Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6"

Transcriptie

1 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Bezige Bijen Groep 5 en 6

2 Dit is een NME product van BuitenWijs. BuitenWijs is een samenwerkingverband, waarbij de gemeenten Houten, Lopik, Nieuwegein en IJsselstein samen sterk in NME zijn. BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving. BuitenWijs Houten NME Houten Postbus DA Houten BuitenWijs IJsselstein Gemeente IJsselstein Postbus AA IJsselstein BuitenWijs Lopik Gemeente Lopik 3411 CH Lopik BuitenWijs Nieuwegein Gemeente Nieuwegein Postbus AA Nieuwegein buitenwijs@nieuwegein.nl Colofon Copyrights BuitenWijs Jaar van uitgave 2012 Eindredactie Erna Bod, Tjeerd Mijnster en Nicky Mertens Illustratie Olivier Rijken Grafische vormgeving Maaike de Laat Met dank aan Eduniek / CED-groep BuitenWijs Bezige Bijen 2

3 Inhoudsopgave In het kort 4 Overzicht van de activiteiten 5 Beschrijving van de lessen 6 Achtergrondinformatie 10 Bijlagen BuitenWijs Bezige Bijen 3

4 1 In het kort Inleiding De leerlingen leren denkend en samenwerkend de bij kennen en vooral de zorg die het dier nodig heeft Doelgroep Groep 5 en 6 Leerdoelen De leerlingen:» weten dat er drie typen bijen zijn namelijk de koningin, de dar en de werkster.» kunnen bij een tekening van een honingbij de kop, het borststuk, het achterlijf, de poten, de angel, de vleugels, de facetogen en de voelsprieten aangeven.» weten de relatie tussen een imker en een fruitteler( bestuiving van bloemen).» weten hoe een imker een bijenvolk vangt.» weten hoe een imker zich beschermt tegen bijensteken.» weten hoe een imker voor de gezondheid van de honingbijen zorgt. Aansluiting kerndoelen 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. Duur van het thema De activiteiten en lessen zijn zo ontworpen dat ze gedurende een periode van vier weken gelijkmatig verdeeld over de week aandacht vragen van de leerlingen. De leskist wordt drie weken uitgeleend. In de structuur is daar rekening mee gehouden. De eerste week besteedt u als leerkracht aandacht aan de introductie, voorkennis ophalen en de vooruitblik met doelen. Structuur Het thema is opgezet volgens een vaste structuur 1. Introductie 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met lesdoelen 4. Onderzoeken en verwerken volgens doe denk doe model 5. Afsluiten/ evalueren BuitenWijs Bezige Bijen 4

5 2 Overzicht van de activiteiten WEEK 0 Voorbereiding voor de leerkracht WEEK 1 1. Introductie: De proeverij 2. Voorkennis ophalen 3. Vooruitblik met doelen WEEK 2 4. Activiteiten 4.1 Bijen en bijen 4.2 De imker 4.3 Bijenzorg WEEK 3 Controleopdracht WEEK 4 5. Afsluiting/reflectie: Wat heb ik geleerd? BuitenWijs Bezige Bijen 5

6 3 Beschrijving van de lessen 1. Introductie: De proeverij Doel: Kinderen enthousiast maken voor het thema. Voorbereiding Koop een aantal verschillende soorten honing (ten minste vijf potjes). Voor elke tafelgroep evenveel schoteltjes met een klodder honing en evenveel honing naambordjes. Vaasjes met roerstokjes. Notitieblaadjes / potlood per kind. Activiteit» Geordend lopen: van elke tafelgroep lopen de kinderen naar de honingtafel om de verschillende schoteltjes met naambordjes en een vaasje met roerstokjes te halen» Geordende tafel: de leerlingen zetten de schoteltjes met naambordjes in het midden van de tafelgroep» Laat de kinderen in stilte proeven:» Leerlingen proeven de honingsoorten» Noteren wat zij proeven» Maken een eigen smaakvolgorde / geven een cijfer onder 10 aan elke honingsoort» Keuren, overleg:» Elke leerling vertelt in de tafelgroep zijn ervaringen / smaak. Om en om en om. (Rondpraat)» Per honingsoort worden de punten geteld» Zet de soorten op volgorde, maak er een kaartje 1, 2, 3,enz bij. En de winnaar is» De totalen per honingsoort van elke tafelgroep worden op het bord verzameld en opgeteld.» Wat is de tophoning van de klas? 2. Voorkennis ophalen Doel: Het doel van de voorkennis ophalen is dat kinderen betrokken raken bij het onderwerp en voor de leerkracht is het doel dat de aanwezige voorkennis van de kinderen gepeild kan worden. Voorbereiding» Voor elke leerling een kant en klaar woordweb» En een web voor de tafelgroep» Zie voorbeeld in bijlagen Activiteit Vraag de kinderen wat weet je al van bijen? Wat kan de bij? Wat heeft een bij nodig heeft en wat geeft de omgeving hem? Lees de woorden op je woordweb en kleur groen waar je over kunt vertellen.» Over welke woorden weten jullie allemaal iets? Kleur groen op jullie teamwoordweb.» Over welke niet allemaal? Geef die op je teamwoordweb een geel randje en vertel elkaar daar over.» Over welke weten jullie nu nog niets? Rood randje geven op het teamwoordweb» Is er een ander groepje dat daar iets over weet? BuitenWijs Bezige Bijen 6

