Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009

Transcriptie

1 Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009

2 Geachte donateurs, beste collegae, Voor u ligt het jaaroverzicht van het Alzheimercentrum VUmc van 2009 waarin we u graag inzicht willen geven in wat we het afgelopen jaar hebben bereikt. Inhoud Voorwoord 3 Nieuwsfeiten Alzheimercentrum VUmc 4 Organisatienieuws 5 Voorwoord Sinds de oprichting in 2000 hebben we vooruitgang geboekt. De patiëntenzorg is georganiseerd rond de screeningsdagen waar patiënten in één dag alle benodigde onderzoeken volgens vast protocol doorlopen zodat zij na één week al de uitslag in een persoonlijk gesprek ontvangen. Van deze patiënten geven 99% hun onderzoeksgegevens vrij voor wetenschappelijk onderzoek, omdat zij doordrongen zijn van de noodzaak van onderzoek op weg naar een oplossing voor de ziekte van Alzheimer. In 2009 werden er 505 nieuwe patiënten onderzocht waarvan 118 patiënten jonger dan 65 jaar; 30% meer dan in 2008, hetgeen de positie van het centrum als landelijk expertisecentrum op dit gebied illustreert. Activiteiten Patiëntenzorg 6 Nieuwe Medewerkers 7 Activiteiten Onderzoek 8 Promoties 10 Colofon 11 artist impression nieuwe Alzheimercentrum VUmc Hoogtepunt van 2009 was de overhandiging van de schenking van 4,5 miljoen door het Innovatiefonds Zorgverzekeraars aan het nieuwe Alzheimercentrum VUmc voor de financiering van de bouw van een nieuwe, gespecialiseerde polikliniek met een landelijke functie. Met dit geld krijgen de vroegdiagnostiek en de zorginnovatie voor dementiepatiënten (in het bijzonder de jongdementerenden) een nieuwe impuls. Bovendien maakt deze ruimere faciliteit de noodzakelijke groei voor meer wetenschappelijk onderzoek mogelijk. De officiële opening van het Alzheimercentrum VUmc staat gepland op 28 september Gedurende drie maanden heeft het Adviesbureau McKinsey om niet een strategie voor het fondsenwerven opgezet. Daarbij hebben zij vastgesteld, dat het Alzheimercentrum VUmc een goede uitgangspositie heeft voor verdere groei door haar nationale en internationale positie en geïntegreerde zorg en wetenschap. Om de noodzakelijke groei in wetenschappelijk onderzoek mogelijk te maken is een bedrag van 4 miljoen per jaar nodig. Namens de patiënten en medewerkers van het Alzheimercentrum VUmc wil ik u heel hartelijk danken voor uw steun in het afgelopen jaar. Zonder uw bijdrage zou de verwezenlijking van onze ambities niet mogelijk zijn. Indien u na het lezen van dit jaaroverzicht nog vragen hebt, of van een onderwerp meer wilt weten, neemt u dan contact met ons op, wij zijn u graag van dienst. Hartelijke groet, Prof. dr. Philip Scheltens, Directeur Alzheimercentrum VUmc Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009 pagina 2 pagina 3 Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009

3 Nieuwsfeiten Alzheimercentrum VUmc Organisatienieuws Nieuwe polikliniek De helft van de schenking van 4,5 miljoen door het Innovatiefonds Zorgverzekeraars is bedoeld voor de nieuwbouw van het nieuwe Alzheimercentrum VUmc. In de loop van 2009 namen de bouwplannen steeds concretere vormen aan. Het architectenbureau Leeuwenkamp Architecten werd geselecteerd en in het najaar werd het definitief ontwerp afgerond. Vlak voor het einde van het jaar kwam de goedkeuring voor de bouwvergunning. Ondertussen zijn de onderhandelingen met de aannemer afgerond en is begonnen met de bouwwerkzaamheden. Voor de begeleiding van de bouw is Els Dekkers als projectmanager aangesteld. De officiële opening van het nieuwe Alzheimercentrum VUmc staat gepland op 28 september Het nieuwe centrum biedt de mogelijkheid diagnostiek, behandeling en wetenschap op een unieke wijze te combineren waarbij innovatie een grote rol speelt. Door bijvoorbeeld innovatieve toepassingen op het gebied van communcatie zal de interactie met patiënten