om kan vallen. De wortels onder de grond zijn soms net zo groot als de takken boven de grond. Takken die kunnen meebewegen met de wind breken minder snel dan even dikke stijve takken, die niet buigzaam zijn. Verdedigen tegen vijanden Neem een willekeurig blad en het zit vaak vol met gaatjes en rare vlekken. Een boom heeft dan ook veel vijanden die stukjes van hem willen opeten. Vooral de bladeren zijn een lekkernij voor véél dieren. Sommige bomen hebben scherpe stekels om zich te beschermen tegen vee. De bast beschermt tegen schimmels en uitdrogen. Verwerking Schrijf allemaal over of trek over op een overtrekblaadjes.» De wortel houdt de boom vast.» De stam laat de boom staan.» Een stekel jaagt weg.» De tak buigt mee. 5.Verwerking 5.1. Verhaalplaten Elk groepje krijgt een plaat of foto of voorwerp en de opdracht daar over te vertellen (bijlage 5).» Wat zie je daar op?» Waar is dat voor?» Hoe heet het?» Wat heb je er over geleerd? De groepjes vertellen elkaar er over. Andere groepjes mogen aanvullen of een vraag stellen. De platen zijn :» De boomplaat (zonder bijschriften van onderdelen)» De boomplaat met de buisjes, neusjes en windwangen» Een (plaat van een) stekje» Foto van de bast of een stuk bast» Foto van wortels of een wortel» Tekening van een blad 5.2.Bomen controleren De kinderen krijgen de opdracht om naar buiten te gaan en de bomen op het plein te controleren op de volgende punten:» Losse aarde» Ruimte om te groeien» Ruime plaats voor de opvang van regenwater» Voldoende licht BuitenWijs De verdwaalde boom 11

12 Per twee groepjes eenzelfde controleopdracht. Kijk naar alle punten, maar speciaal letten jullie op (noem een van de vier kenmerken). Terug in de klas besluiten de groepjes of zij over hun punt tevreden zijn. Zij wisselen dat uit met het andere groepje dat die opdracht had. Daarna worden de antwoorden geïnventariseerd. 5.3 Bomenhoek- algemene verwerkingsopdrachten In de periode dat u bezig bent met het lesprogramma kunt u in uw lokaal een bomenhoek inrichten. Voor de inrichting zijn er enkele foto s die u op kunt hangen. De kinderen kunnen vrij kiezen uit de activiteiten. U kunt de kinderen bijvoorbeeld verplichten er in elk geval twee te doen en als ze het leuk vinden meer. Laat de kinderen aan elkaar zien en vertellen wat zij gedaan hebben; goed voorbeeld doet immers goed volgen. Activiteiten 1 Zelf jaarringen maken In de bomenhoek liggen boomschijfjes. Hierop zijn ringen te zien. De boom wordt elk jaar een stukje dikker, aan de buitenkant komt er dan een nieuwe ring bij. Aan het aantal ringen kun je zien hoe oud de boom is. Groep 3 Laat de kinderen cirkels tekenen op een papier. Begin met een kleine cirkel in het midden en teken daar omheen iedere keer grotere cirkels. Als het blad vol is kunnen de kinderen tellen hoe oud de boom is, waarvan ze de jaarringen hebben getekend. Groep 4 Laat de kinderen ronde voorwerpen zoeken van verschillende grootte. Laat ze deze op hetzelfde papier omtrekken. Zo ontstaat een doorsnede van een boom. Maak de boom zo oud mogelijk. BuitenWijs De verdwaalde boom 12

13 2 Boompuzzel De stukjes van twee puzzels liggen door elkaar. Kunnen de leerlingen de twee bomen maken? Wat valt ze op? Kunnen ze een boom maken die half zomer half winter is? 3 Boomstammetjes voelspel Eén leerling doet de blinddoek voor. Een ander laat deze leerling de bast van een boomstammetje voelen en zet dit daarna weer terug. Kan de geblinddoekte leerling het stammetje terug vinden door te voelen of (blinddoek af) door alleen te kijken zonder aanraken? 4 Woordrups boom Kunnen de leerlingen de woordrupsen maken? Er is voor elke woordrups een controlevel waarop ze kunnen zien welk woord en welk plaatje bij elkaar horen. 5 Schorsafdruk Houd een papier op de schors van een boom en wrijf er over met wasco of vergelijkbaar materiaal. Op papier ontstaat dan een afdruk van deze schors, een soort handtekening van de boom. Deze activiteit kan met bomen buiten worden gedaan, maar ook in de klas zijn er op deze manier bijzondere bomen te maken. Wat te denken van de toetsenbordboom, de schoenzoolboom, de verwarmingsboom, of de ribbelboom? BuitenWijs De verdwaalde boom 13

