Subjectieve Cognitieve Achteruitgang: Wat is het en hoe onderzoeken we het?

Transcriptie

1 Subjectieve Cognitieve Achteruitgang: Wat is het en hoe onderzoeken we het? Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum Alzheimercentrum Afdeling Epidemiologie & Biostatistiek Dementie Update 23 maart 2017 Amsterdam

2 Disclosures belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Zie hieronder Geen JPND, Zon-MW, Medavante, Nutricia, European Brain Council, Stichting Equilibrio, Innovatiefonds Zorgverzekeraars Honorarium of andere (financiële) vergoeding Consultant voor Takeda Pharmaceuticals, Boehringer Ingelheim, Medavante Aandeelhouder Geen Andere relatie, namelijk Geen Dr. Sikkes ontvangt geen persoonlijke compensatie

3 Subjectieve cognitieve achteruitgang Wat voor klachten heeft u? (interviews, n=14) Ik probeer mezelf met allerlei dingetjes wel te handhaven in het leven. Dat klinkt een beetje stom, maar het is wel zo, ik moet heel erg mijn best doen om dingen te begrijpen. De meest irrelevante informatie, telefoonnummers, rijtjes van de Duitse naamvallen, weet ik veel, dat heb je zo vaak herhaald dat vergeet je je leven niet meer, maar als je vraagt wat ik gisteren gedaan heb, dan eh, dan weet ik het vaak niet. Ik vergeet nog steeds dingen, maar ik weet zó ontzettend veel dat het op een gegeven moment niet zo opvalt Linda Wesselman, Judith Meurs & Ilanah Pruis

4 Subjectieve cognitieve achteruitgang: een onderzoeksveld in opkomst Aantal citaties >4000 in 2016 Subjective cognitive decline (SCD) 2012 subjective cognitive decline working group 2015 ISTAART PIA Jessen et al. (2014)

5 Cognitieve problemen Objectieve cognitieve problemen Preklinische AD MCI Dementie Continuüm van cognitieve achteruitgang Figuur gebaseerd op Jessen et al. 2014; Zie ook Snitz et al. 2015

6 SCD als mogelijke risicofactor Subjectieve cognitieve achteruitgang (SCD) als mogelijke risicofactor voor cognitieve achteruitgang In toenemende mate een risico: OR = 3.0 (95% CI ) Figuur uit Kaup et al. (2015); Voor systematische review, zie Mendonca et al. 2016

7 SCD: relatie met biomarkers Relatie met amyloid en tau Meer klachten, meer amyloid Amariglio et al. (2012)

8 SCD: relatie met biomarkers van Harten et al. (2013) Snitz et al. (2015)

9 SCD: relatie met biomarkers Amyloid + tau: meer cognitieve achteruitgang van Harten et al. (2013) Snitz et al. (2015)

10 Cognitieve problemen Géén cognitieve stoornissen maar wél cognitieve klachten Objectieve cognitieve problemen Zelf-gerapporteerde cognitieve klachten Preklinische AD MCI Dementie Continuüm van cognitieve achteruitgang Figuur gebaseerd op Jessen et al. 2014; Zie ook Snitz et al. 2015

11 Cognitieve problemen Géén cognitieve stoornissen maar wél cognitieve klachten Maar gebrek aan standaardisatie in onderzoek naar SCD Objectieve cognitieve problemen Zelf-gerapporteerde cognitieve klachten Preklinische AD MCI Dementie Continuüm van cognitieve achteruitgang Figuur gebaseerd op Jessen et al. 2014; Zie ook Snitz et al. 2015

12 Hoe meten we cognitieve klachten? 19 internationale studies: 34 vragenlijsten met 922 (!) unieke vragen Variatie in frequentie, ernst, tijdsreferentie, complexiteit en impact Bent u bezorgd dat u problemen heeft met uw geheugen of denken? Hoe is uw geheugen in vergelijking met toen u 18 was? In vergelijking met 10 jaar geleden, is er verandering in het verbaal geven van instructies aan anderen? Rabin, Smart...Sikkes (2015) JAD

13 Berekeningen 1% Algemeen 1% Taal 8% Orientatie 1% Visuospatieel 3% Hoe meten we cognitieve klachten? Aandacht 11% Executieve functies 16% Geheugen 59% Rabin, Smart...Sikkes (2015) JAD

14 Berekeningen 1% Algemeen 1% Taal 8% Orientatie 1% Visuospatieel 3% Hoe meten we cognitieve klachten? Aandacht 11% Co-calibratie van vragen Executieve functies 16% Geheugen 59% Rabin, Smart...Sikkes (2015) JAD; Sikkes et al. in preparation; Rabin et al. in preparation

15 SCD: de rol van de naaste INSIGHT studie (Bruno Dubois, IM2A, Salpetriere Hopital) Problemen in het dagelijks leven gemeten met de Amsterdam IADL vragenlijst, ingevuld door de naaste Is er een relatie tussen problemen in het dagelijks leven en de opstapeling van amyloid bij mensen met SCD? amsterdam-iadl/ Sikkes et al. (2012); Sikkes et al. (2013); Koster et al. (2015); Jutten et al. (2017)

16 SCD: de rol van de naaste N=304 Gemiddelde leeftijd 76 (SD=3.45) jaar, 64% vrouw β=.246, 95% CI , p=.013 Frontale, parietale and temporale regio s Meer problemen in het dagelijks leven, meer amyloid Sikkes, Koijck et al., in preparation

17 SCD: de rol van de naaste N=304 Gemiddelde leeftijd 76 (SD=3.45) jaar, 64% vrouw β=.246, 95% CI , p=.013 Frontale, parietale and temporale regio s Sikkes, Koijck et al., in preparation

18 SCD in de toekomst Wat gebeurt er met mensen met SCD? Wie gaat er achteruit en wie niet? SCIENCe: Subjective Cognitive Impairment Cohort Welke factoren voorspellen achteruitgang? Welke factoren voorspellen alzheimerschade? ook: opbouwen trial ready-cohort Wat kunnen we mensen met SCD bieden? E-health: Euro-SCD project Slot et al. In preparation; Wesselman et al. In preparation

19 Samenvattend & in de praktijk Subjectieve cognitieve achteruitgang is veelbelovend.. Het merendeel van de mensen met SCD ontwikkelt géén Alzheimer! Mogelijke oorzaken van SCD zijn heterogeen; depressie, coping, persoonlijkheid, cross-culturele verschillen SCD (met biomarkers): De effecten zijn klein, nu nog geen individuele waarde Méér onderzoek is nodig hoe meten we klachten? Combinatie met andere maten? Wat voor begeleiding? Progressie naar andere vormen van dementie (Slot et al, in prep) Advies aan clinici in ontwikkeling (Jessen et al, in prep)

20 VUmc Alzheimer Center