en verwijzers enorm verbeteren. Organisatiestructuur Het Alzheimercentrum VUmc is onderdeel van de afdeling Neurologie van het VUmc. Het team bestaat uit diverse disciplines gericht op de ziekte van Alzheimer, georganiseerd rond patiëntenzorg in combinatie met wetenschappelijk onderzoek. In 2009 werd de organisatiestructuur van het Alzheimercentrum VUmc aangepast. Van een platte organisatie hebben we een ommezwaai gemaakt naar een organisatie met een vierkoppig management team (MT), dat het dagelijks bestuur uitoefent. Het MT bestaat uit Philip Scheltens, Yolande Pijnenburg, Evan van Egmond en Wiesje van der Flier. Prof. dr. Ph. Scheltens M. van t Oever directeur projectmanager N.G.M. Dellaert E. Dekkers fondsenwerver projectmanager Dr. Y.A.L. Pijnenburg Mw E. van Egmond Dr. W.M. van der Flier hoofd medische zaken hoofdzorg hoofd onderzoek Binnen VUmc (en de VU) werkt het Alzheimercentrum VUmc nauw samen met diverse afdelingen en disciplines, de zogenaamde partners. Het wetenschappelijk onderzoek van het Alzheimercentrum VUmc is ingebed in de Neuroscience Campus Amsterdam (NCA), het overkoepelend orgaan van alle neurowetenschappers binnen de VU. Onze Missie en Visie Missie: Het Alzheimercentrum VUmc staat voor onderscheidende patiëntenzorg en hoogwaardig wetenschappelijk onderzoek. Het Alzheimercentrum VUmc streeft naar een leidende positie in zorg en onderzoek op het gebied van dementie, met name waar het dementie op jonge leeftijd betreft. De missie is dementie bespreekbaar en behandelbaar te maken en uiteindelijk te genezen. Visie: Het Alzheimercentrum VUmc wil een nationaal diagnostieken behandelcentrum zijn voor dementie en een belangrijke partner zijn in de multidisciplinaire zorgketen. Het is de visie van het Alzheimercentrum VUmc dat alleen door het koppelen van wetenschappelijk onderzoek aan patiëntenzorg de noodzakelijke vooruitgang kan worden geboekt in de strijd tegen dementie. Oprichting Stichting In 2009 werd Stichting Steun Alzheimercentrum VUmc opgericht met als doel om fondsenwervende activiteiten ten bate van wetenschappelijk onderzoek te ondersteunen en uit te voeren. In september hebben de leden van het stichtingsbestuur hun commitment uitgesproken, en verantwoordelijkheden onderling verdeeld om de ambitieuze doelstellingen te bereiken. Het bestuur van de stichting bestaat uit de volgende leden: Drs. A. Schouwenaar (voorzitter), oud bestuursvoorzitter Endemol J.B.P. Coopmans, lid raad van bestuur KPN U. Coronel, voorzitter AFC Ajax, voorzitter VNO-NCW Amsterdam en Noord Holland Mr. Drs. M.B.A. Keim, RA, directievoorzitter AEGON Nederland, lid van de Management Board van AEGON NV Mw. M.B.A. van Lier Lels, zelfstandig adviseur Drs. E.B. Mulder, voorzitter raad van bestuur VU medisch centrum Drs. M.J. van Rijn, voorzitter executive committee van PGGM Inkomsten worden geïnd, beheerd en verantwoord door Stichting VUmc Fonds. Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009 pagina 4 pagina 5 Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009

4 Activiteiten Patiëntenzorg Nieuwe medewerkers Klinische Trials Het Alzheimercentrum VUmc participeert in het kader van de onderzoekslijn interventies regelmatig in klinische trials, om een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van nieuwe medicijnen tegen de ziekte van Alzheimer. Om de uitbreiding zoals geadviseerd door McKinsey In 2009 werden 505 nieuwe patiënten gezien. De populatie van het Alzheimercentrum VUmc kenmerkt zich door de relatief jonge leeftijd: ruim de helft van de patiënten is 65 jaar of jonger. In 2009 werden 118 nieuwe patiënten met dementie op jonge leeftijd (30% méér dan in 2008!) gezien. Neuroloog Dr. Niels Prins is als fulltime neuroloog begonnen in het Alzheimercentrum VUmc. Zijn aandachtsgebied is de rol van schade aan de kleine bloedvaten bij de ziekte van Alzheimer. Onderzoeksmedewerkers