14 Maak er een mooie boom van zoals hier op een bezemsteel.6 Bladafdrukken Bladafdrukken in klei Nodig: bladeren, boetseerklei, deegroller Kneed een bol boetseerklei en rol er met de deegrol een dikke pannenkoek van. Leg een blad met de onderkant (waar de nerven zitten) op de kleipannenkoek. Rol met de deegroller over het blad, zodat het in de klei gedrukt wordt. Haal het blad voorzichtig van de klei. Er blijft een mooie afdruk achter. Bladafdrukken met verf Nodig: bladeren, verf, een sponsje water en papier. Leg de bladeren op het papier. Doop het sponsje in de verf en druk ermee langs de randen van de bladeren op het papier. Haal de bladeren voorzichtig van het papier BuitenWijs De verdwaalde boom 14

15 7 Eikeltol maken Zet het eikeltje in het gat in het houten blokje. Prik er een gat in. Stop een lucifer in het gat en klaar is de tol. BuitenWijs De verdwaalde boom 15

16 8 Diertjes knutselen Met kastanjes, bolsters, eikels, eikeldopjes, beukennoten, napjes, dennenappels, sparrenkegels, lucifers, kaasprikkertjes, pijpenragers en wat wol kunnen de leerlingen de mooiste dieren en poppetjes maken. Van bladeren kun je ook diertjes tekenen of schilderen en collages maken. BuitenWijs De verdwaalde boom 16

17 9 Elke boom een vriend Set van 10 bomenkaarten. Essentieel bij deze opdracht is het verwoorden van de keuzes die de leerlingen maken. Opdracht Elke verdwaalde boom zoekt een vriend. Welke bomen zouden goede vrienden kunnen worden? Leg die bij elkaar. Variaties Twee leerlingen bedenken los van elkaar welke bomen het best vrienden kunnen worden. Die worden bij elkaar gelegd. Daarna bekijkt de ene leerling de combinaties van de ander en vertelt wat volgens hem/haar de reden is dat de ander die bij elkaar heeft gezocht. De ander beaamt dat of geeft nog een andere reden. (Twee sets aanwezig) Twee leerlingen werken samen en bespreken welke bomen ze bij elkaar vinden passen en waarom. Het resultaat kan eventueel met een ander tweetal vergeleken worden. Beuk 10 Boomboeken In de leskist zijn een aantal boeken over bomen. 11 Bladvormen Gebruik het montessorimateriaal bladvormen verkrijgbaar bij Nienhuis. De kinderen leren de verschillende bladvormen kennen. Of gebruik de website en handleiding: om de verschillende bladvormen te herkennen. 12 Bericht naar het bos Hoe kunnen we de bomen in het bos laten weten hoe het met de verdwaalde boom gaat? Bedenk met de leerlingen één of meerdere manieren waarop we dit aan de bomen in het bos kunnen laten weten. (Suggesties: brief schrijven, tekening maken waarop te zien is hoe het met de boom gaat, foto van de boom met de slingers en de smileys.) Dit kan klassikaal of per groep. BuitenWijs De verdwaalde boom 17

18 4.1 Bijlage 1: Lesdoelen We leren de betekenis die we aan bomen geven onder woorden te brengen. We leren de kenmerken van bomen kennen. We leren hoe we het leven van bomen beïnvloeden en andersom. We leren hoe een boom leeft in relatie tot zijn omgeving. BuitenWijs De verdwaalde boom 18

19 4.2 Bijlage 2: De verdwaalde boom Mm, lekker warm en veilig hang ik aan moeders takken. Het is hier zo fijn, zo gezellig. Mijn vrienden de dieren komen langs. Ze eten en rusten uit. Het leven is goed hier. Samen met mijn familie. Samen met mijn vrienden, nooit alleen. Help, de wind! Ik wil niet loslaten, ik wil hier blijven. Maar de wind rukt me weg. Weg van mijn familie. Weg van mijn vrienden. De wind duwt me, draait me in het rond. Ik ben zo duizelig. Waar is het bos? Ik ben het kwijt! Help, waar ga ik heen? Ver onder me zie ik, weilanden en een rivier, met hier en daar een huis. Steeds meer gebouwen kom ik tegen, Waar is al het groen gebleven,oh jee, ik val! Maar waar ben ik nu? BuitenWijs De verdwaalde boom 19