7 3. Vooruitblik met doelen Doel: De vooruitblik geeft kinderen overzicht over wat ze gaan leren. Het richt hen op wat belangrijk is om te onthouden en laat hen zien dat de opdrachten die ze gaan maken, de proeven die ze gaan doen, de onderzoeken allemaal gericht zijn op het bereiken van de leerdoelen. Kinderen worden zich bewust van wat ze gaan leren en hoe ze dat gaan doen. Ze zullen hierdoor de informatie beter verwerken en beter in staat zijn verbanden leggen. Laat ze de leerdoelen zien en bespreek de doelen. Hang de doelen goed zichtbaar op in de klas en reflecteer hier regelmatig op. Hier geeft u ook aan wanneer er een les of activiteit is die antwoord geeft aan restvragen uit de voorkennis activiteit. 4. Activiteiten 4.1 Bijen en Bijen Doel De leerlingen leren dat er verschillende soorten bijen zijn en de anatomie van de bij kennen. Introductie» Laat de leerlingen tegenover elkaar staan» Wijs bij elkaar aan:» Hand» Wijsvinger» Vingerkootje» Neus» Neusvleugel» Oor» Oorlelletje» Welke heb je geleerd? Instructie Vertel de kinderen dat de les gaat over soorten bijen en over de anatomie van de bij. U vertelt over die soorten bijen en de leerlingen maken op werkblad 1 aantekeningen. Kerninformatie voor de les De koningin is de grootste en legt de eitjes. De dar komt de eitjes bevruchten. Verder hoeft die niets meer te doen. Zij legt ongeveer 2000 eitjes per dag. Dat doet zij in een speciale cel, de moerdop. Zij krijgt een speciale gelei te eten. De werkster zorgt voor eigenlijk alles. Zie voor uw vertelling ook:» de bijlage achtergrondinformatie» de site: met een mooie beschrijving van de bij.» Indien een digibord aanwezig is: Laat de leerlingen de aantekeningen vergelijken. En laat hen een teamkaart maken waarop staat wat zij geleerd hebben over de verschillende soorten bijen. Daarna gaan de leerlingen zelf aan de slag met het tweede deel van het werkblad; de anatomie. BuitenWijs Bezige Bijen 7

8 4.2. De imker Doel De leerlingen leren het werk van de imker kennen. Voorbereiding Controleer de site: (/homepage_voorlichting.php?content_id286). Daar is een filmpje te zien over De bij en wij (20 minuten). Eventueel downloaden. Zorg dat het filmpje niet alleen via het digibord te zien is, maar ook beschikbaar is op een computer zodat de kinderen er nog eens naar kunnen kijken. Per groepje een lege kaart, waarop de filmvraag kan worden gezet. Introductie Laat de leerlingen de volgende zin afmaken: Een bij steekt. Laat de leerlingen hun antwoord om en m aan de buurman geven. (Tweepraat) Vraag een paar voorbeelden klassikaal terug. Kern Vertel de kinderen dat ze een filmpje gaan zien over de imker. We gaan het filmpje een keer met z n allen bekijken; daarna kun je in de loop van de week het filmpje met je groepje nog eens bekijken met als opdracht er één goeie vraag over te maken. Het mogen er ook drie zijn. De vragen gaan we aan het eind van de week aan elkaar geven en beantwoorden. Daar krijgt iedereen een leeg kaartje voor. De vragenkaartjes worden verzameld en kunnen op diverse momenten tevoorschijn komen. (Werkvorm: Breng een vraag) Bijenzorg Doel De leerlingen leren de relatie tussen bij- en fruitteelt kennen en raken bekend met de sterfte van de bijen(volken) en de zorg die dat behoeft. Voorbereiding Zie Werkblad zonder bij geen appel kopiëren. Materiaal voor een bijenhotel verzamelen Introductie Stel de leerlingen de vraag: Wat heb jij elke dag nodig? Laat de leerlingen in hun groepje om de beurt snel een antwoord geven. (Rondpraat op tempo) Instructie Geef alle kinderen het werkblad. Vertel over wat de bijen nodig hebben en dat zij bedreigd worden in het bestaan door pesticiden. Dat is slecht voor de fruitteler en hoe de bij geholpen kan worden. Eventueel gebruikt u daar digiplaatjes bij. Maak twee kringen, binnen en buitenkring. Kinderen staan tegenover elkaar. BuitenWijs Bezige Bijen 8

9 U stelt de vraag, één kind antwoord, ander geeft feedback. Na elke vraag draait de buitenkring twee plaatsen door: Vragen die gesteld kunnen worden:» wat heeft een bij elke dag nodig?» wat is een goeie plek voor een bijenkast?» moet de boer het gras met de bloemen maaien?» Wat brengt de bij rond?» Waardoor wordt de bij bedreigd?» Hoe kun je de bij helpen? Verwerkingsopdracht: Maken een bijenhotel. Materiaal ook van thuis meenemen. 5. Afsluiting/reflectie: Wat heb ik geleerd? Doel De leerlingen leren verwoorden wat zij geleerd hebben. Opdracht Vraag de kinderen wat ze thuis gaan vertellen over de bij? Bedenk zelf, maak aantekeningen, laat horen aan een ander, welke tip heeft die voor jou? BuitenWijs Bezige Bijen 9