Saskia Sikkema en Nicole Sistermans zijn neuropsycholoog. Beiden nemen neuropsychologische testen af in het kader van de screeningsdagen en voor wetenschappelijke projecten. mogelijk te maken, is de bedoeling de bestaande unit onder te brengen in een meerbedrijfsmatig georiënteerde omgeving, Alzheimer Reasearch Center genaamd. Hierover lopen momenteel beraadslagingen. Tevens ging het Centrum voor Ouderen Geneeskunde Amsterdam (COGA) officieel van start. De patiënten met geheugenproblemen worden op dezelfde manier Verpleegkundig zorgconsulent Saskia Bussemaker verzorgt de zorgdiagnostiek van patiënten die de screeningsdagen bezoeken. Fondsenwerver Nicolle Dellaert richt zich op het werven van fondsen voor de uitvoer van wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast behoren de marketingactiviteiten van het onderzocht als binnen het Alzheimercentrum VUmc. COGA Promovendi Alzheimercentrum VUmc tot haar takenpakket. Uitkomsten onderzoek McKinsey In het voorjaar van 2009 heeft een driekoppig team van McKinsey zich gedurende drie maanden om niet een fondsenwervingstrategie voor het Alzheimercentrum VUmc opgezet. zag 178 patiënten. Neurologen en geriaters wisselen over en weer kennis uit op consultbasis. Door het gelijktrekken van de diagnostiekprotocollen is het VUmc in staat per saldo meer patiënten met een vraagstelling dementie van dienst te zijn. Bovendien kunnen gegevens van méér Rik Ossenkoppele is neuropsycholoog en doet onderzoek naar de waarde van amyloid-pet voor de diagnostiek van Alzheimer. Amyloid-PET is een beeldvormende methode waarbij de Alzheimer-eiwitten zichtbaar kunnen worden gemaakt bij levende personen. Projectmanager Els Dekkers is projectmanager Alzheimercentrum VUmc. Zij is aangenomen om de bouw van het nieuwe Alzheimercentrum VUmc in goede banen te leiden. patiënten in het onderzoek betrokken worden. Belangrijkste conclusies: Alzheimercentrum VUmc verricht patiëntgebonden onderzoek en levert daarmee een belangrijke bijdrage aan het oplossen van het probleem Alzheimer middels een betere diagnose, prognose en subtypering van de ziekte. De doelstelling is door meer onderzoek de oplossing voor de ziekte van Alzheimer dichterbij te brengen. Om de wetenschapsactiviteiten te laten groeien is 4 miljoen op jaarbasis nodig. Het Alzheimercentrum VUmc heeft een goede De helft van de schenking van 4,5 miljoen door het Innovatiefonds Zorgverzekeraars in januari 2009 wordt uitgegeven aan zorginnovatie. In het afgelopen jaar hebben verkennende gesprekken plaats gevonden met verschillende partijen om een online patiëntenportaal te realiseren, dat informatie-uitwisseling mogelijk zal maken met patiënten, mantelzorgers en verwijzers en het opzetten van internet-communities zal faciliteren. Alvorens een lijfelijk bezoek aan het centrum af te leggen zullen patiënten het centrum digitaal kunnen bezoeken en via Ineke van Rossum is arts-onderzoeker en doet onderzoek naar nieuwe biomarkers in het hersenvocht. Daarnaast onderzoekt zij of een voedingssupplement het beloop van geheugenklachten bij mensen met lichte geheugenproblemen beïnvloedt (LipidiDiet). Astrid Hooghiemstra is neuropsycholoog en doet onderzoek naar het effect van bewegen op geheugen, aandacht, stemming en slaappatroon van jongdementerenden. Dr. Niels Prins Astrid Hooghiemstra Saskia Sikkema uitgangspositie voor verdere groei door de volgende unieke kenmerken: - Geïntegreerde zorg en wetenschap georganiseerd rond de one-stop screeningsdagen - Speciale aandacht voor jong-dementerenden (<65jr) een beveiligde site vragen kunnen stellen aan hun arts, een webspreekuur kunnen bezoeken, e-learning modules kunnen lezen etc. Hanneke de Waal is arts-onderzoeker en onderzoekt de hersenactiviteit van patiënten met de ziekte van Alzheimer met behulp van het elektroencephalogram (EEG). Saskia Bussemaker Hanneke de Waal