20 Ik lig op een tegel op een plein. Hier kan ik niet leven, steen is niet fijn. Een kind raapt me op. Kijk, een zaadje! Dat moet in de grond zegt een ander. Anders kan het niet leven en dat is zielig. Ze stoppen me naast het plein in de grond. Ik ben moe van de reis. Ik mis het bos, ik wil hier weg! Dat kan niet, ik moet hier nu leven. Mm, de aarde is lekker nat. Ik heb dorst en drink water. Ah, dat voelt goed! Ik krijg wortels. Ik word steeds groter en sterker Eindelijk kom ik boven de grond. Heerlijk om de zon te voelen. Ik eet en drink steeds meer. Ik groei en ik bloei. Maar alleen, zonder familie en vrienden. BuitenWijs De verdwaalde boom 20

21 4.3 Bijlage 3: Bomenlied Bij ons op t plein daar staat een boom De mooiste boom, waarvan ik droom Kijk de boom op het plein En de boom staat daar heel fijn, heel fijn. En de boom staat daar heel fijn. En deze boom die heeft een stam De mooiste stam, waarvan ik droom. Kijk de stam van de boom, En de boom op het plein En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. En aan de stam daar zit een tak De mooiste tak waarvan ik droom Kijk de tak aan de stam En de stam van de boom En de boom op het plein En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. En uit die knop daar komt een blad het mooiste blad waarvan ik droom Kijk het blad uit de knop En de knop aan de tak En de tak aan de stam En de stam van de boom En de boom op het plein En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. En bij het blad daar komt een bloem De mooiste bloem waarvan ik droom Kijk de bloem bij het blad En het blad uit de knop En de knop aan de tak En de tak aan de stam En de stam van de boom En de boom op het plein En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. En uit de bloem daar komt een vrucht De mooiste vrucht waarvan ik droom Kijk de vrucht uit de bloem En de bloem bij het blad En het blad uit de knop En de knop aan de tak En de tak aan de stam En de stam van de boom Een de boom op het plein En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. BuitenWijs De verdwaalde boom 21

22 En uit de vrucht daar komt het zaad Het mooiste zaad waarvan ik droom Kijk het zaad uit de vrucht En de vrucht uit de bloem En de bloem bij het blad En het blad uit de knop En de knop aan de tak En de tak aan de stam En de stam van de boom En de boom op het plein En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. En valt het zaad daar op ons plein Het mooiste plein waarvan ik droom Kijk ons plein met het zaad En het zaad uit de vrucht En de vrucht uit de bloem En de bloem bij het blad En het blad uit de knop En de knop aan de tak En de tak aan de stam En de stam van de boom En de boom op het plein En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. En uit dat zaad daar komt een boom De mooiste boom waarvan ik droom Kijk de boom op het plein (enz.) En die boom staat daar heel fijn, heel fijn. En die boom staat daar heel fijn. Boom rechtop staan met handen boven het hoofd, gebogen armen (als boomkruin) Stam armen stijf naast het lichaam Tak armen opzij, Knop handen in vuist Blad handen open, vingers hangend Bloem polsen tegen elkaar, handen open Vrucht vingers tegen elkaar Zaad handen tot één knuist Plein door de knieën, knuist op de grond. BuitenWijs De verdwaalde boom 22

23 4.4 Bijlage 4: Plaat van een boom BuitenWijs De verdwaalde boom 23

24 4.5 Bijlage 5: Vertelplaten bij opdracht 5.1 Boom Zaailing Bast Wortels Blad BuitenWijs De verdwaalde boom 24

B O O M A C T I V I T E I T E N H O E K

B O O M A C T I V I T E I T E N H O E K B O O M A C T I V I T E I T E N H O E K BOOMACTIVITEITENHOEK onderdeel van het programma De Verdwaalde Boom In de periode dat u bezig bent met het lesprogramma kunt u in uw lokaal een activiteitenhoek

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4

Leskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Afhaalrestaurant Fitfood Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding Afhaalrestaurant Fitfood Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Afhaalrestaurant Fitfood Groep 5 en