10 4 Achtergrondinformatie Honingbijen Oorspronkelijk woonden honingbijen in holle bomen. Daarin bouwden zij de raten. Onze bijen leefden eerst in korven, nu in bijenkasten. Bijen zijn sociaal levende dieren. Ze vormen goed georganiseerde leefgemeenschappen, die soms wel uit zo'n individuen kunnen bestaan. Binnen zo'n gemeenschap heeft elke bij een eigen taak. Er zijn drie verschillende typen: koninginnen, werksters en darren. Binnen elke gemeenschap is steeds maar één koningin. Zij is de grootste en heeft een lang en slank achterlijf. Zij is de enige die eitjes kan leggen. Ze doet dat dan ook haar hele leven lang; een periode van ongeveer vier of vijf jaar. Dan legt zij meer dan eitjes. In een bijenvolk leven ongeveer 10% mannelijke bijen, darren genoemd. De taak van de darren is het bevruchten van de koningin. Na de koningin zijn de darren de grootste bijen. De grootste groep bijen zijn de werksters: deze zijn de kleinste bijen. Door het jaar heen Honing is het reservevoedsel voor de bijen in de winter. Om zo weinig mogelijk voedsel te gebruiken, zullen de werksters hun best doen zo weinig mogelijk warmte (energie) te verliezen. De bijen die overwinteren kruipen zo dicht mogelijk tegen elkaar aan. Zo vormen ze op de raten een soort tros. In het centrum van die tros zit de koningin. Darren zijn er niet in de winter. Voordat de winter start, wordt de darren de kast uitgejaagd. Dit wordt darrenslacht genoemd. Als er in de lente stuifmeel binnenkomt in de bijenkast zorgt de koningin ook voor eitjes waaruit de darren geboren worden. Als het volk te groot is voor de bijenkast, stopt de koningin met het leggen van de eitjes. De werksters geven een aantal eitjes speciale voeding: koninginne-gelei. Vóór de geboorte van de nieuwe koningin verlaat de oude koningin samen met een groep haalbijen de kast. Dit noemen we zwermen. Op enige afstand van de kast wachten zij op enkele verkenners, die op zoek zijn geweest naar geschikte woonruimte. In de oude kast is inmiddels de nieuwe koningin geboren. Als er nog voldoende werkbijen over zijn, zal ook zijn uitzwermen wanneer een andere koningin op het punt staat uit te komen. De nieuwe koningin zal niet meer uitzwermen en de koninginnen die nu nog geboren worden, steekt zij dood. De koningin moet om bevruchte eieren te kunnen leggen eerst paren met een tiental darren. Dit gebeurt buiten de kast tijdens de zogenaamde bruidsvlucht. De bouw van een bij Bijen hebben een driedelig lichaam: kop, borststuk en achterlijf. In de kop zitten de zintuigen; de ogen en de sprieten met hun reuk en tastzintuigen. Een bij kan niet bijten; zij heeft een zuigsnuit. Het sterk gespierde borststuk draagt die lichaamsdelen die voor de voortbeweging zorgen: de vleugels en de poten. Bijen hebben twee paar vliezige vleugels. De voorvleugels zijn groter dan de achtervleugels. Als een bij vliegt, grijpen voor- en achtervleugels met haakjes in elkaar. Ze hebben drie paar poten. Aan de poten zitten klauwtjes en zuignappen. Handige hulpmiddelen bij het klimmen. Op de achterste poten zit het stuifmeelkorfje. Een bij is enorm behaard, zodat het stuifmeel op de haalbij blijft zitten. Na het poetsen van het lijf wordt het stuifmeel in het stuifmeelkorfje gestopt en meegenomen. De tong werkt als een rietje: de haalbij zuigt de nectar uit de bloem. De werkster De meeste bijen in een volk zijn werkster. Elke werkster krijgt al die taken te doen gedurende haar betrekkelijk korte leven en allemaal in dezelfde volgorde. Bij het ouder worden ondergaat het lichaam van een werkster bepaalde veranderingen. Elke verandering BuitenWijs Bezige Bijen 10

11 brengt een nieuwe taak met zich mee. De werkster fungeert de eerste weken van haar bestaan als poetsbij en voedbij: zij maakt cellen schoon en voedt de larven met voedersap (honing en stuifmeel). Na de ongeveer tien dagen begint ze met het bouwen van de prachtige raten met de zeskantige cellen. Ze is bouwbij, ook wel wasbij genoemd. Na zeventien dagen wordt ze bewaakbij en houdt ze indringers op afstand. Na drie weken vliegt zij uit eerst nog aarzelend, later doelgericht en wordt zij haalbij. Ze verzamelt o.a. nectar en stuifmeel. Door onder andere enzymatische inwerking in haar maag waar zij de nectar bewaard, verandert nectar in honing. Het stuifmeel wordt in kleine korfjes aan beide achterpoten naar de kast vervoerd. Zij verzamelt ook propolis, een soort hars uit bloemknoppen van de kastanje en naaldbomen, en water. Bang voor steken? Bijen steken niet zomaar! Een bij steekt alleen als ze zich bedreigd voelt. Bijvoorbeeld wanneer ze wordt aangevallen door een vijand (wesp, spin, libel). Wanneer een bij een ander insect steekt, kan zij de angel ongedeerd weer terugtrekken. Maar in de leerachtige huid van de mens blijft de angel steken en breekt af (weerhaakjes), wanneer de bij de angel probeert terug te trekken. De bij gaat dan onherroepelijk dood. Een bij steekt dus alleen als hij bang is. Zorg ervoor dat een bij niet schrikt. Als je heel wild doet, kan een bij steken. Niet slaan dus! Een bij heeft facetogen en ziet voornamelijk beweging. Als je langzaam beweegt, ziet een bij je niet eens. Ben je gestoken wrijf dan met je nagel de angel eruit. Knijp de angel er niet uit, want dan knijp je juist het gif uit het gifblaasje in je lijf. Bijen en de fruitteelt Bijen hebben in de fruitteelt met betrekking tot de bestuiving een belangrijke rol. Doordat bijen de bloemen bezoeken om er nectar of stuifmeel te verzamelen, brengen ze stuifmeel over van de ene bloem naar de andere waardoor er bevruchting en vruchtvorming kan plaatsvinden. Sommige soorten zijn voor de overdracht van stuifmeel bijna geheel afhankelijk van bijen en andere insecten. Deze soorten hebben vaak grote, gekleurde en geurende bloemen en produceren nectar om een bezoek aan de bloem zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Bestuiving door de wind komt ook veel voor. Denkt u bijvoorbeeld aan maïs. In de fruitteelt zijn veel soorten (appel, kers, pruim, braam, framboos, blauwe bes) afhankelijk van bijen en andere insecten voor een optimale bestuiving. Ook de wind speelt een rol bij de bestuiving, maar het plaatsen van bijen geeft aantoonbaar betere resultaten. Bij teelt onder glas (aardbei, meloen) zijn bijen, hommels en andere insecten van buiten de kas geheel verantwoordelijk voor de bestuiving. Op de foto hieronder ziet u een bij op een appelbloesem. De bloem van de appel is aantrekkelijk voor bijen. De nectar heeft een hoge suikerconcentratie (45%) en het stuifmeel is van goede kwaliteit. De meeste appel soorten hebben kruisbestuiving nodig. Dit wil zeggen dat stuifmeel van een ander ras nodig is voor een optimale vruchtzetting. De bijen dragen daar aan bij. Het inzetten van een beebooster is in de fruitteelt mogelijk. Hierdoor krijgen uitvliegende bijen kunstmatig een extra lading stuifmeel mee. Dit om de bestuiving te verbeteren. BuitenWijs Bezige Bijen 11