Nicole Sistermans - Wetenschapsprogramma complementair aan andere twee Alzheimercentra in Nederland - Internationaal uitstekende positie als één van de grotere klinische onderzoeksgroepen. Argonde van Harten, arts-onderzoeker, onderzoekt of microrna s een geheel nieuwe klasse van biomarkers nuttig zijn voor de diagnostiek van de ziekte van Alzheimer. Rik Ossenkoppele Argonde van Harten Nicolle Dellaert Naar aanleiding van het rapport van McKinsey is Nicolle Dellaert aangetrokken als fondsenwerver. Zij zal de adviezen uitwerken en acties ontwikkelen teneinde de benodigde 4 miljoen te verkrijgen. Maja Binnewijzend, arts-onderzoeker, onderzoekt de activiteit van de hersenen in rust met behulp van zogenaamde resting state functionele MRI. Ineke van Rossum Maja Binnewijzend Els Dekkers Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009 pagina 6 pagina 7 Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009

5 Activiteiten Onderzoek Onderzoekslijnen van therapie. Het onderzoek naar therapie met in de komende jaren vele internationale promovendi Nieuwe onderzoeksprojecten De onderzoeksactiviteiten van het Alzheimercentrum medicamenten vindt grotendeels plaats in de vorm van kunnen worden opgeleid. Binnen het Alzheimercentrum Het Parelsnoer Initiatief, een nationaal project dat VUmc concentreren zich rond vier onderzoekslijnen. contract research met grote farmaceutische bedrijven VUmc zullen in 2010 twee promovendi starten in in 2007 werd gefinancierd uit de FES gelden (Fonds (zie onder contract research). samenwerking met de universiteiten te Coímbra en Economische cultuur versterking - aardgasbaten), 1. Verschillen in verschijningsvorm Niet farmacologische interventies Zürich. kreeg in 2009 goedkeuring van de medisch ethische Er bestaan verschillende vormen van dementie, zoals Niet alleen medicatie, maar ook andere (leefstijl) factoren toetsingscommissie, zodat patiënteninclusie kon de ziekte van Alzheimer, frontotemporale dementie en kunnen van invloed zijn op het beloop en de symptomen Contract research: aanvangen. Dit project behelst een samenwerking tussen dementie met Lewy lichaampjes. Ook binnen de ziekte van Alzheimer zijn grote verschillen; bij de ene patiënt staat vergeetachtigheid op de voorgrond, bij de andere patiënt zijn het juist andere symptomen, zoals traagheid of onhandigheid. Patiënten met dementie op jonge leeftijd presenteren zich vaak anders dan oudere patiënten. Deze onderzoekslijn richt zich op het vinden van biologische mechanismen die de verschillen in verschijningsvorm (dit heet ook wel endophenotype) kunnen verklaren. 2. Vroegdiagnostiek De diagnostiek van dementie is zeer complex. Deze onderzoekslijn is gericht op het vinden van nieuwe methoden die kunnen helpen bij het stellen van de diagnose. Het onderzoek is voor een groot deel gericht op het vinden van indicatoren (ook wel markers genoemd) die kunnen voorspellen wie de ziekte van Alzheimer krijgt, vóórdat er sprake is van ernstige achteruitgang in het dagelijks functioneren. Tenslotte richt deze lijn zich ook op het vinden van indicatoren (markers) die geschikt zijn om het ziektebeloop te voorspellen (prognose) en te volgen door de tijd (monitoren). (promoties 2 en 3) 3. Vasculaire factoren Dementie op oudere leeftijd heeft vaak meerdere oorzaken. Naast de ziekte van Alzheimer speelt ook schade aan de grote en/of kleine bloedvaten in de van dementie. Voorbeelden hiervan zijn onderzoek naar de invloed van bewegen, licht en voeding. In 2009 is gestart met een groot onderzoek naar intensieve beweging bij patiënten met dementie op jonge leeftijd. (promotie nr 4) Internationaal Philip Scheltens is (als enige Nederlander) benoemd in de Scientfic Advisory Board Plan Alzheimer France : L engagement Tous. Het grote plan van in totaal 1.6 miljard, ook wel het Sarkozy plan genoemd vanwege zijn persoonlijk initiatief