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Ontelbare kringlopen Groep 7 en 8

Leskist THEMA-handleiding Ontelbare kringlopen Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Ontelbare kringlopen Groep 7 en 8 Dit

Nadere informatie

Buitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6, 7 en 8

Buitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6, 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep

Nadere informatie

Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt Groep 3 en 4

Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4 Dit

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding De energieke club Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding De energieke club Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding De energieke club Groep 5 en 6 Dit

Nadere informatie

DOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen

DOCENT. Thema: natuur BOMEN BIJ MIJN SCHOOL. groep 3 en 4. Stadshagen In groep 1 en 2 hebben de leerlingen binnen dit thema geleerd dat er in de natuur verschillende kleuren, vormen en texturen te vinden zijn. De leerlingen in groep 3 en 4 richten zich in dit thema op bomen.

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2

Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2 Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Anders is leuk! Groep 3 & 4

Leskist PLUS-handleiding Anders is leuk! Groep 3 & 4 Leskist PLUS-handleiding Anders is leuk! Groep 3 & 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep 1 en 2

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden Groep 5 en 6

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Drijven en zinken met Jip en Janneke Groep 3-4

Leskist THEMA-handleiding Drijven en zinken met Jip en Janneke Groep 3-4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Drijven en zinken met Jip en Janneke

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5 en 6

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep

Nadere informatie

Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2

Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2 J Dit

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Fossielen onderzoeken Groep 7 en 8

Leskist THEMA-handleiding Fossielen onderzoeken Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Fossielen onderzoeken Groep 7 en 8

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5-6

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5-6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2

Leskist THEMA-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 Dit is een

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding De wereld op je bord Groep 7 en 8

Leskist PLUS-handleiding De wereld op je bord Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding De wereld op je bord Groep 7 en 8 Dit

Nadere informatie

leskist PLUS-handleiding Topvogels Groep 7 en 8

leskist PLUS-handleiding Topvogels Groep 7 en 8 leskist PLUS-handleiding Topvogels Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME

Nadere informatie

De Verdwaalde Boom. Handleiding De verdwaalde boom pag. 1 8 juli 2010 Het Groene Wiel - Wageningen

De Verdwaalde Boom. Handleiding De verdwaalde boom pag. 1 8 juli 2010 Het Groene Wiel - Wageningen De Verdwaalde Boom Inhoudsopgave I. In het kort... 2 II. Beschrijving van de lessen... 3 Les 1: De Verdwaalde Boom... 3 Les 2: Een goede plek voor de boom... 5 Les 3: Brief naar het bos.... 7 III. Bijlagen...

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2

Leskist PLUS-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 Leskist PLUShandleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Titel Koos Konijn Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Titel Koos Konijn Groep 3 en 4 Leskist PLUS-handleiding Titel Koos Konijn Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep 3 en 4

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep

Nadere informatie

Doe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6

Doe- pad Watertorenweg. Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 5-6 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Oud papier nieuw papier Groep 5 en 6

Leskist PLUS-handleiding Oud papier nieuw papier Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Oud papier nieuw papier Groep 5 en 6

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding De oppassers van de koolwitjes Groep 1 en 2

Natuur in de klas product PLUS-handleiding De oppassers van de koolwitjes Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding De oppassers van de

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4

Leskist THEMA-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep

Nadere informatie

Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...

Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Kijk goed naar deze boom om te zien of het

Nadere informatie

Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015

Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Een midden- en bovenbouwproject van het IVN Veldhoven Eindhoven Vessem najaar 2015 Doelgroep: Midden- en bovenbouw basisonderwijs: groep 5-8 Jaargetijde: Herfst, winter, lente en een stukje zomer. Plaats:

Nadere informatie

Materiaal Groen. Deel 3: Groen groeit

Materiaal Groen. Deel 3: Groen groeit Materiaal Groen Deel 3: Groen groeit Colofon Deel 3: Groen groeit Onderdeel van het materiaal Groen, met de thema s: Seizoenen (dl. 1), Groen in de stad (dl. 2), Groen groeit (dl. 3), Thuis tuinieren (dl.