12 5.1 Bijlage 1: Lesdoelen We leren dat er drie typen bijen zijn. bij een tekening van een honingbij de verschillende delen aangeven. wat de relatie tussen een imker en een fruitteler is. hoe een imker een bijenvolk vangt. hoe een imker zich beschermt tegen bijensteken. hoe een imker voor de gezondheid van de honingbijen zorgt. BuitenWijs Bezige Bijen 12

13 4.2 Bijlage 2: Woordweb BuitenWijs Bezige Bijen 13

14 4.3 Bijlage 3: Infoblad 1: Bijen en bijen Drie bijen: werkster koningin dar Maak aantekeningen over de verschillende bijen tijdens de vertelles. Werkster Koningin Dar BuitenWijs Bezige Bijen 14

15 Teken en leer: Twee plaatjes van de bij met de onderdelen ; de anatomie van de bij. Teken een grote, gekleurde bij. Kopieer de tekening en schrijf op de kopie de namen van de onderdelen erbij. Maak losse naamkaartjes van verschillende onderdelen. Niet allemaal, alleen die jij kiest. Vraag iemand anders de naamkaartjes op de plaats op de gekleurde bij te leggen. Met de kopie kan hij/zij het controleren. BuitenWijs Bezige Bijen 15

16 4.4 Bijlage 4: Werkblad 2: De imker De filmvraag: Schrijf hier de vraag die jullie aan de klas wilt stellen over de imker na het zien van de film De bij en wij. Zet het antwoord hieronder in het vak. BuitenWijs Bezige Bijen 16

17 4.5 Bijlage 5: Bijenhotel Twee manieren om een bijenhotel te maken. BuitenWijs Bezige Bijen 17

18 4.6 Bijlage 6: Zonder bij geen appel Bijen hebben elke dag in elk geval wat nectar nodig. De bij vliegt daarvoor door de boomgaard langs de bloemen. Zo brengt hij ongemerkt stuifmeel van bloem tot bloem en zorgt ervoor dat de bloem vrucht gaat geven. Bijvoorbeeld een appel of een peer. De bijen worden bedreigd en er sterven te veel bijenvolken. Dat is erg slecht voor de fruitteler, want zonder bijen worden de bloemen niet bevrucht en komen er geen verse vruchten aan de boom. Je kunt de bijen helpen door en hotel voor ze maken of de bloementuin lekker laten groeien. Wat kun jij doen? BuitenWijs Bezige Bijen 18

Leskist THEMA-handleiding Afhaalrestaurant Fitfood Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding Afhaalrestaurant Fitfood Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Afhaalrestaurant Fitfood Groep 5 en

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Een weekend in de provincie Utrecht

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4

Leskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Opgeruimd houdt netjes Groep 3 en 4

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Ontelbare kringlopen Groep 7 en 8

Leskist THEMA-handleiding Ontelbare kringlopen Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Ontelbare kringlopen Groep 7 en 8 Dit

Nadere informatie

Koningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin?

Koningin. Opdracht Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Opdracht 1 Koningin 1. Wie van de drie? Bekijk de bijen in het doosje en zoek op. Welke bij is de koningin? Wat valt je op aan de koningin? Zet een kring om de koningin. doosje bijen doosje met broedraat

Nadere informatie

Buitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6, 7 en 8

Buitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep 6, 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles THEMA-handleiding De hoorn van de Vikingkoning Groep

Nadere informatie

Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt Groep 3 en 4

Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles THEMA-handleiding Ribbeltje is zijn geheugen kwijt

Nadere informatie

Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit?

Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Opdrachtkaart Zwart: Hoe ziet de bij eruit? Maak de houten puzzel van de bij. Opdracht 2: Bekijk de bij heel goed. Wat zie je allemaal? Zie je de kop, het borststuk en het achterlijf? Dit heb je nodig

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding De energieke club Groep 5 en 6

Leskist THEMA-handleiding De energieke club Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding De energieke club Groep 5 en 6 Dit

Nadere informatie

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Werkvorm: Groepjes of alleen Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het leren herkennen van een bij,

Nadere informatie

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1 Bij, wesp, hommel of zweefvlieg? 1 Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: ± 45 minuten Groepjes of zelfstandig Wereldoriëntatie Doel van de opdracht: Het leren herkennen van een bij,

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Bezige bijen Groep 5 en 6

Leskist PLUS-handleiding Bezige bijen Groep 5 en 6 Leskist PLUS-handleiding Bezige bijen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

Bijen project boekje. Groep 4 - juni 2006

Bijen project boekje. Groep 4 - juni 2006 Bijen bestuiven de....... De imker houdt bijen voor de....... De bij haalt de...... uit de bloem. De... maakt honing van de nectar. De........ van de bijen legt de eitjes. Een mannetjesbij heet een...

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep 1 en 2

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep

Nadere informatie

Suchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen

Suchmann. Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Suchmann Natuur, hoofdstuk Lente en natuurverschijnselen Wanneer: Dinsdagmiddag 6-13-20 & 27 april De kinderen worden in groepjes verdeeld van 3 of 4 kinderen. Ieder groepje krijgt een onderwerp toebedeeld

Nadere informatie

1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing Was Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en

1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing Was Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en Bijen inhoud 1. Bijen 3 2. Drie soorten bijen 4 3. Op zoek naar eten 5 4. Wonen 7 5. De imker 9 6. Honing 10 7. Was 12 8. Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en voorwaarden 17 1. Bijen

Nadere informatie

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard

Bloei en bestuiving. In kader van het Leaderproject: De boomgaard als school en atelier. Bij-leren in de boomgaard Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be

Nadere informatie

INSECTEN. werkboekje

INSECTEN. werkboekje INSECTEN werkboekje 20 maart 2009 Dag lieve kleine vlinder Waar vlieg je toch naartoe? Breng jij misschien de eitjes weg, ben jij nu al moe? Jouw eitjes worden rupsjes. die groeien heel erg vlug. ook krijgen

Nadere informatie

Inhoud Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel van de lescyclus...

Inhoud Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel van de lescyclus... Inhoudsopgave Inhoud Inleiding... 3 1. Doelgroep... 4 2. Relatieschema... 4 3. Opzet van de lescyclus... 5 3.1. Algemeen doel van de lescyclus... 5 3.2. De doelstellingen... 5 4. Relatie met de kerndoelen...

Nadere informatie

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel

Bijenhoudersvereniging St Ambrosius Boxtel januari In deze maand zijn de hommelkoninginnen nog in hun winterslaap. februari Op een warme dag komt een hommelkoningin uit haar schuilplaats en gaat op zoek naar voedsel. Als het kouder wordt moet ze

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4

Leskist THEMA-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep

Nadere informatie

Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters

Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de koningin en de werksters Hoe ziet een bij er uit? 1 2 3 4 Koningin, Werkster & Dar Iedereen zijn taak Binnen de kast heeft elke bij haar eigen taken en verantwoordelijkheden: de koningin legt de eitjes, de darren vrijen met de

Nadere informatie

de bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud.

de bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud. de bij en de imker De relatie tussen de mens en de bij is heel oud. 1 Op de dia s staat de informatie in het kort voor leerkracht en leerling. In deze notities staat extra achtergrondinformatie voor de

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2

Leskist THEMA-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 Dit is een

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Fossielen onderzoeken Groep 7 en 8

Leskist THEMA-handleiding Fossielen onderzoeken Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Fossielen onderzoeken Groep 7 en 8

Nadere informatie

Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij

Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij Opdrachten behorende bij les 2. Anatomie van de honingbij In deze les ga je leren hoe de honingbij is opgebouwd. Je gaat bijen vergelijken met andere dieren en je gaat drie mooie tekeningen maken van de

Nadere informatie

( Uitgave van de Imkersvereniging Regio Venray )

( Uitgave van de Imkersvereniging Regio Venray ) ( Uitgave van de Imkersvereniging Regio Venray ) Tekst: J.H. Kamps De Kievit 8 5864 BX Meerlo Afbeeldingen: Uit: 300 tips voor het houden van bijen door Claus Zeiler. Met toestemming van: Uitgeverij Thieme

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2

Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2 Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME

Nadere informatie

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg

Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Lesbrief Bij, wesp, hommel of zweefvlieg Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Leerstofgebied: Natuur en techniek Werkvorm: Klassikaal en deels alleen Duur: ± 45 minuten Doel van de opdracht: Leerlingen leren over

Nadere informatie

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info

Spreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info Bijen Inleiding Als je over bijen praat dan denkt iedereen direct, oei dat zijn die zoemende beestjes die steken en dat doet pijn, maar bijen maken ook honing en hoe ze dat doen is heel interessant om

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden Groep 5 en 6

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2

Leskist PLUS-handleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 Leskist PLUShandleiding Kriebelpoten Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Anders is leuk! Groep 3 & 4

Leskist PLUS-handleiding Anders is leuk! Groep 3 & 4 Leskist PLUS-handleiding Anders is leuk! Groep 3 & 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel Hommels kunnen tot 60% van hun lichaamsgewicht aan stuifmeel meedragen. In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje

Nadere informatie

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten.

Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. De hommel In de vroege lente ontwaakt de hommelkoningin en verlaat haar ondergrondse schuilplaats. Ze gaat op zoek naar een holletje onder de grond op een droge plaats om er een nest te starten. Hommels

Nadere informatie

Waarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les

Waarom gonzen er minder bijen? Het is tijd om meer te leren over de wereld van de bijen, tijd voor bij-les B i B j O e E n K HET GONST! Er zijn al 100 miljoen jaar bijen op de planeet aarde. Dat is een stuk langer dan er mensen zijn en zelfs langer dan sommige dinosaurussen! Bijen zijn insecten die belangrijk

Nadere informatie

Dierenwelzijnslessen voor basisscholen. Honingbijen

Dierenwelzijnslessen voor basisscholen. Honingbijen Dierenwelzijnslessen voor basisscholen Honingbijen 1 Inleiding In Nederland worden bijen gehouden, omdat ze honing maken. Ze worden verzorgd door een imker. Er zijn in Nederland ongeveer 8000 imkers. Veel

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep 3 en 4

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Spriet de slak Groep

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Titel Koos Konijn Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Titel Koos Konijn Groep 3 en 4 Leskist PLUS-handleiding Titel Koos Konijn Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is

Nadere informatie

Angeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp

Angeldragers Honingbij Solitairebij Hommel Wesp Insecten Angeldragers Honingbij - Geel en bruin van kleur - Angel met weerhaakjes bij alle werkbijen - Koningin legt eitjes - Leven in kolonie (in de zomer: 30.000-70.000) in een kast of een korf - De

Nadere informatie

Groep 4 t/m 8. De regio zit vol energie! Informatieblad + Docentenhandleiding. Bijen. www.natuurmilieuweb.nl

Groep 4 t/m 8. De regio zit vol energie! Informatieblad + Docentenhandleiding. Bijen. www.natuurmilieuweb.nl Energieneutraal 2040 Aalsmeer - Amstelveen - Diemen - Ouder-Amstel - Uithoorn Groep 4 t/m 8 Informatieblad + Docentenhandleiding De regio zit vol energie! www.natuurmilieuweb.nl Overzicht Informatieblad:

Nadere informatie

Een verhaal over vliesvleugeligen

Een verhaal over vliesvleugeligen Een verhaal over vliesvleugeligen Soly en Bie v.u.: Provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven Illustraties: Jacques Debroux Bie is er klaar voor. Na een aantal weken hard werken in de bijenkast

Nadere informatie

leskist PLUS-handleiding Topvogels Groep 7 en 8

leskist PLUS-handleiding Topvogels Groep 7 en 8 leskist PLUS-handleiding Topvogels Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Bijen

Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk door een scholier 1330 woorden 13 december 2004 5,6 79 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Wat is de functie van de koningin? Wat is de functie van darren Wat is

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding De wereld op je bord Groep 7 en 8

Leskist PLUS-handleiding De wereld op je bord Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding De wereld op je bord Groep 7 en 8 Dit

Nadere informatie

De kleine beestjesclub

De kleine beestjesclub Thema: mini Biologie Dieren Insecten en spinnen Moeilijkheid: * Tijdsduur: ** Juf Nelly De kleine beestjesclub Doel: Na deze opdracht weet je meer over verschillende insecten Uitleg opdracht Je luistert

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Bijen

Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk Biologie Bijen Werkstuk door een scholier 2619 woorden 19 oktober 2005 6,4 309 keer beoordeeld Vak Biologie 1. Inleiding Dit werkstuk gaat over een geleedpotig dier. Een bij is een geleedpotig

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Drijven en zinken met Jip & Janneke Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Drijven en zinken met Jip & Janneke Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Drijven en zinken met Jip & Janneke

Nadere informatie

Verwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 7 en 8

Verwonderen STICHTING KIND EN VOEDING. Groep 7 en 8 Verwonderen Groep 7 en 8 Leerdoel De kinderen: - Verwonderen zich over voedsel. - Denken na over smaak. - Ze leren de hoofdsmaken en zintuigen (opnieuw) kennen en ervaren. - Ontdekken wat de rol is van

Nadere informatie

Van eitje tot vlinder

Van eitje tot vlinder Werkblad Van eitje tot vlinder Wat is de goede volgorde van de plaatjes? Begin bij plaatje : de vlinder legt eieren. Schrijf de letter a in hokje. Welk plaatje is de volgende? Zet de letter ervan in hokje

Nadere informatie

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 1-2

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 1-2 Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 1-2 Welkom bij IVN Valkenswaard Dit is de powerpointserie als voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen voor groep 1 en 2. Inhoud: Algemeen

Nadere informatie

Zie jij een bij? Docentenhandleiding Groep 1/2. TIJD: 45 min (exclusief knutselen)

Zie jij een bij? Docentenhandleiding Groep 1/2. TIJD: 45 min (exclusief knutselen) THEMA 6 bijen Dit materiaal is ontwikkeld in opdracht van IVN, in het kader van Gezonde Schoolpleinen. Tekst: Dieuwertje Smolenaars, NME Amsterdam-Noord. Vormgeving en illustraties: Paper & Pages. Docentenhandleiding

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Drijven en zinken met Jip en Janneke Groep 3-4

Leskist THEMA-handleiding Drijven en zinken met Jip en Janneke Groep 3-4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Drijven en zinken met Jip en Janneke

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding De oppassers van de koolwitjes Groep 1 en 2

Natuur in de klas product PLUS-handleiding De oppassers van de koolwitjes Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding De oppassers van de

Nadere informatie

Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2

Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2 J Dit

Nadere informatie

BIJEN 2 HONINGBIJEN GROEP

BIJEN 2 HONINGBIJEN GROEP GROEP 4-5 - 6 BIJEN 2 HONINGBIJEN ' k Zou best een bijtje willen zijn, een heel gewoon bruin bijtje. Natuurlijk niet mijn leven lang, maar toch wel voor een tijdje. Ik woonde in een bijenkorf en als de