hiertoe, behelst een forse financiële injectie in het onderzoek naar de oorzaak, diagnostiek en behandeling van Alzheimer en andere vormen van dementie. Met het Dementia Research Center te London bestaat een intensieve samenwerking. Professor Nick Fox is als hoogleraar Seriële Beeldvorming met MRI verbonden aan het Alzheimercentrum/afdeling neurologie en Philip Scheltens is als Honorary professor verbonden aan het University College London. Met de universiteit te Pittsburgh bestaat een samenwerking op het gebied van ontwikkeling van PET markers; met de Universiteiten van Dublin, München, Frankfurt en Gothenburg bestaat een intensieve samenwerking op het gebied van de ontwikkeling en validatie van liquor (hersenvocht) biomarkers. Bapineuzimap Souvenir II Dimebon Study Een fase 3 studie naar een passieve immunisatie met een monoclonaal antilichaam tegen amyloid-beta (Ph. Scheltens is hoofdonderzoeker voor Nederland). Sponsor: Elan Wyeth Fase 3 studie naar medical food in de vorm van pakjes drinken (Ph. Scheltens is hoofdonderzoeker voor hele studie). Bijzonder: EEG en MEG (hersenactiviteit) worden als uitkomstmaten meegenomen. Sponsor: Danone research Fase 3 studie, gevolgd door open label studie. Dimebon is een (oud) antihistaminicum, waarmee in Rusland mooie resultaten behaald werden in het vertragen van het beloop van Alzheimer. De huidige studie heeft als doel deze resultaten te repliceren. Sponsor: Medivation Inc Onderzoek naar een nieuwe tracer om microglia in beeld te brengen met behulp van Positron Emission Tomography (PET). Sponsor: Bayer de 8 Nederlandse UMC s, waarvan VUmc en MUMC (Maastricht) de trekkers zijn. Er wordt een cohort van 800 patiënten gevormd, die jaarlijks gevolgd worden. Een ander project dat gefinancierd wordt uit de aardgasbaten is het CTMM-LeARN (Center for Translational Molecular Medicine Leiden Alzheimer Research Nederland; hoofdonderzoekers Bart van Berckel (VUmc) en Mark van Buchem (LUMC)). Vraagstelling van het onderzoek is om nieuwe moleculaire diagnostische markers (indicatoren) voor Alzheimer te vinden, in de liquor (hersenvocht), op PET en 7Tesla MRI. In 2009 is in het VUmc een promovendus begonnen (Rik Ossenkoppele) met het verzamelen van 100 amyloid PET scans, om de waarde voor diagnostiek van deze scans te bepalen. Het project microrna: een nieuwe klasse van biomarkers voor Alzheimer? is gestart. Er werd een promovendus (Argonde van Harten) aangesteld op het project en een machine (megaplex) aangeschaft, die gelijktijdige analyse van alle bekende micro RNA s mogelijk maakt. LipidiDiet is een door EU gesubsidieerd, internationaal onderzoek naar het effect van een voedingssupplement op het beloop van geheugenklachten bij mensen met lichte geheugenproblemen. Deelnemers krijgen twee jaar lang dagelijks een drankje met onder andere meervoudig onverzadigde vetzuren en vitamines. Het drankje liet hersenen (cerebrovasculaire schade) een rol. Deze In oktober 2009 vond de eerste mondiale biomarker eerder een gunstig effect zien op geheugenproblemen bij onderzoekslijn bestudeert het effect van deze schade workshop plaats in het VUmc, georganiseerd door de mensen met de ziekte van Alzheimer. Een promovendus aan bloedvaten in de hersenen in relatie het ontstaan van Alzheimer Unit van de afdeling klinische chemie. Het is aangesteld (Ineke van Rossum). dementie (promoties 1 en 5). doel was een aanzet te geven tot standaardisatie van de Tevens werd in 2009 het onderzoek naar de werking bepalingen van de schadelijke eiwitten behorende bij van Fortasyn (een combinatie van essentiële nutriënten) 4. Interventies Alzheimer in het hersenvocht. afgerond met een positief resultaat, hetgeen heeft geleid Farmacologische interventies Door een toekenning van de EU Mundus grant aan tot het starten van vervolgstudies in Deze onderzoekslijn is gericht op het vinden de Neuroscience Campus Amsterdam (NCA) zullen er Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009 pagina 8 pagina 9 Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009