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Drijven en zinken met Jip & Janneke Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Drijven en zinken met Jip & Janneke Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Drijven en zinken met Jip & Janneke

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Aquarium zoekt Boots en co Groep 5-6

Leskist PLUS-handleiding Aquarium zoekt Boots en co Groep 5-6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Aquarium zoekt Boots en co Groep 5-6

Nadere informatie

Themawandeling Herfst

Themawandeling Herfst Themawandeling Herfst Leerdoelen: De leerlingen tonen respect voor de natuur De leerlingen kunnen enkele typische herfstverschijnselen uit het bos verklaren De leerlingen kunnen op een aangepaste manier

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6

Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6 Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

Natuurtentoonstelling

Natuurtentoonstelling Natuurtentoonstelling We gaan schilderijlijstjes maken. Knip elk een rechthoekige lijst uit een vel A4-papier. Daarna mag je jouw lijst versieren met kleurpotloden, verf, wascokrijt of ander materiaal.

Nadere informatie

Buitenles PLUS-handleiding Robin Hood Groep 5 en 6

Buitenles PLUS-handleiding Robin Hood Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Robin Hood Groep 5 en 6 Dit is een

Nadere informatie

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten

inhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8

Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8 Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3

Nadere informatie

Leskist THEMA handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6

Leskist THEMA handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6 Dit is een

Nadere informatie

Plant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8

Plant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8 Plant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8 Colofon Titel: Plant in de klas - Instructieblad leerkracht, groep 6/7/8 Auteurs: Nienke van den Berg Hilde Spitters (NIGZ) Redacteuren: John Luteijs

Nadere informatie

WORD EEN ECHTE bomenkenner!

WORD EEN ECHTE bomenkenner! WORD EEN ECHTE bomenkenner! In dit boek kun je bladeren van loofbomen plakken die je vindt tijdens je wandelingen in het bos of het park. Maar voor je een echte bomenkenner kunt worden, moet je nog een

Nadere informatie

in elk seizoen anders uitzien uit de seizoenen geknutselde seizoenshoek

in elk seizoen anders uitzien uit de seizoenen geknutselde seizoenshoek Seizoenen GROEP 3-4 31 80 minuten 1, 51, 54 en 55 De leerling: in elk seizoen anders uitzien uit de seizoenen geknutselde seizoenshoek seizoenen (bijlage) (verschillende kleuren) gekleurd papier bruine

Nadere informatie

Vormen van een raket Raketten

Vormen van een raket Raketten Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek

Nadere informatie

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8.

inhoud De oude eik 1. In het park 2. De delen van de eik 3. Herfst 4. Dieren helpen de eik. 5. Winter 6. Lente 7. Rupsen 8. De oude eik inhoud De oude eik 3 1. In het park 4 2. De delen van de eik 5 3. Herfst 6 4. Dieren helpen de eik. 7 5. Winter 8 6. Lente 9 7. Rupsen 10 8. De galwesp 11 9. De boomklever 12 10. Filmjes 13

Nadere informatie

7-12 jaar Scharrelavontuur. 7-12 jaar Scharrelavontuur

7-12 jaar Scharrelavontuur. 7-12 jaar Scharrelavontuur Geluiden Wees 1 minuut helemaal stil. Luister naar de geluiden om je heen. Hoeveel geluiden heb je gehoord? Welke geluiden heb je herkend? Je eigen geur maken Verzamel verschillende soorten blaadjes, mos,

Nadere informatie

- Creatief in de natuur. Benodigdheden

- Creatief in de natuur. Benodigdheden We gaan schilderijlijstjes maken. Knip elk een rechthoekige lijst uit een vel A4-papier. Daarna mag je jouw lijst versieren met kleurpotloden, verf, wascokrijt of ander materiaal. Als jullie daarmee klaar

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Bezige bijen Groep 5 en 6

Leskist PLUS-handleiding Bezige bijen Groep 5 en 6 Leskist PLUS-handleiding Bezige bijen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

16. Luister naar wat ik vertel

16. Luister naar wat ik vertel 16. Luister naar wat ik vertel Tijdens deze activiteit: luisteren de kinderen naar beschrijvingen van kenmerken van verschillende voorwerpen uit de natuur. Hierdoor komen ze te weten over welk voorwerp

Nadere informatie

ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN

ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN 3 8 6 10 ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is...... een vaste plant met een houten stam en een kruin, alleen noemen de onderdelen anders dan bij een plant. Delen van de boom Laat de kinderen

Nadere informatie

Buitenles PLUS-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6 en 7

Buitenles PLUS-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6 en 7 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep

Nadere informatie

De grond waarop wij wonen

De grond waarop wij wonen GROEP 5/6 De grond waarop wij wonen Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen. Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de vegetatie in de omgeving van de kinderen van de middenbouw.