Nadere informatie

Natuur & Milieu Educatie

Natuur & Milieu Educatie Natuur & Milieu Educatie Groep 4-5 Het kleine diertjes hotel Excursie Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Leerdoelen, doelgroep, samenvatting 3. Lesschema

Nadere informatie

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 1-2

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 1-2 Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 1-2 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 1 en 2. Inhoud: Algemeen

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4 Dit

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6

Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6 Leskist PLUS-handleiding Dorstlessen Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een

Nadere informatie

Tobi en. de wilde bijen

Tobi en. de wilde bijen Tobi en de wilde bijen Het is eindelijk paasvakantie en Tobi komt aan op de boerderij van zijn oom. Zijn nichtje Hanna wacht al op hem. Ze knuffelt Tobi en lacht: Kom, we gaan spelen! Lachend en pratend

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4

Leskist PLUS-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3 en 4 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Op avontuur met je zintuigen Groep 3

Nadere informatie

HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT BIJ DE LESKIST:

HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT BIJ DE LESKIST: HANDLEIDING VOOR DE LEERKRACHT BIJ DE LESKIST: Bijengeheimen Inhoud leskist Handleiding voor de leerkracht 4 Verhaalplaten met op de achterzijde tekst Bijengeheimenkist met daarin: kroontje roze ei (in

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5 en 6

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep

Nadere informatie

5.1 Zes poten en vier vleugels

5.1 Zes poten en vier vleugels LB 68-70 5. Zes poten en vier vleugels > Kijk naar de afbeeldingen op blz. 68 in je boek. Lees Zes poten en Vleugels en voelsprieten. Trek een lijn van elk woord naar het juiste onderdeel van de wesp.

Nadere informatie

Voorbereiding post 5. Mmm... lekker snoepen Groep 5-6

Voorbereiding post 5. Mmm... lekker snoepen Groep 5-6 Voorbereiding post 5 Mmm... lekker snoepen Groep 5-6 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 5: Mmm... lekker snoepen, voor groep 5 en 6. Inhoud: Algemeen

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: bijen

Auditieve oefeningen bij het thema: bijen Auditieve oefeningen bij het thema: bijen Boek van de week: 1; De imker 2; 3; 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op de voorkant Hoe zou het boek heten Waarom denk je

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Aquarium zoekt Boots en co Groep 5-6

Leskist PLUS-handleiding Aquarium zoekt Boots en co Groep 5-6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Aquarium zoekt Boots en co Groep 5-6

Nadere informatie

Voorbereiding post 5. Mmm... lekker snoepen! Groep 7-8

Voorbereiding post 5. Mmm... lekker snoepen! Groep 7-8 Voorbereiding post 5 Mmm... lekker snoepen! Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Mmm... lekker snoepen!, voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen Verhaal

Nadere informatie

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5-6

Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep 5-6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Vlijtig Liesje Groep

Nadere informatie

lesdoelen - De kinderen ontdekken:

lesdoelen - De kinderen ontdekken: lesbrief moestuintjes - lesvoorbereiding Bij zoekt bloem De kinderen ontleden een bloem en maken bloembommen voor de bijen. benodigdheden tijdens de les - Vijf á zes bloemen waarbij stamper en meeldraden

Nadere informatie

Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8

Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8 Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME

Nadere informatie

NME-leerroute Kleine inwoners van de stad 8

NME-leerroute Kleine inwoners van de stad 8 NME-leerroute Kleine inwoners van de stad 8 Groep 1 Tilburg, BS Jeanne d Arc Verhaal voor de kinderen Tijdens deze wandeling ontdekken we meer over de bijen, kleine maar belangrijke inwoners van de stad.

Nadere informatie

Bruine bananen. Doelstellingen

Bruine bananen. Doelstellingen Bruine bananen Voedselverspilling, eerste graad Doelstellingen Kinderen vertellen in eigen woorden wat voedsel verspillen is. Kinderen worden zich ervan bewust dat voedselproductie veel energie en geld

Nadere informatie

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27

2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend

Nadere informatie

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les

China. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep

Nadere informatie

Bijen en bestuiving bij bedekte teelten ABTB ANI LLTB ZLTO VBBN Bestuiving Bestuiving is het overbrengen van stuifmeel naar de stamper van een bloem. Stuifmeel wordt gevormd in de helmknoppen van meeldraden.

Nadere informatie

Buitenles PLUS-handleiding Robin Hood Groep 5 en 6

Buitenles PLUS-handleiding Robin Hood Groep 5 en 6 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Robin Hood Groep 5 en 6 Dit is een

Nadere informatie

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 5-6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 5 t/m 8. Inhoud: Algemeen

Nadere informatie

jaar 1 Dieren en hun vacht voorbeeldles uit het thema wie ben ik?

jaar 1 Dieren en hun vacht voorbeeldles uit het thema wie ben ik? MB jaar 1 Dieren en hun vacht voorbeeldles uit het thema wie ben ik? DaVinci, Enschede 2014 www.demethodedavinci.nl www.uitgeverijdavinci.nl Met medewerking van: Michael de Wit, Jessica Huls Vormgeving:

Nadere informatie

De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt).

De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt). De honingbij. (Latijnse naam is Apis mellifera = zij die honing maakt). Het bijenvolk Sinds eeuwen worden in Nederland bijen gehouden. In een bijenvolk leeft 1 koningin, heel veel werksterbijen en ook

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

DE BIJENLES 2 GROEP 4 5-6

DE BIJENLES 2 GROEP 4 5-6 GROEP 4 5-6 DE BIJENLES 2 ' k Zou best een bijtje willen zijn, een heel gewoon bruin bijtje. Natuurlijk niet mijn leven lang, maar toch wel voor een tijdje. Ik woonde in een bijenkorf en als de dag begon,

Nadere informatie

Introductieles. Vogels in de klas. groep 5/6. Handleiding leerkracht. Inhoud in het kort. Kerndoelen. Lesdoelen

Introductieles. Vogels in de klas. groep 5/6. Handleiding leerkracht. Inhoud in het kort. Kerndoelen. Lesdoelen Handleiding leerkracht Vogels in de klas Introductieles Inhoud in het kort Voor de groepen 5-6 bieden we, naast verbale activiteiten, een werkblad aan waarmee de leerlingen aan de slag gaan. In deze les

Nadere informatie

Leskist THEMA-handleiding Energiek Groep 7 en 8

Leskist THEMA-handleiding Energiek Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist THEMA-handleiding Energiek Groep 7 en 8 Dit is een NME

Nadere informatie

Werkboekje bijen. Groep 7 en 8 Basisonderwijs

Werkboekje bijen. Groep 7 en 8 Basisonderwijs Werkboekje bijen Groep 7 en 8 Basisonderwijs A. Wat-ik-weet-van-bijen op het terras voor de bijenstal bij de picknicktafel Bekijk bovenstaande bij. 1. Nummeren Vul de cijfers 1 tot en met 10 in de rondjes

Nadere informatie

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes

Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Wandelroute langs insecten en andere kleine beestjes Tijdens deze buitenopdracht komen jullie verschillende insecten tegen. Ook vind je andere kleine beestjes, die geen insecten zijn. De route is met een

Nadere informatie

Werkboekje 2010. Boerderijles Groep 5/6. Naam..

Werkboekje 2010. Boerderijles Groep 5/6. Naam.. Werkboekje 2010 Boerderijles Groep 5/6 Naam.. 1 Inhoudsopgave 1 KIPPEN 3 1.1 SOORTEN VEREN. 3 1.2 VERENONDERZOEK. 4 1.3 HET GEDRAG VAN KIPPEN 4 1.4 WAT KIPPEN ETEN. 4 1.5 KAN EEN KIP KNIPOGEN? 4 2 SCHAPEN

Nadere informatie

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4

Voorbereiding post 5. Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4 Voorbereiding post 5 Kleuren om (van) te snoepen Groep 3-4 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 5: Kleuren om (van) te snoepen, voor groep 3 en 4. Inhoud: Algemeen

Nadere informatie

De kunst van het opzetten

De kunst van het opzetten Lesbrief websessie De kunst van het opzetten Een kijkje achter de schermen van museum Naturalis voor groep 5, 6, 7 en 8 Inhoud lesbrief 1. Introductieles 2. Uitzending 3. Afronding Inhoud in het kort:

Nadere informatie

Bloemen en hun bezoekers

Bloemen en hun bezoekers INSTRUCTIEBOEKJE Bloemen en hun bezoekers Scala College Rietvelden 2013 BLOEMEN EN HUN BEZOEKERS a. BESCHRIJVING VAN DE OPDRACHT In deze veldles ga je kijken naar bloemen en de insecten die op bloemen

Nadere informatie

Bijen. Inleiding. Nectar en stuifmeel

Bijen. Inleiding. Nectar en stuifmeel Bijen Inleiding Bijen hebben dunne vleugels, dat heet vliesvleugeligen. Zij leven van stuifmeel en nectar wat op de vleugels komt. Ze verzamelen ook voedsel voor hun broedsels. Nectar en stuifmeel Bijen

Nadere informatie

Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w.

Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Nationale Boomgaarden Stichting v.z.w. Vereniging voor pomologie, boomgaard- en landschapsbeheer (staatsblad 2 09-2005) Leopold-III-straat 8 3724 Vliermaal, tel: 012/391188; fax: 012/747438 E-mail: info@boomgaardenstichting.be

Nadere informatie

En, wat hebben we deze les geleerd?

En, wat hebben we deze les geleerd? Feedback Evaluatie Team 5 En, wat hebben we deze les geleerd? FEED BACK in de klas En, wat hebben we deze les geleerd? Leerkracht Marnix wijst naar het doel op het bord. De leerlingen antwoorden in koor:

Nadere informatie

Buitenles PLUS-handleiding Koning Poes Groep 1en 2

Buitenles PLUS-handleiding Koning Poes Groep 1en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Koning Poes Groep 1en 2. Dit is een

Nadere informatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie

Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten

Nadere informatie

De Drakendokter: Gideon

De Drakendokter: Gideon De Drakendokter: Gideon Om hulp vragen Vervolgverhalen Groep 5 en 6 (SO en SBO) Overzicht De opdrachten zijn het leukst om te doen, als het hele boek in de klas is voorgelezen. Dit kan door elke dag in

Nadere informatie

BIJ-ODIVERSITEIT. Kinderen verklaren waarom wij voor veel producten afhankelijk zijn van de

BIJ-ODIVERSITEIT. Kinderen verklaren waarom wij voor veel producten afhankelijk zijn van de BIJ-ODIVERSITEIT Biodiversiteit, derde graad Doelstellingen Kinderen verklaren waarom wij voor veel producten afhankelijk zijn van de hommel/bij. Kinderen rubriceren de gevolgen van het verdwijnen van

Nadere informatie