6 Promoties 1. Gouw AA. Cerebral small vessel disease on MRI: clinical impact and underlying pathology. Enschede, Ipskamp Drukkers, pp. Proefschrift Amsterdam V.U. Promotoren: Ph Scheltens, F Barkhof, Copromotor: WM van der Flier Het beeld van een schuifelende, voorovergebogen en soms incontinente oudere is geen onbekende. Deze klachten kunnen veroorzaakt worden door schade aan de kleine vaten in de hersenen, op MRI te zien als zogenaamde witte stofafwijkingen. Alida Gouw toont in haar promotieonderzoek aan - dat via MRI de ernst van de witte stofafwijkingen te meten is, waarmee de ernst van de klachten voorspeld kan worden. - dat oudere Alzheimerpatiënten meer witte stofafwijkingen hebben dan niet dementerenden. Deze ontdekking biedt een ingang voor behandeling van de ziekte van Alzheimer. 2. Henneman WJP. Advances in hipocampal atrophy measurement in dementia: beyond diagnostics. Enschede, Ipskamp Drukkers, pp. Proefschrift Amsterdam V.U. Promotoren: F Barkhof, Ph Scheltens, Copromotoren: WM van der Flier, H. Vrenken Een vroege diagnose van Alzheimer kent twee aspecten; - het onderscheiden van gezonde personen van patiënten met de ziekte van Alzheimer en - het voorspellen en volgen van de snelheid waarmee de ziekte zich ontwikkelt. Wouter Henneman toont in zijn promotie onderzoek aan dat het volgen van weefselverlies in het gebied dat cruciaal is voor het geheugen (hippocampus) een goede indicator is voor het risico op de ziekte van Alzheimer. Daarnaast geeft het volgen van de vermindering van het totale hersenvolume inzicht in het verloop van de ziekte. 3. Mulder C. Biomarkers in Alzheimer s disease. Enschede, Ipskamp Drukkers, pp. Proefschrift Amsterdam V.U. Promotoren: MA Blankenstein, Ph Scheltens Eén van de meest belovende methoden voor een vroege diagnose van de ziekte van Alzheimer is het meten van specifieke eiwitten (biomarkers) in hersenvocht. Uit een lange-termijn onderzoek van VUmc blijkt dat de meest gebruikte biomarkers, amyloid beta en tau, inderdaad betrouwbare informatie opleveren bij het stellen van de diagnose ziekte van Alzheimer. Cees Mulder onderzocht : - verschillende aspecten van de meting van biomarkers, zoals de opslag van afgenomen hersenvocht en - de gebruikte meetmethoden voor het bepalen van de concentraties. Cees Mulder heeft sinds 1971 gewerkt bij de organisatie. De promotie van Cees Mulder (64) is de kroon op zijn werk bij VU medisch centrum; de promotie luidde zijn pensioen in. 4. van der Roest HG. Care needs in dementia and digital interactive information provisioning. Enschede, Ipskamp Drukkers, pp. Proefschrift Amsterdam V.U. Promotoren: RM Dröes, C. Jonker, Copromotoren: FJM Meiland, Ph Scheltens. Henriëtte van der Roest onderzocht: - de zorgbehoeften van thuiswonende mensen met dementie Resultaten van haar studie laten zien dat mensen met dementie goed kunnen aangeven hoe zij hun situatie ervaren. Door het sterk wisselende en versnipperde zorgaanbod is het voor mantelzorgers moeilijk geschikte zorg te vinden. Om het vinden en aanvragen van zorg eenvoudiger te maken is in samenwerking met mensen met dementie, mantelzorgers en professionals de zogenoemde DementieWijzer ontwikkeld. Via internet helpt de DementieWijzer zorgvragen te verduidelijken en geeft persoonlijk advies over het beschikbare zorgaanbod in de buurt. 