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Zaden om te zaaien Groep 3-4

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Zaden om te zaaien Groep 3-4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Zaden om te zaaien

Nadere informatie

Doe- pad Watertorenweg

Doe- pad Watertorenweg Doe- pad Watertorenweg Achtergrond informatie voor de begeleider. Groep 7-8 Colofon Deze lesbrief in opgesteld door De Hortus, Centrum voor Natuur en Mileu, in opdracht van de Gemeente Harderwijk. Wij

Nadere informatie

blaadjes THEMA 9 Docentenhandleiding Groep 1/2/3/4/5/6

blaadjes THEMA 9 Docentenhandleiding Groep 1/2/3/4/5/6 Docentenhandleiding Groep 1/2/3/4/5/6 THEMA 9 blaadjes Dit materiaal is ontwikkeld in opdracht van IVN, in het kader van Gezonde Schoolpleinen. Tekst: Dieuwertje Smolenaars, NME Amsterdam-Noord. Vormgeving

Nadere informatie

NME-leerroute Bomen in het Wandelbos

NME-leerroute Bomen in het Wandelbos NME-leerroute Bomen in het Wandelbos 5 Groep 1 Tilburg, BS Jeanne d Arc Verhaal voor de kinderen De oudste, dikste en hoogste levende wezens op aarde zijn bomen. In het Wandelbos gaan we bomen onderzoeken,

Nadere informatie

Molsla Paardenbloem. Achtergrondinformatie

Molsla Paardenbloem. Achtergrondinformatie Molsla Paardenbloem Achtergrondinformatie De paardenbloem is een zeer algemeen voorkomende plant. In gazons, graslanden, bermen en ruigten kun je hem vaak aantreffen. De paardenbloem behoort tot de familie

Nadere informatie

Kruidentuin in de klas

Kruidentuin in de klas Kruidentuin in de klas Werkbladen Leerlingenwerkboek Groep 5 t/m 8 Zaden... 2 Kieming, een nieuw begin... 3 Testen kiemfactoren... 4 Kruidenkaart maken... 5 De bouw van een plant... 6 Herbarium maken...

Nadere informatie

Herfstwerkboekje van

Herfstwerkboekje van Herfstwerkboekje van Herfst werkboekje groep 5 1 De bladeren aan de bomen worden bruin en rood en vallen naar beneden, het is weer herfst! September wordt herfstmaand genoemd, dit omdat op 22 september

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

Handleiding Afvalspel groep 3 en 4

Handleiding Afvalspel groep 3 en 4 Handleiding Afvalspel groep 3 en 4 voor de leerkracht groep 3 en 4 Hoe speel je het spel Verdeel de klas in groepjes van 3 leerlingen. Het spel bestaat uit 5 opdrachten. Elk groepje kan dus, afhankelijk

Nadere informatie

Mijn Boom. Werkboekje. C.N.M.E. De Groenling

Mijn Boom. Werkboekje. C.N.M.E. De Groenling Mijn Boom Werkboekje SEPTEMBER Mijn boom Zoek een boom op in de buurt waar je regelmatig even naar toe kunt. Let er op dat je bij de onderste takken kunt komen. Ruimte voor een foto of tekening van je

Nadere informatie

Buitenles PLUS-handleiding Koning Poes Groep 1en 2

Buitenles PLUS-handleiding Koning Poes Groep 1en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Koning Poes Groep 1en 2. Dit is een

Nadere informatie

WERKBLAD mijn landschap

WERKBLAD mijn landschap WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een

Nadere informatie

De grond waarop wij wonen

De grond waarop wij wonen GROEP 3/4 De grond waarop wij wonen Doel: Planten horen bij de grond waarop wij wonen Dit onderdeel gaat over het onderzoekend verkennen van de planten in de omgeving van de kinderen van de onderbouw.

Nadere informatie

Lesmap de suikerbakkerij HETGEVOLG. de suikerbakkerij. regie: Nelle De Maeyer spel: Osman Aden Hosow & Himat Shinwary foto: Kris Dewitte

Lesmap de suikerbakkerij HETGEVOLG. de suikerbakkerij. regie: Nelle De Maeyer spel: Osman Aden Hosow & Himat Shinwary foto: Kris Dewitte de suikerbakkerij regie: Nelle De Maeyer spel: Osman Aden Hosow & Himat Shinwary foto: Kris Dewitte 1 De suikerbakkerij 4+ Ik ben 3 jaar. Mama draagt me in haar armen. In los zand. In los zand Het is heet.

Nadere informatie

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Kriebels in je buik Wie ben ik? 1 Wie ben ik? Groep 1 80 min Begrippen Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Benodigheden Grote spiegel en/of handspiegeltjes

Nadere informatie

VOEL! KLEUTERS. Vlinderen. --> in zijvak hand

VOEL! KLEUTERS. Vlinderen. --> in zijvak hand VOEL! KLEUTERS Vlinderen kaart zon/wolk --> in zijvak hand De begeleider kiest een open plek met bloemen. De kinderen zijn vlinders die rondfladderen in het grasland. Vlinders hebben de warmte van de zon

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Anders is leuk Groep 3 en 4

Leskist THEMA-handleiding Anders is leuk Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Anders is leuk Groep 3 en 4 Dit is

Nadere informatie

Sociaal op social media

Sociaal op social media groepsfase performing VOORBEREIDING Lesdoel Nodig Kwink van de Week Een sterke groep Kwink thuis Emotiewoordenschat Mediawijsheid: Ik houd rekening met de gevoeligheden van de ander. - Downloads Poster

Nadere informatie

AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS

AVONTURENPAKKET DE UITVINDERS LESBRIEVEN LEERLINGEN WERKBLAD LESBRIEF 3: VLIEGEN Verhaal: De Uitvinders en De Verdronken Rivier (deel 3) Vliegen Opdracht 1: Opdracht 2: Opdracht 3: Ontwerp een vliegmachine Proefvliegen: drijven op

Nadere informatie

Basiscursus planten: Bladvormen. Klas:. Plantenpersnr: Namen van leerlingen: 1:..

Basiscursus planten: Bladvormen. Klas:. Plantenpersnr: Namen van leerlingen: 1:.. 2012 Basiscursus planten: Bladvormen Klas:. Plantenpersnr: Namen van leerlingen: 1:.. 2:. Basiscursus planten: Bomen verliezen hun bladeren en sparen zo hun energie om straks na de winter weer helemaal

Nadere informatie

MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8

MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 Inleiding In groep 7 of 8 komen leerlingen vaak voor de tweede keer met hun klas naar het van Abbemuseum. Bij het eerste bezoek, in groep 5 of 6, hebben ze

Nadere informatie

Leerpad Natuurbeleving kleuters Lesduur: ca 60 minuten Bestemd voor groep 1/2/3 Sluit aan bij kerndoel: 39, 40a

Leerpad Natuurbeleving kleuters Lesduur: ca 60 minuten Bestemd voor groep 1/2/3 Sluit aan bij kerndoel: 39, 40a Leerpad Natuurbeleving kleuters Lesduur: ca 60 minuten Bestemd voor groep 1/2/3 Sluit aan bij kerndoel: 39, 40a Inleiding Korte omschrijving van de les: In groepjes van 4 kinderen lopen ze begeleid de

Nadere informatie

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam

Wie ben ik? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Kriebels in je buik Wie ben ik? 1 Wie ben ik? Groep 1 80 min Begrippen Ik, jij, groot, klein, uiterlijk, verschillen, overeenkomsten, haar, ogen, gezicht, lichaam Benodigheden Grote spiegel en/of handspiegeltjes

Nadere informatie

Verwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 7 en 8

Verwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 7 en 8 Verwonderen Groep 7 en 8 Leerdoel De kinderen: - Verwonderen zich over voedsel. - Denken na over smaak. - Ze leren de hoofdsmaken en zintuigen (opnieuw) kennen en ervaren. - Ontdekken wat de rol is van

Nadere informatie

Vormen van een raket Raketten

Vormen van een raket Raketten Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek

Nadere informatie

Bosopdrachten. Praktijkopdrachten groep 7/8

Bosopdrachten. Praktijkopdrachten groep 7/8 Bosopdrachten Praktijkopdrachten groep 7/8 Inhoud..1 Determineren.2 Het bos van binnen naar buiten.5 Klimaat en sfeer in het bos 6 1) DOE JE OREN OPEN..6 2) VOEL EN RUIK..6 3) KLIMAAT..6 Boomdikte...7