5. Staekenborg SS. From normal aging to dementia: risk factors & clinical findings in relation to vascular changes on brain MRI. Z Pl., Z.Uitg, pp. Proefschrift Amsterdam V.U. Promotoren: Ph Scheltens, F. Barkhof; Copromotor: WM van der Flier Vasculaire dementie is na de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende vorm van dementie. Toch is hierover weinig bekend. Salka Staekenborg onderzocht: - de schade aan de bloedvaten in de hersenen dmv MRI - de relatie tussen schade en bloedvaten en neurologische symptomen als geheugenverlies en gedragsverandering. Uit het onderzoek blijkt dat het overgrote deel van de patiënten vooral schade heeft aan kleine bloedvaten. Lang is gedacht dat vooral de schade aan de grote bloedvaten het belangrijkste probleem was. Het beoordelen van de schade van bloedvaten in de hersenen door middel van MRI levert een veel directere diagnose op dan het meten van neurologische symptomen. Informatie over het Alzheimercentrum VUmc is te vinden op de website en Colofon Tekst en samenstelling: Wiesje van der Flier ( ) en Nicolle Dellaert ( ) of n.dellaert@vumc.nl, vormgeving: IT Reklame adviesbureau, Rik Vrijman april 2010 Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009 pagina 10 pagina 11 Jaarbericht Alzheimercentrum VUmc 2009

7 Meest relevante artikelen 1. Chan D, Anderson V, Pijnenburg Y, Whitwell J, Barnes J, Scahill R, Stevens JM, Barkhof F, Scheltens P, Rossor MN, Fox NC.The clinical profile of right temporal lobe atrophy. Brain 2009;132: Henneman WJP, Vrenken H, Barnes J, Sluimer JC, Verwey NA, Blankenstein MA, Klein M, Fox NC, Scheltens P, Barkhof F, van der Flier WM. Baseline CSF p-tau levels independently predict progression of hippocampal atrophy in Alzheimer disease. Neurology 2009;73: Inzitari D, Pracucci G, Poggesi A, Carlucci G, Barkhof F, Chabriat H, Erkinjuntti T, Fazekas F, Ferro JM, Hennerici M, Langhorne P, O Brien J, Scheltens P, Visser MC, Wahlund LO, Waldemar G, Wallin A, Pantoni L, on behalf of the LADIS Study Group. Changes in white matter as determinant of global functional decline in older independent outpatients: three year follow-up of LADIS (leukoaraiosis and disability) study cohort. BMJ 2009;339:b Kester MI, van der Vlies AE, Blankenstein MA, Pijnenburg YAL, van Elk EJ, Scheltens P, van der Flier WM. CSF biomarkers predict rate of cognitive decline in Alzheimer disease. Neurology 2009;73: Mattsson N, Zetterberg H, Hansson O, Andreasen N, Parnetti L, Jonsson M, Herukka SK, van der Flier WM, Blankenstein MA, Ewers M, Rich K, Kaiser E, Verbeek M, Tsolaki M, Mulugeta E, Rosén E, Aarsland D, Visser PJ, Schröder J, Marcusson J, de Leon M, Hampel H, Scheltens P, Pirttilä T, Wallin A, Jönhagen ME, Minthon L, Winblad B, Blennow K. CSF biomarkers and incipient Alzheimer disease in patients with mild cognitive impairment. JAMA 2009;302: Stam CJ, de Haan W, Daffertshofer A, Jones BF, Manshanden I, van Cappellen van Walsum AM, Montez T, Verbunt JPA, de Munck JC, van Dijk BW, Berendse HW, Scheltens P. Graph theoretical analysis of magnetoencephalographic functional connectivity in Alzheimer s disease. Brain 2009;132: Tolboom N, Yaqub M, van der Flier WM, Boellaard R, Luurtsema G, Windhorst AD, Barkhof F, Scheltens P, Lammertsma AA, van Berckel BN. Detection of Alzheimer pathology in vivo using both 11C-PIB and 18F-FDDNP PET. J Nucl Med 2009;50: Verwey NA, Veerhuis R, Twaalfhoven HAM, Wouters D, Hoozemans JJM, Bollen YJM, Killestein J, Bibl M, Wiltfang J, Hack CE, Scheltens P, Blankenstein MA. Quantification of amyloid beta 40 in cerebrospinal fluid. J Immunol Methods 2009;348: Visser PJ, Verhey F, Knol DL, Scheltens P, Wahlund L-O, Freund-Levi Y,Tsolaki M, Minthon L, Wallin AK, Hampel H, Bürger K, Pirttila T, Soininen H, Olde Rikkert M, Verbeek MM, Spiru L, Blennow K. Prevalence and prognostic value of CSF markers of Alzheimer s disease pathology in patients with subjective cognitive impairment or mild cognitive impairment in the DESCRIPA study: a prospective cohort study. Lancet Neurol 2009;8: van der Vlies AE, Verwey NA, Bouwman FH,. Blankenstein MA, Klein M, Scheltens P, van der Flier WM. CSF biomarkers in relationship to cognitive profiles in Alzheimer disease. Neurology 2009;72: maart 20100