Nadere informatie

Lesbrief Vlinderkids 1

Lesbrief Vlinderkids 1 Vlinderkids 1 Doelgroep: Groep 5 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 30 minuten Tweetallen Wereldoriëntatie, Kunstzinnige oriëntatie Doel van de opdracht: Het kennismaken met een aantal vlindersoorten

Nadere informatie

Lente. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Lente. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur DigilessenPO Laatst gewijzigd 05 November 2015 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/50334 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Prezi les 1: Website:

Prezi les 1: Website: Les 1 Bouw van het hart Inhoud 1. De leerkracht vertelt dat de leerlingen tijdens deze les het gaan hebben over de bouw van het hart. 2. De leerkracht laat het skelet van een mens zien en vraagt de leerlingen

Nadere informatie

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep

Nadere informatie

ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN

ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN ALLES WAT JE WILT WETEN OVER BOMEN Een boom is... Een boom is een plant, alleen noemen de onderdelen anders. Een boom is namelijk een vaste plant met een houten stam en een kruin. Delen van de boom Laat

Nadere informatie

Bomenpad Park Vredeoord. Antwoordenblad. Vul hier eerst jullie namen in:

Bomenpad Park Vredeoord. Antwoordenblad. Vul hier eerst jullie namen in: Antwoordenblad Vul hier eerst jullie namen in: 1......................................................................................... 3.........................................................................................

Nadere informatie

Lesbrief bij de voorstelling Aardblij

Lesbrief bij de voorstelling Aardblij Lesbrief bij de voorstelling Aardblij Voor de groepen 1 en 2 van het basisonderwijs (4-6 jaar) Deze lesbrief is te gebruiken bij de voorstelling Aardblij. Aardblij is een voorstelling met zang, acrobatiek

Nadere informatie

Boer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4

Boer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4 Boer zoekt hulp NME-les voor groep 3 en 4 Handleiding leerkracht H Inleiding Vooraf: Op school hebben de leerlingen al nagedacht over hoe het zou zijn op de kinderboerderij. Wat zou een boer allemaal moeten

Nadere informatie

Handleiding Leskist bomen groep 7

Handleiding Leskist bomen groep 7 Handleiding Leskist bomen groep 7 Inhoud pagina Inleiding 3 1. Doelgroep 4 2. Doelstelling 4 3. Relatie met kerndoelen en natuurmethoden 4 3.1. Kerndoelen 4 3.2. Natuurmethoden 4 4. Het aanbieden van de

Nadere informatie

6.3 GEURENLOTTO. basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP. intro. intro

6.3 GEURENLOTTO. basistaak DOEL MATERIAAL ORGANISATIE VERLOOP. intro. intro 6.3 GEURENLOTTO basistaak MATERIAAL ORGANISATIE - luisteren: begrijpen van vragen, opmerkingen en reacties over een handelingsopdracht - instructies begrijpen over de uitvoering van een handelingsopdracht

Nadere informatie

Loof-en naaldbomen. Naam :

Loof-en naaldbomen. Naam : Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen

Nadere informatie

NatuurTechniek-leerpad voor groep 5-6

NatuurTechniek-leerpad voor groep 5-6 NatuurTechniek-leerpad voor groep 5-6 Algemeen: Werkwijze: Tussenpost: Doelstelling: Het leerpad heeft vragen en opdrachten over zeer verschillende onderwerpen Afhankelijk van de beschikbare tijd, omstandigheden

Nadere informatie

Project Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen

Project Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen

Nadere informatie

Opdrachten thema. Veluwe

Opdrachten thema. Veluwe en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens

Nadere informatie

Lespakket. Het monsterbonsterbulderboek. Door: Maike Douglas.

Lespakket. Het monsterbonsterbulderboek. Door: Maike Douglas. pakket Het monsterbonsterbulderboek Door: Maike Douglas Start Tover het boek tevoorschijn Doel Introductie van het boek Tovertoeter Het monsterbonsterbulderboek Voorbereiding Knutsel een tovertoeter en

Nadere informatie

KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA. Project Bomen

KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA. Project Bomen KLEE JENNE ILYANO KARA ROZELIEN QUINN NIENE FLEUR V. NOAH JULES NINA Project Bomen FLEUR K. MATTEO LEI FYNN FERRE CHARLOTTE BERN LEONIE LOTTE ALINA STAN Wat is een boom? Bomen zijn de grootste planten

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6 Dit is een

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie